Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 39, 26 September 1919 — Page 7

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Dion'e Tomaselli
This work is dedicated to:  Ka mana o Hula!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa KUOKOA, HONOLULU. T. H. POALIMA, SEPATEMABA 26, 1919

 

He Moolelo no

MAGURETA

A i ole

Iloko o na Wiliau a ke Aloha. He Moolelo i

Piha me na Haawina o ka Ehaeha.

 

            “Ina i like na wahine apau loa me kou ano e Mrs. Kauwila, he kakaikahi loa na hihia oki mare e laweia imua o na aha hookolokolo, a he kakaikahi loa hoi ka poe e komohia iloko o na haawina o ke kaumaha ame ke kaniu-hu. Ina he kaikaimahine ponoi loa oe na’u, aole au e ae e lawe pu oe i kau kaikamahine uuku me oe, ma keia huaka’i aumoana loihi, o ka oi loa aku o ka pono, o kau kane ke hoi mai imua ou. Aole hoi o oe ke hala aku imua ona.”

            “He hana paakiki loa nona ka huli hoi hou ana mai i Kapalakiko nei, no ka mea aia ka maka’u ame ka hooohooo mau iloko ona, no kona paa aku i ka hopuia, a, o kekahi no hoi, he hana hilahila loa nona ka halawai hou ana me kona mau hoaloha maanei nei, ame ka poe no apau i kamaaina iaia,” wahi a Kanani me ka hele o kona helehelena a haikea pu.

              “Ke manao nei au, he hana maalahi loa no ka hooponopono ana, me ka hui banako, e hopohopo ole ai oia no kona hopuia aku, Ina e hiki ana iaia ke hoohiki mai, e hoihoi no oia i na dala apau ana o ka lawe aihue ana mailoko aku o ka banako aole loa o’u kanalua, no ka hoopau o na ona o ka banako i ka manao e hoopilikia aku maluna ona. Ina he keonimana oiaio kau kane, o keia wale no ka mea pono ana e hana mai ai, a e huli hoi mai oia imua uo, aole hoi o oe ke hele aku e hui pu me ia.”

             “Ina e loaa ana he hooponopono maikai ana o keia ano, elike me kau e kamailio mai nei a kuu poropeka, alaila ua olokaaia ae kekahi haawe kaumaha mailoko ae o kuu noonoo a ua hoopihaia mai hoi au meka hauoli. Malia e ae ana o Mr. Kauwila, e hana mai elike me kena manao ou, aka nae aia au a hoea aku imua ona, owau ponoi no ka mea nana e hookomo aku i kela manao iloko ona, e hoololi oia i ke ano o kona ola ana, a e hoolilo hoi iaia i kanaka maikai, a mahaloia e kona mau haku hana, a e kona mau hoaloha lehulehu.”

              Hoolohe mai la ka Poropeka Kadina i kela hoakaka a Kanani, me ke kaumaha o kona manao, no ka mea ua paa loa ko Kanani manao, e hele aku e hui pu me Kauwila, aole hoi elike me ka ua poropeka nei i noonoo ai, nolaila he mea makehewa wale no kona hoao hou ana mai, e kamailio, aka aia nae iloko ona ka hophopo, no ka hookomo hou ia aku o ka wahine opio iloko o ke kaumaha, ina no kona holo kino aku no Aukekelalia.

    Elike me ke kamaaina o ka Poropeka Kadma i ka nui ame ka lehulehu o na kanaka, i like aku ko lakou mau ano me ko Kauwila, i ka manawa e kiola aku ai kekahi mea i na noonoo ame na hana pono apau, a hooko aku la i na manao ma-ua he hana paakiki loa, lakou loli ana ae i poe kanaka maikai, koe wale no, a ike maoli i ka hewa o ia mau hana, a mihi me ka walania iloko o ko lakou naau.

    Ua hoomanawanui no o Kanani, ma ka lawelawe ana aku i kana mau hana ma kela la, a iaia i huli hoi aku ai no kona hale hoolimalima, ma kela ahiahi, ua kakau aku la oia i kekahi leka loihi, he leka hoi e hoakaka aku ana i kona huikala e ae ana e kakau mau ana i kela ame keia la.

              Hoakaka aku la oia maloko o kana leka, no kona makaukau e holo aku e hui pu me ia, me ka olelo pu ana aku nae, he mea pono iaia ke hoihoi mua mai i ke koena o na dala ana i lawe kolohe ai mai ka banako aku, i loaa ai ka manao oluolu iaia, i ko laua manawa e noho pu aku ai. He hookahi hapaha o ka huina ana o ka aihue ana i ukuia aku e ua i Kanani, a o ke koena aku o kela huina, e hooponopono me na haku o ka banako, no ka hoopau loa ana i ka manao hoopilikia mai maluna o kana kane.

    Iloko o kela leka loihi, aole loa he wahi hua olelo hookahi, e hoahewa aku ana no na mea a Kauwila i hana ai, a i ole ia, no ka nui paha o na ehaeha ame na kaumaha a ua o Kanani o ka auamo ana, aka o na olelo aloha wale no ame ka makee no kana kane, kana mau i kakau ai. Iloko o kekahi puolo nui, i hookomo iho ai oia i kana mau leka, me ko laua kii, alaila me na hua pula e nonoi ana no ka pono o kana kane, me ka waiho ana hoi, na ke Akua e alakai a e hooponopono mai i ko laua ola ana no ia mua aku, waiho aku la oia i kela puolo, no ka makaukau, e haawi aku i ka elele nana e lawe aku i kela ukana, a imua o kanakana.

              Ma kekahi kakahiaka mai; i kona hele ana aku no kona keena hana, lawe pu aku la oia i ua puolo nei, malia o hoea mai ka hoaloha o kana kane, ua makaukau oia me kana leka, o ka haawi mai la no ia iaia.

               Iloko o ke kahaha o ka manao o ua o Kanani, aole i hoea mai kela hoaloha o Kauwila ma ia la. A ua hoopilikia nui ia aku no hoi ka noonoo o ka Poropeka Kadina, i kona nana mai, i ka haikea maoli o ka helehelena o Kanani, ua maopopo no nae iaia ke kumu, mamuli mai no ia o ka noonoo nui no kana kane.

    He ekolu nae la mahope mai, ua hoea aku la kela hoaloha o Kauwila a haaki mai la no hoi o Kanani i ka puolo iaiam a lawe pololei aku la ua kanaka nei a haawi i ke kapena o ka moku, me na hoakaka apau no kana mea e hana aku ai, o ia o ka moku i Aukekelalia, aole hoi e haawi i kela puolo ma ka lima o kekahi mea e aku.

               Ma keia wahi, oiai o Noela Kauwila e kakali mai la ma ka aina mamao, no ka huli hoi aku o ka moku, me ka nuhuli aku ana ka mea kakau moolelo i kou noonoo e ka makamaka heluhelu ihope, ma kela po, a Kauwila i haalele aku ai i kana mau mea aloha mahope, a holo mahuka aku la no ka pee ana iaia mai kona mau hoaloha aku, a mai ka mana aku hoi o ke kanawai.

    Mahope iho o ke kauoha ana aku ia Kanani e hookomo mai i kekahi mau lole kupono maloko o ka paiki, no kana huaka’i hoopunipuni ko Kikako, ma kela po o kona holo mahuka ana, mai kona home aku, ua hoi aku la oia noloko o kona keena oihana, a hoakoakoa mai la i kana mau palapala waiwai apau, a ku ka paila, me ka hookomo ana maloko o na pakeke o kona lole, alaila houluulu mai la i na bila aie apau, pela me na leka lehulehu, a kiola aku la iloko o ke kapuahi hoopumehana, aia hoi ka minoaka o ke kolohe maluna o kona helehelena, no ka nalohia ana aku o kela mau mea nana i hoopilikia nui mai i kona noonoo.

              Ua hoea aku i na hora o ke aumoe, akahi no a pau kana mau hana i makemake ai e hooko, a iaia no ka ike, aole he mea i koe ana e hana aku ai, a ua pa’uhia hoi na mea apau i ka hiamoe, nolaila me na kaina wawae nehe malie i like aku me ko ka popoki, i pii malie aku ai oia ka hale maluna, kahi a kana wahine ame ka laua kaikamahine e hiamoe mai la, me ka nanea me ka moeuhane mua ole, eia ke kane a makemake hoi, ke hoolala nei e haalele iho i kana mau mea aloha, e auamo aku i na kaumaha he nui.

               Hoea aku la o Kauwila maloko o ka kumi moe aia no kana kaikamahine ke hiamoe la maluna o kona wahi moe, ma ka aoao o ka makuahine, he mea kau la i ka ike aku i na helehelena o kana mau mea aloha, a komohia iho ka noonoo, no ke ku i ka lokoino o kana mea e hana nai, aole nae, leha wale aku la no kana nana ana maluna o laua, o ka lalau aku la no ia i ka paiki a oili mai la iwaho o kela keena, a iho loa aku la no ka hale olalo. Ke wehewehe ae la ke alaula o ka malamalama i kela manawa, nolaila kamoe pololei aku la kona alahele no ka uwapo, kahi o kekahi moku e ku mai ana, a i makaukau loa hoi, e haalele iho i ke awa, ma na hora o kela kakahiaka, ma ka manawa e pii mai ai ke kai.

               Ua kuai mua o Kau wila i kona tikiki ma ke ahiahi mamua aku, a no ka haalele kakahiaka nui iho o kela moku i ka uwapo, ua hoi na ohua, apau e hiamoe maluna o ka moku, a o Kauwila wale no ka mea i hoi no kona home. Ua hoea aku oia no ke keena kuai tikiki o ka moku, i ka manawa e aneane ana e paa kela keena, a haawi aku la i kekahi inoa kapakapa, oia o Leona Woka, pela iho la i loaa ole ai ka ike i ka lehulehu, ua kau oia maluna o ka moku.

               Ma kela kau ana aku a ua o Kauwila maluna o ka moku, a hoi pololei loa aku la oia noloko o kona rumi, a haule aku la hia mao, me kona maopopo ole i ka manawa i haalele iho ai o ka moku i ka uwapo.

             I kona puoho ana ae nae, aia ka moku i ka moana akea kahi i holo ai a i wahi nona e ike ole ia mai ai e na ohua’e ae malia he poe kekahi iwaena o na ohua i kamaaina iaia, ao’e loa ua o Kauwila i makemake e haalelekona rumi, me ka hoike mua ana mai i na kuene, he nui kona poluea me ka ma’i, nolaila ua manaoio ia aku e na alimoku a e na ohua e ae, o kela ke kumu oiaio o ka noho mau o kela ohua maloko o kona rumi.

             He nui na buke moolelo a ua o Kauwila o ka hookomo ana maloko o kona paiki, nolaila iaia e noho mau ana maloko o kona rumi, he hookahi no ana hana, o ia ka heluhelu ana i kela mau buke, a i kekahi manawa no hoi, e noonoo nui ana no oia no kona oihana.

              I ke ku ana o ka moku no Kika-ne, ua kakali oia ahiki i ka pau loa ana o na ohua i ka lele iuka, akahi no oia a haalele aku i kona rumi a hoi aku la a noho maloko o kekahi lale hoolimalima, i noho nui ole ia e ka poe hanohano.

               O kana hana mua loa, oiai ma kela aina malihini, o ia no ka nana ana i kekahi oihana, e loaa nui mai ai na pomaikai iaia, a mahope o ka hoohala ana i kekahi mau la lehulehu ma ka makaikai

Ana i kela ame keia oihana like ole, hooholo iho la oia e komo aku iloko ka ihana kuai huluhipa, me ka hookomo ana aku i kekahi huina dala mahuahua maloko o kela oihana.

              I kinohi o kona lawelawe ana i kela oihana kuai huluhipa, ua ukaliia oia e na ulia laki, me kona ike maoli iho no i ka holomua, aka nae, he kanaka malihini oia ma kela oihana, nolaila iaia i hookomo aku ai i kana mau dala, iloko o kela oihana, a maloko no hoi o na oihana hoopukapuka e ae, ua halawai iho la oia me ke poho, ahiki i kona komo hou ana aku iloko o kona ano kahiko, o ia no ka lilo ana i ka inu waiona ame ka piliwaiwai.

             Iloko o kela mau hana uhauha, ua puehu aku la kana mau dala apau, a i wahi e loaa ai iaia ka ai, a e ukuia ai kona mau hoolilo o ka noho ana, ua kono okoa ia mai oia e hele e huli i kekahi hana nana, a ma ka ulia laki no hoi, ua loaa he kulala iaia. He kakauolelo maloko o kekahi hale oihana kuai hulu nui, a no kekahi manawa kona noho hana ana me kela hui, ua hoikeke aku oia i kona mau ano maikai, e hilinaiia mai ai oia e kona mau haku hana.

              Oiai oia e noho hana ana malalo o kela hui, i hoounaia ai oia ma Parisa, a halawai pu ai me Magureta a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ai ma kekahi mokuna aku nei i hila o keia moolelo.

               Ma kela hui ana me Magureta, i ala mai ai na manao hopohopo iloko ona no ka hui pu aku me Reginola kona kaikoeke oiai no nae o kekahi o na manao nui kona makemake loa ana e hoea no Parisa, no ke kukakuka pu ana no ia me Regnola, me ka manaolana e loaa mai ana na kokua ana mai kona kaikoke mai i wahi nona e pono ai, ma kona manawa e huli loi lou aku ai no Aukekelalia.

              Ua hoohauoli loa ia aku ka manao o na haku hana o ua o Kauwila, no ka holomua loa o ka lakou oihana, malalo o ka Kauwila lawelawe ana ma Palani, nolaila, ua hoomahuahuaia ae la kona ukuhana, me ka haawi pu ia ana mai he mau kea nona iloko o kela oihana.

    Ua hoolana loa ia mai ko Kauwila manao mamuli o keia kulana maikai i loaa iaia, me ka hoeueu pu ia mai o kona noonoo, e hooikaika oia, ma na ano apau e lilo o kanaka holomua ma ka lawelawe oihana ana. O ka mea apiki nae, o na kanaka ma kela wahi, he poe wale no lakou, e kamailio ana i na olelo kikoo-la, o ko lakou noho ana, he nohona ia, o ka poa i maa ole i ka pohai o ka poe maikai, no kela mau ano, i ala mai ai na hoomanao ana iloko ona no Kanani, ame ko laua home ma Kapalakiko.

    Oiai kela mau noonoo e oiliili mau ae ana iloko o ua o Kauwila i lohe ai oia e haalele aku ana kona hoaloha o Mr. Kakona ia Aukekelalia, a holo mai no Kapalakiko, pela oia i hooholo iho ai e kakau i kekahi leka ia Kanani, a haawi mai malalo o ka malu o keia keonimana, ka mea ana i hilinai mai ai, e loaa pololei aku ana ia i kana wahine, no ka mea ua kaokao ae keia kanaka mai ka nui mai o kana poe i kamaaina ai ma Aukekelalia.

               No ka hoea ana aku o kela leka imua o Kanani ame ka Kanani pane, ua ike mua ae nei kaua ia mea; aka nae he manao maikai ole ilkok ona no ka hoea aku o ka moku a ke kauoha iaia mai kekahi mai o na ona o ka hui, e me ka nuhou hoohauoli mai kana wahine aku.

    Iloko  o kela manawa a Kauwila e kakali mai la me ka, hoomanawanui o ke ku aku o ka moku, ua nui na noonoo like ole e lauwila ana ilkok ona, a i kekahi la, ua loaa mai la ke kauoha iaia mai kekahi mai o na ohana o ka hui, e holo oia no Melabona, kekahi o na aina hanai hipa, no ke kuui hoolilo ana mai i ka huluhipa i ko lakou hui.

               Ua like okeia i mea maikai ole loa i kona noonoo, aole no kona makemake ole e hele aku e hooko i ka hana e pono ai kona mau haku, aka no kona kauka’i, aia a ku mai ka mokuahi me kekahi leka mai ia Kanani mai, alaila holo aku oia no ka hooko ana i keia hana hou, nolaila ua hoike okoa aku la oia imua o kona mau haku e hoopanee i kana huaka’i no hookahi pule, a no elua pule paha, a i ole, e hoouna aku i kekahi kanaka okoa ma kona wahi.

              Ua hoole paakiki mai la okana mau haku i kea manao, me ka olelo ana mai, aole e hiki ke hoopaneeia kela huaka’i, no ke mea ua ma’i kekahi o na hoa hui, a o ua o Kauwila wale no ka mea kupono e hoouna ia ai ma kela hana ano nui, aole e hiki i kekahi poe kakauolelo e ae.

               Ua hoopilikia loa ia mai ko Kauwila manao, a ke noonoo nui la oia i ka mea pono ana e hana ai, i wahi e loaa mai ai ka leka ana e kaunui aku ana mai ia Kanani mai, no ka mea ua haawi aku oia i ke kauoha paa i kona hoaloha, aole e haawiia mai kela leka i ka mea okoa ae. Aka iai nei wale no, a i ole, kekahi mea paha ana e hoouna aku ai no ka hui pu ana me ke kapena, o ka mokuahi.

    Mahope iho o kona noonoo ana me ke akahele loa i kana mea e hana ai, hooholo iho la oia e waiho aku i ke kauoha i kekahi o na kakauolelo e noho hana pu ana maloko o ka hui, o’a ka mea nana e hele aku e hui pu me ke kapena o ka mokuahi i ka wa e ku mai ai, a noi aku ina he leka kekahi na ua o Kauwila.

             Ua maikai keia i ka manao o kela kakauolelo, me kona hooia ana aku imua o Kauwila, e makaala loa ana oia i ka wa e ku mai ai o ka mokuahi, a ina no ka loaa mai o kekahi leka, alaila e malama loa oia, ahiki i ka huli hoi hoi ana aku o ua o Kauwila mai kana huaka’i mai e hele ana no ka pono o ka hui.

              No kela hooia ana aku o keia hoaloha, e makaala loa ana oia i ka mokuahi me ka malama pono i kekahi leka, ke hoea mai, ua hoomana loa ia mai la ko Kauwila noonoo, nolaila haawi aku la oia i kona ae, i na haku o kona hui, e hele oia e hooko i ka hana nui i waihoia mai ai iaia.

             Ma kel ahuaka’i huli hoi a ka mokuahi no Aukekelalia, ua ku e aku ia mamua ae o ka manawa i hoolahaia a ua nanea loa kela kakauolelo a Kauwila i haawi aku ai i kauoha no ka hele ana e hui pu me ke kapena o ka mokuahi, nolaila aole oia i hoea aku no ka uwapo ma ka manawa o ke ku ana mai o ka moku, a iaia i haupu ae ai no, ka hana i waihoia aku malalo o kona malu, ua huli hoi aku ka mokuahi no Amerika, me ka maopop ole iaia, ina paha he leka kekahi i hoounaia mai na Kauwila, aole paha.

              Ua hoopilikia loa ia aku ka noonoo o keia kakauolelo no ka hiki ole ana iaia ke hooko aku i ka hana i kauohaia mai ai iaia e Kauwila, no ka mea ma kona noonoo, aia he mea ano nui loa maloko o ka leka i manaoia oiai ua ike maoli aku no oia i ka pihoihoi loa o Kauwila, no ka hiki ole iaia ke noho ahiki i ke ku ana mai o ka mokuahi.

    Pehea nae oia e hoakaka aku ai imua o Kauwila, ke hoi mai a ninau mai iaia, ina he leka kekahi a ke kapena o ka moku i haawi mai ai iaia? No kekahi mau la kona noonoo nui ana i kana mea e hau aai, ahiki i kona hooloi ana iho,he hookahi wale nomea nana e hoopakele ae iaia mai ke ahewaia mai, o ia no ka hoopunipuni aku imua iaia Kauwila, aole he leka i hoounaia mai ana, ua hele aku oia huiopu me ke kapena o ka mokuahi, a ninau aku ina he mea kekahi i haawiia mai iaia, o kana e pane aku ai, ua hoole loa aku ke kapena ma na ano apau.

              He mea oiaio, i ka huli hoi ana mai o Kauwila mai kana huaka’i mai, o ka mea mua loa ana o ka ninau ana mai i kela kakauolelo, ina paha he leka kekahi anan, o ka pane no i haawiia aku iaia, aole he leka i loaa mai, a oiai ua hilinai piha aku ua o Kauwila maluna o keia hoaloha ona, ua manaoio mai la no oia, ua pololei na mea apau i kamailio ia aku.

    Ua aneane maoli ua o Kauwila e maule, i kona manawa i lohe aku ai i ka hoike a kona hoaloha, me ka hopohopo loa o kela kakauolelo hoopunipuni, e loohia ana o Kauwila i kekahi pilikia, nolaila i wahi w ili ole aku ai na ahewaia maluna ona, ua ku koke ae la oia, a hele mai ia Kauwila aku, elike me ka mea i ike maoli i kona hewa.

    :Ua hana hewa loa aku au imua o kuu hoaloha, wahi a ua kakauolelo nei o ka hooho ana ae, iaia i kaawale aku ai i kahi e loa. “Me he mea la, aia kekahi mea ano nui loa ana kauka’i aku ai e loha, ke kumu o kona ano e ana, a ke kaumaha loa nei au no ko’u palaka ana i kana kauoha ia’u

Aka he hana maikai ole na’u ka hoike ana aku i ka mea oiaio imua ona, mahope o ka hoopunipuni ana aku iaia.”

               No kekahi mau la mahope mai, ua ku a ma’i maoli o Kauwila, mamuli o ka inoino o kona noonoo, no ka loaa ole ana mai he leka mai ia Kanani mai, elike me kana i manaoio ai, aole i’o no he leka i haawiia mai i ke kapena o ka moku ahi. O kana i manaoio ai, mamuli o ka loaa ole ana aku he leka iaia, aole o Kanani i huikala mai i kona mau hewa, oiai o ke ani nui ia o kona manao hope imua o kana wahine, ina e huikala mai ana oia i ko ia nei hewa, alaila e hoouna mai ikekahi lake, ina aole, alaila o ka hoea ana ma ia i ke poho ana o kona mau manaolana apau, no ko laua hui hou ma ke ano he kane a he wahine.

    Ma kekahi ano ke noonoo ae, ua ala mai la ka manao koho iloko o ua o Kauwila, malia paha ua noi o Kanani imua o ka aha hoolokoloko, no kona hookaawaleia mai ka ua kane mai, mamuli o na kumu kupono he nui, ina pela, alaila, aole he manawa no ua o Kauwila e ike hou aku ai i kana wahine, ame ka laua kaikamahine.

               Ua piha maoli ua o Kauwila me na manao kaumaha, i kona nana ae, oia hookahi wale no ia e noho la iwaena o ka poe malihini, ma ka aina malihini, aole hoi o ka manao ae, he wahine a he kaikamahine ko ka hale, loaa no ka hauoli o ka manao ke hoi aku mahope o ka pau ana o ka hana i kela ame keia la.

              Ulu mai la na manao hoonaukiuki me ka inaina no Kanani, no ka huikala ole mai iaianei, no ka mea ua mihi okoa aku oia i kona hewa elike me kana leka, a, ua hoohiki aku hoi, aole oia e hana hewa hou; nolaila ina paha ua kulike a kulike ole ko Kanani manao me kona, alaila o ke kakau aku no hoi ai i ko Kanani noonoo maoli.

    Oiai nae kela mau manao inaina e nohoalii ana maluna ona, noonoo hou iho la oia ma kekahi ano, ua oi pakela aku ka nui o kona hewa i hana aku i kana wahine o ka hewa oi loa aku o ia no ka haalele ana, aku iaia me ka manao lokoino, ka hana nana i hookau mai i na hohilahila ana malunaona, a maluna hoi o ka laua kaikamahine.

    Me kana mau hana lokoino nae apau i hana aku ai maluna o Kanani, aole ona manaoio, aia iloko o kana wahine, kekahi manao, e panai mai i ka ino no ka ino, malia paha o ke kumu i loaa ole mai ai o ka Kanani pane no kana leka aole i loaa aku kana wahine ia Mr. Kakona ma Kapalakiko, aka ua hele aku oia he wahi okoa e noho ai, me ka manao, aole loa e ike i ka helehelena o ke kanaka nana i hookau aku i na hookaumaha ana he nui maluna ona.

               Ua hoopilikia maoli ia aku kona noonoo me ka hiki pono ole iaia ke lawelawe i kana mau hana me ka holopono i ka wa ao,a ke hoea mai hoi i ka po, aole he hiki iaia ke hiamoe maikai, a i wahi e auhee aku ai na noonoo maikai ole apau mai iaia aku, ua kono okoa ia mai la ua o Kauwila e hoomau hou aku i ka inu waiona ana, me ka manao pela wale no e hiki ai iaia ke hoopoina i kona mau manao kaumaha.

               Ua lilo nae kela inu nui i ka waiona, i kumu e pau ai ka hilinai o kona mau hakuhana iaia, a i ka wa i hoike okoa mai ai kona mau haku, i na manao huhu no kana mau hana, ua pii ae la ka inaina iloko ona, a haalele aku la i ka noho hana ana me kela hui, a ao kana mau dala apau i hoaliu ai, ua lawe mai la oia, me ka hoi ana ma kekahi wahi mamao loa e noho ai, ma ka hana hanai hipa, me na manaolana poho, no ka hiki hou ole iaia ke ike ika helehelena o kana wahine ame kana kaikamahine.

 

MOKUNA XXXVII.

 

    Aia hoi Kanani ke kakali mai la me ka hoomanawanui o ka loaa aku o ka pane o kana leka ia Kauwila, aole nae he mea a loaa iki aku iaia, elike no me ka kaua i ike mua ae nei, aole i loaa aku kana leka i kana kane, nolaila, aohe a kaua hoohewahewa ana iho, no ke kaumaha maoli ame ka pilihua o ko Kanani noonoo.

    Ua lilo kela hoea ole aku o ka Kauwila pane i kumu hoopilikia i ko Kanani noonoo, ahiki i ka hoomailo loa ana mai o kona kino, Ua hilinai loa oia ia Mr. Kakona, ua hoounaia aku kana leka i Aukekelalia, a ua paa no hoi kona mamao, mamuli o na mea a kela kanaka o ka hoakaka ana aku iaia, ua hoea aku akana leka me ka maalahi imua o kana kane.

               Ua hala aku nae o Mr. Kakona no Nu Ioka, me ka maopopo ole ia Kanani o kona wahi noho ai, e hiki ai la hoi iaia ke kakau aku i kekahi leka e ninau aku ana no kana mea i hana aku ai me kela puolo ana i haawi aku ai iaia, o ka mea oi loa aku o ka pohihilii, o ia no ka loaa ole o ka inoa o ke kapena o ka mokuahi iaia, a pela hoi me ka inoa o ka moku, nolaila, he hana pohihihi loa na ua o Kanani ka imi ana aku i wahi e hoopauia ae ai na manao nauki iloko ona.

              Ua lilo ka oili ana mai o keia pilikia, i kumu nona e nihi

Loa ai, i kona lolo, o ka nele mua ole ana aku ia Mr. Kakona, i ka inoa o ke kapena o ka mokuahi nana i halihali aku i kana leka i Aukekelalia, e laa ka loaa ole ana o ai o ka Kauwila pane, e hiki ana iaia ke ninau pono aku i kela kapena i ke kumu.

               Iloko nae o keia manawa liohi o ke kakali hoomanawanui ana o Kanani o ka loaa mai o ka leka a kana kane, e noea mau aku ana no o Laulani imua ona, me ka hoolana aku i kona manao. No ko Kanani pono, ua hele okoa ana la no o Laulani e hui pu me ua kapena apau o ua mokuahi e holo ana mawaena o Kaleponi ame Aukekelalia, o ka mea apiki nae, aole he hookahi o lakou i maopopo iki no ka leka a Kanani o ka hoouna ana aku ua kana kane.

              Oiai no nae o Laulani e ninau hoomanawanui ana. I ma kekahi ulia laki, ua loaa mai la iaia ka lohe, no ka noho ana o ke kapena o kekahi mokuahi, i ka manawa e makaukau ana kona mokuahi e haalele aku ia Kikane, mamuli o kona loaa ana i ka ma’i, nalaila koho iho la kona manao, o kela  ke kapena i hoounaia aku ai ka leka a Kanani malalo o kona malu, aka nae aohe mea hiki iaia ke hana aku, oiai o ke kapena i pani mai ma kona wahi, aole no i maopopo iaia kela leka.

               Ua aneane e hiki ole i na o Kanani ke hoomanawanui i ua manao pilihua iloko ona, no ka loha ole i ua mea o pili ana i kana kane, me kona koho okoa ana iho, malia paha ua loohia o Kauwila i ka ma’i a o ke kumu hiki ole ia iaia ke hoouna mai i kekahi leka pane.

               No ke emi loa mai o ko Kanani wahi kino, ua hopohopo loa ka Poropeka Kadina, ina e hoomau aku ana kela wahine opio i ka hooikaika ana i ke hana, alaila e alako mau ia aku ana oia ilalo, ahiki i ka loaa ana i kekahi ma’i nui, no aila ua hoakaka mai la oia kona manao, o ia ko Kanani hele hoolanalana ana ma kekahi wahi, no kekahi mau pule a mau mahina paha mamua o ka huli hoi hou ana aku no Kapalakiko.

    Ua hoole paakiki loa aku nae o Kanani i kela manao, no ka mea aole ona makemake e waiho i kana hana; ua lilo pu kela makemake ole o Kanani e waiho i kana hana, i kumu e hoopilikiaia aku ai ko Laulani manao, ahiki i ka hele okoa ana aku o kela kanaka opio e hui pu me ka Poropeka Kadina i kekahi la, me ka hoike okoa ana aku i kona manao:

               “Ke hopohopo loa nei au, ina aole e lawelawe aku kekahi hana e pono ai o Mrs. Kauwila, e hoea mai ana ka manawa e loohia ai oia i kekahi ma’i kupilikii, a no ia manao hopohopo, hele okoa mai la au e hiu pu me oa, a noonoo like mai kaua i ka mea e pono ai kela wahine opio.”

               Ua kulike ko kaua manao no kena mea au e kamailio mai nei, Ua lehulehu wale ka’u mau manawa i koi okoa aku ai iaia e hoomalia, e waiho i ka hana, aole nae ona wahi mea a maliu iki mai.”

    O ko’u manao, o ia no kona hele ana ma kekahi huakai makaikai ma kekahi wahi mamao; o kona ike aku i na wahi malihini i kona mau maka, o ka hanu aku no hoi i ua ea oluolu, me ke kaawale o kona noonoo mai kana mau hana ae, he mau mea kokua nui mai ia i ka hoihoi hou ana mai i ka ikaika iloko o kona kino, mamua o koa noho ana maloko o kekahi wahi nui ole o na kanaka mea ia e noonoo nui ai oia, no na mea e hookaumahaia ai kona manao.”

              “Ke manaoio nei au, ua pololei kena mau hoakaka au e Laulani,a ke lokahi aku la ko’u manao me kou, pela wale no e loaa hou ai ke ola kino maikai ia Mrs. Kauwila.”

    “Pehea, ua kamaina no nae paha oe ia Mrs. Uliama Nobala ea?” i nnau aku ai o Laulani i ka Polopeka Kadina.

    “ae, ua kamaaina au i kena wahine, a ua ike au, oia kekahi o na wahine maikai loa,” me ka nalu ana iho nae o ka poropeka iloko ona, i ka manao o ko Laulani kamailio ana aku iaia no kela wahine.

               “I kamailio aku la au ia oe no Mrs. Uilama Nobala, no ka mea eia oia ke hoolala nei, e hele aku me kona makuahine, ame ke kaikaina o kona makuahine, ma kekahi huaka’i no ka Akelanika. I ko lakou hoea ana aku ma na kulanakauhale ano nui, e hoohala ana lakou he mau la, a he mau pule paha, mamua o ka hoomau ana aku i ka hele ana imua, e hala ai he mau mahina loihi ia lakou ma kela huaka’i hele, mamua o ka huli hoi hou ana mai i Kaleponi nei.”

    “O kena kekahi o na huakai a’u e apono loa aku la no ka mea he poe wahine wale nokela, a ua ike no kaua, ina e hui pu aku ana kekahi wahine me kekahi, aole ana e nele ka loaa o na manao hauoli ia lakou e hoopoina loa ia ai na manao kaumaha. Mamuli o kena huakai au e hoakaka mai la ua konoia mai au owau pu kekahi e hele pu i ka makaikai.”

    “O kou manao maoli anei kena e kuu poropeka?”

    “Pela iho la ko’u noonoo no ka mea aole he nui o ka’u

Mau hana i keia manawa; no ka mea ua hooka’uluaia na hana o ke keena pa’ipalapala iloko o keia manawa.

    “Ina no ka loaa ia’u he huaka’i hele makaikai no kekahi wahi mamao elike me keia a kaua e kamailio nei, aole ana e nele ka loaa mai o kekahi pomaikai ia’u, e hoihoi loa ai au maka’u mau hana ke huli hoi mai. O oe anei kekahi i manao e hele ma keia huaka’i, a no kou mehameha, pela oe i makemake ai o kaua pu ke hele me kela mau lede?”

    “Eia no ka mea oiaio loa. He hana ka’u e holo aku ana no ke kulanakauhale o Nu Ioka, no ko’u hele hoi ilaila, ua noi okoa mai o Mr. Nobala ia’u, e lilo au i mea nana e makaala aku i ka pono o kana wahine, ame na lede aoo elua. Ua noonoo nui au me ke akahele a hoohoo i ko’u manao, o keia kekalii o na huaka’i e pono ai ia Kanani ke hele pu; me ka maopopo no nae ia’u e hoole mai ana oia, malalo o ke kumu, o ia no ka makemake ole e haalele i kana hana, a o kekahi no hoi, he nui ka lilo ma kela huakaihele.

    “Ina nae no kou hele pu ma keia huaka’i, me ke koi pu aku iaia e hele, ma ke ano he kakauolelo nau, aole e hki iaia ko hoole mai, ua hiki ia oe ke hoounauna aku iaia e kakau mai i kau mau mea apau i makemake ai, ina no paha ia he whi hana uuku loa, a no kona mau hoolilo apau o ka hele ana, me kona ukuhana, owau ka mea nana e uku, me kou noonoo ole i kekahi hoolilo ma kou aoao. Aole nae he mea maikai e lohe oia, i keia mea a kaua e hoolala nei e hunakele loa oe mai aia mai, o kana wale no e noonoo ana, o kona uku no na hana apau e waihoia aku ana imua ona, o ia no ka hele makaikai ana ma na wahi i malihini iaia. Ke ninau aku nei nae au i kou manao e kuu poropeka, pehea iho la keia i kau kaupaona ana mai?”

    “Ma ka hoolala ana i kekahi hana apuhi, o oe e Mr. Evaleka ka helu ekahi, a ke haawi aku nei au i na apono ana no keia huakai ma na ano apau, koe wale no nae ina e koi mai ana o Mrs. Kauwila ua lawa no na hoolilo o keia huaka’i hele no kona uku, alaila e auamo like kaua a elua i na hoolilo apau, aole hoi maluna ou wale no. I ka manawa heo kela mau lele e hele ai ma keia huaka’i makaikai?”

              “E haalele iho ana kela mau lede he hookahi pule mai keia la aku a kaua e kamailio nei, a pehea e makaukau ana anei oe no kela manawa pokole?”

    “Aole no he hana nui ka hoomakaukau ana no kekahi huaka’i hele, o ka’u mea wale no kekahi huaka’i hele, o ka’u mea wale no nae e hopohopo nei, pehea ana la o Kanani e hoolala ai. No ka haalele ana iho kana kaikamahine uuku mahope nei,” wahi a ka Poropeka Kahina me ka piha hoihoi.

               “Ma ko’u manao, hehana maalahi wale no ka hoolala ana no ka pono o kela kaikamahine uuku, no ka mea ua lilo oia i mea nui ia Mr. ame Mrs. Wokina, a manao au, e hoohauoli loa ia ana ko laua manao, ina nei no ka ae o Kanani, e waiho i kana kaikanahine malalo o ka laua malama ana oiai oia e hele ana ma keia huakai,” i pane aku ai o Laulani, me ka maopopo iaia o kana mau mea o ke kamailio ana aku.

         

(Aole i pau)