Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 39, 26 September 1919 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
AHA'I KA HEALANI I KA HEI HEI ANO NUI O KA LA.
----------------------
(Mai ka ao ao Akahi mia)
@e ka kookahaha loa 'ia o ka lehulehu o ka poe makaikai.
Piha me ke Pihoihoi
O kela kekahi o na ka pihoihoi, mai ka hoomaka ana no @ na waapa ekolu e haalele iho i ka pahu hopu ahiki i ka hoea ana i ka pahu eo, no ka mea aole he mamao aku o kekahi waapa mai kekahi aku, a e kakali mai ana hoi na hoaloha o na keiki o kela mau hui waapa, me na ma@ao nauki o ke kuaki, e aha'i ka lakou mau waapa pakahi i koho ai i ke eo o ka heihei.
Ka Lua o ka Heihei
Elike no me ke pihoihoi o ka heihei mua loa, pela no ka elua aku o na heihei mawaena o na keiki o ka papa elua o ka Makala ame ka Healani, ua aha'i nae ka Makala i ke eo ma keia heihei, he hapaha waapa wale no ka oi aku mamua o ka waapa o ka Healani.
He heihei keia e aha'i hou ai na keiki o ka Healani i ka lanakila, in a aole i alolohi loa ko lakou hooikaika ana i ka hoe, no ka mea, i ka wa i hoomaka ai na waapa a elua e heihei, ua oili mua ka waapa o ka Makala mamua, e mamao mau ana i kela ame keia manawa, mailokoaku nei ahiki wale no i ka hoohuli ana mai iloko nae o kela mamao, i alualu mai ai ka Healani, a in a he mau kapuai aku i koe, alaila hoea i ka pahu eo, in a ua kaa hou ao ka heihei o kela mau waapa i ka Healani, aka o kela iho la no nae ke ano o ia hana ho heihei.
Ka Ekolu o na Heihei
He heihei waapa loloa hou mai mawaena no o na keiki o ka Makala me ka Healani, o ka papa waena, ua kaa hou no i ka Healani ke eo o keia heihei, he elua waapa ka mamao mamua, mai konahoa heihei aku.
Ma ka heihei eha mai, he heihei no keia no na waapa loloa, o ka poe hou, ua kaa ke eo i ka Makala, ua like me elima waapa ka mamao mamua o ka waapa o ka Healani.
He mau heihei waapa mai no mawaena o kela mau hui waapa elua, o elua ame hookahi hoe, mai ka poe o ka papa ekahi ame ka papa elua, ua kaa ka hapanui o ke eo o kela heihei i ka Makala, a he hookahi heihei i kaa ke eo i ka Healani.
He hookah heihei waa, o ka heihei hope no hoi ia, ua kaa ke eo i ka waa o ka Outrigger, a haule hoi ka waa o ka Hui Nalu.
Hoi Luuluu i ke One o Luhi
O na kaena a na keiki o Hilo, ame kekahi poe o Hilo, o ka hoea ana mai no ka ike kumaka ana i na heihei waapa, ua haule pa-hu wale ia, a i kulike ai me na lono lauahea i pahola ae mahope iho o ka pau ana o na heihei ma kela la, he nui ka poe o lakou i puehu, i koonei poe, me ka waiho okoa ana iho o kekahi mau mea i ko laua mau kea otomobile ma keia kulanakauhale, a hoi luuluu aku la i Hanakahi.
Ua olelo ae nae kekahi poe, ina @ e like ke kulana o na waapa o na keiki o Hilo, me na waapa o ka Makala ame ka Healani, aole no i maopopo ka ai a lakou, aka nae, he heihei kela i hala aku la, e konoia ai na keiki o hilo, e hooi aku i ko lakou ikaika ma ka hoe ana, a i ole, e wae i poe keiki hou, no na heihei o keia mua aku.
-----------------------------------------------------------------
HE $11,082.25 KE KOHO HAAHAA NO KA MAKEKE AUHAU OLE.
-----------------------
O no koho no ke kukulu ana i ka mahele mua o ka makeke a ke aupuni ka lana i waihoia ae ai e na hui elima ma ka Poalima aku nei i hala, maloko o ke keena hana o ke kakauolelo o ke kaulana. O ka J. R. Davis ke koho haahaa loa he $11,082.25. Hookahi kaukani dala ka oi aku o keia koho inaluna o ka huina dala i hookaawaleia e ka papa lunakiai no ka mahele mua o ka hana, nolaila, i mea e lawa ai keia huina e hookaawale hou ia i $1000 i hiki ke uku aku i keia huina ae la mamua o ka hoopukaia ana aku o ka aelike, oiai he $10,000 wale no ka huina i hookaawale ia no keia mahele.
O keia malalo nei na koho i waihoia ae ma na itamu:
J.R. Davis, itamul, no ke kukulu ana elike me na kii ame na kuhikuhi no ke ano o ka hana ana he $11,082.25, a e paa ia iloko o na la he 90; itamu 2, no ka makeke ame 20 mau pakaukau kuai i'a ame ekolu mau pakaukau no na huaai o 20 kapuai loa, $9790.85; no na pakaukau kaui i'a e hookomo hou ia aku ana he $56.12 pakahi; no na wahi holoi ma ka palua i ke pakaukau, he $56.50; no na pakaukau hou e hookemoia ana no na huaai 145.52 puakahi.
David Martin Itamu 1, $15,861.10, iloko o 85 la hana; itamu 2, $15,917; no na pakaukau i'a hou e hookomoia ke $47 pakahi; no na pakukau huaai hou, he $70 pakahi; mau wahi holoi hou, $77 no ka paa.
Wooley âme Beeon --- Itamu 1, $17,089 iloko o 90 la hana; itamu 2, $15,611; mau pakaukau kuai i'a hou, $52.75 pakahi; mau pakaukau huaai hou, $107.66 pakahi; mau wahi holoi hou, $70.45 pakahi.
Joe C. Picano --- $18,020.45, iloko o 60 ia hana; itamu 2, $15,134.85; mau pakaukau kuai i'a hou, $44.20 pakahi; mau pakaukau huaai hou, $82.20 pakahi, mau wahi holoi, $50 no ka paa.
Ma na kii o ka makeke i keia manawa he 48 mau pakaukau i'a konakalika a me elima mahele o na pakaukau hua@i o ke ano hou loa ma na aoao apau.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NOI NA MAKAI E HOOPII HOU IA AE KA UKU
Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ae ma ka po o ka Poalua aku nei i hala, i waihoia ae ai he palapala noi mai no makai mai o Honolulu nei, me o ka Lunakiai Arnold la, e noi ana i ka papa e hoomahuahua hou ia ae ko lakou ukuhana, no ka ma hina, mai ko lakou uku e loaa uei i keia manawa.
Ma ka leka a ka Makai Nui rose i hoouna ae ai i ka papa e hoakaka ana ia i ka waihoia ana akū imua on a, o kekahi palapala noi i kakauia e na makai, no ka hoomahuahua ana i ko lakou uku mahina, a wahi ana, ua makaukau mau oia i ma wa apau no ke kukakuka pu ana me na hoa o ka papa maluna o kela kumuhana, i kona wa e kauohaia aku ai.
Ma ka hoakaka a ka Lunakiai Arnold, o ka ninau hoomahuahua ukuhana, he ninauma@e @hapaiia mai nei ma na wahi apau loa, a no kela kumuhana, wahi hou ana, he mea pono no ke noonooia ma koua mau a@ao apau, mamua o ka hooholo ana i kekahi mea.
Malia paha, wahi hea ana, he mea hiki no ke hooponopono ia ka ukuhana, o ka pilikia na@, ua @o@holo mua ia ka pila haawina no ka @ku o na makai ahiki i ka pau ana o keia makahiki.
Mamuli nae o ke@noi mai ka Lunakiai Arnold aku no na hooholo ka papa e waiho aku i ka hooponopono ana i ka uku o na makai elike me ka lakou noi, iloko o ka lima o ke komite makai.
-------------------------------------------------------------------------
KOMO AIHUEIA HE HOME MA WAIAWA
--------------------------------------
Ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, i komo aihueia ae ai ka home o kekahi haole o Henry Davis ka inoa, malalo ae nei o Wahiawa, no ia kumu, i hoouna okoa@inai ai oia i ke kahi leka i ka papa o na lunakini e kauoha mai ana, e hoonohoia kekahi makai, no ke kiai ana ma Wahiawa, i old e hoopilikia wale ia na home lehulehu malaila, e ka poe piko pau iole.
Ma kela po Poaha, ua komo aku ka piko pau iole maloko o kona home ma WAhiawa, a kuekaa ialoko o na rumi apau, me ka hu'e ana i na waiwai o na ano like ole mailoko mai o ko lakou mau wahi i waihoia'ai.
O na kini meaai kula, ua kiolaia mailuna mai o ka holopapa a mokaki iluna o ka papahele, pela hoi na ukana oloko o na pahu, ame na ume, me ka maopopo ole ia Mr. Davis o ka manao o ka mea aihue, koe wale no, kona ake ana e loaa aku ke dala iaia, a i ole, kekahi mau lako gula paha.
Ua nui na meaai maloko o ka hale, aole nae i laweia.
Ua hoikeia aku nae ka lohe i ka Hope Makai Nui Plemmer o Waialua no kela aihue, a'e hoao aku ana oia e hookolo mahope o ka meheu o ka piko pau iole, me ka uuku no nae'o ka manaolana, mamuli o ka nui ole o na ike e poolei ai kona hookolo ana aku ahiki i ka loaa pono ana o ke kolohe.
-----------------------------------------------------------------------------------
PANA'ILA AKU ME KA PUUPUU MA NA MAKA.
------------------------------------
I kulike ai me kekahi meahou o ka hoopukaia ana ae maloko o ka Advertiser, o ke Sabati aku la i hala, i ka huli hoi ana aku noi ka o Mr. Herbert Lowe, ke kakauolelo o ke keena o ka Lunanana Donald Bowman no Hilo, mahope o ka pau ana o na hana noii a ninaninau a ke komite o ka papa ola, no na kumu hoohalahala e ku-e ana ia Mr. Bowman, ua pana ia mai oia me ka puupuu e ka Lunanana Sidney Smith i ka wa i komo aku ai maloko o ke keena o ka lunanana o ka papa oia ma Hilo, a uliuli ka maka.
Elike me na mea i hoikeia ae ma kela meahou, i ka wa@i hoea aku ai o Mr. Herbert Lowe, maloko o ke keena, ua ninau aku ia oia i ka Lunanana Christian, in a e hiki iaia ke lawe i kekahi mau ukana on a, mailoko aku o kela keena, a i ka ike ana aku i ka Lunanana Smith, ua halo aku la oia ia wa i paue koke mai ai ka Lunanana Smith, aole on a makemake e kamailio aku o Lowe iaia, a pela hoi kona makemake ole e kamailio mai ia Lowe, me ka hele pu ana mai o kela mau olelo me ka puupuu, a ku mai la in a ka maka o Lowe.
I kela ku ana mai ka i ka puupuu, ua kahea aku la o Mr. Lowe i ka Lunanana Christian, i ko kuleana ole o ka Lunanana Smith e kuʻī aku ai iaia, aole no hoi ua o Lowe i hoao e pana'i mai i ka mea i hanaia aku haluna ona.
Ma ka oleloia, i ka manawa a ka Peresidena Paxson o ka papa ola i lawe mai ai i na kumu ku e i ka Lunanana Bowman, ua lawelawe o Mr. Lowe i kekahi mau hana kuikawa, malalo o ke kauoha a Mr. Paxson, a i ka hoonohoia ana aku o Mr. Lowe i poo lunanana ma Hilo, ua loheia kona hoike ana ae i kona manao no ka hoopau ana aku i kekahi mau lunanana kahiko, iwaena o lakou o Sidney Smith kekahi.
O Mr. Herbert Low ka hoike nui ma ka aoao o ka peresidena o ka papa ola, a i ka manawa i nokeia ai i ka huli i ka oiaio o na kumu e ku-e ana ia Mr. Bowman, ua hooholo ke komite o ka papa ola, aole i pili ka hewa iaia, me ke kauoha ana, e hoihoi hou ia o Mr. Bowman, ma kona kulana mua, a no ka mea nae e hauaia aku ana ia Mr. Lowe aole i maopopo, koe wale o ka ae ana oka papa e haawi aku iaia i manawa hoomaha o elua mahina.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MAOPOPO OLE KA HOI HOU I KA HANA.
Mamuli o ke komo kino ana o Mr. Herbert H. Lowe, ke kakauolelo o ke keena o ka Papa Ola ma Hilo, iloko o na hana e ku-e ana i ka Lunanana Bowman, me kona lilo ana, oia ka hoike ano nui, e kue ana i kona poo ma ka oihana, ua manaoia, he hana paakiki kona hoo mau ana al@u i ka paa ana i kona kulana, mahope iho o ka hoonoho hou ia ana aku o Mr. Bowman ma kona kulana mua, e ka pili ole o kekahi hewa iaia.
No ka Mr. Lowe noi nae i ka Papa Ola ma o Kirk B. Porter la, e hookuuia aku oia e hele hoomaha no elua mahina, na aeia aku kela noi, no ka mea ma ka hoakaka a Mr. Porter, he ehiku makahiki i noho hana ai o Mr. Lowe no ka Papa Ola, a o kela no ka manawa mua loa i haawiia aku ai iaia ka hoomaha.
Ua olelo hou, ae no hoi o Mr. Porter ma ua mea a ka Lunanana Bowman i hoike aku ai iaia, aole oia e ae hou ana e noho hana aku o Mr. Lowe malalo ona, a o ia ka Porter hoolelo, ae ai, aole ana mau ahewa ana, ke hana aku o Mr. Bowman elike me kana i ike ai he pono.
O ka Loio Kuhina Irwin ka i kokua mahope o Mr. Lowe, me kona kupale ana no kona pono, ma ka olelo ana ae, ua hana wale aku no o Mr. Lowe malalo o ke kauoha a ka persidena o ha Papa Ola, a o kona hoopauia aku, no ka hooko ana i kela kanoha, aole ia he mea maikai i kona manao, me kona hoakaka pu ana ae, in a he mau wahi kaawale kekahi nona e noho hana ai, he oi aku ka maikai e hoonoho iaia ma kekahi hana okoa loa.
Ma ka noonoo ana o ka hapanui o na hoa o ka Papa Ola, ua manao lakou, mahope iho o ka pau ana o kela hana noii i na kumu ku-e i ka Lunanana Bowman, ua hoea mai ka pau ana o na hilinai i hookauia aku maluna o Mr. Lowe, ma ke ano he limalima waiwai oia, no ke keena o ka Papa Ola ma Hilo.
Mahope iho nae o ke kukakuka ana o na hoa o ka Papa Ola no kekahi manawa i na mea o haua aku ai no keia limahaua o ka papa, ua hooholoia e hoomaha no na mahina elua, a e kukali hoi ka lawe ana ae i kekahi mea e hanaia aku nona , ahiki i ka huli hoi ana mai o ka Peresidena Paxson mai Amerika mai.
-------------------------------------------------------------------
HOOKUUIA KEKAHI MAU PAAHAO
-----------------------------
Mamuli o na hooia no ko lakou hooko pono i na rula oloko o ka halepaahao, a i apnoia aku hoi e Kiaaina McCarthy, he umi kumamakahi mau paahao i ahe waia no ka karaima lehulehu i hookunia me ko lakou hoike ae no nae ia lakou iho i na luna oihana.
O na inoa o keia poe i hookuuia malalo o ka hoomalu, o ia keia malalo iho nei penei:
Thomas Hicks, ua ahewaia oia ma ka la 17 o Sepatemaba, 1915, no ka hewa hoeha ma ke degree ekahi, e ke kauia ana o kona hoopa'i e noho maloko o ka halepaahao mai ka eha ahiki i ka elima makahiki.
Frank Houra, ua ahewaia oia no ka hewa apuka, ma ka la 23 o Maraki o ka 1918, a o kona hopa'i mai ka eiwa mahina aku a i ka elima makahiki e noho ai maloko o ka halepaahao.
Maximo Salmiento, ahewaia no ka moekolohe ma ka la 6 o Sepatemaba, 1916, o kona hoopa'i mai ka ekolu ahiki i ka umi makahiki e noho ai maloko o ka halepaahao.
Jose Magaiou, ahewaia no ka aihue, ma ka la 14 o lanuari, 1918, o kona hoopa'i mai ka 18 mahina a i ka 20 makahiki.
Thomas Meliton, ahewaia no ka hewa hoeha me ka meaeha ku i ka make, ma ka la 1 o Novemaba, 1918
Roman Felieiano, ahewaia no ka moekolohe, ma ka la 15 o Mei, 1917, o kona hoopa'i mai ka ekolu ahiki i ka umi makahiki.
John Papreth, athewaia no ka hewa aihue ma ka degere ekahi, ma ka la 18 o Mei, 1917, mai ka ekolu ahiki i ka iwakalua makahiki kona hoopa'i maloko o ka halepaahao.
Masara Nakao, ahewaia no ke apuka, ma ka la 8 o Novemaba, 1918, mai ka hookahi makahiki aku ahiki i ka elima makahiki kona hoopa'i.
Victoriano de la Cruz, ahewaia no ka hewa hoeha me ka manao e hooko i ka manao pepehikanaka, nia ka la 2 o Feberuari, 1918, he elua ahiki i ka elima makahiki ka hoopa'i.
John Gamba, ahewaia no ka hoeha, ma ka la 21 Feberuari, 1918, mai ka elua ahiki i ka elima makahiki ka hoopa'i.
Juan Gamba, ahewaia no ka hoeha, ma ka la 6 o Iune, 1917, mai ka ekolu ahiki i ka elima makahiki kona hoopa'i.
-----------------------------------------------------------------
LILO I KA BANAKO HAWAII NA BONA.
-------------------------------------
O na bona apau o $200,000 ka waiwai i'o a ke Teritore o elima pakeneka i hoamanaia ai e ka ahaolelo i hala no ka uku ana aku i ke kumukuai o kela apana aina o Irwin ma ke kapakai o ka Paka Kapiolani, ua haawiia aku i ka Banako Hawaii a ua uku ia ae eia banako $100.55. Ua kuaiia kela apana aina e ke Teritore a e hoolaaia aku ana ia ma ke ano he kiahoomanao no na koa Hawaii i make ma ke kaua. E weheweheia ae ana na pa a e waiho hamama ia ana ia wahi no ka lehulehu. Ma ka la 11 o Novemaba e malamaia ai na hana hoolaa ka "La Kuokoa" elike me ia a ke Kiaaina McCarthy i hoolala ai.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NUI NA HAUMANA KULA 'I KELA KOMO ANA.
Ma ke komo hou ana o na kula aupuni ma ka Poakahi nei, i ikeia ai ka oi loa ae o ka nui o na haumana, mamua o ka manawa i hoomaha iho nei, no ka mea, ma na kula wale no o Honolulu nei ua hiki aku ka nui o na haumana ma kahi o ka umi kumamakolu kaukani ua like pu me hookahi kaukani me elima haneri haumana ka oi hou a.
Mamalu o keia oi hou ae o ka nei o na haumana, ma na wahi apua ua hiki ole i ke keena hoonaauao ke Loolawa aku i na kumukula, a ma ka ole loia, aia ma kahi o ka hookahi haneri mau kumukula i makemakeia.
O kekahi kumu o ka pokole o na ku mukula, in a keia komo hou ana o na kula, o ia no ka hoea ole ana mai o kekahi poe kumukula, i manaoia mai Amerika mai, mamuli o ka nele i ka mokuahi.
He hookahi kula ma Kauai, a he hookahi ma, Hawaii, i hiki ole ke weheia, no ka nele i na kumukula; a ma kekahi mau kula e ae i nele i na kumu, ua loaa no he mau hooponopono ana ma kekahi ano, no ke a'o ana i nā keiki, ahiki i ka hoolakoia ana aku me na kumukula.
O kekahi mau wahi i hakahaka, o umi-kumamalima mau kumukula ma Honolulu nei, ua hoopihaia ae e na kokua mai na kumukula mai i manaoia no na apana kuaaina.
------------------------------------------------------------------------------------
HOPULA HE PILIPINO E KAPENA BAKER.
---------------------------------
No ka hoopuka ana o kekahi Pilipino i na olelo hooweliweli, me kona paa pu i kekahi pauku hao o elua kapuai ka loihi, oiai na limahana e hu'e ana i ka papa mailuna mai o ka moku, o ka hui o Allen & Robinson, ma ke kakahiaka o ka Pealua nei, i hopuia ae ai oia e Kapena Baker o ka oihana makai, a noho ana i ke puhi, me ka hiki hou ole iaia, ke hoonana mai i ka mana o ke kanawai.
Ma ka Poakahi aku, ua olohani na limihana Pilipino, me ka haalele ana i ka hana, o ia ka hu'e ana i ka papa mamuli o ka hoole ana o ka hui papa aole e uku mai i kanaha keneka no ka hora elike me ka lakou noi, nolaila ma ke kakahiaka ae o ka Poalua nei ua hoea aku la he heluna nui o na Pilipino ma ka uwapo a i ka manawa i hoomaka ai ka hana ana, o ka poe i hoounaia ae, e ka hui o MeCabe, Hamilton ame Renny, ua ikeia kela Pilipino i kona holo ana ae iwaena o ka poe e hana ana, a kamailio i na olelo hooweliweli i ka poe e hana ana.
Maluna o ke kaa otomobile o Kapena Baker kahi i noho ai, a i kona wa i ike aku ai i kela Pilipino i ka hoao aku e hoopilikia i na limihana, ia wa oia i hele aku ai e hopu iaia, a lawe loa ia aku no ka halewai.
On a Pilipino, na Poto Riko ame kekahi poe Pukiki kakaikahi o ka hoopauia ana mai ka hana mai, ma ka Poakahi aku, ua hoea ae lakou ma ka uwapo i ka wa i hoomaka ai ka hana ma ka hora ehiku, me ko lakou aoke ana i ka uwa, oiai ka poe e hana ana e hele ana i o a ianei, aole no nae ia he kumu no kela poe e haalele ai i ka hana, aka ua hoomau no lakou, a o ka poe olohani ka i noho malie, mamuli o ka hopuia ana o kekahi o lakou.
-----------------------------------------------------------------------------------
KIPA MAI I KEIA AWA I PAKELE
----------------------------------------------
Ma hope iho o ka hakoko ana me ka ino i ka moana, me ka laweia aku o na ukana apau oluna o ka oneki, i hiki aku ka waiwaio ma kahi o ka hookahi haneri me kanalima kaukani dala, i kipa mai ai ka mokuahi lawe ukana ka Eastern Queen, no Honolulu nei, ma ka hora ekolu o ka auwina la o ka Poakahi nei, no ka hoopiha hou ana i ka lanahu, ka wai ame na meaai, mamua o ka hoomau hou ana aku i kona alahele no Iokohama, Iapana.
Ua haalele aku kela mokuahi i ke Kowa o Panama ma ke alahele mai o Kapalakiko no Iapana, me ke komo mau iloko o ka ino, he mau la mahope o ka haalele ana aku i ke Kowa o Panama, aka o ka ino nae nana i hookomo aku i ka manao hopohopo iloko o ke kapena o kela mokuahi, no ka hoea i Iapana me ka palekana, o ia no ka ino, ma ke alahele mawaena o Kapalakiko ame Honolulu nei.
Ma ka olelo a na aliimoku, ma ka la 11 o keia mahina, oiai ka mokuahi ma kahi he hookahi kaukani me elua haneri mile, ke kaawale mai Honolulu aku nei, ua loaa iho la oia i kekahi ino ikaika loa, me ka halana mau o ke kai iluna o ka oneki, a no na la eono kela hakoko ana me ka ino, ua hooholo okoa iho la ke kapena, o ke alahele wale no o ka palekana o kona moku, o ia ke kipa ana mai no keia awa.
O na ukana keia apau loa, maluna o ka oneki, ua pulumiia aku e ke kai, a ua komo hoi ke kai iloko o na kula wai, o ka lanahu keia i manaoia ai, ua lawa no ka huaka'i i Iapana, ua ikeia ka uuku loa, pela me na meaai, a no ka hoolako hou ana aku i kela moku, me na mea apau e pono ai, pela iho la i kipa mai ai maanei; a loaa mai la ke kokoolua o kela moku e ku ana ma keia awa, me na alina no a ka ino i hookau aku ai maluna on a.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NA KEKAHI HUI E LAWELAWE ANA I KE DALA.
---------------------------------------------
I kulike me ka Lunakiai Eben Low hoakaka o ka Poaha aku la i hala e kukuluia ae ana kekahi hui nana e malama a e hoohana aku i ke dala no ka Makeke Kulanakauhale e kekahi komite a na kanaka lawelawe oihana o 12 lala e hookohuia aku ana e kekahi mau hui nui eha a na makaainana maloko o Honolulu. Ekolu mau kanaka e hookohuia ana mai ka Ahahui Kalepa mai, ekolu mai ka Ahahui Rotary mai, ekolu mai ka Ahahi Hoolaha mai a ekolu mai ka Ahahui Civic mai, a i ka manawa e pau ai keia mau hookohu i ka hanaia ia manawa e hoomaka aku ai ka papa e hana.
Ua hooholoia me ka maopopo loa o ka hana kupono loa no ka makeke oia no ka hoohui ana malalo o kekahi hui a e loaa i papa alakai a na in papa e hookele i na hana mau e aponoia ana e ka hui.
E kuaila aku ana na kuleana i kela ame keia, o ka haahaa loa hookahi lala, i mea e hiki ai i na kanaka ilihune ke anamo me ka nana ole i ko lakou mau kulana, a i mea e hiki ai hoi ke kakoo mai i keia kumuhana. O ka Lunakiai Jonah Kumalae ka mua loa o na lunakiai i haawi ae i kana kokua no kela niakeke he $1000; a wahi a Eben Low o ka hoike ana ae, he kanaka Hawaii ka i haawi ae i kana $100, a he lehulehu hou aku o ka poe e haawi ae ana mai ke dala hookahi a pii aku iluna, oiai hoi ka poe waiwai e haawi ae ana i ka lakou mau olelo hoopaa no ko lakou lawe i kekahi mau huina dala mahuahua no ke kokua ana ae i keia hana.
I kuike me ia i hoikeia ae e haiolelo ana o Eben Low maloko o ka halawai a ka Ahahui Civic ma keia awakea, mamuli o ke kono i loaa aku iaia mai ka Peresdena W. H. Heen aku, a ma ia manawa e hoakaka ae ai oia i kona manao no ke kumuhana o pili ana i ka makeke hou, a i ka wa e holopono ai o ka hoomaka aku no ia o ka hana no ka ulu ana.
Maloko o ka Eben Low papa hana i hoolala ai i lunahoohana paa mau ukuia ka mea nana e hookele i ka hana malalo o ke alakai ana a ka papa alakai, a me he mea la o ka lunahoohana o ka Makeke Teritore i keia la ke kanaka e kohoia ae ana ma ia kulana hana.
Ua hoike pu ia ae e Ebem Low ma ia la ke noi ana mai o na kahuwaiwai o Gililand i ke Kiaaina McCarthy e a'o aku aole e hokomoia ao kekahi hoopii hoahewa no ka apana i makemakeia, ke kahi hapa i kahua no ka makeke, oiai lakou e makemake mai ana e kukakuka no ka hooliloia mai o ia wahi i apana aina e ku ai ka makeke.
He ahakuka ka na lunakiai o ka malama ana me ke Kiaaina McCarthy a ua hoakaka aku ke Kiaaina o ka haawina dala o $44,000 i hookaawaleia ai e ka ahaolelo i hala no ka makeke ua hiki ia dala ke hooliloia aku no ke kaua o ka makeke, wahi hou a Eben Low.
---------------------------------------------------------------------------------------
HE 500 MAU OLA I MAKE I KA WAI HALANA MA TEXAS.
---------------------------------------
CORPUS CHRISTI, Sept. 19.-----Ma ka po aku la i hala i hoikeia ae ai ka huina o na ola ame na waiwai i hiki ke hoomaopopoia e ka poe kokua ia lakou ka hoomalu ana i ka apana nui e hoopuni ana ia Corpus Christi, i hooneoneoia ai e ka makani ino o ka la Sabati i hala, he 500 mau ola, a o ka huina o na waiwai i poho i kohoia aia ma kahi o ka $200,000,000.
O na halehana nui o ka lehulehu o ke kulanakauhale me na hana hoopomaikai e ae ua hoohioloia, a o na poho ma luna on a waiwai ma na wahi apau o ka apana mai owaho no ka ikeia o kekahi wa, ua oleloia ua oi loa aku mamua o na koho mua.
Ua koto pu maloko o ka poe make maloko o Corpus Christi, ka Bihpa Paulo Nnssbaum, he kumu mikanele o ka hoomana Paulo e noho ana maloko o ke kulanakauhale poino i ka wa i pa mai ai ka ino nui.
Ma ke ahiahi loa ana iho o ka auwina la o nehinei ua hoea aku la ka huina o ka poe i make i ka 256, a ma ia manawa ua koho wale ia o ka huina hope loa e hoea aku ana i ka 300. Mai ke'a manawa mai, mamuli o na lono mai na apana mai mawaho no k ikeia o kekahi mau kino hou i hoololi ai na luna aupuni i ka lakou koho mua.
Ua hanaia me ka awiwi ka huli ana aku i na kino o na kauaka oiai ka wai e emi aku ana. O na hale waiho kino make keia ame kekahi mau wahi e ae kahi o na kino i laweia aku ai, ua piha ku'i i na kanaka i ke ao ame ka po me ka poe ola e imi ana i na kino o ka lakou mau makamaka ame na pilikana i make.
-------------------------------------------------------------------------------
TOKIO, Sept. 23.----Mahope iho o ka loaa ana mai o ka lono i ke keena kuaa mai ke kenerala Kepani mai no ka hahana o na kaua ana i manao oleia a na koa Bolsheviki maloko o Siberia, ua hoopukaia aku he kauoha e ke keena kaua e hoouna kokeia aku i ekolu mau pualikoal helewawae me kekahi regimana o na enekinia no Siberia. Ua lawa ole na pualikoa ke pani maloko o Siberia e paio aku ai me na enemi o keia ka manao o ke aupuni. O na pualikoa i kauohaia e holo aku no siberia oia na pualikoa Helewawae 16 i hoonohoia ma Shibata ame ka pualikoa 30 ma Muramatsu ame ka puali enekiuia 13 o ka mahele 13.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
E WEHEIA AKU ANA NO KA HOOKUONOONO ANA.
------------------------------------------
Iloko o ka mahina ae nei o Dekemaba e weheia aku ai ka aina aupuni ma Wailua, Kauai, no ka hookuonoono ana, i hakalia wale no ka hoopuka ana aku i ka hoolaha, i ka pau ole o ka hana, i waihoia aku iloko o ka poe na lakou e koho i ka waiwaiio o kela mau aina.
O ka nui o na eka e weheia aku ana no ka hookuonono ana, aia mawaena o ka hookahi kaukani ame hookahi kaukani me elua hane@i eka; a e wehe mua ia ana hoi na alanui i kulike ai me na hoolala ana ma ka aoao o na poo o ke aupuni maanei nei, mamua o ka noho ana aku o ka poe hookuonoono maluna o ka aina.
O na aina aupuni ma Wailua, Kauai, kekahi mau aina waiwai loa i hoomaopopoia, a ke kau aku nei na maka o kekahi heluna nui o na kauaka, e komo iloko o na kohokoho ana, i ka wa e puka mai ai na hoolaha.
O na aina o Wailua, ka elua o na aina e weheia aku ana no ka hookuonoono ana iloko o keia makahiki, o ka aina aku nei o Waiakea ka mua, a ma keia hope aku, elike me na mea i hoolalaia e ke keena o ke komi@ina o na aina aupuni, ma keia mua aku, e wehe mau ia aku ana na aina aupuni no ka hookuonoono ana i keia ame keia makahiki, elike me ke kulana e ikeia ana ma keia hope aku.
-----------------------------------------------
HOOPIILA EKOLU MAU OPIO KOLOHE.
Ma ka Poalima aku la i hala i hoopiiia ae ai o Frank Louis, Joseph Seguiraut ame John Belle e ke kiure kiekie o ke Teritore mahope o ka ninaninau pono ana o ia kino, imua o ka aha kaapuni no ka hewa i hoopiiia aku ai lakou, he hoeha me ka mea eha ku i ka make. Ma ka olelo hoopii ma ka aoao o ke aupuni ua hoonouia e kekahi o keia mau opio kekahi koa o A. Macauley ka inoa ma ka po o ka la 24 o Augate mawaho ae uei o Kewalo, ma kekahi alanui ololi pouliuli, me kekahi pohaku nui eono paona ke kaumaha, a pa ma ke poo o ke koa.
Ma ke kakahiaka Poakahi nei ko lakou hookolokoloia ana mamua o ka Lunakanawai Franklin.
No ka hihia o Mrs. Mary Smalley i hoopiiia ae ai no kona hoeha ana me ka mea eha ku i ka m@ae, ua nele ke kiure kiekie i na ike oiaio e hiki ai ke hoopii ae iaia imua o ka aha kaapuni, nolaila aohe i hoopiiia ae o Mrs. Smalley imua o ka aha kaapuni.
-------------------------------------------------------
HUI KA POE I HOPUIA ILOKO O AUGATE
Iloko aku nei o ka mahina o Augate i hala i kulike ai me ka hoike a ka makai Nui Charles Rose o ka waiho ana ae ma ka halawai a ka papa o na lunakiai ma ka po o ka Poalua nei aia ma kahi o ka 478 ka nui o na hihia i hopuia no kela mahina, a ua hiki aku hoi ka nui o na dala hoopa'i ma kahi o ka $5395.
Noloko ponoi iho nei o keia kulana kauhale o ka nui o ka poe i hopuia he 361, a o na dala hoopa'i i ukuia ae, ua hiki aku i ka $4,237.30.
O ka nui o ka poe i hopuia no ka hewa piliwaiwai, ua hiki aku ma kahi o ka 361, a o ka hoopa'i i kauia aku mahope iho o ka ahewaia ana, he $2622.60.
Iloko o keia manawa kapu o ka waiona, he 16 ka nui o ka poe i hopuia ae no ka on a, a he $83 i ohiia no kela mau hihia.
No ka põe holo nui i ko lakou mau kaa, me ke ku-e i ke kanawai, he 14 ko lakou nui, a he $162 dala i ukuia ae iloko o ka waihona o ka aha.
No ka põe pui apiuma, a malama opiuma, he 15 ka nui i hei ae i ka upe na a na makai, a he $449.25 hoi ka nui o na dala i ukuia ae iloko o ka aha hoomalu.
O ke koena ae o na hihia, no ka hewa moekolohe, he 14 ka nui o ka poe i paa ae i ka hopuia, me ka uku ana he $22.60, o ka hapanui nae o ka poe ahewaia, ua hoounaia no ka halepaahao e noho hana ai i ko lakou hoopa'i.
-----------------------------------------------------------
KOMO AIHUELA HE HALE E KA PIKO PAU IOLE.
---------------------------
I ka on a e hele hoomaha ana ma kona home ma Kailua, o ka mokupuni o Oahu nei, ma kekahi manawa o ka pule aku nei i hala, ua komo ae la ka piko pau iole maloko o kona home ma Nui anu ae nei, eia nae aole he mau waiwai ano nui i lilo i ka mea aihue, koe wale no kona noke ana i ka huli ialoko o kela hale me ka manao e loaa ke dala iaia, a hoi wale me ka nele.
O kahi o ke komo ana o ka mea aihue iloko o ka hale, ma ka puka no ia mamua aku o ka lanai, mamuli o ke oki ana i ka puka uwea, alaila wehe okoa aku la i ka laka o ka puka a hemo, alaila komo loa aku la iloko o ka rumi moe.
He pahu e waihoia ai o na lako gula ka i laweia ae e ka piko pau iole, a hu ia aku ka ukana oloko iwaho, me ka lawe ole ia nae o kekahi o na lako gula.
Ua kuekaaia oloko o na ume, eia nae, aole he mau waiwai i aihueia, a ma ka manao o ka on a nona kela liale, he hookahi no kumu nui o ke komo ana o ka mea aihue iloko, no ke dala mai no ia, a i ka nele ana no o kona inokemak, ua pau ae la no kona manao, a waiho no i na ukana e ae, me ka hoopoino o.
Ma kela po hookahi no i komo aihue ia aku ai kekahi Hale Kepani e ku kokoke mai ana malaila, a ua lilo aku kekahi huina dala mahuahua mailoko aku o ka rumi o ka on a nona kela hale.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
UA OI LOA AKU NA KOHO MAMUA O KE DALA I LOAA.
--------------------------------
O na koho haahaa loa ma ka manawa i weheia ai ma ke awakea Poakahi nei no na hale hookolokolo ekolu no ma apana kuaaina ame na halenoho o na lunapaahao ame ka hale o ka Hana Hawii ma Kalihiwaena, aneane he $10,000 ka huina, ua oi loa aku mamua o ka huina dala i hookaawaleia i hiki e loaa ma ka waihona, a he ninau paakiki na ka papa ka noonoo ana i kahi e loaa mai ai na dala e hoopiho ae ai i na koho. Aole hiki e hoopukaia aku na aelike ke ole e lawa ke dala no ka uku ana aku i na aelike. O ka hana i maa mamua aku nei i ka manawa e oi aka ai ke koho mamua o ka huina dala i hookaawaleia no kekahi hana e hookaawaleia ae ana i huina dala kuikawa mai ka waihona laula mai no ka hopiha ana aku i ka huina like ole mawaenaa o ke koho haahaa loa ame ka haawina dala i hookaawaleia.
O ka huina dala i hookaawaleia no na hale hookolokolo ekolu mailoko mai o ka waihona kumu he $16,000 elike me ia i hooholoia ai e ka ahaolelo i hala. Ua hookaawale ka ahaolelo he $1000 o keia waihona no ka hale o ka Bana Hawaii a ua hoohui hou ia iho e ke kalana he $1000 ia huina.
O keia malalo nei na koho elike me ia ma ka weheia ana ma ka Poakahi nei:
Hale o ka bana ma Kalihi---John H. Wise; itamu 2, no ka hana holookoa $2215; itamu 2, no ke kukulu ana koma pu me ka lua liilii, ka paku ana ame ka papahele konakalika, $2000. Itamu 2, huina dala i hookaawaleia $2000 ka oi aku mamua o ka haawina, $215.
Ka hale hookolokolo ame ka hale e ka lunapaahao ma Hauula---I. Fernandez: Itamu 1, no ka hana holookoa, $9450; itamu 2, koe ka halenoho o ka lunapaahao, $7350 e pau ka hana ana iloko o na la he 80. O ka oi aku o kana koho mamua o ka haawina he $3450.
Hale hookolokolo âme halenoho o ka lunapaahao ma Waianae----J. H. Wise, itamu 1, ka hana holookoa, $6800; itamu 2, me ke komo pu ola o ka hale o ka lunapaahao, $4800; iloko o na la he 60 e paa ai.
Lino Fernandez, itamu 1, $7480; itamu 2, $5380; iloko o na la hana he 70 e paa ai. Ma ke koho haahaa loa he $2800 ka oi aku mamua o ka haawina dala.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
---------------------
E ike auanei na mea apau ma keia hoolaha, o maua o na mea no laua na inoa malalo nei, ke papa a hookapu loa aku nei maua i na kanaka apau, aole e hele, kii a lawe i na meaulu o ko mana mau aina e waiho ana ma Pakaikai, Iloko o ka Ahuphaa o Waialua, Molokai, ame Kahawaiiki, ame kekahi mau aina e ae i onaia e maua, e waiho ana malaila; ua kapu pu hoi me na holoholona hele wale, a ke hoonoho nei maua ia James Smith ame Levi Kanekalolo ame Wm. Kahinalua Kaahanui i poe na la kou e nana i ka poe e komohewa ana; a o Wm. K. Kaahanui wale no ka mea mana e ae a hoole paha i ka poe noi apau e komo iluna o kekahi o keia mau aina, pela pu hoi me ka poe e pii ana i Pakaikai i ka makaikai. O ka poe apau he mau holholona ko lakou e hele ana, e hui ae lakou me Wm. K. Kaahanui, iloko o na la he 15, a mahope aku, aole loa e ae ia kekahi; o na mea apau e ku'e ana i keia o hoopiiia no elike me ke kanawai.
O maua no,
SAMUELA K. KEKOAWAI.
AIKAKE SMITH.
6367---Sept. 26; Oct. 3, 10.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
HE HOOLAHA WAI WAI
PICTURE!
Me keia meapaahana e hiki ana ia makou ke heluhelu i koa mau maka elike me ka buke.
O Dr. Thompson, ko Honolulu kauka nana maka i kaulana, aia oia i keia manawa ma ke ALANUI PAPU, Helu 1116, Kuea Pantheon, aole oia e hui pu hou aku ana me kekahi halehana maka ma nei mua aku e hoohana ana i kona inoa.
Ina he pilikia ko kou mau maka a i ole, na maka aniani paha, e hoomanao i keia wahi hou, ALANUI PAPU, Helu 1116.
O Dr. A. L. Brown i hui pu ai me A. N. SANFORD no kekahi mau makahiki lehulehu ua hui oia me Dr. Thompson i nei manawa.
E noho mau ana i ke alo ka mea unuhiolelo Hawaii
Brown-
Thompson
Optical Co.
1116 Fort St.
Pantheon Block
Aohe mau halekuai lala a mau akena paha a Dr. Thompson