Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 44, 31 October 1919 — Page 5

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Barbie Hillen
This work is dedicated to:  Isaac Akahai'okaua'iokee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUAKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA OKATOBA 31,1919.

 

He Moolelo no

OLIVA ESEKOTA

 

Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie—He Moolelo i Owili Pu la Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli

 

            “Aole o kela wale no ka pilikia nui a’u e hopohopo nei. aka.e lilo i hana nau a na kaua a elua. ka noho ana, a hoopakele ae iaia. mai ka mana mai o kekahi kanaka ino. ma he epa kana hana i kaia po maluna o Oliva.”

            “Alaila. ua hopohopo anei oe kekahi pilikia?”

            “He wahine nawaliwali wale iho no au e kuu haku. o kuu aloha noua. aole ia oi akuelike me kou aloha aka nae i kekahi manawa. ua oi ae no ka mea a ua wahine e hana ai, mamua o na hana a na kane,”

            “Ke mahalo aku nei au i kena manao ou. nolaila e hoomau aku i kau kamailio ana i kou manao, no ka mea ke kaula’i aku nei au maluna ou. no ka kaua mea e hana ai.”

            “E hoao kaua e hooauhee aku i na mea pohihihi apau i keia po. Ma kahi o ka wahine. he kuleana nui kou ko ke kane mare maluna ona. Eia kau wahine maloko o kela hale, ina no ko kaua komo iloko me ka ike ole ia. alaila he oi aku a ka maalahi loa.”

            Me ka hoohakulia hou ole aku. hopu mai la ka Haku Kale i ka lima o Kakalina. a hele mai la no kahi o ke alapii o ka hale e waiho ana. o ko laua nei pii aku la no ia noluna o ka lanai. a hookani aku la ka’haku opio i ka hele kahea. aole no hoi i loihi iho, weheia mai la ka puka e ke kauwa. a komo ana no ka Haku Kale iloko, me ka pane leo ole. ke huki la no hoi oia ia Kakalina mahope aku ona.

            Me ka hoohakalia hou ole aku. hopu mai la ka Haku Kale i ka lima o Kakalina. a hele mai la no kahi o ke alapii o ka hale e waiho ana. o ko laua nei pii aku la no ia noluna a ka lanai. a hookani aku la ka haku opio i ka hele kahea, aole no hai i loihi iho, weheia mai la ka puka e ke kauwa. a komo ana no ka Haku Kale iloko. me ka pane leo ole. ke huki la no hoi oia ia Kakalina mahope aku ona.

            Ia laua nei i poholo aku ai’noloko o ka hale, nana mai la ke kauwa me ka helehelena haikea maluna o ka Haku Kale ole nae he pane mai. aka ke naka la kona kino me ka haalulu i kau a mea o ka wahine a ka Haku Kale.

            “Ke makemake nei au e ninau aku ia oe.eia ko haku ihea i keia manawa?” wahi a ka Haku Kale me ka leo kuoo.

            “Aole oia i ka hale nei i keia manawa, aka ua hala aku nei oia no kekahi mau. anaina hoohauoli.”

            “He kou aku oe a ka ke kanaka hoopunipuni. no ka mea eia no ko haku maloko nei o keia hale, o ka’u wale no e kauoha aka nei ia oe. o ia kou noho malie ma kena wahi au e ku la. a mai hoao oe e hahai ae mahope o’u. no ka mea.aia no ko haku ma ka hale maluna kahi i noho ai: a i mai nei au mamalino o kana kauoha. no ka mea eia kuu wahine maloko nei o keia hale.”

            Ua hele maoli ke kauwa a piha me ka maka’u. no ka mea aole oia i ike. he pololei paha. a i ole he mau olelo hoonuinui wale aku no keia a ka Haku Kale iaia. E noho malie oe maloko nei o keia keena. me. ka hele ole mai kena wahi aku. ahiki i ka loaa ana mai he kauoha a’u aku.

            Aia ke alapii o ka hale oluna. ke waiho mai la imua o ko laua nei alo o ka hele aku la no ia o ka Hake Kale a pii aku la no ka hale oluna. ‘a wehe aku la ikapuka o kekahi keena uuku. kahi a Mr.Derika i hoohilo ai i keena heluhelu buke nona.

            I ka haniama ana ae o ka puka. he pouliuli wale no oloko o kela rumi. ua hiki nae ia laua nei ke ike aku i ka malamalama o ke kukui. maloko o kekahi keena okoa aku. ma kekahi paku manoanoa uhiiai mua ka puka e komo loa aku ai maloko o kela keena.

 

MOKUNA XL

 

            Ke lohe aku la no laua nei i ka hauwalaau mai maloko o kela rumi, ua hele mai la ka Haku Kale a piha i ka inaina. a ke naka la hoi kona kino i ka haalulu. me ka hopu ana mai i ka lima o Kakalina a pupue wale iho la no mawaho o ka puka. no ke kakali ana. a lohe pono aku i ka mea e hanaia ana maloko.

            Me ka hoomanawanui i papale malie ae ai ka Haku Kale i ka pa ku a kiei aku la iloko. aia hoi iloko o kona pihoihoi. ike pono aku la oiaoia Oliva e noho mai ana. oiai nae mai kinohi mai o kona kamailio ana me Kakalina. aia mau ke kanalua iloko’ona. no ka loaa aku’o kana wahine iaia maloko o kela hale. eia ka he oiaio na mea apau ana i lohe ai.

            Ke noho malie loa la a Oliva maluna o kono noho. me ka puliki ana o kona lima i ke pakaukau. aia hoi kana nana ana maloko o kekahi rumi okoa aku. oiai hoi kana ana maloko o kekahi rumi okoa aku. oiai hoi o Mr. Derika e ku aku ana mahope pono ona aole nae he paa aku ia Oliva, aka mahope mai o ka noho o ua wahine opio nei.

            Aia hoi ma ka aoao o kekahi pakaukau. e ku kaawale ana mai ia Oliva aku malaila o Kivini Radona kahi i noho mai ai.aia wale no kona mau maka maluna o Oliva kahi i nana ai.

            “Ua hoea mai nei ka Lede Kale maloko nei o keia hale. mamuli o ka’u kauoha e Radona. No ka pane ana aku ma kona aoao. ke hoike aku nei au imua ou. aole oia e hoole aku ana. no kona kaa ana aku malalo o kou mana. ma kekahi ano. a i hoea mai nei oia o keia po. no ka lohe pono ana mai kou mau lehelehe mai. i ka huina dala au i makemake ai e loaa aku ia oe. i kaawale loa ai oia ma na ano apau. mai kou mana mai.

            “Ua hoao aku au iloko o kekahi mau la lehulehu ae nai i hala. e hooponopono pu me oe. i ka nui o kau mau dala e koi mai ai. i wahi e loaa ai ka noho lanakila ana i ka Lede Kale. aole nae ou wahi mea a ae iki mai. e koi paakiki mai ana no oe. e hui kino he alo me ka Lede Kale. nolaila ua hoea mai nei oia mamuli o kou noi ana aku i kona oluolu, o ke alahele maalahi wale no paha ia e hoopauia ai kekahi pilikia mawaena o olua.”

            Ke kunokunou wale la no ke poo o Radona. e hooia mai ana i ka pololei o ua olelo a Mr. Derika. e kamailio aku nei. a holoi ae la i kona waha a ua o Radona me kekahi lima. mamua o kona pane ana mai:

            “Ua pono kona hoea ana mai nei i keia po elike me kau noi iaia.” wahi a ua o Radona, me ka leo kalakala. “Ke ike mai la no anai oe ia u.

            Aohe wahi mea a pane aku o Mr.Derika a i ole o Oliva paha. ke pii la ka lia maeele iluna o Oliva. mamuli o ka hoomaupopo ana ae i ka nui o kona pilikia. a o ia ka Radona i hoomau hou mai ai i ke kaniailio ana.

            “E kamailio mai hoi paha oe! Ua nui ko’u lohe i ke kamailio o na kanaka nou. ma kela ame keia wale me kuu manao la e hoole mai ana oe i ka hele ana mai e hui pu kaua.”

            Ua hele ka Haku Kale a pilia me ke lauhu ina aole o Kakalina e hoomanawanui ma ke kaohi ana iaia ihope ma ua komo okoa aku oia iloko a hookai aku i kekahi poino maluna o Radona. aka ke lohe pono aku la oia i na olelo apau e kamailioia ana.

            “E kuhihewa ana ka hoi au. e hoahiuihiu ana oe. elike me ke ano o ka poo hanohano. a e hoole mai i kou mana a no kau mea hana mai a ke hauoli loa nei au.”

            “E akahele i ke ano o kau mea e kamailio mai ai e Radona. no ka mea eia ka Lede Kale malalo o ka’u mau hoopakele ana. Ina he mau mea ana nui kau i manao iho e hoehaeha mai i kona manao. aka me na kamailio oluolu wale no.

            “Ina pela ua pono a e noi aku ana au i ka lede maikai, e pane mai i kekahi mau ninau o ia o ia keia.

            “Ke hoomanao nei no anei oe, i ko kaua hui pu ana maloko o ka pa luakini, he elua makahiki ae nei i hala?”

            “Owau ka mea nana e pane, aku ma ka aoao o ka Lede Kale, ua hoomanao no oia. i kela po au e ninau mai nei nolaila e hele aku imua.” wahi a Mr.Derika.

            “Ma kela manawa o ko maua kamailio pu ana e ikeia ana oia ma ka inoa o Oliva Esekota, me kuu noi ana aku iaia e mare mai me a’u. Aole anei he oiaio keia mea au e kamailio aku nei imua ou.

            “Aohe au kauka i ana aku i kana pane, owau no ka mea nana e hooia aku imua ou he mea oiaio ia nolaila e nee aku kau ninau imua,” i pane aku ai no o Mr. Darika.

            Ke hoomanao nei no anei oia i ko mana hele ana he ekolu la mahope mai imua o ke kahunapule, a hoolilo la maua iho i hookahi ma ka berita o ka mare.”

            “Aole au e pane aku ana i kena ninau au e Mr.Radona. no ka mea ua ike no oe, aole loa he oiaio no kou mareia ana me ka Lede Kale. a ke kupale nei au ma kona aoao. No kou pono a no ka pono pu hoi o keia lede ke kauoha aku nei au ia oe aole e hoala mai i na mea e hoehaehaia aku a kona noonoo.

            “Ha! ha! i noke ae ai o Radona i ka akaaka, o ke ano pahenehene me ka hoomau ana mai-i kana kamailio ana:

            “Ua maopopo ia u ka mea iloko o Oliva, o ia kona manao ana aole oia i kaa mai malalo o kou mana, o ka mea oiaio nae i lohe oe aole loa he wahi lihi kuleana o ka Haku Kale i keia wahine elike me ko ia nei kuleana ole e koi aku ai i ka noho moi o Enelani nei aka ua au hookahi wale no ka  mea kuleana iaia.”

            Aole a Oliva pane no keia mau mea a Radona o kamailio aku nei iaia, aka ke popoe wale la no oia i kona noho a o la ka Mr. Derika o ka hilinai ana mai mua a kumu kuai la ia Oliva o ka leo malie loa:

            “Ke manao nei au, he mau olelo hoopunipuni wale no keia a Radona ia oe aole anei pela?”

            ‘He wahahee o na wahahee! i pane ae ai o Oliva, no ka manawa mua loa.

            ‘Ke lohe mai la no oe e Radona i ka pane a ka pane a ka Hede Kale, aole loa he oiaio hookahi iloko o kau mau mea apau kama ilio mai nei imua ona.”

            Hoomaka hou ae la o Mr. Radona e akaka me kuleo au alaila i mai la:”Ua maopopo loa ia u kana mea e noonoo nei, e ninau aku nae oe iaia inaoha ke hoomanao nei no oia i kela po. ana i huli ku-e mai ai ia’u ma ku hookohio ana i ka laau hoohiamoe maloko a kou pola hope. Ma kela po i hoike aku ai iaia aole maua i mareia i ku i ke kanawai o kela hana a’u no ka hookau ana aku no ia ka hoopai i maluna oha ame ka hoomaka’uka’u aha laia, ua maka’u io oia a ua holo mai a’u aku a mare la me ke kanaka okoa loa, mamuli o kona kuhihewa. ame koua puni ana mai i ka’u mau hoike hoopunipuni iaia.”

            I kela kuu ana iho o ke Radona leo ia wa i huli papu mai ai o Oliva imua ona a i mai la: O kelia mau mea apau i ka mailio mai la he hoopunipuni wale no aole he hookahi mea oiaio iloko olaila.”

            “Ua lokahi ko’u manao me kou e ka Lede Kale o na mea apau a keia kanaka e hoike mai nei he mau mea hoopunipuni wale no, me ka manao pela iho la e Hookoia ai kuna mu manao lapuwale apau.

            “O keia moolelo au e kamailio mai nei e Radona aole loa he manaoio o ka Hede Kale. a owau pu iloko o ia manao hookai. Ina ua kauka’i oe no ka polole o kau mau koi apau,maluna o kau mau olelo ponoi alaila ke i aku nei au ia oe ua oi loa aku ka pono o kou haalele koke ana mai ialoko nei o keia keena no ka mea aole loa he hookahi kanaka hiki ke hilinai aku i na olelo i hiki ole ke hooiaioia.”

            “Aole au i hele mai nei imua o olua me ka manao me ka u mau olelo wale no e pono ai ka’u koi, aole loa, aha me na mea hooiaio e hoopauia ai kou pohihihi e Mr. Derika.”

            Me he mea la ua piha o Mr. Derika me ke kanaha no kela mea a Radona o ke kamailio ana aku iaia no ka mea ua hoike okoa mai la oia i kona ano o ka mea akahi no a lohe i kela mau olelo oiai nae o laua like a elua ka i hoolala i ke alahole e kaa aku ai o Oliva malalo o ko laua malu.

            “Ina he hooiaio kekahi ma kou aoao e Radona ke koi aku nei au i keia manawa e waiho koke mai imua ou ka hoohakalia hou ole aku.”

            “Eia me au ua hooiaio la wahi a Radona, me ka lalau ana iho iloko o ka pakeke o kona kuka a waiho aku la imua o Derika i kekahi palapala loihi.

            I alau aku la o Mr. Derika i ka palapala me he mea la o kela no kona manawa mua loa i ike iho ai i ua palapala nei me ka nana ana iho no kekahi manawa a i  aku imua o Oliva. “E heluhelu aku anei au i na mea maloko o keia palapala imua ou.”

            Luliluli wale ae la no ke p’oo o Oliva me ka hoomau ana aku no nae o Mr. Derika i ka hana ana i na mea apau maloko o kela palapala a i ae la me ka leo nui imua o Mr. Radona.

            “Ina e ae aku ana au ma ka aoao o ka Lede Polena ua pololei na mea apau maloko nei o keia palapala heaha kau mea e koi mai ai e loaa aku ia oe?”

            “He koi oiaio ka’u malalo o ke kanawai au e Mr. Derika i ike ai he koi pololei loa ia e hiki ole ai ia oe ke hoola mai.”

            “I hoike aku au imua ou e Mr.Radona ke hoole mei ka Lede Kale i ka pololei o keia palapala aka nae i wahi no kakou e ku ole aku ai imua o kekahi aha hookolokolo e loaa kekahi hooponopono maikai ana mawaena o kakou a e hoea mai hoi ka pau loa ana o kau koi ma na ano apau maluna o keia lede opio.

            ‘Eia ko’u manao maoli a ua kulike no hoi ia me ka manao o ka Lede Kale. e koi mai oe i kekahi huina dala a e ukuia aku no ia ia oe me ka hakalia ole malalo nae o keia kumu aelike mawaena o kakou e haalele koko iho oe ia Enelani nei a hoi aku ma kahi mamao e noho ai no ke koena aku i koe o kou mau la o ke ola ana.”

            Ke kulou la ke poo o Radona ilalo me he mea la e noonoo ana i kana mea e koi mai ai a no kona pane koke ole mai ninau hou aku la o Derika iaia i ka i ana aku.

            “Ke kakali aku nei au i kau pane e Radona heahii lau huina e koi mai ai no kou hoolilo ana mai i keia palapala ia’u ame kou hookuu loa ana mai i kou kuleana kui apau maluna o ka Lede Kale?”

            “Ua noonoo au i na mea e pili ana i kau ninau a e lohe oe i keia manawa ano ke koi aku nei au i kuu wahine aole i kekahi huina dala?”

            Ma keia manawa a Radona i pane mai ai no kona kuleana maluna o Oliva ua ku pu ae oia iluna me ka hoao ana mai e hele imua o Oliva ua kau e ae la nae o Derika i kona lima iluna a i aku la me ka leo kuoo:

            ‘O ka mea au i koi mai nei he hana hiki ole ia i ka Lede Kale ke ae aku a ke hoole aku nei au i ka hooko ana i kou makemake.”

            Ke koi wale aku nei no au i ko’u kuleana malalo o ke kanawai. O oe anei e keia kanaka ka mea nana e hoole mai i kaoiaoi ame ke ko’iko’i o ko’u kuleana maluna o ka’u wahine? He wahine oia i mare pono ia me’a u ua ike pono iho nei no oe i ko maua palapala mare pono ia me’a u ua ike pono iho nei no oe i ko maua palapala mare aole a’u mea hou aku e koi ai o kona hoi wale mai no me a’u.”

            “Ua oi aku keia mau olelo au e kamailio nei mamua o ka hiki i ka Lede Kale ke hoomawanui a ke kauoha aku nei au ia oe e hoi noloko o kela rumi e waiho mai la malaila oe e kakali ai ahiki i kuu kahea hou ana aku ia oe e hele mai.” me ke kuhikuhi ana mai o Derika, i ka rumi pouliuli a ka Haku Kale me Kakalima e pee aku ana hoolohe i na olelo apau e kamailioia ana mawaena o kela mau kanaka kolohe ame Oliva.

            Hoololohe iho la no o Radona me kona makemake ole e haalele iho i kela rumi aka nae i ka wa i kauoha hou hele aku la Derika iaia o ke ku ae la no ia o ua kanaka nei a hele aku la me ka hoonunuha.

            I ka wa hoi i koe kokoolua wale iho ai o Derika me Oliva maloko o keia rumi oiai o Oliva e  kulou ana kona poo ilalo, hoopa malie aku la o Derika ma ka poohiwi o Oliva a i aku la:

            “Ua ike au i ke ko’iko’i ame ke kaumaha  o na haawina i kau aku maluna ou e hiki ole ai ia oe e pakele mai ka mana ma o kela kanka o ko alahele hookahi wale no a’u i ike ai o ia kou haha ana mai mahope o’u. Ua maopopo no anei ia oe na mea apau a o ia ka’u e olelo aku nei ia oe aole loa he hookahi mea oiaio iloko olaila.”

            “Ke kaumaha loa nei au i ka olelo ana aku ia oe aia kapono ma ku’aoao o kela kanaka no ka mea me kuu maka ponoi i ike aku nei au i ko olua mau inoa maloko o ka palapala mare, me ka luliluli ana ae o ke poo o Derika, e hoike okoa aku ana i ka nui o kona kaumaha no Oliva.

            Hono ae la o Oliva e ku iluna aole nae he hiki nolaila palulu ae i kona mau lima ma maka a hoomaka aku la uwe me ka ehaeha.

            ‘Auhea oe e Oliva ua nana au na ano apau aole he mea hiki ia a ke hana aku no kou pono. koe wale no ke koi ana aku ia oe e haalele ia Enelahi nei ina i makee oe e hoopakeleia ae oe mai ka hilahila mai no ka mea ua paa loa ka manao o kau kane e koi mai ia oe he wahine nana aole keia he wahi mea uuku aka he mea nui loa i oi aku imua o ke ola. Ua hoao au ma ha ano apau e ki-pe aku imua o ke ola. Ua hoao au ma na ano apau e ki-pe aku i kela kanaka me kekahi huina uala nui. o kona haalele mai ia Enelani nei aole nae ona wahi mea a maliu iki mai e paakiki mau ana oia e hoi aku no oe e noho pu me ia.

            “Ke hoomanao nei no oe ma kela manawa a kela kanaka hoao ai e hana mai i kekahi mea e poino ai kuu ola au no hoi i hoopakele ae ai la u ua koi aku au ia oe e hoi mai me au e noho ai aole nae wahi mea ou a maliu mai ia u ia wa.

            “Eia hou no kela kanaka ke hoopilikia mai nei oe a ke ike aku nei au i ka nui o ka ehaeha ka hilahila ame ke kaumaha e kau mai ana maluna ou ma no ka ikeia ae o ka moolelo i pili aku ia oe a no ka lua o ka manawa ke uwalo aku nei au imua ou e ae mai e lilo au i mea nana e hoopakele ae ia oe mai kou mau pilikia mai apau.”

            “E hilinai maioe e Oliva maluna ou no ka mea ua hoolaa ma au i ke alahele no kou paleka a i hakalia wale no i koa ae mai me au aku ke koena o ka hana aole loa e hiki i kela kanaka ke hoopilikia hou mai ia oe. I na e ae mai ana oe e Oliva owau ka mea nana e hoopakele ae ia oe alaila i keia pono e kau aku ai kaua malulna e kekahi koa a holo aku nolaiala mamao loa mailai a aku e kau ai maluna o kekahi mokuahi no Inia. E ae mai e lilo au i hoopakele nou. a na’u e a’o hiki ia oe e hoopomai i na mea o ka wai hala a na’u e hoohauoli aku i kou mau la o ke ola ana no ka mea aole e kala kahiko i haulehia ai au i ke aloha la oe e Oliva.”

            I kela puka ana mai no o ka huaolelo aloha mai ia Derika mai eeke mai la o Oliva ihope me ka nana pono loa ana aku ma na maka o ke kanaka i like kona ano me ka moo nahesa aole nae e hiki iaia ke pane aku he hookahi huaolelo a o ia ka Derika i hoomau hou mai ai i ke kamailio ana.

            He oiaio loa ka’u mea i hoike aku nei ia oe na haulehia au ike aloha nou e Oliva mai kela po mai au i hoopakele ai i kuu ola, Ua nana aku au ia oe ma kela po me he anela la. aole loa i makili ae ia aloha ahiki wale no i keia manawa a’u e hoike okoa aku nei i ka meahuna iloko o kuu puuwai.

            “E Oliva no hoi ua noho pouliuli anei oe i ko’u mau ano ia’u e hoopilipili mau aku ana ma kou aoao aole ia no kekahi kumu okoa ae aka no ke ake wale no e ike mau aku i kou mau maka nohea a e lohe aku hoi i kou leo nahenahe. E Oliva e ae mai ana anei oe me ka maikai e holo mahuka kaua?”

            “Hiki hou ole aku la ia Oliva ke noho ilalo e hoolohe ai i kela mau olelo kohu ole a kekahi kanaka i piha  me ka maalea elike me Derika aka ku ae la oia iluna me ka hopu ana iho i kona noho a iloko no hai o kela manawa hookahi i ku pu ae ai o Derika iluna a hoao mai la e hopu ia Oliva na kula’i aku la nae o Oliva iaia me ka i ana aku:

            “Mai hoao oe e nee mai imua i hookahi iniha o ike auanei oe i kou  hahau aku i keia noho maluna ou. Akahi au a ike i kou ano oiaio e Derika, o oe ke diabolo ma ke kino kanaka. Ke olelo mai nei oe he aloha oe ia u aole loa he aloha iloko o na kanaka kolohe elike me kou ano nolaila e ku aku ihope no ka mea na hele au a piha i ka hoowahawaha nou!”

            “O keia iho la ka ka hopena o kou hoohoaloha ana mai ia’u o ka hoolala i kekahi alahele o ka epa ame ke kolohe i wahi e hoopoino mai ai i kuu olaa. I lohe pono oe e Derika aole loa i ae mai na lau e kaa aku au malalo o kou mana aole loa a ke olelo aku noi au ia oe ua oi aku ko’u waiho ana aku ia’u iho malalo o Radona ke kanaka au i hoomalima ai i meapaahana hau mamua o ko’u kaa ana aku mamalo o kou mana.

            “E alahele e Oliva i kau mea e koho ai o ike auanei oe aole ia he mea uuku.  I makemake oe e hookauia mai ka hilahila ka poino ame ka pilikia maluna ou ua ike no oe ia hopena wahia a e hoomanao pu hoi aole oe he wahine na ke Haku Kale aka o ka Radona kau kane mare a he pio oe na ke kanawai.”

            Hiki hou ole iho la ia Oliva ke hoomanawanui iaia i lohe aku ai i ka hoopuka ana ae a Derika i ka inoa o kana kane ia wai i kahea ae ai oia me ka leo nui: “O e ka Haku Kale, kuu kane aloha e hoopakele mai ia’u mai ka mana mai o keia kanaka ino!”

            “No kela kahea ana ae a Oliva ua noke mai la o Derika i ka akaaka aole nae e hiki iaia ke hoomau hou aku i ka akaaka ana no ka mea iloko koke no o kela manawa, i papaleia ae ai ka pa-ku manoanoa e pale ana i na rumi elua a komo ana no ka Haku Kale iloko.

            Holo koke aku la o Oliva e puliki i na lima o kana kane ina paha aole i paa mua aku iaia ina ua kapalulu ka puupuu a ua haku opio nei ma na lehelehe o ka kanaka nana na hana hoowalewale o ke pahele i kana wahine e holo mahuka me ia ma kela po.

            Pipika wale ae la no o Derika a ku mai la mahope a ka noho a Oliva i noho ai me ka huli ana mai imua o ka Haku Kale, a kamailio mai la. “Ua hookahaha loa mai oe i ko’u manao no hou hoea ana mai nei maloko o keia keena.”

            Ua akakuu mai na manao iuaina iloko o ka Haku Kale i kela manawa no laila ua pane mai la no oia i na olelo a Derika me ka leo ouolu i ka ana mai:

            “Ua like pu no ko’u kahaha me kou i ka ike ana i kau mau hana ma keia wahi i keia po.”

            ‘I olelo aku au i aoe e ka Haku Kale he keu aku a ko’u kaumaha nou.”

            “O oe ka’u e olelo aku i ko’u kaumaha nou no ka mea ua oi aku kou ino mamua o ka uhane haukae apau.”

            Aohe a Derika pane no kela mau olelo a ka Haku Kale, aka hoopinana ae la i kona mau poohiwi iluna a o ia ka ua haku nei o ka pane hou ana aku:

            “No kau mau hana apau i hoolala ai no ka hoopilikia ana aku wahine e ike aku ana oe i ka hoopa’i kupono loa e kau aku ana maluna ou.”

            “ E hana aku oe elike me kau mea i manao ai e hoomanao nae ua like no kou kuleana ole me ko’u ma keia kumuhana a kaua e kamailio nei. Ina he kuleana kou maluna o keia lede ke hoole aku nei a uia mea. aka he kanaka okoa loa ka mea i kuleana iaia aole hoi o oe a owau paha.”

            Ua hoopili mai ka Haku Kale ia Oliva ma kona umauma a ke hamohamo la hoi ma kona lae ia wa i poha hou mai ai ka leo o Derika i ka i ana mai:

            Mamua o ko kaua hoomau hou ana aku i ke kamailio ana ke makemake nei au e waiho aku oe i kena wahine, malalo o na hoopakele ana a kana a ke hoole aku nei au i kou kuleana maluna ona.

            “Ke kaumaha loa nei au nou e ka Haku Kale no kou hoea ana mai i ka manawa e ike ai oe i na mea i hanaia i keia po. Ua kaawale loa au mai na ahewaia no ka hookau ana aku i ke kaumaha maluna ou; o ka’u mea i hana ai o ia no kahoao ana e hoopakele ae ia oe o ka mea wale no ihoopono ole ai o ia kou hoea ana mai nei me he kiu la. Ua oi ae ka pono o ke kaawale ana aku o ka Lede Kale ma kahi mamao loa i keia po a i kou wa e lohe ae ai ma ke kakahiaka o ka la apopo he wahi kaumaha uuku loa ia mamua o kou maopopo ana o ka wahine au i mare aku ai eia ka ho wahine ia na kekahi kanaka okoa loa a e kau mai ana ka hilahila ame ka ehaeha maluna ou i oi aku i ka eha o ka maka o ka pahikaua.”

            “Ua pupule ia anei oe e Derika a i ole owau paha? Manao anei oe e hiki ana ia’u ke manaoio aku i kena mau olelo hoopunipuni au. elike me ka puni wale ana o keia lede malalo o kau mau olelo mali o ka maalea? O oe kekahi o na kanaka ino loa e Derika, me kou manao o kou lawe ana mai i kekahi kanaka okoa aku. ame kekahi palapala mare apuhi pela iho la e ko ai kou manao lapuwale aole loa a ke hoomaikai ae nei au i ke Akua no ka hiki ia’u ke hookau aku i ka hoopa’i maluna ou no kou apuka.”

            “Aole au i ike ia mea he apuka aka ua ike pono au i ka oiaio o ia mea e nana iho mamea apau maloko o keia palapala me ke kiola ana mai o Derika i ka palapala maluna o ke pakaukau.

            Me he mea la iloko o kela manawa aole aku la he noonoo o ka Haku Kale no ka palapala e waiho mai ana maluna o ke pakaukau. a no kekahi mau mea e ae paha aia koua noonoo apau maluna o ka wahine ana i aloha ai. hoopili mai la oia i ke poo o Oliva. ma kona umauma a ninau iho me ka leo malie.:

“Aole anei o ka mea oiaio loa. he wahine oe na’u, a he kona au nau?”

            Aole wahi mea a onioni ae o Olivia. ke puliki loa la oia i kana kane. a o ia ka Mr. Kerika o ka pane ana mai; “Aole he mea maikai na ka lede opio e pane mai i kena ninau aka na kekahi mea okoa ae mawaho ona,” ia wa i kahea aku ai oia ia Radona. e komo mai iloko o ka rumi.

            I kela komo ana mai o Radona. alawa mua aku la oia iae na maka huku maluna o Derika. a nana pu aku la no hoi maluna o ka Haku Kale. alaila kamailio mai la o Derika i ka i ana mai imua ona:

            “Auhea oe e Radona. o na manao a kana i hoolala ai, no ka hookaawale ana aku i ka Lede Kale me ka maalahi loa. ua holopono ole ia. O keia keonimana e ku nei. o ka Haku Kale kona inoa. ua makemake oia e ike, ina o kau wahine mare keia. Ua maopopo i aoe. he loihi ka lima o ke kanawai. o ka mea e hoike ana i ka mea oiaio ole, e kau ana ke kanawai maluna ona. nolaila e pane mai oe i keia ninau. he palapala mare oiaio anei keia. a i ole he palapala apuka paha?”

            “Ma na ano apau. he palapala mare oiaio loa keia i ku i ke kanawai.”

            Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o Kerika. a ninau hou mai la:

            “Ina he palapala mare oiaio loa keia. alaila ke olelo mai nei anei oe, o keia lede kau wahine mare?”

            “Aole he kanalua ana no ia mea,” wahi a Radona. me ke kunou ana aku o kona poo imua.

            Aole he pane iki o ka Haku Kale iloko o keia manawa e kamailio nei o Derika me Radona. a ma kela wahi a Radona i hooia aku ai he wahine mare o Oliva nana. wehe ae la ha haku nei i ka lima o Oliva e paa ana ma kona a-i, ole no nae ia ma ke ano maalahu. no ka mea ke puliki loa la o Oliva, aka nae, mahope o kona hooikaika ana, akahi no a hookuu o Oliva i kana puliki ana. me ke kukuli ana iho ilalo mamua o ke alo o ka Haku Kale.

            “Elike me kau i pane mai nei e Radona o oe ka mea kuleana i keia lede, e lawe aku oe iaia malalo o kou malu, no ka mea ua ike au i na ano apau o ka Haku Kale, aole oia he kanaka e kaili mai ana i ka wahine a kekahi mea e loa. Aia no kuu kaa ke waiho mai la iloko o ka hale kaa. ua makaukau ia no ka lawe ana aku ia oe e Radona ame kau wahine, nolaila e hooko aku i kou kuleana maluna ona!”

            No ka hooko ana aku i ke kauoha a kona haku ku ae la o Radona iluna. me ka anehe ana mai e hele no kahi a Oliva e kukuli na. poha e aku la nae ka leo o ka Haku Kale me ke kuoo i ka i ana aku:

            “E akahele ka mea e hoao mai ana e kaili aku i keia lede, aka e waiho aku nana e koho nona iho, no ka mea eia oia malalo o ka’u hoopakele ana.”

            Hilinai aku la o Derika imua. a pane aku la: “Ke koi nei keia kanaka i kona kuleana ina ke ano he kane mare maluna o kana wahine. owai ka mea hoole mai i kona kuleana, o oe anei e ka Haku Kale?”

            “Owau ka mea e hoole aku nei.” i poha mai ai he loa mailoko mai o ka rumi poeleele. a oili mai la o Kakalina a ku ana imua o ka rumi a Derika ma e noho ana.

 

MOKUNA XLI.

 

            Huli like aku la na kanaka ekolu e nana ia Kakalina. oiai ua wahine opio nei e ku mai ana me ka helehelena haikea, alawa pu mai la no hoi o Derika maluna o Radona, ua hele ka helehelena o ua kanaka nei a keokeo pu, me ke kulou o kona kino imua. ke ano mau o na kanaka. i poho ko lakou manaolana, ua loli loa kela ano koa o Radona. a me he kanaka la oia. i kokoke loa mai e kau kekahi hoopa’i ko’iko’i loa maluna ona.

            “E Kakalina Hadina, heaha kou kuleana ma keia hana nui mawaena o makou?” wahi a Derika me ka loli pu o kona helehelena a like aku me ko Radona.

            “E ninau aku ia Radona. nana e pane mai i ka haina o kau ninau; i ha’i aku nae au ia oe e Mr. Derika. aole o oe ke kanaka mua loa i hoolilo iaia i mea paahana. aka he nui a lehulehu. o oe nae ka u e ike nei i keia manawa. i lilo i mea pulapula eia.”

            “O kekahi anei keia o na hana keaka i maa ia oe e Kakalina. E ae mai e ninau aku au i kou kuleana o ke komo hokai ana mai ma keia kumuhana?”

            “Ma ke kuleana i loaa i na wahine mare apau. o ko’u kule ana ia i hoea mai nei. O keia kanaka. ka mea ana e koi mai nei he wahine ka Lede Kale nana, ke hoole aku nei au i ka pololei o ia koi. no ka mea o ka’u kane mare no keia!”

            “O kau kane mare i’o anei keia e Kakalina?” i ninau mai ai o derika me ka hele o na maka a kunahihi . no ka mea ke ike mai la oia i ka weluwelu liilii o ka papahana a laua i hoolaia mua ai me Radona.

            “Ae. o ka’u kane mare kela,” me ka huli ana aku o ua o Kakalina imua o ka Haku Kale a moomau hou aku la: “O keia ka meahuna i pili o ko’u ola ana. Ua mare aku au i keia kanaka he ehiku makahiki ae nei i hala me ka hiki loa ia’u ke hooiaio aku e hiki ole ai ia oukou ke kanalua,” alaila wehe ae la oia, mailoko ae o kona poli i kekahi palapala. a waiho aku la maluna o ke pakaukau. me ke kauolia ana aku ia Derika, e wehe ae a nana i na mea i kakauia maloko olaila.”

            Aole o Derika i hele mai e nana i kela palapala. aka ku ae la oia iluna, hele pololei mai la ma kahi a Radona e noho ana, me ka hopu ana aku ma na poohiwi. no ka mea ua hele oia a piha loa i ka huhu. aka papale ae la o Radona i ka lima o Derika. a huli mai la imua ona, me he liona la a pane mai la me ka leo ikaika:

            “He oiaio na mea a keia lede o ke kamailio ana mai nei, he wahine mare oia na’u. a ua poho wale kou mau manaolana apau e Derika. O kakalina ka’u wahine mare. ma ka manawa a’u i mare aku ai me Oliva, nolaila aole o’u kuleana maluna o ka Lede Kale.”

            I ka lohe ana mai no o Oliva i kela mau olelo a Radona. hoao ae la oia e ku iluna. a hina hou aku la ilalo. ua paa e aku la nae oia i ka Haku Kale ame Kakalina: “E lawe koke aku iaia mailoko aku o keia rumi. ua maule ia kau wahine.” wahi a Kakalinai ka Haku Kale.

(Aole i pau.)