Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 44, 31 October 1919 — Page 1

Nupepa Kuokoa

Ke Kilohana Pookela No Ka Lahui Hawaii.

Hoopukaia I na kakahiaka poalima apau

Nupepa Kuokoa, Honolulu, T. H. Poalima, okatoba 31, 1919

O na kii malalo iho nei, he mau ia e hoikeike ana I ka mokukaua nu k@lani o ke aumoku kaua o Bertiania nui, nana i lawe mai I ka Adima@ala Jellicoe no Honolulu nei, ma ka poalima aku la I hala. O ke kii maluna ma ka hema, o ke kii ia o ka mokukaua nu kilani. Mamua ae o ka kaua u komo ai o kela mokukaua. Malalo iho mai ka hema aku, na komite hookipa, ka adimabala Jellicoe amen a pukuniah o ka nu kilani.

Hookipaia mai ka adimarala me ke ohaoha

Hoohalaia he mau la maanei @oko o na hookipa ana a koonei mau makaainana

@oko o ka leo nakolokolo o na puku@iahi, me ke kapalulu ana o no mokulele ilu@a o ka lewa, I hookipaia mai ai ka admiarala Jellicoe ame ka Lede Jellicoe, na malihini hanohano loa a ka mokukaua Nu Kilani o ka hii ana mai no Honolulu nei, ma ka kakahiaka o ka Poalima aku nei I hala.

I ka Manawa I wehewehe ae ai kaiao o kela kakahiaka Poalima, ua oili mai la ka mokukaua Nu kilani mai ka Hewa mai, alaila holo aku la na komite hookipa am eke pailaka no ka halawai ana me ka mokukaua, aka nae, ua hooleia mai la na kekua ana a ke pailaka a hookomo loa mai la no kela mokukaua uoloko nei o ke awa, malalo o ka hookele ana a ke kapena o kela moku.

I ke pili ana mai o ka moku ma ka @wapo, ua pili koke aku la ke kanikela Pele kane noluna o ka oneki, no ka hui pu ana me na aloomoku, ame ka adimarala, pela hoi na komite hookipa amen a kanaka kakau nupepa, me ka hoohalaia ana o kekahi Manawa e lakou maluna o ka mokukaua, no ke kuka ʻI kamailio ana mawaena o na malihini amen a kamaina.

I ka hoohalaia ana o kekahi mau ho@a maluna o ka moku, a mahope iho hoi o ka paina kakahiaka I haalele aku a ka Adimarala Jellicoe ialuna o ka Nu Kilani, a hele mai la e ike ia Kiaaina McCarthy, ma kea no pili oihana, oiai hoi ka Lede Jellicoe I hele aku ai no Wakinekona liale, no ka ike ana ia Mrs. McCarthy

Oiai ma ka Hale Kapitala, ua lilo na kii pena e kau nei maloko o na keena oihana, o kekahi mau kanaka kaulana I mea makaikai nui ia e na allikoa oluna o kela mokuhana.

Mahope iho o ka ike ana I ke Kiaaina o Hawaii nei, I kipa aku ai ka Adimarala Jellicoe amen a aliikoa e ae, a I kuliko ai me na rula maa iwaena o ka oihana aua, ua pama ʻiia au kela ike pili oikana ana, ma ka aoao o ke Kiaaina, amen a aliikoa America, ma ua hora noo kela kakahiaka, maluna o ka mokukaua, alaila hoi aku la ka Adimarala Jellicoe ame ka Lede Jellicoe, no ko laua mai rumi, I hoomakaukau mua ia mawaho o ka Hokele Moana.

Iloko o na la apau a keia mau malihini hanohano I hoohala ai ma Honolulu nei, ua piha wale no me ua haua hookipa a koouei poe, e hoohauoliia aku ai ko laua manao.

O ka la apopo, ka Manawa a kela mokukaua e haalele iho ai ia Honolulu nei, I kuliko ai me ua mea I hoolala mua ia, aku nae, mamuli o ke noi ana mai a na kanaka Pelekane o Hilo, e holo aku ka Adimarala Jellicoe ilaila, ua hoololiia ka Manawa holo o kela mokuauam e haalele iho ai ia Honolulu nei ma keia la, a ku aku no Hilo ma ka la apopo, a malaila ae e holo pololei loa aku ai no ka pahuhopu o kana huakai aumoana.

O ka e. J. Lord ke koho haa haa loa.

Ma ka weheia ana o na koho ma ka hora 2 o ka auwina la Poalua nei e Lyman II. Bigelow, ka lunanui o na hana hou a lunahoomalu o ka Papa Komisina o na Awapae no ka hana ana I ka uwapo helu 2 ma ke awa o Honolulu, o ka E. J. Lord ke koho haahaa, a me he mea la e lilo ana iaia ka aelike oiai nae ua oi ae no kana koho mamua o ka kaawina I hookaawaleia no ia uwapo.

He elua wale no mau koho oia ka Lord no $271,543, ame ka ka Hawaiian Dredging Company, no $335,562, he $64,00 ka liko ole mawaena o na koho a elua. Ma ka Lord koho iloko o na la 260 e pau ai ia uwapo I ka hanaia, a o ka Manawa hoi e paa ai maloko o ka Hawaiian Dredging Co. koho he 364 la, he 104 la ka like ole. O ka huinalala I hookaawaleia e ka ahaolelo no keia uwapo he $270,000. Ma ka Poakolu nei ka noho ana o ka halawai a ka Papa Komisina Uwapo a ma ia Manawa I noonooia ai na koho elua

Maloko o ka hale waiho buke o ka lehulehu ma keia Poakahi ai e noho mai ai ka ahahui a na wiliki amen a puahiko, o na mahiko apuni keia Teritore, elike me ka hana maa iloko aku nei o na makahki I hala

Malamaia he paina no ka Admiriala Jellicoe

Maloko o ka halekoa, ma ke awakea o ka Poaouo aku nei I hala, I hookipa ia ae ai ka Admiriala Jellicoe, ka Lede Jellicoe, amen a aliimoku kiekieoluna o ka mokukaua Nu Kilani, ma kea no he mau malihini hanohano loan a na makaainana o keia kulanakaihale, a ma ia paina, I haawiia ae ai he man haiolelo, ma ka aoao o ka adimarala Pelekane, ame ko Honolulu nei poe.

He anaina nio maolikolu maoli kela I akoakoa ae maloko o ka halekoa, me ka hele o na pakaukau I hoomakaukau ia o ohuohu I ka poe I konoia, eliko no me kela paina I haawiia ae no ka hanohano o Kakauolelo Daniels o ke kipa ana mai no Honolulu nei.

He paina kela I haawiia ae e na kalape lehulehu oloko nei o keia kulanakauhale, o ia ke Kalapu Hawaii, ame ka Ahahui Kalepa; ua akoakoa ae na lala o kela mau kalapu apau, ma keia paina, me kekahi heluna nui o ua luna oihana o ke Teritore, ko ke kulanakauhale amen a aliikoa, o ka oihana oa ka oihana kaua, o Amerika e noho nei ma keia mokupuni.

Ua noho hoomaluia kela paina, e Mr. Dillingham, ka peresidena o ka Ahahui Kalepa, a nana I hoolauna ae ia Kiaaina McCarthy I ka Adimarala Jellicoe, me kekahi mau olelo kupono, I kulike me ko laua mau kulana pakahi, o keia iho kekahi o kana mau olelo I kamailio aku ai I ka Adimarala Pelekane:

“Ua aia makou ia oe e ka Adimarala Jellicoe, no kau mahele o ka hana nana, I hoopau koke ae I ke kaua, no ka maluhia o kea o holookoa. He mea na makou e hauoli nei, no ka hoes ana mai o ka Manawa, e hui pu aku ai ko makou poe kanaka Amerika, me na kanaka o kou lahui nui, a ke haaheo loa nei makou no ko makou lilo ana I kokua me oe ma ka aoao o ka pololei alaila noi mai la oia I ka oluolu o ka poe apau I akoakoa aku maloko o kela keena nui o ka halekoa, e ku lakou iluna; o ka Manawa ia I paani ae ai ka hana. I na mele lahui o Pelekane ame ko Amerika, iloko o ke kulana eehia.

Nui ka opiuma I loaa maluna o ka lurline

Loaa aku na kini opiuma me na omole Rama I na kamaka o ka oihana Kukeawa

Hopuia elua kanaka a noho ana I ke puhi

Hopuia elua kanaka a noho ana I ke puhi

Hii ka waiwaiio o kela opiuma I ka Eha Kaukani Dala ke Pae me ka Maalahi

Maluna o ka mokuahi Lurline ma ke awakea o ka Poakahi nei I loaa aku ai I na kanaka o ka oihana kukeawa, na kini opiuma he, iwakalua-kumamaono no lakou ka waiwaiio ma kahi o ka eha kaukani dala, me kekahi mau omole wi@ake, maloko o kahi o na luina mokua paa ae he elua mau kanaka hana o@okok o ke keena wiliki I ka hopuia.

Ma ka Manawa I pili mai ai ka mo kuahi Lurline I ka uwapo, ua pii aku la huli ana ialuna o kela moku. Maloko o kahi o na kanaka hana oluna o kela mokuahi, ka lakou wahi o ke komo mua ana aku e huli, a iloko o ka hapaha hora wale no, ua loaa aku la kela mau kini opiuma, amen a omole rama, a kaa mai la malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni.

No kekahi Manawa loihi ae nei I hala I hoomaopopoia ai, ka paakiki loa o a hoopae ana mai I ka opiuma no keia kulanakauhele, maluna o na mokuahi mai Kina mai, no ia kumu, ua manao o ka poe hoopae opiuma, o ke alahele maa lahi loa, o ia no ka hoopae ana mai I ka opiuma mai Kapalakiko mai, pela iho la kela mau kanaka I hoao au e lawe.

Makemake Na Kumukula E Kukulu I Hui Uniona

Maloko o ka hale waiho buke o ka lehulehu, ma ka po o ka Poalua aku la I hala, i akoakoa ae ai na kumukula, I aneane aku ka heluna I ka hookahi haneri, no ka noonoo ana, e hoala I kekahi hui uniona, no na kumukula, eia nae, aohe he mea I hooholoia ma kela halawai ana, aka nae e kahea hou ia ana he halawai o na kumukula, ma kekahi Manawa o keia mahina ae no ka noonoo ana no maluna o kela kumuhana hookahi.

Ua noho hoomaluia kela halawai e Mrs. Ida G. Mcdonald o ke Kula A’o Kumu ā nana I hoolauna mai I ke Kahu Kula Nui Vaughan MacCaughey, oia ka mea mua loa no ka hoakaka ana mai I kono manao, maluna o ke kumuhana kukulu hui uniona no na kumukula.

Wahi ana, ua kakoo nui oia I ka manao e kukulu I hui uniona o na kumukula, no na kumu, pela e loaa ai ke kulana maikai o ke aʻo ana, a e loaa pu ai no hoi ka pono I na kumukula apau, aka nae, ua ku e loa oia I ka lilo ana o ka hui uniona, I wahi e hookoia ai na manao maikai ole e ala ae ana iloko o na kumukula.

O na kokua nui e loaa ana I na kumukula, wahi hou ana, main a nupepa mai no ia, a o ka lua mai ka ahaolelo mai me kona hoakaka ana I kona mau manao mahalo no na nupepa ame ka ahaolelo

Ua hoohalikelike mai oia I ke kaokoa loa o ke kulana o na kumukula main a limahana mai amen a haku hana. O na kumukula, wahi ana, he kulana kauwa kona, a o ka mea nana e hoolimalima aku ana ia lakou, he kulana kauwa no kona, oiai hoi o na limahana, amen a haku hana, he kuleana kaokoa ko lakou, no lakou iho; a o ka haku no na kumukula o ia no ka lehulehu.

Ua waiho mai oia I kekahi mau ninau na na kumukula e noonoo, me kona koi ole mai e paneia aku na haina @ ia mau ninau: O ka mua, o ia no na mea e pili o nalimahana, o na kumukulaʻʻanei kekahi e komo pu aku ma ia olohani ana, I wahi e hookoia ai ke koi aina lima hana. He kuleana anei ko k@@hui @@iona o na kumukula, e komo aku ai me na hana o na ahahui e ae, a mau kalapu paha.

I ka hoopau ana o ke kahukula I kaua kamailio ana, ua noi mai oia I na kumu I akoakoa aku, e noonoo pono me ke akahele, ina paha e lilo ana ka hui uniona e kukuluia aku ana, I alahele e hoopauia ae ai na pilikia I ikeia o keia mauawa, ame ka wa I hala, a e hoi mai ai na kumukula apau, ma ka hana like ana, e loaa ke kuikahi ame ka holomua ma keia mua aku.

Ke Ano o ka Hui I Manaoia

Mai ia Mrs. Estelle Baker mai, he kumu no na kamalii liilii o ke alanui Miller, he mau hoakaka, no ke ala ana mai o na manao e kukulu I hui uniona iwaena o na kumukula. Wahi ana, he elua makahiki aku nei I hala, ua ala mai ka manao e kukulu I hui uniona, a o ka loaa koke ana mai nei no ia o ka palapala kukulu hui uniona, ma ka la @ iho nei o ka mahina o Okatoba.

O ka manao o ka hoala aan ae I ka hui uniona o na kumukula maanei nei, aole ia no ke koi ana aku e hoomahuahuaia ae ka ukuhana, aka no ka imi ana aku no ia I kekahi mau alahele e hoopauia ae ai na pilikia I ikeia ma Hawaii nei I pili aku I na kumukula.

O ka Rev. Albert W. Palmer o Kaukeano kekahi mea I hoakaka ae I kona manao, e apono ana oia I ke kukulu ana aku I kekahi hui uniona o kela ano, aole nae e hookomo mai I ka manao olohani iloko o ka ahahui, a mau hana e ae paha e hoalaia aku ai na manao ka e o ka lehulehu, aka ano I kinohi, ma ka Manawa e kukuluia ai ka ahahui.

O Mr. George Hilton, kekahi I hoakaka ae I kona manao o keia kekahi o na alakai, no na hana olohani iho nei o na hale hanhao. Ua kalele nui kana kamailio ana, maluna o ke kulana o na limahana, no ko lakou ake ana e loaa ka ukuhana kiekie, alaila koi aku la I ka hui uniona o na kumukula, e hui pu mai me na hui uniona o na limahana, ma kea no e lilo na kumukula I poe alakai aku I na hui uniona e ae, ma na alahale kupono apau.

No na hoakaka hoi mai ia Mr. Hilton mai, I ku ae ai ka Lunakanawai Ashford a hoike mai la I kona manao ku e loa, I ka hui pu ana aku o ka hui uniona me na hui uniona e ae ma keia wahi I heluhelu ae ai o Mrs. Baker I kekahi pauku o ke kumukanawai o ka hui uniona I manaoia, e hole loa ana I ka hui pu ana aku o keia uniona, iloko o na hana olohani, ame kekahi mau hana e ae a na hui uniona o na limahana e hoala mai ai.

O kela ae la na mea ono n@@i ma kamaia na ka halawai a @@ @awiia aku I Manawa no na kumukula e noonoo ai, a hoakaka mai I ka lakou mea I koho ai, ma kekahi halawai hou ana aku o na kumukula.

OLOHANI NUI NA PILIPINO O KEKAHA KAUA

Haalele na Pilipino Limahana he Haneri a oi I ka Hana o ka Mahiko o Kekaha

NO KA HOOPAUIA ANA HE PILIPINO KE KUMU

Hoounaia he Komite I ka Lunanui Aole Nae I Hooloheia Aku ka LAkou Hoopii

Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i kulike ai me kekahi meahou o ka hoopukaia ana ae maloko o ka nupepa Kepani Hochi, ma kahi o ka hookahi haneri a oi aku ka nui o na Pilipino  limahana ma ka mahiko o Kekaha, Kauai, i olohani, a haalele aku i ka hana o ka mahiko mamuli o ka hoopauia ana o kekahi limahana Pilipino.

O kela olohani ana o na Pilipino o ka mahiko o Kekaha, Kauai, aole ia mamuli mai o ke hooleia ana o kekahi koi ma ko lakou aoao no ka hoopiia ai o ko lakou ukuhana, elike me ia i hoomaopopoia e ka nupepa Kepani; aka ua ala mai kela olohani, no ka hoopauia ana aka o kekahi limahana.

Ma ka oleloia, ua ala ae kekahi hoopaapaa mawaena o ka liimahana Pilipino ame ka lunahana Pilipino, a o ka hopena o kela hoopaapaa ana mawaena o laua, o ia no ka hoopauia ana aku o ka limahana, e ka luna; no ia hoopauia ana nae, i hoakoakoa ae ai na Pilipino e ae, a koho i kekahi komite, no ka hele ana aku imua o ka lunanui, a koi aku, e hoihoi hou ia ka mea i hoopauia mai ka hana aku, e noho hana no ka mahiko.

Ua hooa aku la kela mau komie imua o ka lunanui o ka mahiko, maloko o kona keena hana, he hookahi nae o na lala o kela komite aole ona wehe i ka papale, me ka hoolohe ole aku i ke koi mai o ka lunanui iaia e wehe ne i kona papale; no ia kumu ua haalele okoa ka lunnui i kela keena, a hele aku la me kona makemake ole e hoolohe aku i ka manao o kela komite, no ka hoolohe ole mai i kana kauoha.

Mahope iho o ka haalele ana mai o kela mau komite, i ka lunanui, i kukakua hou ae ai na Pilipino apau, a hooholo iho la o ke alahele wale no a lakou e hana aku ai, o ia no ka haalele ana i ka hana o ka mahiko, ahiki i ka hoihoi hou ia ana ae o ka mea i hoopaaia, ma kana hana mua.

KAKAUINOAIA KA AELIKE HAKOKO

O ka manaolana o ko ke kuianakauhale nei poe, e ike i kekahi hakoko ma keia mua aku, ua hoea mai ia i ka hookoia ana, mamuli o ke kakauinoaia ana o ka aeliko mawaena o Kinjo Ikeda, ko Kepaui kaulana i ka hakoko, a o ka moho hoi o Hawaii nei, ame Leo Poaha, kekahi o na keiki makaukau ma ia hana.

Ua hooholoia, maloko laua o ka halekoa e hakoko ai, a e hoikeike ai i ko laua makaukau ma kela hana, ma ka po o ka la 11 o keia mahina ae, ka La Lanakila, oiai he la kulaia kela la, ka la hoi i aelike ai na aupuni apau maloko o Europa, e hoopau i ke kaua.

Ua nui na moho i ku aku pumia o Ikeda, i na manawa ae nei i hala, ua pau wale no lakou i ka hina iaia, aka na aa aku nei nae o Leo Poaha, e hoao i kona ikaika ame kona makaukau ma ia hana, a na kela po o ka la 11 o Novemaha ae nei e hoike mai i ka mea o laua e lanakila ana, a e ahaʻi ne hoi i ka inoa moho no Hawaiia nei.

Ua paa ka manao o Kinjo Ikeda, ina e hiki ana iaia ke hoomau aku i ka paa ana i ka inoa moho no Hawaii nei ma ka hokoko, alaila e kaahele aku ana oia ma Amerika, no ka hoikeike ana i kona akamai hakoko, me kolaila mau koho kaulana.