Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 39, 26 September 1919 — AHAI KA WAAPA O KA HEALANI I KA LANAKILA Poho Wale ka Manaolana o na Keiki o Hilo ma ka Heihei Ano Nui o ka la NUI NA HEIHEI E AE I KAA AI KE EO I KA HUI MAKALA Hoi Luuluu na Keiki o Hilo i ke One o Hanakahi me ka Loaa Ole o ka Lanakila [ARTICLE]

AHAI KA WAAPA O KA HEALANI I KA LANAKILA

Poho Wale ka Manaolana o na Keiki o Hilo ma ka Heihei Ano Nui o ka la

NUI NA HEIHEI E AE I KAA AI KE EO I KA HUI MAKALA

Hoi Luuluu na Keiki o Hilo i ke One o Hanakahi me ka Loaa Ole o ka Lanakila

Iloko o na leo huvo o na kaukani o k:i poe makaikai e piha ana ma na uwapo, maloko ae nei o ke awa o Kou, <- hoopaiakuli ana hoi i ka lewa, me ka hauoli, i aha'i ae ai na keiki o ka Healani, i ka lanakila kilakila loa rna ka heihei waapa ano nui o ka la, ma ke kakahiaka o ka Poaono aku la i hala, ma ka aha'i ana i ke eo o ka heihei mua loa, o na keiki o ka papa ekahi a haule hoi ko lakou mau hoa ]>aonioni, oa keiki o ka Hui Maka.'a ame ko Hilo. Aole wale no o ka lauakila ka mea a na keiki o ka Healani o ke kaili ana mai me ka hanohano Joa mai na keiki mai o ka Makala ame Hilo, aka ua hookahaha pu ia aku na kaukani o ka poe inakaikai, no ka mea aole loa lakou i moeuhane mua, pela iho la ka hopena o kela heihei e oili ae ana; aka nae o na hoaloha kakaikahi o ua keiki o ka Healani, i ike i ko lakou hoomaamaa ana, a i kau aku hoi na hilinai ana maluna 0 ko lakou ikaika, ua paa loa ko lakou* manao, na ka Healani ana no ke eo o kela heihei. Ma ka waha o na mea apau, mai na hpra inai o ke kakahiaka, a hoea wale 110 i ka manawa i hoomaka ai na waapa ekolu e heihei, e lohe mau ia ana ka iuoa o na keiki heil£> waapa o Hilo ame ka Makala, me ka pili nul o kekahi poe mahope o kela mau hui waapa, a no na keiki o ka Healani, aole he wahi iuea a loheia aku. Ka Hoomaka Ana o ua Heihei Xo kekahi mau hora loihi okoa ke kakali ana o ka lehulehu, o ka hoea mai 1 ka manawa e hoomaka ai ka heihel o na waapa loloa o ka poo o ka papa ekahi, aole nae i heihei iki, a aneane e kani ka hora umi-kumamakahi, me ka ]>iha nauki maoli o na.mea apau i kau a mea o ka lohi, aka nae i ka manawa i ikeia aku ai na waapa i ka oili ana ae mai na hale waapa mai, akahi no a ike'ia aku ka oni o kela ame keia, me ka haka pono ana o ko lakou mau maka, maluna o na waapa, me ke kulana o ka hoe ana a na keiki o kela ame keia hui, oiai e holo ae ana no kahi o ka pahu e hoomaka ai e heihei. j 0 na keiki o ka Makala ka i kakele mua ae i ko lakou waapa ma ke kahua heihei, alaila o ko Hilo ae, a mahope loa aku ko ka Healani. I ka hoea ana o na waapa a ekolu no kahi e hoomaka ai ua lilo i hana nui ka hooponopono ana, ahiki i ke kaulike ana o na waapa a ekolu i kahi hookahi ,elike no hoi me ke ano o na lio heihei, aka nae, i ke kani ana o ka pu panapana no ka hoomaka ana o na waapa e heihei, o ka wa ia i kio'e like ai ua keiki o ua waapa ekolu i ka lakou mau hoe, e pinapina'i ana i ka hoe ana, me ka oni ana mai o na waapa o ka Makala mamua, me ka hahani loa o ko Hilo waapa mahope aku, a o ka Healani maliope loa. 1 ka hoea ana uae no ka hale ipukukui,' ma ke alahele nowaho o kahi o ka boe, aia no ka Makala mamua kahi i alakai ai, eia nae e oni mau aku ana ka Healani imua, oiai hoi ko Hilo waapa e enii mai ank ihope. Ma kela kulana iho la ka holo like ana o na waapa* a hoea i ka boe, a o ka Makala no ka i huli mua mai mahope mai na waapa e ae, eia nae, ke pilipili mau mai la no ka Healani ame Hilo mahope. Mawaho aku o na hale waapa, i oni mai ai ka Healani a puka mamua o ka waapa o Hilo, aia no hoi ka waapa o ka Makala mamua kahi i hele ai, a i ka hoea ana mai i ka iale ipukukui, ua hikl loa i ka poe makaikai ke ike aku ma kela ame keia a na ke? iki o ka Healani, e pilipili mau aku ana ko lakou waapa i ka Makala, a oiai e V>oi pololei ana no ka pahii eo, i kuu]»au aku ai.na keiki o ka Healani i ko lakou ikaika hoe, o ka hele no hoi ia a , hoea i ka pahu eo, ua like pu /me ka hapaha waapa ko lakou oi mamua o ka Makala, o ka lilo ae la no ia o ke eo j (

Lie ka Booka%sAa lda ; ia o kslehulobu c Jra poe maleaikai. Pfl» m* ke Plioiioi ' j O kela kekahi o na heihei piha loa i ka pihoihoi, mai ka hoomaka ana no i na waapa ekolu e haalele iho i ka paba hopu, ahiki i ka hoea aua i ka i ]rho eo, qo ka mea aole he mamao aku j 0 iekahi waapa mai kekahi aku, a e kakali mai ana hoi na hoaloha o na keiki o kela mau hui waapa, tne na maiiuo nauki o ke kuaki, e aha'i ka lakou naa waapa. pakahi i koho ai i ke eo o ka heihei. Ka Lna o ka HeUiei Elike no me ke pihoihoi o ka heihei moa loa, pela no k& elua aku o na iieihei mawaena o na keiki o ka papa eloa o ka Makala aine ka Ilealani, ua aka'i nae ka Makala i ke eo ma keia heliiei, he hapaha waapa wale no ka oi aku mamua o ka waapa o ka Healani. He heihe» keia e aha'i hou ai na ke r iki o ka Healani i ka lanakila, ina aole 1 alolohi loa ko lakou hooikaika i ka hoe, no ka mea, i ka wa i hoomaka ai na waapa a elua e heihei, ua oili mua ka waapa o ka Makala mamua, e inamao m» ana i keia ame keia manawa, mailoko aku nei ahiki wale no i ka hoo> huli ana mai iloko nae o kela mamao, i alualu mai ai ka Healani, a ina ha mmu kapuai aku i koe, alaila hoea i ka paha eo ,ina aa kaa hou bo ka lieihel 0 kela mau waapa i ka Healani, aka a kela iho la 110 nae ke ano o ia hana ho heihei. Ka, Oeolu o na Heihei He heihei waapa loloa hou mai mawaena no o na keiki o ka Makala me ka Healani, o ka papa waena, ua kaa hou no i ka Healaui ke eo o keia lioihei, he elua waapa ka mamao mamua, mai kona hoa heihei aku. Ma ka heihei eha mai, he heihei no keia no na waapa loloa, o ka poe hou, na kaa ke eo i ka Makala, ua like me elima waapa ka mamao mamua o ka waapa. o ka HealanL He mau heihei waapa mai no mawaen* o kela mau hui waapa elua, o elua ame hookahi hoe, mai ka poe o ka papa ekahi ame ka papa elua, ua kaa ka hapanai o ke eo o kela heihei i ka Makala, « he hookahi heihei i kaa ke eo 1 ka Hoalani. He hookahi heihei waa, o ka heihei hope no hoi ia, ua kaa ke eo i ka waa o Jca Outrigger, a haule hoi ka waa o ka Hoi Nalu. Hoi Xfuulun i ke One o Luhi } O na kaena a na keiki o lli\o, ame kekahi poe o Hilo, o ka hoea ana mai no ka ike kumaka ana i na heihei Taapa, ua haule pa-hu wale ia, a i ku?ike ai me na lono lauahea i pahola ae maliope iho o ka pau ana o na heihei na kela la, he nui ka poe o lakou i poeho, i koonei poe, me ka waiho okoa i •oa iho o kekahi mau mea i ko laua, maa kaa. ototnobile ma keia kulanakau-, aate, a hoi luuluu aku la i Hanakahi. Ua olelo ae nae kekahi poe, ina^e

Mke ke knlana o na waapa o na keiki o 3ilo, me na waapa o ka Makala ame ka Healani, aole no i maopopo ka ai a lakoii, aka nae, be heihei kela i hala aku la. e konoia ai na keiki o īlilo, e hooi aku i ko lakou ikaika ma ka hoe aea, a i ole, e wae i poe keiki hou, no M heihei o keia niua aku.