Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 41, 10 October 1919 — Page 2

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MOOLELO O KA AHAHUI EUANELIO O NA EKALAESIA AHUAHUINA O NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI, AME LANI, KAU O SEPATEMBA, 1919.

 

            Hoomaka ka aha ma ka hora 9 a. m. ma ka malama ana i ka hapalua hora haipule i alakaiia e Rev. J. P. Kalohelani ame Rev. J. K. Kahoopii. weheia me ka himeni 116, L. H., ame ka pule a rev. J. P. Kalohelani.

            Rev. L. B. Kaumeheiwa, lunahoomalu ma ka noho; W. E. Saffery, kakauolelo. Hoomaopopoia na lala o ka aha, penei:

            Paia, Rev. Moses M. Kahiapo, kahu, J. H. I. Kaloha, elele; Paia (Union), Rev. A. C. Bodish, kahu; Haiku, Moses m. Kahiapo, komite, Mrs. Annie Mitchell, elele; Huelo, Rev. J. P. Inaina, komite, Mrs. Milaina Inaina, elele; Keanae, Rev. J. P. Inaina, komite, D. W. Napihaa, elele; Nahiku, rev. S. K. Kaailua, H. H. Kauihou, elele; Wananalua, Hana, Mrs. Hannah Pupuhi, elele; Kipahulu, Rev. J. P. Kalohelani, komite; Kaupo, Rev. J. P. kalohalani, komite; Hon. J. W. Kawaakoa, elele; Honuaula, rev. J. S. Poepoe, komite, Haehae Kukahiko, elele; Keokea ame Kihei, rev. J. K. Kahoopii, komite; Puunene (Hawaii) Rev. L. B. Kaumeheiwa, kahu, G. P. Kihamahana, elele: puunene (Pilipino), rev. Pedro Royela, kahu; Kahului (Union), Rev. E. E. Pleasant, kahu, Mrs. Hannah Kalino, elele; Waikapu, rev. L. B. kaumeheiwa, kahu, Mrs. Pua Palekai, elele; Waihee, Hon. J. K. Nawahine, elele; Kaanapali, W. B. Saffery, elele; Wainee, Lahaina, Rev. James Davis, Kahu, Mrs. Hannah ako, elele; Kaluaaha, Molokai, Rev. I. D. Iaea, Kahu, Hon. J. W. Uahinui, elele.

            Na hoa mau o ka aha, Rev. J. P. Judd, Rev. J. P. Erdman, Hon. R. J K Nawahine, Hon. J. W. kalua ame Hon M. P. Waiwaiole; na haiolelo, e. M. Kapoo, Mrs. Milaina Inaina, D. D. Kaaeamoku ame J. M. Mitchell.

            Malamaia ke kahea inoa o na lala. Hoolaha mai ka lunahoomalu aole e heluoluia ana ka moolele o ka halawai i hala; hoolaha pu mai ka noho aole he mau hoike papahelu ma keia kau.

            Koha ka lunahoomalu i na komite kumau, penei: komite imi hana, Rev. J. P. Judd, Hon. M. P. Waiwaiole ame W. K. Saffery; komite haipule, Rev. L. B. kaumeheiwa; komite papa hoonohonoho, Rev. L. B. kaumeheiwa, Hon. J. w. Kalua ame Rev. E. E. Pleasant; komite o na hoike elele, Rev. M. M/ Kahiapo, Hon. R. J. K. Nawahine, ame J. H. I. Kealoha; komite hoalohaloha, Rev. D. K. Kaaiakamanu, Rev. J. P. Inaina ame D. W. Napihaa; komite o na palapala hoopii, Hon. M. P. Waiawaihole, Rev. J. P. Erdman ame Rev. J. P. Insina. Komite o na ekalasia kahu ole ame na laikini haiolelo, Rev. E. E. Pleasant, Hon. J. W. Kalua ame Rev. Moses M. Kahiapo.

            Heluhelu mai o Rev. H. P. Judd i ka hoike a ke komite imihana a waiho mai i keia mau kumuhaua:

            1, kahea inoa; 2, koho ana i na komite kaumau; 3, na hoike kihapai; 4, na palapala hoopii; 5, hoike no na laikini haiolelo mae na keiki a ka asa; 6, ke kula kahunapule o ka Papa Hawaii; 7, waihona o na waihine-kane make a na kahunapule; 8, ka mana hoonee i ka ekalesia; 9, na hoike komite wae; 11, hoik komite o na ekalesia hau ole ame na kahu ekalesia ole; 12, hoike a ke komite ola a keia aha no keia kau; 13, kahi ame ka manawa e noho ai o ka aha; 14, koho ana i na luna nui o ka aha; 15, komite-papa hoonohonoho hana ame imi hana no keia kau ae; 17, ka moomaikai a keia aha i ka ekalesia o Kaahumanu.

            Noi mai o Rev. James Davis e apono i ka hoike a keia komite; kokuaia e Rev. Moses  Kahiapo, a ua aponoia elike me ia i heluheluia.

            Nee ka hale i na hoike elele. Na J. H. I. Kealoha no ke kihapai o Paia; na Mrs. Annie Mitchell i ko Kalanikahua Hou, Haiku; na Mrs. Milaina Inaina i ko Huelo; D. W. Napihaa i ko Keanae kihapai; na H. H. Kauihou (kino ole) i ko Nahiku.

            Kauoha ka luna hoomalu i ua lala o ka aha e kuai i ka buke rula o keia aha no ka umi (10 ets.) no ka bukle.

            Nee hou ka aha i na hoike elele. Na ka elele Mrs. Hannah Pupuhi i ko Wananalua, Hana; na ka elele, Hon J. W. Kawaakoa i ko Kaupo; na Haehae Kukahiko i ke kihapai o Honuaula; na G. P. Kihamahana i ko Puunene; na Mrs. Pua Pelekai i ko Waikapu; Mrs. Hannah Kalino no ke kihapai o Kahului; na Hon. J. W. Kalua i ko Kaahumanu, Wailukui; na Hon. R. J. K. Nawahine i ko Waihee.

            I ke kahea ana o ka luuahoomalu i ko Honokohau hoike, ua ku mai o Rev. H. P. Judd a hoakaka mai no ka nawaliwali ma ke kino i Loaa i ke Kehu G. P. Kaaia me kana noi i leo pule i ka Haku na keia aha no ia paahana iloka o ka nawaliwali; kokoua a hooholo loa, ia.

            Kauoha ka noho ia Rev. H. P. Judd e pule ma ka aoao o ka aha no ka mea iloko o ka poino ma ke kino; hookoia.

            Nee no ka aha no ke koena o na hoike elele. Na W. E. Saffery i ko Kaanapali, na Mrs. Hannah Ako no ke kihapai o Wainee, na ka Hon. J. N. Uahinui i ko kaluaaha, Molokai

            Noi o Hon. M. P. Waiwaiole e waihoia aku iloko o ka lima o ke komite o na palapala hoopii, Ka hapa o ka hoike o Kaluaaha e pili ana i ke ku e mawaena o ke kahu ame na hoahanau; kokuaia e Hon. R. J. K. Nawahine a ua aponoia.

            Ua lilo ke koena o ka manawa o ka uha ma keia la i ka haiolelo a Rev. P. Kanemori, Ka haiolelo kaulana loa o Iapana i keia mau la. Ua hoike mai oia i ka nee ana o ka hoomana Kristiano ma kela aina a pela hoi iloko o kona lahui ma Hawaii nei. Ma kekahi mau halawai hoohulihuli ana ma kona aina ua hoohuliia he aneane elua tausani uhane mai ka hoomanakii a i ka hoomana Kristiano, he hoailona ano like me ko ka la Peuetekota i ke au ia Pretero ma. Ma ka hope o kaua haiolelo, ua koi mai oia i na lala o ka aha e kokua aku iaia ma ka hoohuli ana i na Iapaua ma Hawaii nei i poe Kristiano.

            O ka huina dala i loaa mai na elele mai no na hoike elike me ka rula he $26 a ua haawiia aku ma ka lima o ka lunahoomalu.

            Hoopanee ka aha a noho hou ma ka Poakahi, Sepatemaba 15, 1919, hora 9 a. m. me ka himenni 137 o ka L. H. ame ka pula a ka lunahoomalu.

            Poakahi, Sepatemba 15, 1919.

            Weheia ka aha me ka hapalua hora haipule i malamaia e Rev. D. K. Kaaiakamanu me ka himeni 117 ame ka pule a Rev. D. K. Kaaiakamanu.

            Lunahoomalu, Rev. L. B. Kaumeheiwa ma ka noho; W. E. Saffery, kakauolelo. Malamaia ke kaheainoa o na lala o ka aha. Heluhelu ke kakauolelo i ka moolelo o ka halawai i hala. Noi mai o Rev. James Davis e apono i ka moolelo, me na hooponopono e pili ana i ka inoa o ka hai euanelio kepani hoikia maluna; kokuaia e Hon. M. P. Waiwaiole a ua aponoia.

            Noi mai o Rev. H. P. Judd e kohoia i maheleolelo n aka aha; kokua o Rev. J. P. Erdman a ua hooholoia. Koho ka noho ia Rev. H.P. Judd e lilo mai o Rev. Kikujiro C. Kondo i lala no keia aha, me ka waiho pu ana mai i kona palapala hookuu mai ka Ahahue Euanelio Ahahunia mai o Louisville, U. S. A.; kokuaia e Rev. James Davis, a ua hooholoia. Hookipa maikai mai ka aha i keia lala hou ma ke ku ana o na lala o ka aha, a ua haawiia aku he palapala ae e hui mai oia me keia aha i kakauinoaia  ke kakauolelo.

            Heluhelu ke kakauolelo i ka hoike (kino ole) a M. K. Makena, elele o Kalaupapa, a waihia ma ka lima o ke komite o na hoike elele.

            Nee ka hale i na hoike komite. Na Rev. Moses M. Kahiapo i heluhelu mai i ka hoike a ke komite no na ekalesia kahu ole ame na laikini Haiolelo. Ma ke noi a Hon. R. J. K. Nawahine i kokuaia e Rev. James Davis ua aponoia keia hoike, a penei na hoonohonohoana: Komite, M. M. Kahiapo, no Haiku; haiolelo, Mrs. Milania Inaina, no helo; Rev. J. P. Inaina, komite no Keanaae; rev S. K. Kaailua, komite no Wananalua, Hana; rev. J. P. Kaloholani, komite no Kipahulu ame Kaupo: Rev. J.S. Poepoe, komite ho Honuaula; rev. J. P. kahoopii, komite no Keokea ame Kihei; D. K. Kaaeamoki, hailolo no Kaahumanu, Wailuku; Hone. R. J. K. Nawahine, haiolelo no Waihee ame Kahakuloa; a ua Rev. E. E. Pleasant e mala i ka papa ahaaina a ka Haku; Rev. Jas. Davis, komite no Kaanapali.

            Na palapala laikini haiolelo e haawiia no eono mahina: J. W. Wawaakoa, J/ H. I. Kealoha ame R. J. K. Nawahine.

            A Rev. Moses. M. Kahiapo no i heluhelu mai i ka hoike a ke komite o na Hoike elele a ma ke noi no a Rec. M. M. Kahiapo i kokuaia e Hon. R. J. K. Nawahine ua aponoia keia hoike; a ma keia hike ae la e hoomopopoia ai eia no ka hapanua o na kihjapai ma ke k@lana maikai o ka ekalesia  o Pa@a ma ke kulana holomau, ko Wananalua, Hana, ma ke kulana paamau: a kakaikahi na Ekalesia ma ka nee maile.

            Laweia ke Kumuhana e pili ana i ke Kula Kahunapule. Na Rev. J. P. Edman i hoakaka mai i ke kulana o ke kula kahunapule ma Honlulu ame ke koi ana a paiapai ana i na lala o ka aha e hoi aku i na ekalesia o lakou, a in a e loaa na opio Hawaii kupono, e hoouna aku ia lakou ma keia kula no ka hoonaauao na no keia oihana pookela, ua ikeia ua lehulehu wale ua ekalesia kahu ole.

            No ka Church Power Drive. Na Rev. J. P. Erdman no i hoike mai no ka holomua o na Ekalesia i hoao mai keia ala ano hou o ka hoahu dala no ka waihona o ne ekalesia, a ua paipai nui ia na kahu ame na elele e hoi i na ekalesia a e koho i mau komite no ka hoohana ana aku i keia ano hou e holomua ia.

            Hapaiia ke kumuhana no ka waihona mau o na wahine kemake a na kahuuapule. Noi mai o rev. II. P. Judd e lulu ka aha no keia waihona: kokuaia e Rev. J. P.  Erdman a ua hooholoia. Lulu ka aha a ua loaa he $14 a ua haawaiia ma ka lima o ka puuku, Rev. E. E. Pleasant.

            Heluheluia ka hoike a ka puuku, R. B. Dodge, e hoike ana i na loaa ame na lilo a he koena o $87.97 ma ka waihon o keia aha; ma ke noi a Rev. Jas. Davis i kokuaia e J. P. Erdman ua aponoia, elike me ia i heluheluia.

            Nee hou ka hale i na hoike komite i koe. Na Rev. Moses M. Kahiapo i heluheluia mai i ka hoike a ke komite wae no na lilo ke alahele o ka elele o Rev. L. B. Kaumeheiwa i ka Ahahui Lahui e noho ana ma Amerika. E hoike ana ua loaa i ke komite he $125,000 mai na ekalesia mai elike me ka maheleheleia ana, aole nae i hoihoiia mai ia huina dala i ka aha. Ma ke noi a Hon. R. J. K. Nawahine i kokuaia e H. P. Judd, ua aponoia keia hoike.

            Noi o Rev. H. P. Judd e kohoia i eha elele mai keia aha aku i ka ahahui lahui, kokuaia e Rev. J. P. Erdman, a ua hooholoia. Waiho mai o rev. H. P. Judd i na inoa o Mr. ame Mrs. W. S. Bowen me na hoakaka na keia mau elele no e uku ko laua alahele i ka aha; kokuaia e ERev. Jas. Davis, a ma ka ninau ana, ua apono ka aha, Koho ka lunahoomalu ia rev. II. O. Judd i komite o hookahi lala nana e hoike aku ia mr. ame Mrs. W. S. Bowen no keia hohoia ana o laua.

            No hon. M. P. Waiwaiole he hoike waha ua ke komite o na palapala hoopii, e hoakaka ana aole i loaa i ke komite kehaki olelo hooholo kupono maluna o ka palapala hooii a ka ekalesia o Kauluaaha, a e hoihoi mai ana i ka palapala hoopii iloko o ka lima o ka aha. Ia manawa no waiho mai o rev. J. P. Erdman he hoike na ka hapa nuku o keia komite e hoike ana he mea pono e i ke kahu o ka ekalesia o keia komite e hoike na ka hapa auku o keia komite e hoike ana he mea pono e hoonee i ke kahu o ka ekalesia o Kalauaha i mea e loaa ai ka maluhia.

            Waiho mai no hoi o Hon. R. J. K. Nawahine he hoike hou nona kekahi hapa o keia komite, e hoakaka ana nole he mea pono ka hoonee ana aku i ke kahu o ka Ekalesia o Kaiuaaha. Ku mai ka lunahoomalu o ke komite, Hon. M. P. Waiwaiole a noi mai e hookuuia aku oia mai ka noho lunahoomalu ana no keia komite. Ua hookuu ka lunahoomalu ia Hon. M. P. Waiwaiole,

            He mau hoakaka mai ia R. J. K. Nawahine mai maluna no o kana hoike, a hoopanee ka aha ma ka hora 12 m. me ka pule a ka lunahoomalu.

Auwina la, Sepatemaba 15, 1919

            Noho hou ka aha ma ka hora 3:30 p.m. me ka pule wehe a Rev. E. E. Pleasant.

            Rev. L. B. Kaumeheiwa, lunahoomalu; W.E. Saffery, kakauolelo. Nee no ka hale maluna o na hoike komite. Mahope o na hoakaka mai ia R. J. K. Nawahine mai maluna o kana hoike hapa o ke komite o na palapala hoopii, ua noi mai oia e waihoia ka palapala hoopii a ka ekalesia o Kaluaaha ame ka hoike hapa a ke komite iloko o ka lima o ke komite o Eiwa, a na ia komite o hoike mai no keia palapala hoopii ma keia kau ae o ka aha; kokuaia e Rev. James Davis, a hooholoia.

            Na rev. D. K. Kaaiakamanu i heluhelu mai i ka hoike a ke komite hoalohaloha. He hookahi no palapala hoalohaloha a keia komite i waiho mai a e pili ana hoi ia i ka makuahine i aloha nui ia Mrs. Hana Mua Uahinui o Kalaiakamanu i Haalele mai. Ua hooholoia e hoounaia ia hookahi kope o ka hoalohaloha i ke kane wahine make, hookahi i Ka hoaloha a hookahi i ka nNupepa Kuokoa. Ma ke noi a Rev James Davis i kokuaia e Rev. H. P. Judd ua aponoia ka hoike.

            ke koho hou ana i na lunanui o ka aha. Ma ke noi a Hon. R. J. K. Nawahine i kokuaia e J. P. Erdman, Ua hoomauia no na lunanui mua a ua koho pakahi ia lakou elike me ka rula ma ka balota.

            Noi mai o Rev. H. P. Judd e kohoia ke komite imihana no ke kau e hiki mai ana, kokua o rev Jas. Davis a hooholoia. Koho ka noho ia rev. H. P. Judd, Hon. J. W. Kalua ame Rev. L. B. Kaumeheiwa no keia komite.

            Noi mai o r. J. K. Nawahine e kohoia ke kakauolelo a keia aha i kakauleka na keia aha i ka Aha Paeaina, kokua o rev. II. P. Judd a hooholoia. Noi o R. J. K. Nawahine e unuhia ka huina o $20.00 mai ka waihona ae o ka aha no na lilo o ke ka@auleka ia ka Aha Paeaina kokuaia e Rev. M. M. Kahiapo a ua aponoia.

            Noi mai o r. J. K. Nawahine e kohoia ka lunahoomalu o keia aha i komite no ka hoike kihapai a keia aha i ka Aha Paeaina. Kokuaia e rev. H. P. Judd a ua hooholoia.

             Waiho mai o R. J. K. Nawahine he olelo hooholo e ukuia ke kakauolelo a keia aha i $7; kokuaia  Rev. H. P. Judd a hooholo loa ia. Lulu ka aha a piha ia huina dala a na haawiia ma kalima o ka puuku.

            Ua lulu pu ka aha a loaa na dala elua no ka hoike elele o Kaupo, a ua haawiia ma ka lima o ka lunahoomalu.

            Noi mai o rev. H. P. Judd e haawiaku keia aha ma o kona kakauolelo la i ka hoomaikai i ka Ekalesia o Kaahumanu, kona kKula Sabati ame Ahahui C. E. no ka lakou malama maikai ana i na lala o ka aha me na mea maikai e oluolu ai ke ola kino; kokuaia e Rev. J. P. Erdman a ua hooholoia.

            Hoopanee loa ka aha a noho hou ma ke kau o Sepatemba, 1920, ma kahi a ke komite o @iwa, e hoolaha mai ai, me ka himeni 196 o ka L.H. ame ka pule a ka lunahoomalu.

W. E. SAFFERY,

Kakauolelo, Ahahui Euanelio o na Kealesia Ahahuina o na Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai.

 

NA INAMONA A JOHN LIILII.

 

            Mr. Lunahooponopono, aloha oe ame na keiki o koa papapa@i, ame ka poe hili nane o John Liilii, o ka mokupuni; me ka mahalo nui i ko oukou hoomau i ka huli ana: --- Ua nui no ko'u hoomanao no oukou; e hoonua aku ana no au i ka u makana ia oukou, mamua iho o ka pule Kalikimaka, ke loaa pau mai ia'u ko oukou mau inoa ponoi mai ia Mr. lunahooponopono mai ame ko oukou aina.

            ke wehe nei au i kuu papale a haawi aku i ko@u lima akau ia Brother Kekuku Apuakehau o ka aina eheu manu no kana haina o John Liilii; ua ponlolei, he piki, aneane no e loaa ia oukou. Ke ano o ka hua piki, he uleule malalo poho ae, he hua paakiki iloko i like ka paakiki me ka pohaku, aole no Waihi nei kela hua, mai Kahiki-ku mai; nui ka makemake o na haole i kela ano hua aia no a palalauhala alaila ono; ohiia a loko o ke ie, o ia ke koko, auamoia e kuai i kea makeke kuai, o na mea hunai, loaa ke kenikeni, kau ma ka paia, o ia no ke kau ana i ka ai, lawe ia e kuai.

            Na hooheno aua: Ua hui au me John Liilii a niuau aku: Heaha na kumu o kou loaa pono ana i ke kiu o ka HIkina Akau Ua kipa aku au ma kou oukou taona mani, a ke kikowaena o ko ou kou telepona, no ka ninau aue @ka makani o ka Hikina, TRahiki mai, a kau ae la maluna o ko@u@io, halo kapakahi, no ka hi@ hema o Lihaupua street, a loaa Lanihuli street a wili hema ma Omaomao street, a hoohuli ma Lauiloa street, a loaa ke alanui holopuni, e huli hoi ana no Tahiki, paipau kanehunamoku.

            Ua hoomanao au i kekahi mea e nana mai ana ia'u, maloko mai o na kumu paina lanai lau nunui . Ua haule pumalaila kuu papale i kuni lau ia, oiai kuu lio e aha'i ana me ka puahi nui;

alaila, ua hewa no oe no kou koikeiko ana, o ka puni ae no hoi ia o ka makahiki, a ua hiki hoi paha, a auhen o kuahine. Aua oia i ka mokupuni panee, o Kanehunamoku, oia o mrs. Moaualehu, loaa no ia oe ke kii: Ae, e kii oe, oia ke pani ma kou makalua no 1920 nona ka makana keikei i ka mea e loaa ana, he mauwa ole pupuu hoolei loa, noho ana i ke alo, makalapua no ke kaikamahine o ka aia panee imua panee ihope.

            O ia ka hua i ka umauma Haina, ua hauau i ho la o Moaualehu elima hua, a hoomoe a kiko eha hu i kiko mai, he moa lawa, aole poo ame wawae, eha he poo kona eha ekekeu, aole he wawae, i ko lakou hui pu ana m ua loaa no ko lakou ola ana i ke panoo o ulahiwa. Ua hea ia lakou apau ma ka inoa hookahi. A owai an a puni? 1 nupepa apuni me 50 poe leka.

                                                                                                            J. A KAHIONA.

Koolau i ka wiliwili.

            ( Ua hiki ole i ka Lunahooponopono o keia pepa ke hoolako aku ia oe e ka makamaka me ka papainoa pololei o ka poe i huli i ko nane, a i hoouna mi hoi i ka lakou mau hina i keia keena, no ka moa ma na inoa kapakapa i kakauia aia, a o kekahi no hoi, aole no ia hoopaaia ka poe apau i hoouna mai i ka lakou hina i keia keena, a he mai haina lehulehu i hoopuka ole ia aku no kau nane, mamua aku o mahope mai o k loaa ana o ka haina pololei. ---- L. H.)

 

 HOPUIA HE EONO MAU LUINA PAKE.

 

            Iloko o ka nanea o kekahi poe pake luina heleona ko lakou nou, e hoomakaukau ana i na meaai, no ka paina awakea o na aliimoku ame na luina maluna o ka mokuahi halihali ukana ka Calvert, ma ke awakea o ka Poaono aku nei i hala, ua hoea aku la na luna oihana f@lerala o ke keena hoopaelimahana maamei nei, a hopu aku la ia lakou, me ka lawe ana mai malalo o ka malu o ka aupuni.

            Ua konoia aku na aliimoku ame na luina oluna o kela mokuahi, e hoomakaukau ponoi i ka lakou mau meaai ma kela awakea aka nae ma ka auwina la i loaa ai i k@ kapena he poe kuene, a na lakou i hoomakaukau i na meaai no ka aina ahiahi.

            Ua hoopohiH@i ia aku ka noonoo o ke kapena o kela moku, no ke kumu i hopuia ai ne Pale hana oluna o kona mokuahi, eia nae o ka mea i oleloia ae o ka Lunanaua Richard L. Halsey, ke poo o ke keena hoopae limahana maanei nei, ua hopu oia i kela poe Pake, no ka ninaninai pono ana i ko lakou kuleana a kuleana ole paha e komo ai iloko o Amerika.

            Ua haalele aku kamokuahi Calvert i ke awa o Bolatimoa, me kela poe Pake maluna, me ke ku mai o kela mokuahi ma Kapalakiko ame Seattle, a hole loa mai la no Honolulu nei, nolaila e ala mai ana kekahi nina kanawai, no ka hopu muai ole ia ana o kela poe Pake ma kekahi o na awa Amerika.

            Ma ka huakai nae akela mokuahi no Honolulu nei, mahope o ka haalele ana aku ia Seattle, ua nu ka pilikia i ala mai mawaena o na luna ame kela poe Pake, me ka haunaele maoli ahiki i ka hou ia ana o kekahi luna i ka pahi; ua manaoia, no kela pilikia, ke kumu i ala mai ai ka luna oihana o ke keena hoopaelimahana maanei n@ a hopu i kela poe Pake, no ka h

uli po@o ana aku i ka mea oiaio, e pili ana nekela pilikia, eia nae, aohe poe i maopop@ maoli i ke kumu o kela hopuia ana, @oe wale no ke koho ana aku, elike ae l@ me ia maluna.

 

E HOAO ANA HE KANAKA PELEKANE E LELE ME KONA MOKU

           

            O kapena Eric Donaldson o ka pualilele i ka lewa pelekane, a i hoea mai ai i Honolulu nei a hala loa aku i Enelani i loaa mai ai kona hookuuia mai ka oihana koa mai, a oiai oia ma Kapalakiko ua noi aku oia no kekahi mau hoakaka e pili ana i ka uku makana o $50,000 a Inee i haawi ai na ka mea e aa ana e lele a e eo ai ka lele ana maluna o ka mokuea maluna mai o ka Moana  Pakipika mai Kapalakiko mai a i Honolulu nei he kowa mamao o 2100 mile, he hana hiki loa heia e hanaia me ka maalahi e like me ka lele ia ana maluna o ka Moana Atelanika he kowa mamao o 1900 a ikeia ka holopono, e like me ka lono i loaa mai i Honolulu nei ma ke kelekalapa.

            I ke Kapena Donaldsen ma Honolulu nei ua ninaniau ae oia no kahikupono e kuu iho ai ka mokuea, a ua hoike puia ae kona huli ana me ka hoomaopopo i ke ano o ka pa ana a ka makani ame ke ea mai Auseteralia mai a hoea i Honolulu nei no Kapalakiko ua huli nui ka oia nona iho@i ke ano o ke ea ame na loli like ole o ka pa ana a ka makani a ma ka lono i loaa mai i Honolulu nei oia ana ke kanaka mua loa e hoao mai ana e lele maluna ae o ka Moana Pakipakia.

            Ina no ka lele i'o mai aole o Honolulu a i ole o Hilo paha ka pahuhopu, o Auseteralia ka pahuhopu i manaoia. Oia ke kanaka lele i ka lewa mua i holo mai maluna o ka mokuahi ma ke alahele a ka mokuea e lele aku ai i Auseteralia. I ka manawa e loaa mai ai o kona palapala hookuu mai ka oihana koa Pelekane mai e holo hou ae ana oia no Kapalakiko no kona hoomakaukau ana iaia iho no ka lelel ana niai. Elima mau Wahi e Hoomaha Ai

            He elima ana mau wahi e hoolala ai no ka hoomaha ana. Ma ka rula iloko o na hora lie 28 @ e lele ai oia, oia hoi he 12 la mai ka hoomaka ana e lele mai Kapalakiko mai ahiki i Auseteralia, a ua hoike ae ka oia i ka hiki iaia ke lele iloko o na la he 10 me ka loaa pu i 48 hora hoomaha iaia ma Honolulu nei. Ua manao pu ka oia e lawe i ka ailaea e lawa ai no 22 hora ame hookahi pailaka.                  Wahi ka a Donaldsen in a ua hiki ia Alcock ke lele me ka ailaea e lawa ai no 22 hora e hiki ana no iaia ke lele me ia huina kamaaina oia i na ano mokuea apau o Enelaui aka nae aole oia i hooholo i ke ano o kana mikini e wae ai. Ua lele pu oia me na pualii lele i ka lewa Pelekane 15 ame 52 a loaa iaia ke kea hoohanohano, ka mua i ka pu ki mokuea iloko o Aperila. a ka 1916, a o ka lua i ka poka o ka pu mikini ma Ypres i Okatoba 1918. Ma kana lele hope ana no ka hoohaule anan iho i kehaki mau poka pahu maluna o ka enemi, ua oi loa mai ka nui o na mokea a ka enemi, ua kiia mai kana mokuea a haule ilalo ma kahi 1000 ia maloko o ka lakou laina a make loa kaua kanaka kolo.

           

KA MAUA KAIKAMAHINE ALOHA UA HALA

 

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha kaua: ---E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o ka hiwahiwa a wahaolelo a ka lahu, no ka maua wahi puolo a manewanewa aloha, e haku'iku'i nei i ka puuwai no ka mana kaikamahine aloha Mrs. Maria Perett Park.

            Ma ka home o na makua ma Kipahulu, Maui, Sept. 22, hora 2 A. M., 1919, i iau palanehe iho ai ka hele ana o ka uhane o ka maua leialoha, a haalele iho la i ke kino lepo na maua ame ka ohana e kumakena. Auwe ka mea ehaeha o ka naau!

            Ua hoea mai oia i keia ao Mauleule mai ka puhaka mai o Huakini Perette ame Maryan H. Perrett, ma Waikapu, Maui, ma ka la 10 o Oct., 1889, anenane e 30 makahiki o kona hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia aina hookama o na mea apau, a ualo aku la no ka manawa pau ole.

            Mai kona ano apau, he ike makua ame ka ohana m he lokomaikai a he aloha oiaio i kana kanem a me ia ano no oia a hala aku la, a ua loaa he mau hana he ekolu keiki, hookahi keikikane elua kaikamahine, a eia no me maua na moopuna.

            Ma Honolulu kona wahi i noho ai a loaa i ka ma'i i oleloia, he akepau, a ma ka mahina o Iune ua hoea aku maua i Honolulu a ua ike i kona ma@i, ua koi aku kona mama e hoi mai, aole ae mai, a mahope mai ua hoi i Leahi, a ikaika loa, a noi i ke kauka e hoi mai i Maui, a ma ka la 15 o Sepatemaba, i hala iho la, hoea ana na keiki m e ka helehelena o ka pilikia, puili aku la i ke keiki me ke kaumaha; kaualupe mai la iloko o ka hale a uwe iho la a pane mai la, papa, nawaliwali au, i hoi mai au e ike ia olua ame hehe ma, ho ka mea aole au e loihi, a ua ko no ia lelo, ike no hoi ia maua ame na keiki ame ka lehulehu a nalo aku la.

            Ke haawi aku nei mana ame ka ohana i na hookaikai palena ole i ka poe apau i hiki mai i na hora o ka ehaeha, ame ka poe i makana mai i no @ ke pua no ka hoohiwahiwa ana i ke kino o ka maua mea aloha, a ke hoomaikai pu nei ia oe e ka Lunahooponopono ahonui o ke Kuakoa.

            O maua iho no me ka luuluu,

MR. & MRS. J. K. KAPOI.

Kipahulu, maui Sept. 30, 1919.

 

HE HOALOHALOHA NO SAM KELIINUI.

 

            I ka Lunahooponopono o ke kuokoa: E oluolu oe e haawi mai i kekahi rumi kaawale o na kolama o ke Kilohana no keia hoalahola, i ike mai ai hoi na makamaka ame na hoaloha apau, ua hala, ua mae aku la o Sam Keliinui i ka moe kau a moe hooilo no ka manawa pau ole, o ua hoomanao aloha poina ole nae nona he oia mau ia e u ae nai me he waimapuna la ka waimaka e haale mau ae nai i ka lihilihi. Ahola, aloha wale ka leo i ka i mai, "Ua anu au: e haalele ana au i oukou!"

            Ua hanauia oia ma Kona Hema, Hawaii, ma ka mahina o Mei, 1879, mai ka puhaka mai o Manu, ko makou luaui makuahine, i nohoia e Keliinui, a iaiai i hala aku la ma kela noao o ka muliwai eleele o ka make ma ka Poakolu, la 24 o Sepatemaba, ma ke alanui Kukui, ua piha iaia na makahiki he 40 a keu.

            Ua hoonaauaoia oia ma na kula aupuni ma Kona a ma Ewa ae nei, a ma ka 27 o kona mau makahiki na mare aku oia ia Mele Puamelia, aole nae i loaa hua na Laua a make aku kana wahine, a ma ko Keliinui manawa i moe aku la he kanewahine make oia me ka loaa ole o kekahi keiki e pani iho ai ma kona hakahaka.

            He lehulehu na wahi ana o ka hana ana, o kana wahi nae o ka hana mau ana mamua o kna loaa ana i ka ma'i numonia ma ka halehanan hau Oahu ae nei. He manawa loihi kona hana ana malaila. No ka pule hookali wale no kona kaa ma'i mamua o ka ike o ke kanaka, na hala aku la oia ma kela ao, ua ukali aku la mahope o kona mau makua, kana wahine ame kona mau ohana he nui a lehulehu i hala e ma kela ao.

            Ma ka hoopau ana ae i keia ke kaawi aku nei au i ka'u hoomaikai nui i na makamaka ame na hoaloha apau i haawi mai i ka lakou mau makana pua a i komo pu mai hoi e kumakena pu me makou iloko o na hora ikiiki o ke aloha kupouli, a na ka mana o ke Akua e hoomalu ia kakou apau.

            E haawi pu aku ana i ka makou hoomaikai i ka lunahooponopono o ke Kuokoa ame na keiki limahei o ka papapa'i, no ka ae ana mai i rumi no keia hoalohaloha.

            Na makou me na manao luuluu,

                                                C.O KELIINUI,

                                                                        Me ka Ohana.

 

E HOOKIPAIA MAI ANA ME KA HANOHANO.

           

            Ma ka hoea ana mai o ka mokukaua New Zealand no Honolulu nei, me ka Adimarala Lord Jellicoe, e hookipaia mai ana oia ame na aliimoku kiekie, e ka oihana koa o Amerika ma Hawaii nei, ma o ka hookikakaha ana o na mokulele he nui elike me ia i hookipaia mai ai ke Kakauolelo Joseph Daniels. Ma ka Poakahi nei, i noho ae ai ke komite hookipa o ka ahahui kalepa a noonoo i ka papahana e pili ana  i ka hookipa anan mai i keia kanaka ko'iko'i o ka oihana kaua moana o Pelekane, me ka hui pu ana me ke Kakauolelo C. P. Iaukea ma ka aoao o ke kiaaina, a pela hoi me ka Mea Hanohano G. P. Wilder.

            Ua manaoia, elike no me ua hana hookipa a ko Honolulu nei poe i panee aku ai imua o Kakauolelo Daniels ame kona mau hoa, oia ma keia kaulanakauhale, o ia hana hookahi no ke lawela weia, ma ka manawa o keai kanaka ko'iko'i ame kona puulu ke hoea mai.

            E haawiian ana he paina no ko lakou hanohano, me ka lawe hoomakaikai ia ma kekahi mau wahi kaulana o keia kaulanakauhale, a e lawe pu ia hoi na kauaka oluna o ka mokukaua, e hoomakaikai maluna o na kaa uwila, malalo o na hoolilo o ka ahahui kalepa.

            no ka manawa e ku ana kela moku kaua ma Honolulu nei, e hanai aku ana na mea apau e hoohauoliia ai na kanaka o kela mokukaua, aole wale mawaho ae nei o Waikiki aka ma na kohua paani o kekahi mau kalapu o keia kulanakauhale.

 

HE NANE

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha oe: e oluolu mai oe ia'i in a he rumi kaawale kekahi o ka kaua hiwahiwa, no'u hoi ia rumi, no kela mau hua e kau ae la maluna, i ike mai ai o'u mau hoa puni meahou, penei:

            He inoa ko'u ua kaulana apuni ke ao: ua maheleia nae kuu inoa elua mahele, o ka mua o ka mahele, aia au me na lahui kanaka apaou o ke ao nei; o ka lua o ka mahele, he milimili au na ka poe naauao mai ke kiekie a ka haahaa, a he hoa hana pu me lakou a in a e hui la ka mahele mua me ka mahele hope, alaila ua loaa kuu inoa, ua ua kaulana apuni ke ao nei. Eia ka ninau: Owai au me na lahui kanaka apau? Owai hou au he milimili na ka lahui, a he hoa hana pu me lakou?

            O ka mea hiki mua imua o ka Lunahooponopono me ka haina pololei e loaa no ka uku makana, ekolu mahina lawewale i ka Nupepa Kuokoa. Me ka Lunahooponopono ko'u mahalo nui ame na keiki o ka papapa'i ko'u adieu.

            Owau no me ka oiaio,

J. H. KAWELOWAI.

            Waialua, Oct. 4, 1919.

               

KO MAKOU PAPA ALOHA UA HALA

 

            Mr. Solomon Hanohano. Aloha oe

E oluolu mai kou hanohano e hookoa @ iho i keia puolo waimaka a ke aloha, hoopihaia a lawa, e kau ae la maluna. ma kahi kaawale o ko kakou Kilohana. no ko makou papa i aloha nui ia Mr. Ah Ke (Pake); ua haalele mai oia ia makou na keiki ma ke ahiahi Poalima, Sept. 26, 1919, hora 4:30, a kikoo mai la na lima mana o ka Haku aloha i ka hane o ko makou papa aloha, a hoonoho aku la ma ka home a ke akua hoahu ai no na mea kino apau. Aloha no, luuluu wale!

            Ua hanauia ko makou papa aloha ma Kina, i Oct. 23, 1821; i ka 24 a oi o kona mau makahiki haalele oia ia @na, holo mai no Hawaii nei i ka 1845, mawaena paha o ka 1853 ame 1854, mare ia me Miss Kailimahuna Kapule, ko makoui mama i aloha nui ia. i ka 1868; lilo ko makou papa i kupa Hawaii a loaa pu hoi ka mana koho baloka.

            Mai ko laua mau puhaka mai he 16 ko makoiu nui, he 8 nae e ola nei. he ua hala mua ma kela ao ma o.

            Maiwaena ae o keia mau keiki ewalu i koe mai he 50 moopuna kuakahi, a 35 moopuna kualua, a waiho iho la ola ia makou ua keiki me na moopuna ma hope nei, e u aku me ka kaumaha o ke aloha makua.

            Iwaena nae o makou ua keiki apau o ko makou helu elima o ka hanauia ana mai, oia o Mrs. Kealoha Akimo, oia ke keiki imua o kona alo ahiki i na sekona hope loa o ko makou papa aloha i haalele iho ai iaia, a ia makou apau.

            Ko ae la ka olelo a ke akua ma o Kekahuna la, "hele ke kauaka i kona hale mau, hele ka poe kanikau mako alanui, moku ke kaula dala, naha ke kiaha gula, naha ka pakeke ma ka punawai, naha hoi ke kaa ma ka luawai."

            O makou o na keiki, ke haawi aku nei makou i ka hoomaikai i na hoaloha ame na makamaka i ke komo pu ana mai i ka huaka'i hoolewa o ko makou makuakane i haalele mai i keia ola ana.

            Nolaila, ke hoomaikai ae nei makou na keiki apau i ka Haku mana loa, i Kona malama ana i ko makou papa aloha.

            O makou iho no na keiki iloko o ke Kanukau,

MRS. HIWAULI AKAKA,

H. KAHALEWAI KE.

MRS. KEALOHA AKIMO.

MRS. ROSELINA WIKOLI

JOHN KE,

DAVID A. KE,

SIMEONA MAKUA KE

MRS. MARRY LEAL.

 

E HOIKEIA ANA NA MAKAI MA NA HAPAHA APAU.

 

            Ma ka noho ana o ka papa komisina makai, maloko o ke keena o ke Kahauolelo Kalauokalani, ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule aku la i hala, hooholoia ai, ma keia mau akua, e hoike mau ia ka puali makai o Honolulu nei, ame na kanaka kinaiahi, i kela ame kaia hapaha,no ko lakou kulana makaukau ma ka lakou mau hana pakal@.

            Ua waihoia no ka la no ka hoike ana i na kanaka o kela mau keena i ka Makai Nui Rose, ame C. F. Thruston. ke poo nui o ka oihana kinaiahi ma ka laua la e koho ai, o ka wa ia e @ kino aku ai ke komisina, a nana no lakou iho.

            Ma kela halawai no hoi a na komisina, na makai i hooholoia ae ai e malama aku i hoike no ka poe apau e makemake ana e komo iloko o ka oihana @ me kiuaiahi, ma ka Poakahi, ka la@ ka mahina ae nei o Novemaba. maloko o ke Kula McKinley, a o ka poe e makemake aua e hoikeia no kela mau ka lana. ua hiki ia lakou ke kii ae i na palapala noi pa'ihakahaka, ma ke @ na o ke Kakauolelo Kalauokalani.

            Ua ala mai ka manao o ke komisina makai, e malama aku i hoike no ka @ kupono, mamuli o ka pau ana o ke @ kahiko, i paa maluna o ka papainoa o ka poe mua i loaa na aponoia, nolaila ka manawa e loaa hou ai ka poe ka pono no kla mau kulana, e kakali ana lakou ahiki i ka wa e ikeia ai na wahi hakahaka, o ko lakou hoopiha no ia me ka nui ole o ka hana, e huli ai i na ka @ hakiho, i paa na aponoia, nolaila ka manawa e loaa hou ai ka poe ko pono no kela mau kulana, e kakali ana lakou ahiki i ka wa e ikeia ai na wahi hakahaka, o ko lakou hoopiha no ia @ ka nui ole o ka hana, e hula ai i na kanaka kupono.

            No ka pono nae o na hana apa@ a kela komisina, he Haawina o ekolu ha neri dala i noonooia ae, no ke noi ana aku i ka papa o na lunakiai.

 

ANOIPUA SONG.

            Ahunea wale oe e Anoipua,

            ke ala nohea a i kuu poli :

            Mamuli hoi ou e kuu aloha,

            Gauland Kuh Kino i ka nui manu.

            Punihei aku au a i ko leo,

            Me kuu manaolana he oiaio:

            Akahi a lana ko'u manao,

            Ua ike i ka nani o kuu aloha.

            Nalu mau no oe e lau wapine,

            I hoa pili mau no kuu kino;

            Na ka makani kehau i ha'i mai ia'u

            Aia oe i ka luna a o ka opua.

            Hooipo ana oe me ka malanaui.

            Ka pali omau noho i ka ua ;

            Eia mai au lei mokihana,

            Ko lei poina ole ke honi iho.

            Me oe ke aloha a o kaua,

            I pine omau no kou puuwai;

            Haina ia mai ana ke puana,

            Eia mai au lei mokihana.