Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 43, 24 October 1919 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a I ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a I ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

niailio aku ai i ka makai o ke kaaahi oia ka ohua mai Sekotia niiai nna e nana ana. no ia kumu i heie ae ai ka makai o ke kaaahi e .huli iaia a hoike aku no ke kelekalapa me ka ma'u. nie ka niuau pu akU ina paha oia ka ohua mai Sekotia mai i makemakein. a nun.'i hoi ke kelekalapa. "A me he inea la ua ae mai o Gerena ma ke ano hoopunipun», oia ke kanaka i makemakeia a nana ia kelekalama. Ma ko'e manao iho me he mea la ua holo mai laua oia hoi, o Gcrdna ahie Woka, no kekahi hana, a ke ole au e koho hewa, o la:ua : na kanaka i hawahawa na lima i ke koko o Remin'.:tona. "Ma ko'u hoomaopopo iho ua nanaia me ka makaala ole ka lmli ana i na kaaahi kakahiaka nui, ma ka njanawa e iho mai ai na ohua inailuna maī o na kaa, a me he mea la ma kekahi manawa e hoopanee mau ia ana ia hana a hala ka hora mahope iho o ka lele ana mai o na ohua. "Ma keia manawa nae ua hoomaka kokeia ka huli ana aku ialoko o na kaa he umi, a i ole. he hapaha hora mahope iho o ka haawiia ana aku o na tikiki. "Ua hoikeia aku kela loaa ana aku o ke kanaka make maloko o ke kaa i ke komisina makai e noho ana ma kahi kokoke j mai i ka hale hoolulu kaaahi, a mamuii wāle no o ka oluolu 0 ka makai oluna o ke kaaahi ame kana kokua i hiki ai ia'u i ke hele aku e nana i ke kino make mamuā o ka lawelaweial ana o na liana e ke komisina. E like i'o no me ka'u i hoohuo! ai o Samuela Reminetona ua kanaka make la oia i'o no. "E moe ana oia me ka liuli pono o ke alo iluna, a o ke kihei an;a i owiliia i ulurta ke waiho ana malalo o kona poo. E waiho ana oia ma kona aoao akau i ka noho maluna o ka noho ko'koke loa aku i ka enekini. me kona mau wawae he mau iniha wale no ke kaawale mai ka puka mai. "Ma na aoao hema o kona lae he puka poka o kekahi pu panapana uuku loa, a me he mea la ua hiamoe oia ahiki he minuke mamua iho o kona ku ana i ka poka. Aohe i-ano e kona helehelena, aka, he lielehelena n le kona a'u o ka ike ana iho e hoike ae ana ua hikilele loa oia ma ka manawa i ku iho ai oia i ka poka. ( ) kona lima akaii malalo o kona kua. o kn lima hema ua moe pololei iluna, maha'i o ke poo. "Oia ma-! no !<e kali3»ana o ke koko, me kekahi mau kulu koko malvna o kena lole a ma na wahi e ae o!un:i o k;«. nuho. O kona kuka kaahele ame ke kuka oloko ua weheia na pih; a hookahī pihi o ke kuka maloko ua moku .i e n aiho ana īluna o ka noho. a mahope o ke kua me he n:ea )a ua huki inoia. iia nahae a ua hamama ia wahi. "Hp puliki kilika halenalena kona e komo ana ua weheweheia na pihn mailuna a hala ilalo, o ka pakeke maloko o ka puhki t?a loleia ae a kaa oloko mawaho, a he nahae ma kekalii kihi e ia pakeke. No ka nui ole o ka manawa i haawiia n#ii ia'u e nana lla o j e j a ' u hoakaka aku i na mea apau. Aohe i loaa iā'u he manawa kunono e nana pono aku ai i na inea apau.' Aōhe i loaa ia'u he (nanawa kupono e n«ila pono aku ai i na mea apau ma kona kino, a ia'u i hoao aku ai e hoomahuahua aku i ko'u ike ua papaia mai la au e ka makai o ke kaaahi. "Eia nae, ua hiki no ia'u ke ike aku i kekahi mau komolima ma kona mauamanamanalima e paa ana ma ka lima akau, oiai aohe onā mikinilima e paa ana ia wa.'oia mau no ka paa o kana uwaki ma kona pakeke aohe i laweia. he mau dala pu kekahi me ia e waiho ana, aohe nae hē hiki ia'u ke ike aku 1 k;i huina niaopopo o ia mau dala iloko o kona mau pakeke. "No ka tneā e pili ana i ka pakeke mamua 0 ka umaumn, noiit ike poilo ia aku o kekahi kihi nae ma ka aoao hema ka i nahae: ? Ma ka'ii iiana aku aohe oia i hakaka nie kekahi mea, «tka. o keia rhau >vahi īiae apau o kona mau aahu a'u o ka hoakaka ana ae : lā, iria ka mea maopopo loa i ka nana iho ua hanaia ia mahOpe iho o kona make ana. no ka mea, aohe mau meā hoike e ikeia iho ana ua hakaka oia me kekahi mea. no ka niea oia mau no ka moe maikai iluna o ka noho. "Ma kā hOohui ana ae i keia mau mea apau ua pepehi maoli ia oiā oiā ka meā maopopo loa, o ka manao nui ma ia pepehiia aila i itieā e lilo aku ai na waiwai apau i manao wale ia aia mahina b kona kino. O ka ninau, ina he mau waiwai kekahi ma kona kino, heaha la ia mau waiwai ? Hookahi no mea maopopo kfc olelo ae oia no ka waiwai a Mr. Wilemota i aihueia r ai. a'ina o n'a daimana i'o a Milemota na waiwai maluna o kona kino. alaila owai ka mea pepehikanaka ? A eia'hou, e lilo ana ka kakou papahana i hoolala ai i mea kapeke loa mai ka kakou i noonoo ai mamua. " "No ka hoao ana nae maluna o na manaQ koho e pono e nmaninaiiia ka Sanakelea wahi o ka hele ana mai ka po mai 0 ka aihueia ana o na daimana ahiki i kona manawa i hopuia ai. Ina, elike ine ka kakou i hoomaopopo.ai aole i liui o Reminetona me Sanakelea, ua waiho anei o Sanakelea i kekahi puolo na Reminetona ma kekahi wahi a laua i hooholo ai, a 1 o!e ua hoounaia anei ia puolo e Sanakelea ma ka ekeleka i kahi wahi, no ka mea malia ua kolio o Reminetona o ke alahele wnle no ia e palekana ai, oiai nae, he alahele no ia. ina no ka huliia, e ikeia ana no a e loaa ana. ' O ka poe kaahele ma ke ano he rula aole hiki ke manaoia aku he 20,000 paona ka waiwaiio o kekahi waiwai makamae ma kona kino a maloko hoi o kona pakeke o ka puliki, ina i hooholo o nana ponoi no e lawe i kela mau waiwai maluna o kona kino, e pono e loaa ka mea pepehikanaka maniua o k"o kakou hoomau ana aku i ka huli mahope o kela j mafu daiman'a i aihueia a WilemOta. "Ma ia inanawa hookahi e aneane ana e pololei loa kela mauao īhua i hoolalāia ai e' kakou. Malia aole he mau daimana mā kona kino, ā o ka mea nana i pepehi ua pepehi oia ia Reminetiona a tnake me kona manao he mau daiinana ma ko Reminetana kino. a ma ia manawa e lilo aku ai iaia, eia nae. ma ia hana ana ana ua pepehi oia me ka manao kuhihewa loa a e komohia aku ana oia il<jko o ka pilikia mauwate. Malia aoh'e mea 'i loaa iaia ma ka pakeke o ka puliki o Reminefona e komo ana. " . "'O na kanaka elua i hoohuoiia -me k i maopopo loā oia kela j niaii- kanaka au t hoikaka ae t ai maloko o ke oia o Geirena ame Woka. He oiaio eia laua a elua malokō nei o Pairisa. a ke ole au e koho hewa aia laua maloko o ka"Tioke'le j aole i mamao loa mai ka hale aku a'u e kaknu nei i keia leka. *'N ? o'ko'lāuā kamaaina i iia wahi apau iloko nei o Parisa a ō'»le ]>aha,. aohe i maopopo ia mea ia'u, hookahi hiki ia'u ke olēlo'ae ua hoike mua ia aku ia laua ko lāua wahi e holo maiai! O ka laki ma ko'u aoao a'u e hoike aku oia ko'u Imii koke ana nie Top:na a hoouna aku la iaia e hookolo aku mnhope o laiia, o ke kumu o keia laki mamuli noii o kau mau kelekalapa o ka hoouna ana mai. ' v M a kci a nianiiwa ke manao nei au ua loāa aku Ia ko laua v.*ahi e noho mai nei ia Topiha i keia manawa. a i'iiamuli o keina hui ana me kekahi makaikiu Palani, -e. hiki ann laua ke hopuia no. ka hoohuoi ia aku na lauā i pepehi ia Rerninetohā. "lle wahi manawa uuku wale no ko'u ekakau nei i keia leka i liiki ai e Joaa ka ekeleka Ir\ai nei aku i ka wa kupono." /.iaila hoopaa iho la ka mea kakau i ka wahi o kana ie»%a joihi,

| a i ka loaa ana mai o ke pooleka, kapili ihoJa> a kauoha akn la . i ke kuene e kiai i kana paiki ame na mea e ae ana e waiho «iiia. a holo aku la no kekahi aoao o ke ;ilanui no ka hookonio ana aku i leana leka iloko o ka pahu-leka ir.a kekahi kihi aku o alanui. "Manma nae o kona hookomo ana aku i kana leka iloke» o ka pahu, alawa mua ae la oia iluna e nana i ka uwaki nui e [ kau mai ana, a i kona ike ana he nui no ka manawa i koe, minoaka iho la oia. alaila koino aku la iloko o ke keena ktlekalapa no ka hoike mua ana aku i Ladana he leka kana e lioea aku ana, a e makaala mai kela aoao i ka haleleka. laia i hoi mai ai a oiai oia e ku ana mahai o ke pakaukau kakau ilio la oia i kekahi mau mea hoomanao pokole. me ke | kaholo loa: j "E kuu mele a!oha —E olelo aku oe i kahi keiki e makaala i loa aku oia ia Kelemenete, oke alanui Tudora. E hoao aku j oia e ninaninau ina he leka kekahi e loaa aku ana ia Keleme ) nele i kuniia mawaho mai Parisa aku, a i ole, he kelekalapa| puha kekahi mai Palani aku nei nana. Ina e ike ia aku ana ! ko Kelemeiieie hoomakaukau no ka holo mai i Europa nei, e ' olelo iho oe ike keiki e kelekalapa fcpke mai ia ? u ika hokele i hoikeia ae la ka inoa maluna. "Elike me ka nui o ke dala ana e makemake mai ai pela oe e haawi aku ai. Malia e ike aku ana oia i kekahi ona 'makai mai ke keena oiiiana makai mai, aka aolie ia he mea pilikia. E hkilo loa mai ana o Keiemejnete no kahi o na makaikiu māi ke keenn makai mai. a i ka manawa e makaala ole ia mai ai om'» o»a !<ona manawa e holo malu mai ai me ka ike ole ia a loaa ole 'rji. Mai poina oe ika laau e k i •) o hanu meheit 4 kaua." • L'a pa'i mua ia no ka inoa maluna o ka wa-hi leka, nolaila hakalia no a paa ka leka o kona hookomo iho la no ia. O Mrs. Baida ka inoa e kau ana mawaho o ka wahi-leka, a ma Kamabela kona wahi noho. Ua maamaama loa ae la ia manawa, nolaila ua hiki loa i ka Ohua mai ka Pa Kapilimoku mai o Sekotia ke ike aku i kana wahi e hele aku ai me ka aloalo ana maha'i o na wahi opilopilo. laia e hele ana ke ku' la ke kuene ma ka puka o ka haleaina a nana aku la iaia i ka hele me ke kahaha nui iloko ona no koiia mau ano apau; mahope iho nae keia o ka hoohala ana o ka malihiiii he hapalua hora paha maluna o ke pakaukau no ka i

ai ana i na meaai ana apau o ka hoolale āna aku i ke kuene. Mamua o ko Mr. Baida, oia ka inoa o keia malihini mai k# Pa Kapilimoku mai o Sekotia, ai ana. haawi aku oia ike kauoha i ke kuene i kana maii meaai apau e hoomakaukauia mai ai. a oiai ke kuene e lioomo-a mai ana, huli ae la oiamia o a maanei e nana no kekahi nupepa. a no ka ole, wehe ae la oia i kana walii buke pakeke, alaila wehe ae la oia i kekahi mau mea kakaikahi ana o ka nanao ana iloko o ka pakeke, kekahi mahope o kekahi. alaila hoonohonoho iho la maluna o ke pakaukau; he elua mau wahi ipupaka; he wahi buke uuku, elike me kekahi huke kumumua, ehiku mau wa-hi leka. a he mau apana pepa kakau, a he wa-hi ow r aho no ke aniani maka. 1 ka waiho ana iho i keia mau mea maluna o ke pakaukau alaila 1 aI; u iho la o ; a i kekahi penikala ilokq )ka pakeke ma k.i uao hema oke kuka I kela ame keia man nv*i ake kuene e kaalo ae ai ma kahi aoao o ke pakaukau e lena mau mai ana

! oia maluna o keia •'''■< <i Mr. Baida e nima il:.ijKi o J ke p'ikau-. .!,»:• K itj»ian i īau ana iho iloko on i no ka liana 1 1 ia mau mea ake keonimana e hoohala ana i kona nu^awa. Xo ka hoomau o ke keonimana i ke kahakaha ua koho wale iho ke kuene e kahakaha wale ana no paha ua keonimana la i kekahi kii* o ka luna nui o ia hale, a i ole kona kii uaha. no ka hoouna ana aku i kekahi mau nupepa no ka hoopukaia ana mai, elike me ka hana a kekahi poe leihakii e haiia ai. he poe kaahele i hookohuia mai no ia hana. laia nae e hoomaklaukau mai* ana e % hohofa i ka uhi ps?aitkau lilina keokeo maluna oke pakaukau ,a kilohi ana mai ana ūa ike mai la oia i na mea a ke keonimana e kahakaha ana, a ike iho la oia i kona kuhihewa loa. He mau huap ilapala kjjna e ike mai ana maluna o ka apana pepa aole he mau kii o kekahi ona mea maloko oia haleaina. He mau mea pohihihi loa kana e ike mai ana a ua kuene la o ka manao ana iho he kanaka hana keaka ]>aha ka malihini, no ka n;ea ke ike mai la oia i kekahi poai, a ma na wahi like ole o iā poai na huapalapala mai ka A a i ka W; alaila nmunamu iho la ua kuene la," he kanaka kahakii hale ka kela."

Ma ka mea oiaio nae o ke kii a ke keonimana o ke kaha ana he huinakolu kupono iloko o ka poai, a ma kela ame keia huina o ia huinakolu na huapalapala ana e ike māi ana A, E, I ame O. a pela aku. He hana hoi aka malihini e hoike ana i kona inakaukau nia ka. Moleanahonua, a ke kuene i ike ole ai i kekahi mea e pili ana ia ike. He hana maa mau no keia na ka Lunanana Baida, oia ka hoohana ana i kona noohoo ma na manawa kaawale a'pau e loaa ana iaia, i ole e hoopoho wale ia kona manawa me na mea waiwai ole. Oiai ke keonimana e hoopiha ana i kona manawa me keia hana ua holokiki mai la ke kuene mai waho mai a komo ana me ka nui o ka hanu me kekahi nuhou hoohikilele a i mai la': "Ua lohe mai nei anei ke keonimana i kekahi mea hou? Ite iūma ku i ka weliweli kekahi i hanaia maluna o ke kaaahi au, eke keonimain, i kau mai nei. he pepehikanaka. O ko'u lohe ana mai la no ia i kekahi o na kuene oloko o kela haleaina ma kela aoao. Aole anei ia he nuhou ku i ka weliweli ?" "Auwe, akahi no ka oukou a lohe ia mea hou ma keia aoao oke kulanakauhale ?" i niliau aku ai ke keonimana. "He keu aku ka maka'u ole o ka mea nana i hana kela karaima ino loa! Akamai no ko Parisa nei poe i kela ano hana, aole anei ou r:mao pela?" "Ae no hoi; aka nae aole i oi aku ko lakou akamai i ke kahakaha kii mamua o kou. elike' me ka'u e ike aku nei; no kela karaima i hanaia mai la ke' inanāo nei au e hele aku imua o ke Komis:na Makai a noi £ku iaia ina e ae mai ana oia ia u e nana aku i ka helehelenli o kela kanaka i make ai, malia ua ike lilii iki no lioi paha au iāia. "O kekahi hana a'u o ka manao ana iho la e lawe pu aku i kena apana pepa au i kahakaha iho la imua o ke Komisina Makai a hoikeike aku iaia ina e hiki ana iāia ke heluhelu iho i ka manao o na mea au o ke kahakahā ana. "E la>ve aku i keia apana pepa. I inea aha ia au e lawe aku ai?" /• v . I hoikeike aku hoi paha i ke Komisina ina hoi e hiki ana iaia ke heluhelu iho i ka manao'o kena kii au o ke kahakaha ana iho la."

"Aole .i'o ka hoi kou lawe aku i nei apana pepa—no'u poiioi | keia waiwai; he kii wale no keia a'u o ke kahakaha ana iho nei no ka hoopau molowa ana aole no kekahi kumu e ae. MOKUNA VI. E huli hou ae ka kakou nana ana maluna 0 na kanaka elua a Kupuna. a i ole, Baia o ka lawe āna. Maloko o kekahi ho kele ku mainao loa ma kahi kaawale mai ke ālanui aku, a mawaena hoi o kekahi mau hokele nunui a kaulana elua i lawe akti ai o Baia ia laua ma ke kakahiaka o ko laua hoea ana mai i Parisa. Ma kana mau mea o ka olelo ana aku ia laua he le'nulehu loa na kanaka e noho ana ma kahi kokoke mai iu hokele a he nui no hoi na kanaka Pelekane e noho ana maloko o ia apana e hiki ai ia laua ke konoia hiai e komo aku maloko o kekahi o ia maii wāhi me ka ike ole ia mai. Wahi ana. he nui loa na kanaka kahulio, a malama hale kaa ā mau kiakaa' i hoea mai ma ia wahi mai kahi wahi mai o na kālana o Enelani, a ina no ko Batolomaio huikau pu āku me iu poe e tlalowale lOa ana oiā e liiki ole ai ke ikeia a ke huliia aku. no ka mea. e kuhihewaia aku ana no oia o kekahi o na 'kānaka mai Pelekane mai i hoea mua malaila no na hana i ae la maluna. No Batolomaio aole oia e manaoia mai ana he kanaka o kekahi kulana kiekie, a ma ia ano e kanao mau ia mai ana oia

| he kanaka kupono i ka liana ma ke ano he kauwa, a e liopu ! mai ana oia nia ke ano he kahulio a i ole kiakaa paha, | a ina kahi o ia mau hana oia e noho mau ai a huikau pu aku me na kanakā Pelekane e noho hana ana ma ia mau wahi, a ma ia ano oia e nalowale loa ai a loaa ole ke huliia aku. (!) keia 110 ka Baia i hoolala mua ai no kahi enalo ai o keia mau kanakā a e loaa ai hoi ka hana e pono ai laua malaila. No Sa Keoni hoi a i ole Gerena. mamuh o kona kulana kiekie ua huikau pu aku la me ka poe kiekie maloko ona ahahui. No ka poe 1 kamaaina i kona moolelo mai kona mau makua i ai he oi aku ke ino o na ahahui ana o ka hui pu ana aku 'namuA, he mau ahahui i kaulana 1 na hanaino, a iloko o na !a a pau o kona ola ana, oiai nae aole oia i ikeia e na kanaka o Ka cpdiiLt o Soho. O ka pepehiia ana a make o ka wahine a kekahi kiaauia Parv:oio nuloko o ke kalana o Mefea a i komo pu ai hoi 0 Sa Reoni, he hana ia 1 kauiana ai ka hui a Kelemenete, a oia hui hookahi no ka niea nana keia hana i hoolimalima i keia mau kanaka e hana i kekalu karaima i mea e loaa ai ka pomai- ( kai. j Ma ka moolelo ua hoopalauia ke Kiaaiiia Paniolo me ke- j kahi kaikamahine Amcrikau'i o liokekona, he wahine opio nae 1 lawa ole kona hoonaauaoia ana; he kanaka e ae kekahi i makemake iaia i wahine, he luna kuelaia. a no ke ko ole ana o kona makemake ua lawe ponoi ae la oia i kona ola.

Ma kekahi la oiai ua wahine opio la e heie ana e holohōlo maloko o ka Paka Haiela. hahai mamao aku la o Gerena iaia a i #le o Sa Keoni, a i kekahi manawa nia ka pahpala ua o Gerena e hoouna aku ai i ua wahine opio la e hoike aku ana i'kona mau manao iini iaia maloko o ia leka. Nō kekahi mau manawa lehuiehu mamua aku e ike mau mai ana kela wahine opio ia Gerena e nana pono aku ana iaia oiai oia e noho mai ana ma ka puka aniani o kona liale; ma kekahi manawa e komo ana o Gerena i ka paalole eleele, he hoailona e hoike aku ana i ka wahine opio 110 ka eleele o kona puuwai i ke aloha iaia, a oiai he kanaka malihini loa o Cierena i kela wahine opio ua lilo ko Gerena ike mau ia mai i mea pohihihi loa i ka manao o ka wahine opio.

Eia nae. no kekahi manaw.i loilii ko Gerena hoohune ana i ka hele aku e liui me ua wahine opio la. a i kekahi manawa ua halawai oia me ua wahine opio \a a ua hoike aku la i ka nui o kona aloha iaia. me ka i pu aku he koko alii aia iloko o kona mau aakoko, a ua kupono hoi ua wahine opio la e mare mai iaia. Mahope wale mai ka ikeia ana o kona inoa o Gerena, e hele mau ana oia 'mamua aku ma ka inoa o Monetemare, a i kekahi manawa o Sa Keoni. Aole oia i komo j>u me ka poe i mareia a oki mahope mai, eia n< L e, maloko oka p:ilap:ila i ikeia ai oia kekahi. ma oka inoa e kau ana me kona sila. (.) ke kane aka wahine opio i makemake loa ai oia ka lunakuelala. he kanaka opio waiwai a naauao a he hana hoi kna e liana mau ana a nana' ponoi e ma-* lama i kona makuahine ame kona mau kaikuahine, a i kona manawa i lohe aku ai o kana kpuwa wahine 110 ka ka wahine a ua ltthakudala opio la i makei'iake ai, ua lilo ia i kumu ma'i nona. Mamuli o keia kauwa wahine a ka wahine opio i loaa ai ka ike ia Gerena i na wahi apau a ka wahine opio e hele ai, a i ka lohe ana o ka wahine opio aole ka no kona ui ke kutnu i makeiiiake ai o Gerena iaia. aka no kona waiwai wale no ua hoopau wale oia i kona manao.

O ka wahine kauwa ka mea hele mau me Gerena ma na wahi apau, a iaia oia e ninaninau aku ai rfq na ano apau o ka wahine ui' opio, a i na manawa apau ana e hele ptt al Ine ke kauwa wahine e noi mau aku ana oia i mau dala mai keia kauwa wahine mai, a i kekahi manawa e aihue ana oia i kana mau elala mai iaia mai, a ma kekahi manawa. maloko o na hokele nani o Gerena e naho ai no ka pule a oi i kekahi manawa malalo a.na hoolilo o na dala a ke kauwa wahine e noi mau aku ai i kona haku.. Maloko iho o ke kulanakauhale o Ladana he kanaka nana ole ia mai o Gerena e ko laila poe, mamuli o ka ike ia ana o kana mau hana ino. e hoala mau niai ana lakou i ka lakou noonoo ana nona maluna o kana mau hana ino i hana ai i na la s hala aku. He kanaka piliwaiwai wale 110 o Gerena i ka olelo a na kanaka maloko o Ladana : oloko o na hale pahupahu a piliwaiwiai kona mau walii ike mau ia. a i kekahi manawa maloko o na hale keaka; he kanaka apuhi a piha epa; aohe wahi dala ma kona inoa inaloko o ka hanako, a ma ka hapanui o na manawa e' hoopipili niau aku ana oia me na kaikamahine hulahula a himeni ma ke ano makilo i mea e loaa mai ai o kana wahi dala a loaa kana mau meaai, a i ole hele aku i na halekeaka.

Jaia maloko o ke kulanakauhale o Parisa e lilo ana oia he kannkn palaualelo a he kanaka makilo a o ke kamailio nui ma kona wāha oia na mea pili kalaiaina me ka pai mau ia Pele kane ,aohe nae he hooikaika e loaa iaia ka ike i ka olelo Palani He nui no ia ano maloko o Europa, he poe kulana kiekie ke )]atiaia aku mawalio, eia nae. he poe molowa; he keonimana oiaiu ke nana aku ia lakou; lie poe hoopono oiaio. he mau hoalianau', a i o!e he mau kaikoeke paha 110 na makaainana Pelekane waiwai loa, eia nae. he hakahaka na pakeke, a maluna o ke aloha inai ame ka lokomaikai mai o ko lakou mau hoaloha a mau pilikann ke kauka'i ana aku i ko lakou ola o k<-i noho na maluna o ka ili .honua, he ola waiwai ole. No keia Sa Keoni a i ole Gerena hoi lie hoike mau oia i kona ano hoopono a keonimana, a 110 ia kumu ua hoopilipili mau mai na wahine iaia 110 kona haawi mau aku i kona mau ano maikai imua o lakoli ame kona haawi pu aku hoi i kana mau makana ma ke ano kipe ia lakou. a ia mau wahine nae c kuhihewa mau mai ana he kanaka waiwai oia, aole nae. I ka manawa i hoea aku ai o Mr Baia i ka Hokele Klifitona me na kanaka elua o ka iho ana mai 110 iā ilalo o ke kaikamahine hulahula e noho ana maloko o ia hale. la komo ana aku a na'kanaka nana pono mai la oia ia lakou me ke kahaha iuti me ka hoihoi ole no in hoea ana aku.

Ia maiikwa kaa niua aku la ia Mr. Baia ke kamailio ana iiku i ua kaikamahine la i ka i ana aku ua hoolimalima e ia ei«Tkekahi mau rumi maloko o ia hale ma ka papahele 'maluna no kona mau hoaloha, oia ua kanaka e ku pu aku ana mamua ona ia manawa, o ko laua hoea ana mai no ia i Parisa mai Italia mai. "He elua mau moe maloko o kela rumi, a oiai he loa ke alahe!e a kona mau hoaloha o ka hele ana mai me ka loaa ole o ka hoomaha ia lr.ua. ua makemake loa laua e loaa kekahi wahi īnehameha nui ole o na kanaka. Aia hoi a kim iho ko laua iuhi, a loaa ae ka maikai ame ka ikaika o ko. laua mau ola kino. alaila noonoo aku ko laua \yahi e hele hou aku ai. Ua papaia mai laua e ke kauka aole e hele no ka akau, a nolaila, e-pono hoi oe e oHioln mai e ka hakuhale e lawe mau aku i. ka laua mau meaai iloko o ko laua runji a malaila mau laua e ai ai. no ka mea. he oi aku ko laua īmkemake e ai maloko o ko laua rurtii kahi hūikau ole āku me na kanaka. "Ma na'ama kakahiaka e lawe aku no oe i ka laua mau meaa J ma ka mauawa mau e ai ai ka aina kakahiaka, a no na aina e ae. i maU meaai īuama wale no e lawe aku ai." L'a haawi mai Kf ke kaikamahine i koua ae no keia manao o Mr. Baia o kf» hoakaka ana aku la ,10 kona nana niai i ka pono t) kmaka kaahele me ka manao nei he mau kanaka i'o laua mai lr.alia rtiai a ua makemake i o la laua e n*>ljo malaila no kekahi manawa no ka hoomahā ana ia laua ifeo» a ina paha i maopopo mua iaia, he mau kanaka hana karaima keia, a ! | laWeia aku la ilaila e huna ai. ina la paha aole oia e ae mai ana ! i ka Mr. Baia mea o ka hoakaka ana aku. ! O ka Mr. Baia hana mua loa mahope o ka hoihoi ana aku i kana mau hanaiahuhu noloko o ko laua mau rumi, oia no

!>-ona kiei nuia ana aku mawaho o ka puka aniani i maopooo ai iaia ko kiekie o ka paka aniani mai ka ilihonua tie: iua ka p:tpnhelc keia inalalo oka haīe. Aoie oia wa!c. hole pu ;:ku la oia e nana i na puka a pela me na nuni JiUu nialoko ;JvU v> ka hale a hoao pu aku la i na wahi apau o ka ]>aia ina ua lianaia me ka paa loa e hiki ole ai i ka poe kolohe ke kon;o mai e wawahi a i ole e loheia mai ai paha ka lakou kania lio .ina. I kona ike ana ua maikai na wahi apau a tia paa hoi e liiki ole ai i kekahi poe mawaho ke lohe mai i ka lakou mau n:ca apau e kamailio ai, alaila lalau aku la o Mr. Baia i kekahi noho a lawe aku la a kukulu iho la ma kahi kokoke aku i ke' kapuahi hoopumahana, a hoopumehana iho la iaia me ke nhi e a mai ana iloko o ke kapuah.i "Ua hiki mai la kakou i kah,i kupono e maluhia ai olua, nolaila aohe a kakou noho mumule ana iho. ke maopopo niai la keia ia oe e Sa Keoni. E hoakaka mai ohla i ke koena aui 0 ka moolelo ma kahi e pili ana i ka mea i hanaia. aole manm.i aku, aole hoi mahope mai. Heaha la ia koena aku o ka iikmle)o oia ka olua e hoakaka mai i keia mana\va. 110 ka nu.i\ ua hoea mai la kakou i kahi e lohe ole ia mai aika kakou k,;niailio ana no ia mea. "He mau kanaka kakou no ka hana; ua palekana olun ke noho me a'u. a pela hoi me a.'U nie olua. Ma Ameniena i Ik o holo ai olua i ko olua manao e kaili mai ma ke ano limaikai'a 1 kela waiwai mai iaia mai (Keminelona) a e hookoia'ia hai-a e olua ma kekahi wlihi niawaena « Karela ame I'arisa nei. Oia anei ka mea oiaio?" "Ae, oia. e Mr. Baia.* i hooiaio niai ai o Gcrena.

4, lui. e Mr. Baia. ke ole au e koho hewa, e makemake ana paha oe e holoi i kou mau liina a maemae me kou kaawaie toa mai keia hana aku ke maopopo aku oe i ke kulana o kt;a iiihia, oia anei? No~VVoka nei, ina ūa hawahawa pu oia i keia hihia. alaila owau pu kekahi i hawahawa. Ma na hiohiona apau i ka nana aku. ua huli ku-e mai na mea apau ia maiu. aolie 'wahi o maua e puka pake ae ai, eia nae. i hoike aleu au ; a oe. aohe mau ike oiaio iki e loaa ana ma ka aoao o ke aupuni e hiki ai ke hooiaio iho na maua i hana kela karaima. "Ina e olelo mai ana oe aohe au hana hou aku e pili ana me ia liihia, aole ali e hookahahaia mai ana, aka o kewi nae ka'u e olelo aku tia palekana maua ke noho pu iho me oe. oia paha l-:a niea oiaio, ea ?" 'Pela no. lle mea pono no e ike maopopoia ko'u mau airj i keia maiiawa, o ka'u ia e manaolana nei," i pane aku ai o Mr. Baia me ke ano hoomamao loa iaia. Ua hanaia e a'u ka han\ me kekahi poe aihue kaulana loa. a ke makemake nei au e ike i keia inanawa owai ana la ke hoouna mai ana i kekahi |>oe makai 110 ka hopu ana iakakou ; i ha'i aku au ia olua, o ka p»v ppau i hoouuaia mai e ka oihana makai 110 ka hopu ana ia'u ame ka poe i komo pu mai ai me a'u ma na hana karaima apau. aole hookahi o ia poe i pakele i ka inake; aohe a'u hewa i liaiu, 110 ka mea ua hanaia e a'u kekahi hana maikai. ua malama aku au ina wahine ame na ohana aia poe. Palekana olua me a'u pu." he mea oiaio ia. elike me ka loihi o ko olua noho pu ar»a me a'u, pela ko olua palekana. Pehea kou nianao. e Woka?" wahi a Baia. "Eia wale 110 ka'u e olelo ae. he makeniake au ia l ierena nei e hoike mai i kona manao me ka hoohunahuna ole i ka nianno o kana i olelo ae nei ua hawahawa ko'u mau lima i keia karaima," i nunulu niai ai ko W'oka leo ma kekahi aoao.

"Ea, e kau mai ana anei oe i na ahewa ana maluna o'u no ka mea i hana ole ia e a'u?" i ninau mai ai kekahi o laua. "Aole no'u ka hewa. Pehea e hiki ai e loaa ka ike ia'i; ? \Nqu i Mai ia'u i ka niinuke hope loa pela aii » hoololi ai 1 ko'u jnanao a hooko aku la i kelji karaima; im au i malama i ka mea i hooholo mua ia ,e komo pu ana oe ilol..» o keia hana me kou kaa ole mawaho aku o keia pilikia'!' Alaila wehe ae la o Gercna i ka hainaka ana a hoikeike m.-»t la i ka haukae ksko e kau ana me ka hoike ole ae ikekahi ano kaumaha iloko ona no kana mea i hana ai. Mea kau i k:i ike iho i ke koko e kau ana nialuna o ka hainaka a hoike : o i kekahi ano weliweli no kana mea i hana ai, he oleloa, he <>• / mau kona helehelena maikai, ke ano o ka poe i maa i na har..> kai aima ekaeka loa. "Ma ka'u mea i hoolala mua ai na Woka nei e hana ir:i: ai, oia kona hahai ana mai niahope o'u ma kahi a Hcmiuetr>.i> e hele aku ai noloko o kekahi kaa okoa aku. Hc hana m.Mlahi loa ia. no ka-mea. he pouli panopano ka po e hiki 010 ai ke ikeia mai e kekahi mau maka. a he kakaikahi wale no n.i ohua iloko o ke kaa. he tikikiki ka Reminetona o ke ka-> papa elua. ma ia mea aole loa oia e mamao loa ana ihoj>e n::ii ke kaa mai mamua loa. "Mai ka manawa mai o ka haalele ana aku o ke kaaahi ia Kalaisa ua hoao mau o RemineVona e loaa iaia kaa ia wale 110 Koloko. me ka hiki pono ole.no hoi i kona mau m.ii.r ke makaala mau, e ake no a hiamoe. a ma kona manawa i hoa<. ai e loaa kekalii kaa iaia. mahope o ka haalele ana aku o kaahi ia Karela, kahi hope loa o ke kaaahi i ku ai, ua loaa ia maua ka manawa kupono e hana aku ai i ka maua hana m.: o ko maua komo ana aku iloko o.ka ninii o ke kaa ana e nv»c ana ua kaia loa oia i ka hiamoe. "Malja paha e ulu ae ana no ka iloko o'u i kek.ilii manawa e hoopokole ae i ke ola o kekahi kanaka, aka aole n-u* e hiki ana i kekahi kanaka ke hoahewa mai ia'u nn ko'u lrUik. u pu ana iloko o kekahi hana limaikaika a hakaka j>aha. !'i hoowahawaha loa ati ia hana oka hakaka. Ina na kanaka 1 hana me ke akamai ame ka nalo loa aole Ikou e hoounaia ak .1 ana i ka halepaahao. H i ple liia. me ka haalele ilio i ko lak<.'mau oliana na ka lokomaikai o kekahi poe t nialama mai. "Ma ka manawa e-lilo ai na keikikane i poe makemake ia mai e na kaikamahine e hoao ana lakou ma na ano apau « hiki ana e lilo lakou i mau punahele na na kaikamahine." i pane mai ai o Woka ma ke ano pakike. i ka manawa i hoe.ki iho ai o Gere»a i kana kamailio ana. "No'u iho aole au mea makemake ia mea he hakaka. ao]e; oiai nae he makemai *. 110 au e hoopokole ike ola ana o ko s u mau enemi. elike uo hoi ; le ka makemake o kekahi poe e aku, o ka'u e makemake n<-i e ike i nei manawa, heaha ka manao o ka huaolek) 'komo | '; iloko o ka liana ?<"

"A eia: ina no koiia lOaa aku ja kaua e inakaala niai ana o : ;« 110 kona poiio. heaha kana mea hiki eaa ipai ai e hana? A ma konā kino kela tnau daimana, a e ike koke iho ana no <.»;.• f'.a ike kau he niau Haimana aia ma kona kino. Ina oia e;u mai ana e hakaka. a i ole hoike mai paha i kona manao e !• * ieaka mē kaua. me ka lohe ole ia mai o ka haluku. elua 1.0 kaua a ua oi aku ko kaua ikaika mamua o kona; ina oia eho . ana e uwa a e kahea paha i kokua. a i ole haawi aku paha i k«le'ahi hoailona no ke ku iho o ke kaaahi. aia oia ia nianasv;, inalaio o ko kaua )iloha aku iaia, no keia kumu aia me ia na <}<i! mana a e hoike ae ana leaua ia mea. a e paa koke ana oia i U hopuia rio ka aihue i na daimana a Wilemota. "P ka'u i manao ai oia keia, o ka hoike aku uo iaia me k < inalie, e lohe ole ia mai ai i hoea ai'tt kaoa imua ona no lee i i, ma ak'u i na daimana ana e paa ana. a e olelo aku iaia aole v hoad mai e ku-e a e Jioike mai paha i kona manao hakaka, .1 ina ia ano e lilo mai ai ia mau datmana ia kiua me ka ha;. . nui ole. paha e haawi aku ana no kaua iaia i kekalii mea 111 kona luhi o ka malama ana ia mau daimana. a i ole no kotm mau lilo paha o kela holo ana mai. a koi aku iaia e inu lama ; i kakou i ka manawa e hoea mai ai i Parisfc nei. Oia ma*.!i ka'u papahana la o ka hoolala ana. a ua lioike aku !a au me oiaio ma na ano apau—aole anei keia he hoike ana aku la au i ka mea oiaio wale no?" . . . (Aole i pau.;