Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 41, 10 October 1919 — Page 6

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

hH Moolelo no

MAGURETA

a i ole

Iloko o na Wiliau a ke Aloha. He Moolelo I

piha me na Haawina o ka Ehaeha

 

MOKUNA XL.

 

            Aia no o Kanani Maluha o kekahi noho haahaa kahi noho ai,me ka hii ana no hoi i kana kaikamahine ma kona u-ha, a e heluhelu aku ana oia i kekahi moolelo, no ka hoohalla ana i kekahi manawa, oiai oia e kakali maile ana o ka hoea aku kana kane. I ka manawa i wehia aku ali ka puka a komo aku la hoi o Noela Kauwila iloko, ia wa hookuu maile iho la o Kanani ia Alika ilao, a ku mai la me ka hooho ana mai: "Auwe, o oe ka keia e Kauwila," me kona holo ana mai imua, a apo aku la no hoi o Kauwila, me ka hoopili ana mai imua o kona umauma.

            No kekahi manawa loihi, aole e hiki i kekahi o laua ke pane ae, no ka mea, ua nohoalii iho la na manao aloha o ke kauinaha maluna o laua pakahi, a i ka hiki ana nae ia Kauwila, ke kamailio iho, ua noke iho la oia i ke kahea ia Kanani ma na inoa ana e noke maua aku ana i ke kahea i kana wahine, aole nae ia he wahi mea e onioni ae ai o Kanani, nolaila hoonoho okoa aku la oia ilalo, a i ka ike ana mai hoi o Alika, ua noke mai la oia i ka uwe me ke kahea ana mai aole on a makemake e lawe aku keia kanaka i kona mam.

            Ua lilo i hana nui na Kanani ka hoakaka ana aku imua o Alika, o keia no kona makuakane, ua hoi hou mai imua o laua, aole nae ia he mea no kela kaikamhine e manaoio mai ai, no ka mea, aole loa no oia i hoomaopop i kona makuakane, oiai he uuku loa kona wahi kino, ma ka manawa a Kauwila i holo mahuka ai.

            Me ka hoomalimali nae, ma ka aoao o Kauwila i hana aku ai, me kekahi mau kanake iloko o kona pakeke, akahi no a hookokoke mai o Alika imua on a, a i ke kaawale ana aku o ke kaikamahine mai kona makuahine mai, akahi no a hiki i ua o Kanani ke hoomaopop pono mai i ka loli maoli o ko Kauwila ano, mai kela ano mua i kamaaina iaia.

            Ke nana la Kanani, ua kaokoa loa he ko Kauwila mau ano apau, mai kela kulana mai o ke kanaka keonimana. O ke kino keia. he keu aku a ka momona, ua hele no hoi a hakumakuma kona helehelena, elike me ke ano o na kanaka i maa i ka hele i ka la, ame ka noke nui ana i ka inu rama ; o ka lauoho keia. ua hele a pukalaki, he lole kona e komo ana o na kanaka i mea ole i ke komo i na lole maikai, oiai hoi kona kamaa e komo ana, ua hele a nahae, e hoike mai ana i ka halawai ana o Kauwila me na haawina pakalaki.

            Me kela mau ano 'nae o Kauwila a Kanani e ike aku ana, aole no ia he mea nona e hoowahawaha ai iaia, no ka mea ua haawi aku oia i kana hoohiki imua o ke Akua. o ka make wale no ka mea nana e hookaawale ae iaia mai ke kanaka ana i ae aku ai e lawe mai i kane nana.

            Aia ua o Kauwila ke noke la i ka paani me Alika, oiai hoi o Kanani e nana mai ana. O ke ano o ka Kauwila kamailio ana i keia manawa, aole ia o ke ano o ke kamailio ana a ka poe i maa i ka launa mau ana me na pohai o ka poe maikai, o kana ak@aka ana no hoi, me ka nui wale no o ka leo, a no kekahi i kana kaikamahine, akahi no o Alika a kahea mai iaia he papa, e hoike mai ana hoi i kona piha i ka makee, me he mea la, aole he manawa a Kauwila i kaawale ai mai iaia aku.

Ua a'o ikaika loa o Kanani ia Alika ma na rula o ka launa ana me na kanaka. nolaila ke kau aku la na manaolana o Kanani, e ike mai o Kauwila, ma o na ano auanei o kana kaikamahine, e hiki ai iaia ke akahele ma ke ano o kana mau olelo e kamilio mai ai, pela no hoi e noonoo iho ai i ke ano o kana mau mea apau e hana mai ai no kana kaikamahine.

He mea pono i ka mea kakau moolelo. ke hoihoi hou aku ia oe e ka makamaka heluhelu i hope, i loaa ai ia kaua ka hoomaopopo ana, no ka haalele ana aku o Kauwila i ka hihiu o Aukekelalia.

Ke hoomanao la no oe e ka makamaka heluhelu, mahope iho o ke kakali loihi ana o Kauwila, aole he loaa aku o kekahi leka mai ia Kanani aku, ua uluahewa maoli kona noonoo, ahiki i kona hoolilo ana i kona manawa ma ka inu waiona, ka hana nana i kono aku i kona mau haku hana e kipaku iaia mai ka hana mai.

Me kana mau dala o ka houluulu ana i kuai ai oia i kekahi ' aina hanai hipa, a hoi aku la ma na apana kuaaiana e noho ai, ma kahi he hookahi haneri mile ke kaawale mai ke kulanakau-hale aku.

O Kela noho ana aku ma na wahi kuaaina loa, a hui pu hoi me kona kaawale ana mai kona mau hoaloha aku, ame na hoo-walewale he nui, ua hooikaika maoli oia ma kana oihana hanai hipa, me kona ukaliia e na haawina o ka holomua.

Oiai nae, he kanaka o Kauwila i hoomaa ole ia i ka hoo-manawanni mai kona mau la opio mai, aole hoi i maa i ka hooikaika i ka wa i nui loa mai ai kana hipa, ua pau aku la kona makaala ana, a waio aku la i ka malama ana i na hipa malalo o ka poe i maa ole i ka malama ana, nolaila i ka hala ana o kekahi manawa o ka hoohemahema wale ana, ua kau mai la ka ma'i maluna o na hipa, a he heluna nui i pau i ka make, a o na huluhipa keia e akoia ana mai kana mau hipa malalo o ka poe i maa ole i ka malama ana, nolaila i ka hala ana o kekahi manawa o ka hoohemahema wale ana, ua kau mai la mai' huluhipa keia e akoia ana mai kana mau hipa haawaiia mai ana no kana mau huluhipa, me ke ano e maikai ai ka huluhipa.oia kekahi o na kanaka holomua loa, me ka ohi pu i kekahi pomaikai nui.

no kela ike ana i kona poho. ua hoomaka hou aku la oia e komo ma ka hana inu waiona, me ka manao, pela iho la e hoopainaia ae ai kona mau manao kaumaha. a ma kahi o kona pii ana ae ma na anuu kickie. e iho mau aku ana oia ilalo, ahiki i ka pau ana o kela ' ano kahiko iloko on a, he keonimana iwa-ena o ka pohai o ka poe maikai, ke nana aku iaia. ua like pu me na kanaka kuewa, aohe maopopo iki o kahi e hoomeia ai ko lakou poo, ame ko lakou wahi e ai ai.

Ma kekahi la nae, ua iho kino aku la ua o Kauwila no Ki-kane, me ka lawe ana i kana mau huluhipa e kuai, me kona manao. he uuku loa na dala e loaa mai ana iaia. eia nae ua he-lawai oia me ka ulia pomaikai. no ka niea ua ukuia mai kana mau huluhipa me kekahi kumukuai maikai loa.

Ua hoohala oia i kekahi mau la ma Kikane a iaia e hele holoholo ana ma na uwapo. ike aku la oia i ke ku mai o ka mokuahi, ana i upu aku ai. e loaa mai he leka mai ia Kanani mai. ma o ke kapena la o kela moku, o kona haupu ae la no ia. e hele e hui kino me ke kapena, a e ninau aku. in a paha he leka kekahi nana malalo o kona malu.

Waiho aku la ua o Kauwila i ka hopohopo, ka hilahila ame n@ ano no apau o ke kanaka hohewale. o kona pii aku la no ia iluna o ka moku. a i kona halawai ana aku me ke kapena nin@u aku la:

"He leka anei kekahi malalo o kou malu. na kekahi kanaka ma ka inoa o Noela Kauwila?" wahi ana.

"Ae, a ua kakali au no kekahi mau mahina loihi o ke kii m@ o ka on a nona kela waiwai, aole nae he hoea iki mai o kekahi mea, ahiki i kou ninau ana mai la no kekahi leka." wahi @ ke kapena, me ka hakilo pono loa ana maii ke ano o keia kanaka. "E hiki ana anei ia oe ke hoakaka mai i na mea e pili ana no Noela Kauwila?"

"Owau o Noela Kauwila: a ke kauoha aku nei au ia oe e haawi mai i kela leka ia'u. no ka mea ua hele au a piha me kanauki" me ka hoike okoa ana aku o Kauwila i kona ano pihoi-hoi, e hiki ole ai i ke kapena ke kanalua aku, o keia maoli no ke kanaka i kuleana i ka leka ana e malama ana. Hoi aku la ke kapena noloko o kona keena, a oili mai la me kekahi puolo, a o ia ka Kauwila o ke kamailio ana aku: "Ua olelo mai ne oe. aole kekahi mea i hoea mai imua o kou alo a noi mai i kekahi leka ; o ka mea oiaoi nae. ua haawi au i ke kauoha i kekahi o ko'u mau hoaloha e hele mai e hui pu me oe. ke ike nei nae au, aole oia i hele mai. a ua hoike mai oia i ke mea hoopunipuni loa imua o'u."

"Ke kaumaha loa nei au no ko loaa koke ole ana aku o keia puolo ia oe. no ka mea ua hoikeia mai ia'u aia kekakahi mea ano nui maloko o keia puolo. a o ka maopopo ole iho no hoi ia'u o kou wahi i noho ai, nolaila ua kanalua loa au i ka hoouna ana aku maloko o ka haleleka ; o ka'u hana no, o ka malama malie maluna nei o ka moku, iloko o keia mau mahina loihi, me ko'u manao no nae e hoea mai ana no ka la a'u e waiho aku ai i keia waiwai iloko o ka lima o ka mea i kuleana."

Maopopo loa iho la ia Kauwila. aole i hoea aku ke kakau-olelo o ka hui ana i noho hana pu ai me kona hoaloha, e ike i ke kapena o ka mokuahi, aka ua poina oia, a no kona ike i kona hewa. he hookahi wale no hana ma kona aoao, o ka hoo-punipuni mai.

Haawi aku la o Kauwila i kona mahalo i ke kapena. no kona malama maikai na i kela puolo. alaila haalele  aku la i ka mokuahi, me ka hoi ana mai a ma kekahi wahi mehameha loa e ike ole ia mai ai oia e kekahi poe, wehe ae la i ka puolo. a hoomaka iho la e heluhelu i na leka a Kanani i kakau mau ai i kela ame keia la, elike no hoi me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ai ma kekahi mokuna i hala hope aku nei.

Me na waimaka e kihe'ahe'a ana ma kona mau papalina i heluhelu iho ai ua o Kauwila i na huaolelo apau i kakuia e Kanani, he mau waimaka hoi. no ka hu ana mai o kona aloha. i na hana hoomanawanui a kana whime, a he mau waimaka hoi o ka mihi walania. no kana mau hana lokoino apau i hoo-kau aku ai maluna o Kanani ame ka laua kaikamahine. a i ka pau ana aku i kona aina hanai hipa. aka e huli hoi pololei oia imua o kana wahine ame ka laua kaikamahina. me ka lana loa o koma manao e hiki ana no ke hooponopono maikai ia, me na on a no laua ka hale banako. no kona hoihoi aku i na dala apau a e hoomaka aku aia e ola ma ke ano i kaokoa mai kona ano e uhauha ana ma na lealea waiwai ole o ka honua nei.

Aohe no he pomaikai a ua Kauwila e ake aku ai e loaa iaia mai kona aina hanai hipa mai, no ka mea ua komo aku oia iloko o ka moraki. a ua nui no hoi kona mau aie. ma kekahi mau wahi e ae. in a no e kuaiia aku ana kona aina. no ka uku ana i kona mau aie. aole no ana nana, aia wale no kona man@o, o ka hoea aku imua o kana wahine me ka laua kaikamahine.

Ua lawa oia i ke dala, no ka uku ana aku i kona mau hoo-lilo a hoea i Kapalakiko, nolaila hooholo iho la oia. ma ka ma-nawa a kela mokuahi. e haalele iho ai ia Kikane, e kau aku ana oia maluna olaila no Kapal@kiko.

Me kela manao iloko on a. e haalele aku ia Kikane. waiho aku la ua o Kauwila i kona aina hanai hipa iloko o ka lima o kekahi kanaka kalepa. me ke a'o ana aku iaia. e hoolilo aku i kona aina hanai hipa, a o na dala e loaa mai ana, e ukuia aku i kona mau aie.

Nolaila he mau la mahope mai o ka loaa ana o na leka a Kanani ia Kauwila, haalele aku la ua kanaka nei ia Kikane. a kau mai la maluna o ka mokuahi. pela iho la oia i hoea hou ai i Kapalakiko. me na wahi dala uuku iloko o na pakeke o kona iole. aka e kauka'i aku ana nae maluna o kana wahine, no ke kokua ana mai iaia. ma na mea apau e pono ai ko laua noho ana aku.

Ma ka la mahope iho o kela hoea ana aku o Kauwila imua o kana wahine. ua hele kino mai la ka Poropeka Kadina no ka hui pu ana me na opio. me ke koi ana mai o ua poropeka nei e hoi aku o Kauwila a noho hana malalo on a, elike me na mea i hoolala mua ia e laua me Laulani, no ke kokua ana mai no ia i ko Kanani ma noho ana.

Aole no i lilo kela mau hoakaka a ka poropeka i mea m@kai i ko Kauwila manao. aka i aku la nae oia: "No keia manawa manao au ua hiki no keia hana. malia hoi e loaa aku ana no kekahi hana oi ae o ke kupono ia'u ma keia mua aku."

Iloko o ka pule mua o kela hoi ana aku Kauwila, aole oia i hele koke i ka hana. aka ua hoi aku la laua a noho maloko o kekahi hale hoolimalima. me ka hoonaniia oloko i na mea apau e oluolu ai ka manao. a i ka lua mai o ka pule. akahi no oia a hele i kela hana. e lawlawe mau ia ana e Kanani, malalo o ka Poropeka Kadina.

Iloko o na mahina mua o kela noho ana, e makaala mau ana o Kauwila ma kana mau hana, me kona hoi pololei aku imua o kona ohana, i ka wa e pau ai o k@ hana i ke ahiahi, a e akahele ana no hoi oia ma ke ano o kana mau mea e kama-ilio ai, ua lilo keia-i mau mea hoohauoli loa aku i ka manao o Kanani. no ko laua noho aku me ke oluolu.

Mahope mai, nae ke hoomaopopo mai la o Kanani, aia no o Kauwila ke  hoomau la i ka inu ana i ka rama, mai ka uuku mai ahiki i ka nui loa ana. me ka hiki ole ke hele i ka hana. a ua kono okoa ia aku Kanani e hele oia i ka hana ma kahi o kana kane.

O kela luhi no mai ka hana mai. i kona hoea ana aku no ka hale. e hoomakaukau ana oia i mau meaai na lakou. a e imi ana no hoi'i na mea e ike mai ai kana kane. a hoopau ae i kona mau ano uhauha. a mamuli o kela mau ano. ua emi maoli mai la ka ikaika iloko o Kanani.

I ka wa i lohe ai o ka Poropeka Kadina i ko Kanani ma ano o ka noho ana. ua hoomahuahua ae la oia i ka uku o Kauwila. me ka manao he mea la hoi ia e makee ai keia kanaka i ka hana, no ka pono o kona ohaua. he manawa wale no nae kela. o kona makee ana i kona kulana, no ka mea ma kahi kona hookaawale ana i kekahi hapa o kona uku. no ka hookaa ana aku i na dala a na on a o ka banako. e uhauha ana oia ma kona mau lealea iho. me he mea la ua like pu ke @@@@ iaia me ke kahe ana a ka wai. ka hiki ole e paa iloko o kona pakeke.

I kekahi ahiahi nae, ua hoolala iho la o Kanani e haawi i kekahi-paina ma ke ano hookahaha aku i ka manao o kana kane. me kona kono ana aku i kekahi mau hoaloha o laua. e hui pu mai i hookahi ko lakou ai ana. a hoonanea iho ma ke-kahi aha paani pepa hahau. no ka manao o Kanani. o ka hui pu ana mai o kela mau hoaloha. he mea kokua aku ia i kana kane, ma ka haalele ana aku i kona mau ano ino.

Ua nui maoli ka Kanani mau mea i hoomakaukau ai. a ua hoolilo no hoi oia i kekahi manawa nui. ma ka hoonani ana i ko lakou home. in a no ka hoi mai o Kauwila, a ike i ka mea a kana wahine i hana ai. aole ana e nele ke komohia aku o na manao hauoli iloko ona.

O ka mea apiki nae. i ka wa i makaukau ai ka aina ahiahi. ua hoea mai hoi na hoaloha i konoia. aole i huli hoi mai o Kauwila. ua lilo keia i mea hookaumaha loa aku i ka manao o Kanani. me kona imi okoa ana aku i mau kumupale imua o na hoaloha. malia o ke kumu i hoi ole aku ai kana kane, ma-mui no ia o ka nui o na hana a ka Poropeka Kadina o ka waiho ana mai na Kauwila e lawelawe ma kela ahiahi.

Iloko nae o ua o Kanani. aia mau ka hopohopo. aole he kamu e ae o ka hoi ole ana aku o Kauwila ma kela ahiahi, aka ua hele aku no oia i ka inu waiona. a i ka manawa i haa-lele iho ai na hoaloha i ko laua home, akahi no a loaa @a maha i kona noonoo, no kona hopohopo loa, ma no ka hoi koke mai. o Kauwila me ka on a. e lilo ana ia i mea hoohilahila mai iaia

Ua noke o Kanani i ke kakali a hala ae an aka hora umi kumamalua ma kela po aole no he hoi iki mai o Kauwila. ua lilo kela i kumu nona e hiamoe ole ai, i ala wale ia no eia ahiki i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, a i wahi e hoopilikia ole ia aku ai na hana o ke keena o ka Poropeka Kadina. ua hele aku la no o Kanani i ka hana. me ka ninau ana aku i ka Poropeka Kadina. i kahi i hele ai o Kauwila, a o ia ka ua po-ropeka nei o ka pane ana mai:

"Aole anei i huli hoi aku o Kauwila no ko olua home ma ke ahiahi nei?"

"Aole oia i hoi ae. a o ko'u ike hope loa ana iaia. ma kela manawa no o kona haalele ana ae i ka hale, ma ke kakahiaka o @ela ia aku nei."

"I ka hana no oia ma nehinei, a i ka pau ana no o kana hana i ka hora eha. o kona haalele no ia i ke keena nei, m@ @@@@ manao la. ua huli hoi poolei aku oia no ko olua home. a ua hookahaha loa ia mai ko'u noonoo no keia hoea okoa ana mai la ou. e ninau iaia.

"Ma ka'u hoomaopopo aku. he ano hakananu oia ma nehi-nei. a koho wale aku la no au. aole paha he maikai o kona ola kino. O oe kekahi a'u e nana aku nei, aole he maikai o kou ola kino ; a in a he mau pilikia kekahi i loaa ia oe. mai hilahila oe a hopohopo i ke kamailio ana mai ia'u. no ka mea ua ma-kaukau loa au e haawi aku i na kokua ana no kou pono e kuu kaikamahine."

Me na waimaka e kihe'ahe'a ana ma kona mau paplina, i hoakaka aku ai o Kanani i kona pilika. o ia no kona hopohopo. e holo mahuka hou ana o Kauwila mai iaia aku. o kana mau hooikaika ana apau, e lilo kana kane i kane maikai, a makee @ kona ohana. e lilo ana ia i mea waiwai ole. no ka mea aole on a ike i ke akakuu mai o Kauwila, aka e hoomau ana no oia ma ka inu ana i ke waiona.

Ua noke mai la ka Poropeka Kadina i ke kaamilio i na olelo e hoolanaia ai ko Kanani manao, aia no nae iloko o ua kanaka nei. ke kanalua no ka hiki ke hoololiia ae ko Kauwila mau ano. no ka mea ua maa loa oia i ka noho uhauha ana. a o na hana maikai apau e lawelaweia aku ana. he mea ole loa ia i kela kanaka.

Ua hoike aku la o Kanani no kona makaukau e lawelawe @ na hana a kana kane. ua hoole loa mai la nae ka Poropeka Ka-dina. no ka ike maoli mai no i ke kulana nawaliwali o ko Ka-nani ola kino. o kana i kauoha mai ai iaia. e hoi no ka hale e hoomaha ai a oia ka mea nana e huli aku i ko Kauwila wahi o ka nalowale ana.

Ma kela la. aole no i loaa o Kauwila, nolaila i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai. hoea hou aku la no o Kanani no ke keena. a olelo aku la i ka poropeka. ua makaukau oia no ka hana. aole no nae he ae mai o kela kanaka, mamuli no o kona aloha ia Kanani.

Ma ke kakahiaka nae o ka la Sabati. he hookahi pule mai kela manawa mai o kona nalowale ana. hoea aku la oia ma ka puka o kona home. ua hele no hoi kona lole a minomino. puka-lakala ka lauoho, me ke kahi ole ia. o kona mau maka keia, e hoike okoa aku ana no kona inu nui ana i ka waiona.

No ka manawa mua loa. akahi no a ike okoa iho o Kanani i kona hoowahawaha maoli ia Kauwila. iloko ka hoi o kana mau hana maikai. me kona hooikaika e haalele aku kana kane i na ano lapuwale o kona ola ana.a e lilo oia oia i kanaka maikai. aohe wahi mea a maliu ia mai eia nae uumi wale iho la no oia i kona mau manao maikai ole apau iloko ona.

I ka pau ana o Kauwila i ka auau, a komo mai la kona mau lole hou. ua hoohalaia kekahi manawa loihi e Kanani. ma ke kamailio pu ana me kana kane me ka hoike okoa ana aku o Kanani. ua makaukau loa oia e auamo like i na ehaeha apau o ka noho ana me kana kane, in a no ia he mea no laua e komo ai iloko o ka ilihune ame ka nele, ua makaukau @@@ e hana like. i wahi no laua e pono ai. me ka hoikeike @@@ ana mai o ua o Kauahi. i kona makee e lilo o Kauwila i kanaka maikai. me ka hookau hou ole aku i ke kaumaha ame ka hilahila malu-na o kana wahine.

Ua hoohiki okoa aku la ua o Kauwila imua o Kanani. e hoao no oia e lilo i kanaka maikai ma keia hope aku. o kana hoohalahala wale no. o ia kopa hoopaa loa ia maloko o ke keena, me he wahine la. e hana ai ahiki i ka po ana.aole he manawa nona e hele hoomaha ai, i loaa mai ai na ea oluolu. no ka mea ua maa oia i ka hele ana iwaho. me ka noho nui ole maloko o ka hale.

No ka manaoio nei o Kanani he pono keia. ua hele aku la oia e hui pu me ka Poropeka Kadina, a hoakaka aku la, ina he hana kekahi e loaa ana na kana kane. e noho paa ole ai ma-loko o ke keena. a mahope o ke kukakuka pu ana o ka poro-peka me Laulani, ua loaa iho la kekahi hana kupono na ua o Kauwila. hoolimalima aku la no hoi o Kanani i kekahi wa-hine nana e malama i ko lakou home, a hoi hou ae la no oia i kana hana kahiko. ma ke kakau ana i na mea a ka Po-ropeka apau e makemake ai no kana mau buke.

No na mahina ekolu, ua ike maoli ia ka hoopono o Kau-wila ma kana hana hou. ua lilo no hoi ia i mea hoohauoli nui mai i ko Kanani noonoo. me kona manao. e hoea mai ana i ka manawa e lilo ai kana mau hooikaika ana i mea waiwai. eia nae. iloko o kona nanea. ua nalowale hou iho la o Kauwila no kekahi mau pule. No kela loihi loa o kona nalowale ana. ua komo mai la ka manao hopohopo iloko o Kanani. aole paha oia e huli hoi hou mai ana. aka nae ma kekahi kakahiaka. ua oili aku la oia. elike no me na manawa e ae ana i hoea aku ai no kona home. me ka maopopo mua ole.

Elike no me ko Kanani ano mau o ka hoomanawanui. aole i lilo kela mau hana a Kauwila i kumu nona e kaniuhu ai. aka ua noke aku la no oia i ke a'o me na olelo aloha ia Kauwila. e hoopau loa kona noonoo ana no na hana lealea ame ka inu waiona. o ka Kauwila no ka hoohiki aku. aole oia e hana hou ana pela. polaila mamuli no o na hooikaika ana a Kanani, ua maliu hou mai la na halu hana o Kauwila. e hoihoi iaia i ka hana.

I kekahi ahiahi nae. he ahiahi hu'ihu'i no hoi kela. oiai o Kanani i huli hoi aku ai no kona home. iloko o ka ua liilii, aole i hoe ae o Kauwila mai kona wahi hana mai. ua noke oia i ke kakali ma kela po ahiki i ke ao ana. aole no he hoi mai o kana kane. he keu aku a ka nui o kona kaumaha. i ka noonoo ae, i ka maliu ole ana aku o Kauwila i kana mau a'o ana e lilo i kanaka maikai. a i kane makee no kona ohana.

MOKUNA XLI

 

Mamuli o keia mau hana a Kauwila. ua aneane maoli o Kanani e haawipio i na hakoko aha no kona ola, ua ahona ka make mamua o ka noho @oom@wanui ana. me kekahi kanaka aloha ole elike me kana kane. ua lilo ka hoi kana mau hooikaika ana apau. e lilo o Kauwila i kanaka maikai, i mea ole. o ka mea wale no nana i kaohi mai iaia. mai ka make mai. no kona noonoo ae. aole he mea e pono ai o kana kaikamahine, oia wale no.

Ua maopopo i ua o Kanani. ua aneane e pau ka hiki iaia ke hoomanawanui hou aku i na hana ku i ke aloha ole ame ka lokoino o kana kane. aole nae oia i hoike okoa mai ma kona mau ano mawaho. aia no kona hilinai ana i ke Akua. Oia ka mea i ike, i Kana mea e hana mai ai no @@@ nei pono.

Aia no o Kanani ke hoomau la i ka hele ana i kana hana. me ke kauka'i ole aku maluna o kana kane. no ka mea in a pela iho la ko Kauwila ano, o ka haalele mai i kona ohana, he mea maopopo loa. e halawai aua kana wahine ame kana kaikamahine me ka pilikia. oiai o kana mau dala apau e loaa mai ana. aia oia ke noke la i ka uhauha iloko o ka piliwai-wai ame ka inu waiona.

He elima la okoa kela aole he huli hoi iki mai o Kauwila. a ma ka eono nae o ka la, oiai no o Kanani maloko o kona keena hana. lohe aku la oia i ka hele ana aku o ka Poro-peka Kadina. e kamalio me kekahi mea. ma ke keena ma-waho. aole no hoi i loihi. mahope iho o kela kamalio ana mai o ka poropeka me kela mea. komo hau mai la oia ma-loko o ke keena. no kahi a Kanani e noho ana i kona alawa ana aku nae. ike aku la oia. i kekahi apana pepa e paa ana iloko o ka lima o ka poropeka.

Alawa mai la kana nana ana ma na maka o kona haku. hana. aja hoi kekahi nanaina malihini loa maluna on a. ka mea nana i hookomo aku i ka manao hoohuoi iloko o ua o Kanani. aia kekahi nuhou maikai ole. i loaa mai i ka porope-ka, a o ia kana o ka niau koke ana mai:

"O Noela Kauwila anei kou kokoolua o ke kamailio ana mai nei?"

"Aole, o Lauolani mai la kela. a ua hala koke aku la no. me ke kakali ole, no ka hele ana mai e ike ia oe."

"Pehea, he nuhou anei kekahi ana i lawe mai la e hoike ia oe no kahi o kuu kane i hele ai? Ina he nuhou maikai ole kekahi e hoike koke mai ia'u i keia manawa ano!" wahi a Kanani. me ka hoomaopopo ana aku ma ke ano o ka po-ropeka. he nuhou maikai ole. ka Laulani i hele mai ai e hoike iaia.

"E noho malie oe e kuu kaikamahine. a e hoomakaukau ia oe iho no kekahi nuhou maikai ole a'u e hoike aku ana imua ou. Iwaena o na wahine apau. o oe hookahi ka wa-hine koa hookahi a'u i ike. i ka hakoko ana me na inea o keia noho honua ana ; a ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe. ua hoomahuhuaia ae kou ehaeha i keia manawa. no ka mea, ua haalele mai kau kane i keia ola ana."

"Ua make anei kuu kane?" wahi a Kanani me ka piha me na manao pihoihoi. me ka noii pono ana mai ma na maka o ka Poropeka Kadina. me he mea la. aole i maopopo pono iaia. na mea a ua poropeka nei i kamailio aku ai iaia.

Kunou wale aku la no ke poo o ka Poropeka Kadina. ma ke ano e ae aku ana. no kela ninau a Kanani iaia. a o ke kumu o kona kamailio hou ole ana aku. no ka haawi ana aku no ia i manawa no Kanani. e hoomalielie ai i kona mau manao pihoihoi apau. mamua o kona kamailio okoa ana aku i ka mea oiaio.

"I ka manawa hea, a pehea i make ai kuu kane?" i ninau hou aku ai o Kanani. me kela haka pono uo ma na maka o ka poropeka.

"Na keia apana pepa a'u e paa nei. e hoakaka mai i na mea apau. a e hoolohe mai no hoi oe. no ka mea he kele-kalapa keia i hoounaia  mai, a penei na mea i kakauia : "Ma keia la i make ai o Noela Kauwila, nana ponoi no i lawe ae i kona ola iho."

I ka lohe pono ana aku o Kanani i na huaolelo i kakauia maloko o ke kelekalapa, aole e hiki iaia ke pane ae i hoo-kahi huaolelo, aole no hoi he hiolo mai o kona mau wai-maka. aka aia nae ka haikea ma kona helehelena, a no ka hopohopo loa o ka Poropeka Kadina. o maule iho auanei o Kanani. haalele iho la oia i kona noho. a kii aku la i ke-kahi omole waina. e kau ana ma ka holopapa. ninini iho la iloko o ke kiaha. me ka lawe ana mai a haawi aku la ia Kanani. me ka hookikina pu ana aku e inu.

"E kala mai oe e kuu poropeka maikai ia'u. aole e hiki ia'u ke inu i kena kiaha waina au e haawi mai nei." wahi ana me ka hele a haalulu kona leo. "Heaha ka ka'u mea e hana ai no keia pilikia?"

Ke kahaha loa la ka Poropeka Kadina. no kona ike ole aku i kekahi kulu waimaka mai ia Kanani mai. eia nae aole e hiki iaia ke hoohewahewahe aku, i ka hele o ke kiaha o ke kaumaha a hanini mawaho. Lalau aku la nae oia i kekahi noho, me ka uwai ana mai pii ma ka aoao o Kanani noho iho la ilalo a hoomaka aku la e kamaliio:

"Aole he mea hiki ia oe ke hana no kau kane e kuu kai-kamahine ; o kau wale no e hoolana aku nei i kau manao, o ia ka hoao ana e houluulu mai i kou mau manao maikai apau. a e kakali aku, no ka lawelaweia o na mea apau e pono ai kau kane.

"Mahope iho o ko Laulani hele ana mai e hui pu me a'u i na minuke aku nei i hala. ua haalele iho oia i keia kulana kauhale. ma ke alahele no Loki Anakala. kahi i make ai kau kane. a ma ko'u manaoio, e lawelawe ana oia i na mea apau elike me kau i makemake ai e hanaia aku maluna on a."

"ua ala i'o aku anei o Laulani, no ka hooponopono ana i ke kino o kuu kane?" wahi a Kanani me kona piha loa i ke kahaha.

"Ae, elike no me ia a'u i kamailio mua aku nei ia oe. Ma keia kakahiaka. ua hele ae oia no ko oukou home. no ka waiho ana aku i kekahi puolo meaai na Alika. Iaia nae i huli mai ai no ka hoi ana i kona hokele, oili aku la kekahi keiki elele me ke kelekalapa e paa ana iloko o kona lima. a kauoha aku la iaia e kakauinoa mai malalo o ka pala-pala. e hooia ana no ka haawiia ana aku o kela kelekalapa me ke koi koke ana aku o kela keiki, ua makemakeia e hoo-una aku i ka pane, oiai he mea ano nui loa. ka i makema-keia.

"Haawi aku la o Laulani i ka hoike i ke keiki elele. oia ponoi ka mea nana e lawe mai ke kelekalapa. a mamuli o ko maua kukakuka ana. ua wehe ae la maua i ke kele-kalapa e nana. a ike iho la i na mea a maua i hoohuoi mua ai. o ka waiwai hookahi ia maloko o ke kelekalapa. o ia no ka make ana o kau kane

"Ua hana maua i keia mea. mamuli o ka manaoio ana. he oi aku ka maalahi. ma o'u nei oe e lohe aku ai no keia nuhou. aole hoi me kou nanea no. a ike ana oe no ka make ana o kau kane. I ko maua manawa i maopopo ai. ua make o Kauwila, ua hoike mai la o Laulani ia'u, oia ponoi ke holo kino. a hooponopono i ke kino make. a ua olelo pu mai nei no hoi oia ia u. e hoike aku ia oe. aole au mea e noonoo nui ai. oia ka mea nana e hooponopono i kela kino, ahiki i ka hoea ana mai no ko olua home nei.

"He nani ia. ua hoea mai la keia nuhou hookaumaha ia oe. a ia kakou no hoi apau, e pani ana au i ka puka o ke keena i keia manawa. a e hoi pu aku au me oe no ko olua home. he mea pono e loaa he hoomaha ana ia oe."

Ku ae la ka Poropeka Kadina iluna. lalau aku la i ka papale o Kanani me kona kuka koloka. a kahiko iho la no hoi o Kanani iaia iho, me ka manao pihohoi ole mawaho ke nana aku. o ka mea oiaio nae. aia kona noonoo. me kela kino e waiho oni ole mai la. ma kahi he mau mile lehulehu ka mamao. a i ka makaukau ana o na mea apau. kauoha aku la ka Poropeka Kadina i kekahi kaa e hoihoi ia laua no kahi i noho ai o Kanani, a kauoha pu aku la e hoi e hoo-luolu. me ka hoakaka pu ana aku o ua poropeka nei imua o ka wahine malama hale, i ka pilikia i kau mai maluna o kela ohana.

I kona hookokoke ana aku nae ma kahi a Kanani e hia-moe ana. ninau hou aku la oia : "He mea anei kekahi au e kuu kaikamahine i makamake ia na'u e hana aku nou? E kii anei au ia Mrs. Nobala, a i kekahi mau hoaloha e ae paha ou, no ka hele ana mai noho pu me oe, a i ole, e noho no paha au maanei iloko o keia mau hora o ke kau-maha?"

"E hookuu mai oe ia'u hookahi wale no." wahi a Kanani me ka leo haalulu. "He oi ae ko'u paio hookahi ana i keia pilikia. mamua o ka noho kokoke mai o ko'u mau hoaloha. Nou e ka Poropeka Kadina. ua aie nul au i kau mau hana kokua lehulehu no ko'u pono : aole nae he mea hiki ia oe ke kokua mai ia'u i keia manawa, aka e hoao au e paio hoo-kahi ahiki i ko'u lanakila ana maluna o na mea maikai ole apau."