Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 40, 3 October 1919 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOI NA KANAKA

OLOHANI MA KA

LAKOU MAU HANA

 

Pau ke Kuwale Ana o na Hale

Hanohao ua Hoi Hou na Li-

mahana i ka Hana

 

EONO PULE KA HOI OLE ANA

O NA LIMAHANA E HANA

 

Pau Nae ka Pilikia ua Kakauinoa-

ia Kekahi Mau Kumu Aelike

 

            Mahope iho o ka olohani ana no na pule eono ae nei i hala, i hoea mai ai i ka hoi hou ana o ua limahana o na hale hanahao elua ma Honolulu nei, ma ka Poakabi aku la i hala, mamuli o ka aelike ana o na haku me na limahana malalo o kekahi mau kumu aelike.

            Ia hala okoa kekahi mau la lehulehu o ka malamaia aua he mau halawai kakakuka mawaena o na haku hana o na halehana ke Catton Neill Co. ame ka Honolulu Iron Works, me Mr. Richard I.. Halsey, ka lunanana o ka oihana hoopae limahana maanei nei, ke kanaka i waihoia mai oia ka mea nana e hooponopono i ka pilikia olohani maanei nei, a ma ka Poaono aku la i hala, i kakauinoaia ae ai ka aelike, mawaena o na on a o na hale hanahao ame Mr. Hilton ma ka aoao o na limahana olohani.

            O kela kumu o ka hoalaia aua mai o ka olohani ma ka aoao o na limahana no ka hoopauia ana o Mr. Kewin mai ke Catton Neill Co. aku, e koi ana e hoihoi hou is aku oia i ka hana, ua hoopau wale ia, mamuli o ka hooloheia ana o na aoao a elua, a ikeia ka pololei ame ku kupono o na kumu kona hoopauia ana mai ka haua aku.

            Ma ka aelike i kakauinoaia e na on a o na halehana ame Mr. Hilton, ka lunahoomalu o ke komite o na limahana, o ia no ka nana ole ia ana o ka hui uniona, a oiai nae, ua ike na limahana he poe lala wale no ka hapanui o lakou, nolaila he maikai wale no na mea maloko o ka aelike i kakauinoaia ai.

            Ma ka aoao o na lunanui o na halehana hao, ame ke komitie o na limahana, ua hoakaka like ae lakou i ko lakou mau manao, no ka hoea ana mai i ka lokahi like ana o na aoao a elua, maluna o kekahi alahele, e hooi loa ia ae ai ke kulanamaikai, o ka noho ana aku o na limahana ame na haku hana.

            Wahi nae e Mr. Hilton, ka lunahoomalu o ke komite o na limahana olohani, oiai aole i hookoia ko lakou makemake, ma ke kuniu i hoalaia mai ai ka olohani, ua loaa no nae i na limihana kekahi pono nui, o ia ka hooholoia ana, ma ua pilikia apau e ikeia ana ma keia hope aku, e holo aku ka noonoo ana iloko o ka lima o kekahi komite.

            Ma na mea i hoomaopopoia, iloko o na pule eono, o ka noho hana ole ana o na limahana o na hale hana a elua, ua hiki aku me kahi o ka hookahi @ kaukani dala ke poho ma kahi o na ukuhana.

            O ke ano nui o ka aelike i kakauino ia ai, e hoakaka ana ka pauku ekahi no ke kohoia o kekahi komite o ekolu lala maloko o ka halehana, o ka poe hoi e kohoia ana i mau lala, ua noho hana lakou no na mahina eono, a o ka loihi o ko lakou manawa e noho lala ai, he eono no mahina, a ua hiki no hoi lakou e koho hou ia i lala no kela komite, i ka pau ana o na mahina eono.

            Mai kela âme keia komite mai o ka halehana, e kohoia ka luanhoomalu o kela ame keia komite, i lala no ke komite hui, he elima lala ka nui o kela komite, na keia komite e hooponopono i na pilikia apau e ala mai ana ke hoopania kekahi limahana, me ke kukakuka @ me ua haku hana.

            O kekahi limahana e ikeia ana, ua hoopauia aku oia mai ka hana mai me na kumu kupono ole, e hoihoi hou is oia i ka hana, aka in a ua kupono kona hoopauia ana, malaila iho la no pau.

            Ua aelike no hoi na haku me na limahana, aole e hoala mai i na manao maikai ole ma ka aoao o na limahana, e ku e ana i ka poe uniona ole, a poe uniona paha, o ka loaa ana o kekahi manao o kela ano, he kumu kupono ia no ka hoopauia aku o kekahi mean, a ma ka aoao hoi o na haku hana, aole e hoalaia ae kekahi mau ku e ana, aole e ho naka uniona, i hoala mai i ka olohaui i hala aku nei.

            No ke koena ae o na kumu aelike, e pili ana no ia i ka ukuhana, e akui na

                        (E nana ma ka aoao 3)

KAHE KA PELE

MA KONA HEMA

A HOEA I KE KAI

 

Nui ka Hoopoinoia o ka Ululaau

ma Kekahi Mau Wahi Elike

me na Hoikeia Mai

 

AE KA PELE MA KE ALANUH

AUPUNI E HOLO LA NO KAU

 

Ma ka Lono Mua i Loaa Mai i

Honolulu Nei ua Hoopoino

Maoli ia Kekahi Home

 

            I kulike ai me kakahi hoike i loaa mai i keiu kulanakauhale, mai Hilo mai, ma ka Poalua iho nei, e hoakaka ana ia i ka hu ana o ka pele mai ka luapele mai ma Mauna Loa, a kahe aku la no Honomalino, Koua Hema, me ka hoopoino ana i na kumulaau ame na home e ku pono ana mamua o kahi a ka pele i kahe mai ai.

            Ma ka manawa o ka loaa ana mai o kela hoike, ua kahe aku ka pele a hoopoino i ka home o Robinson A. MeWayne ma Honomalino, me ka hoopoino pu ana i kekahi ululaau koa nui, a ua hophopo pu ia @o hoi, a ka home kekahi o ka ohana o Mr. Holli, i hoopoiuoia e ka pele.

            I kulike ai no hei me kela hoike, ma ka manawa o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, ua hookokoke aku ka pele, ma kahi i ku ai o ka h@lekula o Papa.

            Ma ka manao nae o ka poe i ike i ke ano o ke kahe ana a ka pele, aole o lakou mananio e hoopoinoia ana ke alanui hoi i hanaia ai no Kona ame Kau.

            Ma ka hora eiwa me kanaha minuke o ka po o ka Poakahi nei, ua hoea aku ke kahe ana a ka pele i Alika, me ka ae ana aku maluna o ke alanui aupuni, me ka ikaika no hoi o ke kahe aua aku a ka pele ma kela wahi, me ka palahalaha pu o ke kahe ana a ka pele, i kohoia aku, aia ma kahi o ka hookahi mile ke akea.

            O kahi e ku aua o ka home hanai holoholoua o Robinson A MeWayne, aia ma ka alahele pololei loa a ka pele e kahe mai a@a. I ka manawa i ike ai ka ohana o MeWayne ua haalele koke lakou i kela home, ma na hora o ke ahiahi, a he manawa pokole mahope mai i hoea mai ai ka pele a hoopoino.

            Mai Honomalino aku i ikaika loa ai ke kahe ana a ka pele, ma ke alahele pololei i kahi i ku ai o ka home o Holi, a mamuli o ka lohe ana i ka paapaaina o ka ululaau, oiai ka pele e hoopoino ana i na mea apau e loaa mai aua iaia, me kahi he hookahi mile ka mamao, ua haalele aku la ka ohana Holi i ko lakou home, a holo aku la no kahi e palekana ai ko lakou mau ola.

            No ke ake ana e ike pono i kahi i kahe ai o ka pele, i haalele aku ai ka Poropeka Thomas A. Jaggar ia Hilo, me kakahi poe e ae, me ka lako i na meaai e hale ai na la elima.

            Mai Kealakekua aku, he wahi o iwakalua-kumamalima mile ka mamao mai kahi mai i kahe ai o ka pele, ma na hoike loaa mai, he ku i ka nani ka hiona ke anaia aku.

           

            Ma ka hook hope loa i loaa mai i keia kulanakauhale, e hoakaka ana i ano ka hoopakeleia ana o ka home o ka ohana MaeWayne ma Honomalino, aole hoi i hoopoinoia elike ma ka meahou mua o ka loaa ana mai.

           

            O ka mea i maopopo ka la ame ka mahina i h@auia o Mrs. Hilo Cew Yong me Kekaha, Kauai, e oluolu e hoike mai i keia keena, a i ole ia Mr. Cew Young, Honolulu, P. O. Box 681. Ua huli o Mr. Cew Young maloko o ke keena o ka papaola no ekolu manawa i ka manawa i hanau ai o kana wahine aole nae he loaa iki, a ua manao oia, o ka poe o Kekaha, Kauai, ka i maopopo i ka wa i hanau ai.

 

            E hoomaka ana ma ke ahiahi o keia Poalima, e nono ae ana ka hui hapa makahiki o ka Hoomana o ka Ekalesia o Iesu Kristo o na La Hope Nei, ma Auwaiolimu, me ka noa i ka lehulehu e hele ae e hoolohe a e makaikai i na hana apau e malamaia ana malaila.

 

NA HAUMANA KEIA O KE KULE KIEKIE O HAWAII MA MANOA E HOOKUKU ANA MA NA PAANI HOOIKAIKA KINO, MAWAENA O NA KEIKI O NA PAPA ELUA. E PINANA ANA ILUNA O NA POU LAAU, NO KA HOOKAU ANA I NA HAE, A NO KA HUKI ANA MAI HOI I KA HAE ILALO MAI KA PAAIA ANA E KA HOA PAIO.

 

            HAAWIPIO OKOA KA PEPEHIKANAKA IAIA IHO.

 

            Mahope iho o ka pee ana iloko o ke kuahiwi no na la elua me na po elua, i haawipio okoa ae ai he Kepani nona ka inoa o J. Hinosaku iaia iho imua o ka oihana makai, no kona pepehi aua i kona hoa lahui, a make loa ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i hala, ma ka mahiko o Waimanalo ae nei.

            Ma kekahi aha piliwaiwai i ala mai ai e hoopaapaa mawaena o kela Ke pani, me kakahi Kepani okoa aku, ahiki i ka hanaia ana o ke karaima pepehikanaka, ia manawa i holo aku ai o J. Hinosaku e pee iuka o ke kuahiwi o Waimanalo.

            No na la elua kona noho ana i ke kuahiwi e hoomauawanui ana i ka pololi ame ke anu, hooholo iho la oia he oi loa aku ka pono o ka haawipio okoa ana mai iaia iho, imua o na makai, no ka mea, una no ola e pee ana, aole no e nalo, a e oi loa aku ana ka pilikia e loaa ana iaia.

            Ma ka po o ka la Sabati nei, iaia i ike ai ua mehameha, haalele aku la i kona wahi i pee ai, a hele mai la no ka hale o kekahi o kona mau hoaloha, a noi aku la e haawiia aku iaia kekahi mau meaai; ua hookoia aku kana noi, me kona hoaumoo maloko o ka hale o kela hoaloha, ma ia po.

            Ma ke kakahiaka ae o ka Poakahi nei i haalele aku ai oia ia Waimanalo maluna o ke kaa o Matsuda, a holo mai la ia Honolulu nei, me ka waiho ana aku iaia iho, malalo o ka malu o ka oihana makai o Honolulu nei.

           

            HOOHULI I KA NOONOO I NA PAIKI A NA KAUKA

 

            No kekahi mau manawa ae nei i hala, aole he mau manao hopohopo o na kauka i ka waiho ana i ka lakou mau pa iki e hookomo pili i ka lakou mau kaa, a ma kekahi mau wahi e ae paha, aka iloko mai nei o na la o ka pule i hala ua ikeia. aia ka noonoo o ka poe aihue iloko o kela mau paiki, no ka manao paha e loaa aku ka rama, a i ole kakahi mau laau e ae i kupono i ko lakou makemake.

            Maekekahi po ma ka pule aku la i hala, ua waiho no o Kauka A. G. Hodgins i kana paiki maluna o kona kaa, ua hoea aku la nae ka piko pauiole a okioki i kela paiki me ka pahi, a lawe aku la i ka omole laau mopine mailoko aku o kela paiki, me ka waiho ana no i na laau e ae, ame na meahana o ka oihana kauka.

            Mamua aku o ka okiokiia ana o kela paiki a ke kauka i ka pahi e ka mea aihue, ua hoikeia ae no hoi, ka hoao ana o ka poe kolohe, e aihue i ka rama ame kekahi mau ano laau, mailoko aku o na keena o na kauka, a mailoko aku paha o ko lakou mau paiki.

            Ua oomaopopoia, ua oi loa aku ka makemake o ka poe aihue i ka rama, a i na laau paha e hoomaaliliia aku ai ka ono rama, mamu o ko lakou makemake i na lako gula.

            HOAO E HOLO MAHUKA PAA NAE I NA MAKAI

 

            O ka manaolana o kekahi kaikamahine haole hana keaka, a i kamaain hoi i kekahi poe o Honolulu nei, ma ke ano he kaikamahine akamai i ka hula, e hoea aku oia i Kapalakiko me ka maalahi loa, ua poho wale ia, mamuli o kono loaa pono ana maluna o ka mokuahi lawekoa Thomas, oiai mawaho ae nei o Waikiki

            He kaikamahine haole kela nona ka ino o Miss Florence Josiah, me kakahi manawa aku nei i hala, i hoea mai ai oia no keia kulanakauhale, me kona hoolimalima mau ia no na halekeaka,, ma ka hana hulahula. Ua nui kona makemake e huli hoi hou no Kapalakiko, o ka pilikia nae, aole he loaa iki o ka mokuahi e kau aku ai oia, a o kekahi pilikia nui no hoi, o ia ka pipii launa ole o ka ukumoku, mai Honolulu aku nei a i Kapalakiko.

            No ka ike paha o kela kuikamahine o ka moku lawe koa, he moku nui ia o na koa, ame na ohua no hoi e nalowale ai oia iwaena o lakou, hooholo iho la kona manao o kau oia maluna o kela moku.

            Aole no oia i haohaoia ma kela manawa o kona kau ana iluna o ka mokuahi, a e makaukau ana mae ka mokuahi e haalele iho i ka uwapo, ua loaa mai la he lohe, ua makemake ka oihana makai e huli ialuna o kela moku, no kekahi e huli ialuna o kela moku, no kekahi haole i makemake loa ia e ko Kauai poe.

            Ua huliia oluna o ka mokuahi e na makai a loaa io aku la ke kanaka i makemakeia, a iloko no hoi o ia manawa hookahi i loaa pu aku ai me keia kaikamahine, a hoihoi like ia mai lalaua no keia kulanakauhale.

            Ua pomaikai no nae kela kaikamahine, ma kela hoao ana e holo mahuka, no ka mea i ka manawa i lohe ai kona mau hoaloha mahope mai, no kona makemake e hoi i Kapalakiko, ua lulu lakou a loaa kekahi mau dala, a kuai aky la i tikiki nona, me ka hookau ana iaia maluna o ka mokuahi Makura.

            O ka aiea apiki nae, ua hoolala kela kaikamahine me Lani Mahoon, no kona hoea ae iloko o ka Halekeaka Bijou e hoikeike ai, aia nae kela ke holo la i ka moana, me ka hoike ole mai i ka lunanui o ka hale kiionioni.

HOOPII HOU LA KA UKUHANA O NA POOLA

 

            Mamuli o ka manao ponoi o na akena o na hui mokuahi e kipa mau mai nei no keia awa, i hooholo ae ai lakou e hoomahuahua ae i ka ukuhana o na poola, e hana nei ma na uwapo mai ka uku e loaa nei ia lakou i keia manawa.

            O keia hoomahuahua hoi ia ana ae la o ka ukuhana o na poola, e na ekena o na hui mokuahi, mamuli mai paha ia o ka olohani o na poola ma Kapalakiko ame kekahi mau hui uniona e ae, no ke noi a@a e hoomhuahua hou ia ae ko lakou ukuhana, a i ole, mamuli no paha o ko lakou manao ponoi iho, he hookahi nae mea i ikeia, o ia no ka loaa ana i na poola, mai ka la @ aku o Okatoba nei, he ukuhana i oi ae i ka uku e loaa mau ana ia lakou mamua aku nei.

            Maloko o ke keena o ka hui o Castle & Cooke i noho ai ka halawai kukakuka mawaena o na akena o na hui mokuahi ame J. A. McGuire, ke peresidena o ka hui poola, a o ka mea i hooholoia ma kela kukakuka ana, o ia no ka hoopii hou ia ana ae o na uku no ka hana ana i na ukana like ole he elima keneka hou iho no ka hora, a in a he papa ka ukuana e hueia ana, alaila he kenikeni hou ae ka pii no ka hora.

            Ma kela hooholo ana e hoomahuahua ae i ka ukuhana o na poola, ua haawiia aku ka lohe i ka hui o McCabe, Hamilton & Renny, ka hui i waihoia aku ai ka hoolimalima ana i na poola, e haawi aku i kela uku hou i ka poe apau e hoohanaia ana ma na uwapo.

            No ka hana ana ma na uk@ huikau, o ia ka hue ana ame ka hoopuha ana i na moku, mai ke kanakolu kumamalima a i ke kanaha keneka o ka hora; a in a e hana ana mawaho aku o na hora hana maamau, e ukuia lakou mai ke kanalima a i ke kanalima-kumamalima keneka.

            No ka hue ana i na moku papa, mai ke kanakolu-kumamalima keneka a i ke kanaha kumamalima keneka no ka hora hookahi.

            He mau manawa ka na poola i koi ai e hoomahuahua hou ia ae ko lakou ukuhana, eia nae aole lakou i olohani, i wahi e hookoia mai ai ka lakou kei koe wale no na poola Pilipino, ma ka Poakahi o ka pule aku nei i hala, o ia ke koi ana i kanalima keneka o ka hora, a hooleia mai, me ko lakou haalele okoa ana i ka hana, aka nae ua pani ko keia ae ko lakou mau wahi, e na limahana poola e ae o na lahui like ole.

 

            Ma na mea i hoikeia ae e ke kiaaina, he hana paakiki loa ka ae ana mai o ka poe ana i hoouna aku ai i na leka, no ko lakou lilo i mau lala no ke komite hookaulike i ke kumukuai o na meaai, a he hookahi wale no mean i hoike aku i kona ae.

LOAA KE POO

            HOU O KA PAPA

                        OLA TERITORE

 

Mookohu ke Kiaaina ia Kauka

Trotter i Peresidena no ka

Papa Ola Maanei

 

E KAPAE LOA ANA OIA I KE

KALAIAINA MA KANA HANA

 

No Kona Hookuuia Ana Mai e

Ke Aupuni Federala ke Kumu

o Kona Hookohuia Ana

 

            Ma ka Poalua aku la i hala i hookohu aky ai o Kiaaina McCarthy ia Kauka Frederick E. Trotter, i peresidena no ka Papa Ola, ma kahi o S. S. Paxson i waiho mai i ka noho peresidena ana no kela papa.

            O keia no ke kanaka a ke Kiaaina McCarthy i noonoo ai e hookohu aku iaia i peresidena no ka Papa Ola ma kekahi manawa mamua aku nei, aka nae, mamuli o ka ae ole ana mai o ke poo nui o ka Papa Ola o Amerika, e hookuu ia Kauka Trotter, mai kona noho hana ana aku no ke aupuni o Amerika maanei nei, nolaila na hiki ole i ke Kiaaina ke hookoku aku iaia.

            Ma ka Poalua nei nae, ua loaa mai la he kelekalapa i ke Kauka Trotter, make poo mai o ka oihana ola o Amerika, e haawi mai ana i kona ae i ke noi i hoounaia aku iaia e Kauka Trotter, e hookuu mai iaia mai ka noho hana ana no ke aupuni Amerika i hiki ai iaia ke lawe ae i keia kulana oihana hou.

            I ka wa i loaa mai ai o kela hoike mai Amerika mai, ua hele aku o Kauka Trotter e hui kino me ke Kiaaina McCarthy me kela la, a mahope iho o ko laua kukakuka ana no kekahi manawa i hoopuka aku ai ke kiaaina i ka palapala hookoku o Kauka Trotter, e hoouoho ana iaia i peresidena no ka Papa Ola o Hawaii nei.

            O kekahi o na hana mua loa a keia poo hou o ka Papa Ola e hooko aku ana, o ia no kona holo ana aku i Hilo, o ike kino ai nona iho, i ke kulana o ka lawlaweia ana o na hana o ke keena o ka Papa Ola ma kela kulanakauhale a e hooponopono aku hoi i na pikikia apau, in a he mea kekahi o ia ano, e puapuai mai la ma kela keena oihana.

            I ka hookohu ana aku o Kiaaian McCarthy i keia kanaka ma ke poo o ka Papa Ola, ua haawi pu aku oia i na ao ana, e hookaokoa loa oia i na hana ka

(E nana ma ka aono 3).

NOHO I KE PUHI

            NO KA AIHUE I

                        NA LOLE WAHINE

 

Hookolu na Makaikiu Ahiki i ka

Hopuia Ana o Kekahi Wahine

Hana Hawaii

 

IKEIA KA LOLE I AIHUEIA

MA KA KEKAHI AHA HULAHULA

 

Loaa Pono Aku na Lole Eiua Hoku

o ke Kapu i ka Hoea Ana

o na Makaikiu

 

            Mahope o ka hookoloia ana e na makaikiu mahope o ka meheu o ka mea nana i lawe ma ke ano aihui i kekahi mau lole wahine me na loko gula, i paa ae ai o Helen Weiland, he wahine hapa Hawaii, i ka hopuia ma ka Poakahi nei, me ka loaa pu ana aku o na lole i aihueia, ame ka ewaki wahine, o ka laweia ana mailoko aku o ka home o Mrs. Robert Crowell, he umi la mamua aku.

            Aole no he kumu okoa ae o ka loaa pono ana o ka mea kolohe, aka mamuli no ia o kona komo ana i kekahi o na lole o ka hoohuoiia ana e Mrs. Crowell, i ka manawa i hele ai o Helen Weiland i ka hulahula ma ka po o ka Poaono aku nei i hala.

            Ma ka aha hulahula maloko o ka Phoenix Hall, ma ka po o kela Poaono, malaila ae kekahi hoaloha o Mrs. R. Crowell, a oiai ua hoike mua ia aku iaia ka lawe aihueia ana o na lole o Mrs. R. Crowell, ua hoohuoi koke oia, o ka lole a Helen Weiland e komo ana ma kela po, o kekahi ia o  na lole o konohoaloha.

            Ua hoikeia aku ka lohe ia Mrs. Crowell no ka ikeia ana o kona lole i nalowale, e komoia ana e Helen Weiland, a hoike pu ia aku la no hoi ka lohe i k a oihana makaikiu, me ka hoouna koke ia ana o na makaikiu no Kalihi, kahi i noho ai o ka mea i hoohuoiia.

            Ma ka oleloia, i ka manawa i hoea aku ai na makaikiu, na kiolaila na lole elua iloko o ke kapu holoi, me ka uwaki, a mailoko mai o kela kapu i laweia mai ai e na makaikiu, a hopuia aku la hoi kela wahine, no ka hewa wawahihale.

            O kekahi ka o na lole i oleloia ae u@, aihueia, ua hooluuia, me ia hooluuuia no nae i hoomaopopo ai ka hoaloha o Mrs. Crowell.

            Ma na mea i hoikeia ae, o na waiwai apau i nalowale mailoko aku o ka homo o Mrs. Crowell, ua pau loa i ka loaa a e lilo ana i mau ike ma ka aoao o ke aupuni, no ke ku-e ana mai ia Helen Weiland.

 

            KAHULI KA WAAPA PAKELE NAE

NA KEPANI LAWAI'A.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mauna Kea no Honolulu nei ma ka Poalua aku la i hala, i hoea mai ai he ekolu mau Kepani lawai'a, he mau olulo noluna o kekahi waapa @awai'a i kahuli i ka moana, mawaho mai o Lanai, ma ka po o ka Poaha o ka pule aku nei i halu.