Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 40, 3 October 1919 — Page 3

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            KE KULA KUMU MA KILAUEA CAMP.           

            Ma ka la 9 o Iulai i haalele iho ai au, ko'u kaikuaana ame ka'u kaikamahine hanai no hilo, a hoaumoe ma ka home o ko makou auntie Mrs. Mihana Ai. Ua hookipa mai oia ia makou me kona lokomaikai apau, a e mahalo nui ia oia no kana i hana mai @ no makou.

            Ma ke kakahiaka o ka la 10, haalele iho la makou ia Hilo ma ke kaaahi e holo ana no Glenwood; o ka uku no ke kumu hookahi no ka hele ana a hoi he $1.08. Maluna o keia kaaahi e holo nei no Glenwood he 25 kumu, mai Honolulu mai kekahi, mai Maui no hoi, Kauai ame Hawaii. O Judge L. L. Weaver Kekahi, he lunakanawai no Honolulu a o kekahi haiolelo o ke Kula Kumu maluna o na kanawai iloko o na Kula Aupuni ame na rula.

            Na keia haole i wehewehe i na kumu, i na kanawai o ke kula, me ka haawi ana i manawa i na kumu e ninaninau ai iaia, i na kanawai i maopopo ole ia lakou me ka mea kupono e hana ai

            I ko makou hui ana me kekahi o na kumu i kamaaina ia makou, ua ike aku makou i ka poleua o kekahi; ma ke ala o ke kaaahi e holo ana, ua pa mai na ea hu'ihu'i o Olaa, a na ia mea i hoeueu ae i na mea apau me ka hauoli.

            I ko makou noi ia ana e himeni ua himeni ae no makou, o na kumu ikaika iki o kahi leo, ua kakoo pu mai lakou.

            I key wa e himeni nei makou, ua komo iloko o'u ka ike i ke kulana ohohia mau o na mea apau, a hoea wale makou i ke station i Glenwwod ma ka hora 10:45. Ua lele aku kela ame keia kumu me ka hopu ana i kona paiki, a hele aku la e kau ma na oto i hoomakaukauia no na kumu; ma ha'i o keia mau kaa he hoailona i kakauia penei, "Kilauea Camp Service."

            He mau bus nunui kekahi i hoomakaukau ia e hiki ke lawe he 20 ohua. O ka uku ma no oto ame bus, he 75 keneka mai Glenwwod ahiki i ke camp no na mile he 10. Ua kau aku ka hapanui o makou o na kumu ma ka bus.

            I ka hoomaka ana o keia kaa e holo imua, ua kulana like ae na poo o na kumukula ihope a o ka mea laki loa, aole hookahi o makou i papale i ka papale hulu. Ia makou i kulana aku ai ihope, o ia ka wa a ke kalaiwakaa i puana mai ai, " All aboard for Kilauea Camp!" Hu ae la ko makou aka, ia wa a hoomau aku ka holo ana. Hora 11:30 hoea makou i ke camp a haawi ae makou i na leo huro, no ka mea ua hoea iho la makou i ka pahuhopu.

            Ua hookup ohaoha mai ka makuahine o ke camp, Mrs. Richard Ayer, ia makou, a haawai mai i manawa no makou e koho ai i ko makou mau moe; koho makou i na moe e kokoke ana ma ka lanai ma ka aoao e huli koke ana i ka office. Wehewehe kela ame keia i kona paiki, hana ia na moe, kau na paku iluna o ka uwea i hoomakaukau mua ia, o na kuka a kau iluna o na kui, a hjele makou e maikai i keia camp. Maikai na mea apau. He rumi nui keia me na moe i hookauia no 150 kumu; ma kekahi aoao o keia rumi moe ka rumi o ka makuahine nana e malama na kumu; he rumi iho no ka haukapila ia me na pono laau, makai o keia rumi ka rumi

            No ka piha loa o ka pepa i keia pule, ua hooka'uluaia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka a ekahi wa okoa aku.'@ia o ka wahine kuke, oia o Miss Mary Campbell.

            Ma kekahi aoao o keia rumi moe he rumi hoomaha me na pakaukau i hoolakoia me na mea kakau, peni, inika, ame ke kapuahi hoomehana; ame ka library, wahi heluhelu buke, no na kumu.

            Mahope o keia rumi he rumi aiana, kakau i na lole; mahope iho o keia rumi moe o na kaikamahine kuke, he eha ko lakou nui.

            Ma na kihi o na aoao o keia hale he mau tank nunui i piha i ka wai. Mamua mai o keia hale nui hou no i like no ke kulana me keia hale mua, aia iloko o keia hale ka rumi moe o ka lunanui, Mr. L De Vis Norton, ka halekaui (Canteen), ka rumi moe o ka office girl, ke kelepona, he rumi me 100 moe, ka rumi ai, rumi kuke ame ka rumi o na kuke, he mau koa haole. Mawaho ae o keia hale he hale liilii waiho meaai.

            Mamua o keia hale, he mau pahu wai nunui i piha pono i ka wai; mamua o keia hale ke kahua kinipopo, a makai iho o keia kahua, he hale auau no na kumukane; makia iho o keia hale he hale loihi hou no kokoke elike ma na hale mua.

            O ka assembly hall key, khi e akoakoa ai na kumu no ka wa e kula ia ai, kahi e malama ia ai na hana hoolaulea, a ma ka Lapule, ma keia rumi e malama ia ai ka anaina pule malalo o ke alakai a ke Kahu Kula Nui MacCaughey. ma kekahi rumi iho, he rumi buke keia, a mahope iho o keia rumi, ka office o ke Kahu Kula me kona kokua, kikokikohuan a kakau pokole, oia o Miss Eleanor Holt, he hapa-Hawaii, Kaikamahiue a Kimo Holt o Waikiki, ma ka aoao aku o keia mau rumi, ua kukuluia he mau hale pe'a no na kumu kane.

            Ua kukuluia ke Kilauea Camp maluna o kekahi apana aina o ka Bishop Estate, mauka o ke alanui aupuni o Kau, kokoke pu i ke alanui kahiko e holo ana i ka pali o Uwe kahuna, a he elua paha haneri a oi kapuai mai ka luapele o Kilauea, hookahi mile mai ka hokele mai i kapaia Volcano House. Mahope iho o kekahi hale o keia camp kekahi alanui e holo ana no ka Ollie Shipman ranch, e malamaia ana e Mr. ame Mrs. Dart.

            He mau mile ma ka aka o key camp ku naui, ma ha'i on a, kukilakila mai o Mauna Kea; olua paha mile e holo pololei ana ma ka hema o Halemaumau, ka home o Pele, ke kiai o ke ahi kamahao.

            Mahope o ko makou hele makaikai ana a hoopau loa ka makaikai ana i na hale auau o na kumu i hookaawaleia, he mau kapuai mai ka rumi moe mai, me na hoomakaukau i hanaia e maikai ka papahele, ua hana ia me ka concrete, he 12 rumi me ka lako auau. He kukui uwila ke kukui no keia mau hale apau. Hora 12:30 ua kani mai ka bele ai, ua hele na mea apau e ai.

            O ko makou hele ana e ai, ua laiua ia makou a haawiia mai ia makou he lipine me na huaolelo, Memoir of Kilauea Summer Camp, July-Aug., 1919. Ua lalau iho kela ame keia i kana tray, pahi, o, puna, a maki aku i loko o ka rumiaina a na ke kuke ka haawi ana mai i kau meaai. Maloko o keia umi mai, he eono mau pakaukau loihi, me na pale pakaukau lole aila. he nui ua meaai, ua ai a lawa pono.

            (No kahi wa aku)

            He o ia mau no ka hele o na kanaka i ka lawai'a alalauwa i keia mau po, me ka loaa o ka i'a nunui ia lakou i kekahi manawa.

           

            WAIHOLA KA HIHIA ILOKO O KA AHA KAAPUNI.

            Ma ka noho ana o ke kiure koronelo e noonoo pono i na kumu o ka make ana o ke kaikamahine Kepani, o eiwa wale no makahike mauka ae nei o Kapalama, mawaho mai o ke Ku'a o Kaiulani, ua hoopuka ae kela kiure i ka olelo hooholo, ma ka Poalima aku nei i ana aku i ke kaikamahine uuku, o ke kumu ia o ka  halawai ana me ka make.

            O keia ke kaikamahine i make ai, ma ke kakahiaka o ka Poalua o ka pule aku nei i hala, elike me ka meahou no keia ulia, i hoopukaia aku ai ma ke Kuokoa o ka Poalima aku nei. Ua nui na hoike i hoea ae ma ka noho ana o kela kiure, he like ole ka lakou mau hoike apau, aka nae ma ka hoomaopopoia ana, ua holonui ke kiakaa i kona kaa, ma ka manawa o ka halawai ana me kela ulia.

            Ma ka hoakaka a ka Lukanela Harry Vincent, ka mea e kau ana maluna o ke kaa otomobile, me kana wahine ame ka laua bebe uuku, ma kona manaoio ma ka manawa i hookui aku ai ke kaa me ke kaikamahine Kepani, e holo ana ia ma kahi o ka umi-kumamalima mile i ka hora; aka ma na koakaka hoi a kekahi mau hoike e ae, i ikemaka i kela ulia. ua manaoio laua, aia ma kahi o ka iwakalua a i ka iwakalua-kumamalima mile ka holo o kela kaa i ka hora.

            Ma ka hoike hoi a ka makai nana i hopu i ka haole kiakaa, nana e hookele ana i ke kaa, mai kahi hooku'i aku ai o ke kaa i ke kaikamahine uuku ahiki i kahi i waiho ai kona kino, aia ma kahi o ke kanaiwa kapuai.

            Ma ka hoike hoi a kekahi mea hou aku, ua pii ka huila mua o ke kaa maluna o kela kaikamahine, a na ka huila hope aku o ke kaa i kaualako iaia ahiki i kahi mamao loa.

            Ua waiho loa ia aku la ka hihia o kela haole koa nana e hookele ana i ke kaa otomobile iloko o ka aha kaapuni, a e hooloheia ana ua hihia la ma keia Poaono, ka la 4 o Okatoba nei.

           

            LOAA KA PAHI I KA MEA PEPEHIKANAKA

            Mahope iho o ka haawipio okoa ana mai o ke Kepani nana i pepehi i kona hoa kanaka a make, ma Waimanalo ae nei, ma ka pule aku la i hala, i hoike pu ae ai oia i kahi o ka pahi i hunaia ai, a ma ka Poalua nei i kaa mai ai malalo o ka malu o ka oihana makai.

            Ma ka manawa i haawipio mai ai kela Kapani i na makai ma ka Pakahi nei, ua noke ia ia i ka ninau, no kahi o ka pahi ana i hana aku ai i ke kanaima, ma ia niuaninau ia aua, i hoike ae ai oia i kana wahi i huna ai, no ia kumu, ma ka Poalua mai, ua hookauia oia maluna o ke kaa otomobile, a holo aku la no Waimanalo me no makaikiu.

            Wahi a kela Kepani pepehikanaka, ua hunaia ka pahi maloko o ka rumi o kekahi o kona mau hoaloha o Otani ka inoa, ma ke kakahiaka o ka Poaono. i ka manawa i hele ai o ka on a nona ka rumi i ka hana ma ka mahiko; nolaila  rumi i ka manawa i hoea aku ai ke kaa otomobile no Waimanalo, ua lilo i hana maalahi loa ua kela Kepani, ke kii ana aku i ka pahi ma kana wahi i huna ai, a haawi ae la i na kauaka o ke aupuni.

            Maluna o kela pahi e kau ana no ua hoailona o ke koko, a e lilo ana ia i hoike ano nui loa ma ka aoao o ke aupuni, ma ka manawa e hooloheia aku ai o kona hihia.

           

            PANAI I KA INO NO KA INO.

            Mamuli o ka loaa ana aku o ka laua kaikamahine uuku o eono makahiki, ua nakiikiiia e kekahi mau wahine Kepani elua, i waiho ae ai o Mr. ame Mrs. Makaena i ka laua hoohalahala i ka oihana makai, a ma ak la Sabati aku nei i hala i hopuia ae ai kela mau wahine Kepani me ko lana hookuu hou ia ana nae malalo o ka bona, o elua haneri me kanalima dala pakahi.

            I kulike ai me ka'amoolelo a Mr. ame Mrs. Dan Makaena o ka hoike ana aku i na makai, aole he maikai o ka laua noho ana me ua Kepani e noho kokoke mai ana i ko laua hale, ma ke alanui ololi Morris, mamuli o ke komo mau mai o na moa a na Kepani maloko o ko laua pa, me ka hoopoino i na meakanu.

            I na manawa ka a na moa e komo ai maloko o ko laua pa, in a e paa ana ia laua, hookomoia ana maloko o kekahi wahi e hoopilikia ole mai ai i na meakanu

            He maa no na keiki a kela mau ohana i ka paani like, me ka hoea ole aku o na mauao inaina ma kahi e hoopilikia aku ai i na keiki liilii; aka nae, ma ke kakahiaka o kela la Sabati, ua hele aku la ke kaikamahine uuku a Makeana no kahi o na Kepani e paani ai, a i puiwa ka makuahine i ka wa i lohe aku ai i ka uwe mai o kana kaikamahine .

            Ma kona hookolo ana aku nae i kahi o ka leo o kana kaikamahine e uwe mai ana, i loaa ai iaia ka ike ua nikiiia i ke kaula lole e ka wahine Kepani hoaloha no on a, a e hoao ana ka kela wahine, e hana aku i mea e lohe ole ia ai ka uwe o ke kamaiki.

            Ua kahea koke ae la o Mrs. Makaena i kana kane, no ke kii ana i ka laua kaikamahine, mahope o ka hoopakele ana iaia, i hoike loa ia mai ai ka lohe i ka aihana makai, pela iho la i hopuia ai na wahine kepani, no ka mea a laua i hana aku ai maluna o ke kaikamahine uuku.

           

            LOAA KA PERESIDENA HOU O KA PAPA OLA.

            Iaiaina, mai ka hooko ana aku i na haana apau i pili i kona kulana hou, a oia aole i komo kino keia kanaka, iloko o na hana kalaiaina, ua hoike ae oia, he mea kuokoa loa oia, mai na hana kalaiaina mi.

            Ma ka la apopo e haalele iho ai o Kauka Trotter ia Honolulu nei, ma ka na huaka'i noii a huli pono i ke kulana o ke keena o ka Papa Ola ma Hilo.

            No na makahiki he iwakalua ka noho hana ana o keia kauka malalo o ka oihana ola o Amerika Huipuia, a he mau makahike kakaikahi wale no koe alaila loaa iaia kekahi uku hoomau mai ke aupuni mai.

            I kona hookuuia ana mai la nae e lawe ae i ka noho peresidena ana no ka Papa ola o Hawaii nei, aole i aeia mai kana palapala haal@e oihana Amerika, in a no kona waiho i keia oihana hou, a i ole, mahope aku paha o ka pau ana o na makahiki elua, elike me kona hookohu oihana, ma ke kulana peresidena no ka Papa Ola Teritore.

            Ma ka hookuku kinipopo manaena o na hui kinipopo Cinicinati ame Kikako, no ka manawa mua loa, e alualu ana i ka inoa moho o ke ao nei ma ka Poakolu aku la i hala, ua kaa ka lanakila i ke Cinicinati, ma o ua aipuni la he eiwa i ka hookahi. E paani ana kela mau hui no eiwa manawa, a o ka hui e kaa ai iaia he elima manawa e lanakila ai, maluna o kona hoa, iaia e lilo ai ka inoa moho o ke ao nei keia makahiki.

            O ke kii maluna ae, he kii ia no kekahi mau keiki Hawaii ekolu, e hoikeike aku ana i kekahi mau hana keaka maloko o ka Halekeaka ma ke Alanui Vinia ame Muliwai ma ka po o keia Poakolu ae ame ka po o ka Poaha. Ua hiki i keia mau keiki ke hele iluna o na aniani i wawahiia a liilii, me ka moku ole o ka wawae, ua hiki ke hoohiamoe i na kanaka, a ke hana i na hana mana kupaianaha he nui, elike me ia i keia kulanakauhale.

            he põe keiki no eia no Honolulu nei, a maanei no ke lakou wahi i a'o ai i na hana keaka ame na hana mana, a e hookahahaia aku ana ka manao o ka lehulehu, ke ike mai i ka makaukau ame ka loea maoli o keia mau Hawaii ma ka lakou mau hana.

            Ua kaahele keia mau keiki i ka Mokupuni o Hawaii ma ka lakou hana keaka, a ua manao no hoi lakou, e kaahele aku ma no halekeaka e ae o keia kulanakauhule, ame kekahi mau mokupuni, mawaho aku o Oahu nei.

            O ka inoa o keia mau keiki, mai ka hema mai: Wm. Hema, Sam Kahoe ame Pilipo Kahoe.

           

            HOI HOU NA KANAKA OLOHANI I KA HANA.

            Limahana, elike me ia e ukuia ana ia lakou ma ka manawa o ka olohani ana, a i ewalu hoi o lakou hora hana o ka la, me eha hana o ka Poaono, a in a e hoohanaia mahope aku o keia manawa, e papaluaia ka uku.

            Ma ka Poakahi nei i ka manawa i kani ai ke oeoe o na halehana a elua, ua hoea aku na limahana a elua, ua hoea aku na lima hana apau i olohani ai, a hoonohoia aku lakou ma ka lakou mau hana pakahi, me ka hoomauia no o na limahana kahiko i olohani ole, ma ka lakou mau hana; a no keia mau la aku, e lawa pono ai na wahi apau i ka hana, no ka mea e kakali mai ana kekahi mau halehana, a loaa aku ka hana mai kekahi wahi aku, ma na ano nae apau ke nana aku, ua nohoalii jou mai ka maluhia ame ke kuikahi mawaena o na limahana me na haku hana.

           

            HE PALAPALA HOOMAIKAI.

            Ma keia palapala ke haawi nei ka Ahahui Euanelio o na Ekalesia Ahahuina o na Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai, i noho ma ka Luakini o Kaahumani, Wailuku, Maui, ma ke Kau o Sepatemaba, A. D. 1919, i na hoomaikai kiekie palena ole i ka Ekalesia o kaahumanu, i kona haiolelo, D. K. Kaaeaomaoku, na luna ame na hoahanau, kona Kula Sabati, Ahahui Hooikaika Kristiano ame na hoaloha, no na mea maikai he nui loa a oukou i hoolako mai ai i mea e oluolu ai ke ola kino na lala o keia aha, a ke pule nei ka Aha e hoopiha mau ia mai ko oukou waihona me na mea maikai o na ano apau loa, no ka pono o ka hoomau ana aku i keia hana pookela a ko kakou Haku aloha.

            W. E SAFFERY,

            Kakauolelo, Ahahui Euanelio o na Ekalesia Ahahuina o na Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai

            Sepatemaba 29, 1919.

           

            LILO KA HANA ANA I KE ALANUI I KA MEA KOHO HAAHAA.

            Ma ka weneia ana o na koho ma ka aelike no ka hana hou ana i ke alanui Beritania mai ke alanui Punahou aku ahiki i ka hooloihiia ana aku o ke alanui Moi, ua ikeia, o ke koho haahaa loa, o ia no ke koho a ka Hawaiian Contracting Company a haule hoi ka hui o Ed. Lord, no ke kiekie loa o kana koho.

            He elua wale no mau hui hana aelike i hookomo ae i ka laua mau koho, a ma ka nanaia ana o na koho, maloko o ke keena o Kakauolelo Kalauokalani ma ka Poalua nei, i ikeia ai, o ke koho a ka Hawaiian Contracting Company he $76,571; a o ke koho hoi a Ed. Lord he $81,905

            Moloko o kela koho haahaa, e hoakaka ana ia, no ka pau o ka hana i ka lawelaweia, iloko o na mahina eono, mai ka manawa aku e hoomaka ai, a no kela ame keia la hana, ma hope aku o ka hala ana o kela mau mahina eono e hoopa'iia ka mea lawe aelike he iwakalua kumamalima dala, koe wale no a haawi maoli ia aku na apono ana, no ka hana ana mahope o ka manawa i aelikeia, e ka papa o na lunakiai.

            Ua hoohauoliia aku na luna oihana o ke Kulanakauhale ame ke keena o ka enekinia kalana, mamuli o kela koho haahaa, no ka mea he $4,511 ke emi iho o kela koho, malalo o ka huina i hoonohonohoia e ke keena enekinia iloko o ka mahina o Dekemaba, 1917.

            O ka hana hope, ma ka aoao o ke aupuni kalana, o ia no ka noonoo ana, no ke kuai ana aku a lilo mai i na apana aina, e pili kokoke ana, ma kahi i manaoia, no ka hoakea ana aku i ke alanui Beritania; a e kahea pu ia aku ana no hoi he halawai makaainana, no ka noonoo ana i na mea e pili ana i ka auhau alanui, elike me ke kauoha a ke kanawai, no ka hapa a na on a waiwai e uku ai, pela hoi ka ke aupuni e uku ai.

            KEKUEWA BROS.

            HE ANAAINA NO KA LEHULEHU

            He mau Keiki Hawaii i makaukau ma ke Anaaina ame ka Imi ana i na Aina i Pohihihi.

            Keena Hana: Papahele 2. Rumi 7, Mendonea Bldg., Kihi o Alanui Moi ame Kamika, Honolulu, T. H. 6368-6mns.

            OLELO HOOLAHA

            E ike auanei na mea apau ma keia hoolaha, o maua o na mea no laua na inoa malalo nei, ke papa a hookapu loa aku nei maua i na kanaka apau, hole e hele, kii a lawe i na meaulu o ko maua mau aina e waiho ana ma Pakaikai, iloko oka Ahuphaa o Waialua, Molokai, ame Kahawaiiki, ame kekahi mau aina a ae i onaia e maua, e waiho ana ma laila; ua kapu pu hoi me na holoholoua hele wale, a ke hoonoho nei maua ia James Smith ame Levi Kanekalolo ame Wm. Kahinalua Kaahanui i poe ua lakou e nana i ka poe e komohewa ana; a o Wm. K. Kaahanui wale @o ka mea mana e ae a hoole paha i ka poe no apau e komo iluna o kekahi o keia mau aina, pela pu hoi me ka poe e pii ana Pakaikai i ka makaikai. O ka poe apau he mau holoholona ko lakou e hele ana e hui ae lakou me Wm. K. Kaahanui iloko o na la he 15, a mahope aku, aole loa e ae ia kekahi; o na mea apau e ku'e ana i keia e hoopiiia no elike me ke kanawai.

            O maua no,

            SAMUEL K. KEKOAWAI.

            AIKAKE SMITH.

            6367-Sept. 26; Oct.3, 10.

            HE HOOLAHA

            WAIWAI

            Me keia meapaahana e hiki ana ia makou ke heluhelu i kou mau maka elike me ka buke.

            O Dr. Thompson ko Honolulu kauka nana maka i kaulana, aia oia i keia manawa ma ke ALANUI PAP@, Helu @@@6, Kuea Pantheon, aole oia e hui pu hou aka ana me kekahi halehana ana i kona inoa

            Ina he pilikia ko kou mau maka, a i ole, na maka auiani paha, e hoomanao i keia wahi hou, ALANUI PAPU, Helu 1116.

            O Dr. A. L. Brown i hui pu @i me A. N. SANFORD no kekahi amu makahiki lehulehu ua nui oia me Dr. Thompson i eni manawa.

            E noho mau ana i ke alo ka mea unuhiolelo Hawaii