Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 49, 5 December 1919 — Page 2

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE HAINA NANA

Mr. Lunahooponopono o ke Kilohana a ka Lahui, Aloha oe: -- E oluolu oe no'u kahi kowa o ka papa heenalu a ka lehualehu e maloko auanei o na wahi koa la au e hamare aku ai i ka lae o ke keiki o na pali hauliuli o ke Koolau, a e maihi pu ia ai hoi ka alualu ilpoo o ua keiki la kahi hoi i ku ai ka nemo; a ma ia wa hookahi no, ua makemake nui au e kukulu hou aku i ke kino o ka manu a ua keiki la, a o ke kumulaau moaualehua hoi a ua keiki la o ka pohina aukea o ke Koolau i paha ne ai; e ka nape ia puna na moku, o ia hoi ka'i aupuni, ka'i aupuni, koe koena, ke hiki hoi paha i Laie, a ke olelo nei nae ka meahuna a ua keiki la penei.

 

Moanalehu, he kumulau moa no a i hanua he 5 hu@, a hoomoe, a kiko, 4 hua i kiko he mau moa lawa keokeo aole pee ame wawae e@a ekekeu pakahi; o ka 6 o ka hua, he keiki ulahiwa, he poo kona, 4 ekekeu, aole wawae. Ua loaa ke ola o na keiki poo ole i ke poo o ka ulahiwa a pili lakou i lakou iho, a hea ia ko lakou inoa ma ka inoa hookahi. Owai @@ ka olelo o Hawaii nei@

 

He ike like mai la no kaki apa@ i ke kilakila o ka oiwi kino paheohao o ka moe a Olopana, ke alii o Oahu iloko o ia mau la i hala aku, a o ka pali nui @oi a ua eueu la o ke Koolau i kukulu mai mei imua o ke alo o na magoi me ka @@@@olana poho, oia iho la ke kumu e pahi ole ai ko imu ilio a nana mai no i ka heino o ka mahu o ko puholo ilio ma ka puka a Kaniho pen@i:

 

Wewehe hana: Haam@e 1. O ke ku@ulau moaualehu i hoikeia ma ke laina mua o kaia none, a i hoolue mai, a i na @u@ elima, o i no ke dala gula, a he hapaha kini kona ano ma ka hoomaopop@ @@u. Ke hoakaka nei ka nano p@n@i: 4 hua i kiko, he mau moa lawa wale no lakoa apau, o ia hoi, keokeo, aole poo ame wawae, aka nae, he mau ekokeu pakahi ko lakou eha.

 

Hamare 2. Ma ka wawahi ana i ke kine o ka hapaha kini, a dala gula hoi ma kahi olelo ana, e hanau mai ai na dala keokeo elima, a oiao hoi, he 4 wale no hu@ i kiko i nele nae hoi i ke poo ame wawae aka ua lawa loa lakou me na ekekeu pakahi eha.

 

Hamare 3. O ke dala gula Amerika e ia walo no ke dala poo hookahi maloko iho o kona mau palena, aole o ke dala keokeo, aia maloko o kela ame keia dala keokeo paa hookahi, he 4 hapaha keokeo pakahi ia, a ua kulike ia me na ekeken pakahi eha a ka nane e hoakaka mai nei.

 

O ka @ o ka hua he keiki ulahiwa ia he poo kena ame na ekokeu eha, aole wawae aka mae ua loaa ke ola i na keiki poo ole i @@ poe o ka ulahiwa, a pili lakou ia lakou ihe, a hea ia ko lakou inoa ma ka inoa hookai. Owai ma ka olelo  o Hawaii nei.

 

Haina: Hapaha ulaula. Me ka olelo @ Hawaii nei.

 

Hamare 4. Ma ka houluulu ana mai i na hua mua 4 i kiko me ka huina o na hua apan, o ia hoi na dala keokeo a hahao ae malalo o Moaulalehu, a ia wa no i kahuli ae ai o moa uakea ma a lilo i ulahiwa (hapaha ulaule), a pela iho la i loaa ai ko lakou ola o ke poe o ka ulahiwa, ma ko lakou pili a pee ana ae maloko o ka malu o na okekeu o hapa he ulaula, a kohu pono ko lakou kahea ia a@@ ma ka inoa hookahi o hapaha alaula, a i ole ia o hapaha kini.

 

Ke olelo hou nei no ka nane, he mau ekok@u 4 ko moa ulahiwa, ke pane aku nei ko keiki o ka kaula pulumi pahelo a@ma o na pali o ahi o Nanuahi penei:

 

Ae, he mau ekekeu i'o no ko moaulahiwa he 4, a e ike i'o mai ana no oe i ua hon@ la au me kona mau ekekeu 4 (hui) a eia mai:

 

Hamare 5. Maloko o ka hapaha ulaula he 4 hapaumi ulaula ia, a ua like no hoi ia me na ekekou 4 o ka moa ulahiwa. @@@, eh? Keiki o ka Koolau!

 

Pehea, loha paha Kauai i ka uuinn o ka lae ea! Ke manaolana nei o nae au ua welawela maoli no paha kai o ka noe ke hele la a makole oe i ke kai o Hana, @lipu i ke kai o Muolea.

 

Kou no a mau, J. W. K. KAKELAMALUIKALEO Kahua alehe aame o somisomi i ke kai o Kona.

 

 

Mahanahani i'o mai la no na hauna hamare ku'i aiana a ke keiki pahele @ame kua lenalena a na Kona, eia uae aloha wahi moa a iimo iho na maka o ka e@@@ o ua pali huliuli o ke Koolau. Lona ole mai la ia oe ke kolohe i ko kii i ka kamare, me ka puluniu oe a pahele mai ai ma ka puapua i wi ka niho o ke kolohe. Huli hou ia mai. -- L.H.

 

 

 

AOHE NA KOREA E KOMO PU ANA ME NA LIMAHANA

 

I kulike ma ka W.Y. Seoung, ka lunahooponopono o ka Nupepa Korean Herald o ka hoakaka ana ae, aohe na Korea limahana o na mahiko ma na mokupuni apau e komo pu ae ana me na Kepani ame ua Pilipino ma ke kei a@a e hoopilia ae na ukuhana, a wa@i ana o ke hoakaka ana ae @na ka Poakahi nei, ua hoao mai ka na limahana. Kepani ame Pilipino e noi i na Korea e hui pu @ku me lakou a ua hooleia aku. Ma kana o ka hoakaka ana ae o na Korea apau ma @ mokupuni e haawi ana @kou i ka lakou hooikaika ana no ka @hana e loaa ai ia lakou ke kuokoa.

 

'Ua lehulehu na manawa a na Kepani @@@hane o Maui i hoao mai @i e hoohui aka i na Korea iloko o ka hui uuiona, eia nae, ua hooleia aku ia ma@no, o lakoa e na Korea; aole malaila @@le aka ma Honolulu nei kekahi a ua hoohokaia aku i mana@ o lakou. Aole keia o ka manawe e hoonawaliwali iho ai makou i ka hana no ko makou kuokoa.

 

 

 

HAINA NANE

 

Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:-E oluolu oe e haawi mai i kekahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa i wahi @umi no'u e moe iho ai i hiki ai ia'u ke ike aku ia J.H. Kawelowai me kahi nane hooni puuwai ana, o ia iho keia:

 

He inoa ko'u ua kaulana apuni ke no nei, ua maheleia nae kuu inoa elua mahele, o ka mua o ka mahele, aia au me na lahui apau o ke ao nei; o ka lua, he milimili au na ka poe naauao mai ke kiekie a ka haahaa, a he hoa hana pu me lakou a in a e huiia ka mahele mua me ka niahele hope, alaila ua loaa kuu inoa, ua kaulana apuni ke ao nei.

 

 Eia ka ninau: Owai au me na lahui apau.

 

Haina: Buke. O keia buke o ia no ka buke e pili ana i ka ka Haku olelo. Owai hou au he milimili na ka poe naa@ao mai ke kiekie a ka haahaa? Haina: Baibala I ke hoohuiia ana o laua e lilo i hookahi, loaa iho la ka inoa piha o ua kama nei a maua he Buke Baibala a he Palapala Hemolele hoi ma kekahi olelo ana.

 

Ina aole i kulike ae la keia haina me ka haina e moe lolii la ma kou keena e ka Lunahooponopono, alaila e kala mai no i kau wahi kauwa nei, a ioa hoi i ku ono aku la i ka mino, alaila nue na keiki hoonoho hua kepau o ka papapa'i ko'u welina, pela pu i ka Lunahooponopono, i ka ae ana mai i kahi kaawale o kona moku. Me ka mahalo, KA MAKANI O LAUNIU O KEWALO Waimanu St., Honolulu.

 

 

 

Ua paewa loa mai la ka pilina me ka nihoniho, aohe niniu o ka huila. Nome hou ia mai a ku pono i ka mino! - L.H.

 

 

 

HAINA NANE.

 

Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:-Eia mai ka'u haina o ka nane a J.H. Kawelowai me ka manaolana e pulu ana oia i ka wai kaulana o kuu aina, na wai lelehuna o Manawaiopuna.

 

He inoa ko'u ua kaulana apuni ke ao, ua maheleia, nae i na mahele elua; ka mua, aia au me na lahui apau o ke ao nei. Haina. Ki lau. He mea oiaio aohe lahui i nele ia mea he Ki lau, o ke ki mai ko kakou mau kupuna mai o ia ke ki kookoolau, a pela na lahui apau o ke ao nei, aohe lahui inu ole ia mea he ki lau.

 

Mahele elua, he milimili au na ka poe naauao, mai ke kiekie a ka haahaa, a he hoa hana pu me lakou. Haina: E'a. O ka ea aia me ka poe apau, in a aole ia mea he ea, ua make ia mea; o ke ea oia no ka hanu ola o na mea apau, mai ke kiekie a ka haahaa, he hoa hana pu ke ea no na mea apau, o ke ea ka mea @ lelo nei na moku, a pela ua kaa otomobile, a he nui wale aku na mea a ke ea e hana pu nei me na lahui like ole apau o ke ao nei; in a hoohuiia ka mahele mua o ka nane me ka mahele hope, e loaa no ka inoa piha i kaulana apuni ke ao nei, Kilauea, luapele kaulana o Hawaii nei, a ka poe like ole e holo mai nei i Hawaii nei e makaikai ai.

 

Nolaila, o ka'u haina keia, ina ua loaa pono aku la i ka pili mahamaha, no ka mea ua iho ae la ka pele i kai o Alika, ua pouli ua paemoku i ka uwahi o ka lua; o ke aloha no kou e kunane, ke huli hoi nei o kuahine, na pawai aku la no.

 

 

 

MANOKALANIPO.

 

Pakele mai la no ka eueu o Puaona, aohe i lihi launa mai la na kuluwai lelehuna o Manawaiopuna i ua keiki hookalakupua nei. Huli hou ia mai! - L.H.

 

 

 

HAINA NANE.

 

Soloman Hanohano, Eaq., Aloha kau - He uluhua au i ka nane a ke keiki o ka Ehukai o Puaena, e kaulana uei puni na moku, e olelo ana:

 

He inoa kona ua kaulana apuni ke ao nei, aia hoi oia me na lahui kauaka apau o ke ao.

 

Haina: Papale. O ka papale he mea nui ia i na lahui apau o ke ao nei, a o ka wahine noho pono he papale alii oia no kana kane, nolaila o ka papale oia ka mea nui i na lahui apau o ke ao nei.

 

O ka mahele elua hoi o ka inoa, aia oia he milimili na ka poe naauao, mai ke kiekie a ka haahaa, a he hoa hana pu me lakou. Haina: Koa. O ka oihana koa, o ia ka mea nui i ko ke ao nei, a ma ia oihana, i laweia iho nei na kaiki a lakou i Leilehua, Kahauik@ a ma keia oihana i kaua ai o Kelemania me na aupuni huiia, a he oihana milimili loa ia keia ke koa e ka poe naauao ame kiekie, a pili wale aku no ka poe haahaa, a ma keia oihana, ua hana pu i'o kakou ke makemake ia e hana.

 

I ka hoohuiia ana o ka mahele mua me ka mahele elua, @ loaa no ka inoa piha, ua kaulana apuni ke ao nei. Pa pale koa.

 

O keia ka'u kui ana i ka lei a ka Eueu o Waialua, a nana ia e wae mai in a ua ku aku la ua aama kualenalena la o Piliaama i Waimea, i ka puluniu ahele i ke keiki o Kona; me ka Lunahoeponopono ko'u welina nui, ame kou mau luiua ko'u mahalo.

 

Me ka haahaa.

 

KE KEIKI O KE KAI NEHE I KA ILIILI O HELUMOA.

 

Mokumoku liilii mai la ka puluniu pahele aama a ke Keiki o ke Koolau, ua aha'i aku la ka pupuhi i ka i'a o Uko'a. liki hou ia mai!-L.H.

 

 

 

MALAMAIA NA HANA HOOLAA MA LAIE.

 

(Mai ka aoao Ekahi mai).

ke aloha aku Iaia, a aloha pu aku kekahi i kekahi.

 

Ua kamailio pu mai oia no ka halelaa ma Kirtland, me ke kipa ana mai o ka Hoola me kela hale, a ua ku'i aku ke kaulana o kela halelaa elike me na mea i wananain, ma na wahi apau o ka honua nei.

 

O ka hope o kana mau olelo, o ia no ka hoeueu ana mai i ke anaina e huli aku i ka mookuauhau o ko lakou mau kupuna.

 

Ua ukali aku la Lunakahiko Samuel E. Woolley niahope o ka mea haiolelo mua, a wahi ana, o kela ka hoea ana mai i ka hookoia ana o kona mau manaolana, a he la hauoli nui hoi ia iloko o kona ola aua.

 

I ka manawa a ka Peresidena Cannon i holo mai ai no Hawaii nei, i ka 1900, no ka hoomanao ana i ka hapa kenekulia o ka laha aoa o ka hoomana Moremona ma Hawaii nei, ua wauana mai oia, no ka hoea mai i ka wa e ku ai he halelaa ma Hawaii nei, na ia wanana i kono ikaika mai i ka manao o ka mea haiolelo, e hana a e imi ma na alahele apau, a ua hoea mai i ke ku ana he halalaa no Iehova, elike me ia a ke auaina e malama apa, i na hana hoolaa ma kela la.

 

Ua kamailio pu mai oia no ka hoolaaia aua o ke kahua e ku ai ka halelaa i ka makahiki 1915, pela hoi ua hana apau e pili ana i ke kukuluia ana o ka halelaa.

 

 

Ka Bihopa Bibley

O ka Bihopa Charles W. Bibley ka ukali aku o ka poe haiolelo a wahi ana, oia pu kekahi nia ka manawa i hoolaaia ai ke kahua o ka halelaa, i ka mahawa i hoea mai ai ka Peresidena Joseph F. Smith, a ua kaumaha loa oia, no ka ualohia aua o na maka o ka Peresident Smith mai na hana hoolaa aku o kela ia mamuli o ke kikoo e ana mai o ka make iaia.

 

Oiai nae, ua hala aku ka Peresidena Smith, ua ili iho ke ko'iko'i o ka hoolaa ana aku i kela hale, maluna o ka Peresidena Grant, ke panihakahaka ma kona wahi, e hosana like ai na mea apau i ke Akua amo ke Keiki Hipa.

 

O ka Peresidena R. Clawson aku ka ukali mahope on a, me ka hoakaka ana mai imua o ke anaina, o kela la, o kekahi ia o na la hauoli loa, ma ka moolelo o na kanaka Hawaii, no ka mea ua ku he halelaa no ke Akua maanei, a ina no ke ola nei o ka Makua Lehi, aole ana e nele ka hoopaia aku o kona uhane no ka ke Akua mea i hana mai ai no ka holomua o na kanaka maanei nei.

 

He nui okoa aku na alakai o kela hoomana i kamailio, e hoakaka ana i ko lakou mau manao hoomaikai, a mahalo i ke Akua, no ke kokua ana mai e loaa he halelaa o kela ano ma Hawaii nei.

 

O ka haiolelo hope me kela la i ka Peresidena Grant, me ka hoeueu ana mai i ka manao o ma mea apau, e haalele lakou i ka hewa, a e noho ma ke ano maemae, aole wale no ma ke ano o na hana, aka ma na manao pu kekahi pela ka ke Akua i makemake mai ai i na kauaka.

 

O keia ae la na mea ano nui o na hana i lawelaweia ma ka la mua loa i malamaia ai na hana hoolaa, a ma ke Sabatl iho nei i malamuia ai na hana hope loa.

 

KA'IHUAKA'I NA LALA O KA HUI MALU.

 

I kulike ai me na hana maa i ka lawelawe mau ia i na makahiki apau, i ka wa e hookomoia ai na lala hou iloko o ka hui malu,  pela iho la i lawelaweia ae ai ua hana ku i ka hoopihoihoi noonoo, a kau no hoi ka weli, maluna o kekahi mau lala hou he kanakolu ka nui, e ka IIui Malu Aloha Temple, ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, maloko nei o keia kulanakauhale.

 

Ma ka hora ekahi o kela auwina la i ka'ihuaka'i ae ai na lala o kela hui malu, iloko o ko lakou kahiko hoakaaka, pela hoi na lala hou i komo pu aku ai iloko o ka huaka'i.

 

Ua alakaiia kela huaka'i e ka hana puhiohe o na koa, mahope aku kekahi mau lala o ka hui malu, me ko lakou aahu uliuli, i ukaliia aku e ka poe iloko o ko lakou mau paalole maoli me na kaei ulaula, a mahope loa aku na lala hou i makemakeia e komo iloko o kela hui.

 

Ua nui na hana hoakaaka o kela huaka'i, elike no me na ka'ihuaka'i apau o kela ano i malamaia ma keia kulanakauhalo. Mahope iho o ke ka'ihuaka'i ana ma na alanui, i huli hoi aku ai ka hauka'i no ka hale o ka hui malu, ma ke alanui Moi, malaila i hookomoia ai na lala hou iloko o na hana hoomaka'uka'u a hooweliweli, eia nae ua lanakila lakou apau, maluna o ia mau hana, a lilo aku la i poe lala no kela hui malu.

 

Ma ke ahiahi ana iho o kela la i akoakoa aku ai na lala apau o ka hui malu, mai ka poe kahiko, a ka poe hou, no ka home o Robert W. Shingle mawaho o Waikiki, no ke komo pu ana aku iloko o na hana hoohauoli hope, a no ka ai aua i kekahi mau meaai i hoomakaukauia ma kela ahiabi, no ka hanohano o ua hoa o ka Hui Malu Aloha Temple.

 

 

Mamuli o ka nui ole o ke kopaa kaokeo e loaa nei i ka poe kalepa, aolo @ loaa ana i kekahi mea he eko kopaa piha, aka ma kahi o ka elima a i ka umi wale no paona kopaa e kuaiia aku ai i ka lehulehu e na halekuai i keia manawa.

 

 

 

IKE I KA NANI O KAHALUU.

Kuu Dear Solomon Hanohano, Aloha kaua:0Ina he mea hiki no kela poomanao e kau ae la maluna.

 

Haalele i ke kaona i ka hora 9:30 a.m. o ka la 30 ame na hoahele Mr. B.N. Kahalepuna, a eia makou ke holo nei no ma mile 25 i ka hora, a ku iho la i ka pali o Nuuanu, a e waiho lapuu mai ana o Kaneohe, a kiei ana ia Heeia, a kauaheahe mai ana o Kahaluu, me kona nani, a kuu iho la ka heleuma o ua moku kaa nei i ka hora 10:45 a.m.

 

Ke nana la i kona nani, a hui iho la me ia makuahine o ka home, o ia o Mrs. Kaiai Kupuku, e noho nei i Waihee-uka o na Koolau, me kela kulana Hawaii maoli a piha heahea no hoi, a hoi mai la makou no ka home o ia makamaka maikai Mr. ame Mrs. Pila Manuahi i panee mai i na n@a e pono ai o ke kino, a e haupa ana i ka poi uouo kaohi puu o ua kaha uei, he pahee mai hoi kau ame na mea no e pono ai ke kino, a loaa mai la ua i'a maloo ame ka hee kuauli, ame ka lohe on a o ka inea kakau nei i ka lo@a an@ o ka i'a i ka poe lawai'a he 502 pa@@a amaama, no na dala he $126.40.

 

Ua nui ka hauoli i loaa i ka @@@ kakau nei, a hui aku la me ke poo lawai'a oia o Mr. Wm. Watson me ka hauoli, ame na hooiaio mai iaia mai no ka lona ana o ia mau i'a ame na dala; he nui hou aku kana mau mea i olelo mai ai e pili ana no ka oihana lawai'a oia ame kona mau hoa ke hooikaika nei no ia oihana, ua nui maoli ka hauoli ame ne olelo e hookamaaina ana ia mana, ua ninau aku au in a he lawe nupepa oia i kekahi manawa no hoi, maopopo iho la ia'u aole oia i ike ia'u mamua, a hoolauna aku la au ia'u o ka mea e kaioalio pu nei me oe, ua lohe wale no paha oe no ia kanaka oia o Mokuimai? Ae mai la no hoi kela. Oia no au, ua nui loa kona hauoli i ko maua hui ana, no ka mea, ua lohe mau oia, akahi no a hui kino, me kau olelo aku iaia o ka mea au e hana nei i keia oihana o ia na mea helu ekahi mai na kupuna mai o keia moana kai nui, ua piha i ke dala ame ke kula o kau hana pono, o ia ke kii aku a lawe mai, o ia hoi i upena, i woa, i kanaka me kou hoopono ame la malama i na mea liilii e lilo auanei oe e Mr. Wm. Watson i mea nui ma keia mua aku, aia i ka puka o ka hale e ka makaukau ana ke kaa otomobile me ka dala i na manawa apau me ka iini o keia makapeni o holomua keia opio, @ huli hoi mai la me ka piha hauoli o ka hora 1:45 p.m. a ahiki mai la i Pauca ka liko lehua i ka hora 3:15 p.m. me ka maikai o na mea apau.

 

Me oe e kuu kapepa maikai ko'u welina pau ole kou haahaa,

 

J.K. Mokumaia.

 

 

KOMOIA KEAHI HALEHANA E KEKAHI MAU KEIKI KOLOHE.

 

I kulike me ka hoakaka a ka Nupepa Maui News o ka pule i hala na komoia ka e kekahi mau keiki kolohe ekolu, elua mau keiki Hawaii, a hookahi keiki Pake, ka halehana a Dan Carry, he amara, ma Wailuku ma ka pule aku la i hala, a ma ka hoakaka a ka Maui News ua like ka ke kuekaaia ana oloko o ka halehaua me ke mea la na kekahi makani tafuni.

 

Ua laweia ka e kela mau keiki he mau pooleka he mau wa hileka, he pepa bila poo, he mau mea kuni laholio, he heluna nui o na paphao helu kaa otomobile me kekahi he@una nui o na meahana.

 

I ka loaa ana o keia mau mea ia lakou ua laweia aku ka a waiho ma loko o kekahi papihale e ku kokoke mai ana i ka hala amara, a malaila lakou i paani ai  ma ke ano he haleleka ia. Ma kekahi la ae ka ua laweia aku e lakou kekahi o ia mau mea a lakou i aihue ai i ka halekula a haawi aku la mawaena o ko lakou mau hoaloha. I keia wahi i hookoloia mai ai ko lakou meheu e ka makai ahiki i ka loaa pono ana. Na kekahi ka o na makai o Wailuku kekahi o keia mau keiki kolohe. Aohe hoakaka no ko lakou hoopai a hoopai ole ia paha.

 

 

IKAIKA KA HOONAUE ANA A KE OLAI MA MAUI.

 

Me he mea la o ka hoonaue olai ikaika loa i ike ole ia ma Maui iloko o kekahi mau makahiki lehulehu i hale oia ka mea i ikeia ma ka po o ka la 25 Novemaba, elike me ka hoakaka a ka Nupepa Maui News.

 

Ua ikaika maoli ka ka hoea ana mai a ke olai a hoonaueueia ae na hale, nakeke na puka ame na puka aniani a ua hoomauia aku ka hoonaueue ana me ka emi mau mai o ka ikaika no kekahi mau sekona lehulehu.

 

O ka põe ka e noho ana ma na papahele maluna ua ike like lakou i ka hoonaueue ana ae o ke olai, a o ka ope i hiamoe ua hoalaia ae ko lakou hiamoe mamuli o ka naueue o ka hale ame ka nakeke o na mea a pau maloko a ka rumi.

 

Ma ka olelo ka a ka poe i hoalaia ae ai ua hoohalike lakou i ka ikaika o kela hoonaueia ana me ke pahu an@ @ kek@hi p@ka pahu nui.

 

 

Ua hala kekahi mau la o ka hooloheia ana o ka hoopii a John F. Colburn i ka Waiwai Kapiolani, no kona ukuia aku i kona uku komisina, ma ke a no kahu malama waiwai i hiki aku ma kahi o ke kanaha kaukani dala.

 

 

 

 

HE HOOMAIKA'I.

 

O makou o na lala, na kahu ekalesia, na elele, na haiolelo, na komite ama na lala o ka Papa Hawaii, i akoakoa mai imua o ka Ahahui Mokupuni Aha Euanelio Ahahuina o ka Mokupuni o Kauai, i noho maloko o ka Luakini Hawaii o Lihue, i malemamaia loko o na la elua, Okatoba 21 me 22, Poalua ame ka Poakolu, a ma o ke kakauolelo la o keia aha, ke komite, ke haawi aku nei makou i na hoomaikai ana he nui i ka Ekalesia Makua o Lihue, ka Ahahui Aloha a Manawalea o Lihue, o na makuahine, ame na lala o ka Ahahui Kaahumanu, ke Kula Sabati ame na C.E. o Lihue no ko oukou haawi ana mai i ko oukou luakini a halepule, no na hana a ke Akua, ko oukou haawi a nahai ana mai i na haipule o ke Akua, i na mea e oluolu ai ke kino, ame na wahi e moe ai, ma ko oukou mau home, me ka naau aloha, ua hookipa aku oukou me ka mauao maikai, a i ku i na rula o ka noho haloha ana, me he mea la he poe ohana a ka makua hookahi, iloko o ka Haku Iesu Kristo.

 

Ke hoomaikai pu ae nei makou i ke Akua e haawai mai i ua pomaikai he nui i ka Ekalesia Makua o Lihue, no na makai ana he nui i haawi wale mai me ka naau aloha a piha lokomaikai, o ke ano haipule oiaio a naau maemae.

 

Na ke Akua lokomaikai o kakou e hoopiha hou mai i ka oukou mau eke a piha a hu, me na manao aloha o ke Kristiano oiaio, @ naua no e kiai hou mai ia kakou oiai kakou e noho, kaawale aua a hui hou iloko o kona aloha palena ole.

 

Owau no me ka haahaa,

JAS H. K. KAIWI

Komte a kakauolelo o ka aha.

Lihue, Kauai, Oct. 26, 1919.

 

 

IKE HOU I KA NANI O KA HALELAA.

 

Kuu dear Solomou Hanohano, aloha kaua:-E oluolu mai na he mea hiki, ma ka la 20 iho nei ua hiki kakaiaka nui au no kai o ka uwapo e ku ai o ka moku Kalaudina a loaa iho la ia'u na ohua no ka hola ana i Laie; i ka loaa ana o na kukakuka ana o ka haale'o iho la no ia i ka hora 5:30 a.m. a lilo aku la ua mokukaa nei nomua, me ka maikai wale no ia holo ana aku ahiki i Laie i ka hora 7:40 a.m., me ka pilikia ole, a hookipaia mai la ua kapena nei e ka hope makai nui, no ka hoopiha ana ia Hanale ahiki ole ia Keoni Bulu ke hakaka hou iho.

 

Hui aku la me ia mau  makamaka mai Hamakua mai, oia o Sama Alapai, no Honokaa ame S.K. Polihu o Waipio; i ko laua lohe ana o ko Mokumaia kaa ae la kela, a komo ana no hoi kamea kakau, a hui iho la me kamaaina ame laua no hio, no ka mea, ua helhelu, aole nae i hui iki, a hui iho la me na kamailio maikai ana e pili ano no kela huaka'i ame ka manao e ike hou ana i ka halelaa, a oleloia mai la ia'u aole oe e ike ana, no ka mea, o na lala wale no i kuleana ia hoomana, a nele ae la ka mea i iiniia ai, aka, ua ku aku a nana i ka waiho mai o ke kahua me kona nan, image ka nana aku o ka mea kakau, ua piha maoli i ka hauoli, no ka mea o kuu i'o ame kuu koko ka hapanui, a'u e ike ana, me ka piha hauoli o kela home ame keia home i na makamaka mai na mokupuni mai, a huli hoi mai la no ke kaona nei me ka maikai.

 

Me oe e kuu kapena ahonui ko'u weline pau ole.

 

Kou haahaa,

J.K. MOKUMAIA

 

 

HOKUKULE KE OLA ANA MA HAWAII NEI.

 

Eono mau kumukula wahine i hoea mai i Honolulu nei ma na la  mua o ka mahina o Sepatemaba mai Kaleponi mai no ka lawe ana i na kulana hana kumukula malalo o ka Papa Hoonaauao i haalele mai ia Honolulu a hoi aku la no Kaleponi maluna o ka mokulawekoa Sheridan ma ka Poaono aku la i hala, mahope o ko lakou hoihoi ana ae i ko lakou mau hookohu, he hoihoi ana ae hoi i aponoia mai e ka papa.

 

Ua kuhalahala ka hapanui o nei mau kumukula no ka mamao loa o kalakou mau kahuna hana i hoonohoia aku ai mai Honolulu aku; ua hoonohoia aku lakou ma na apana kuaaina i hoopuu=niia me na kaukani eka ko ame na pa kumakahiki o na limahana Kepani, a he mau hora e holo ai ma ke kaaahi ahiki i ka hoea ana aku i ka lakou mau halekula i hoonohoia aku ai, a ua lilo ia i mea maikai ole i ko lakou mau noonoo, no ka mea, wahi a lakou, he mebameha maoli ka ka noho ana ma na apana kuaaina, o ka lakou mau wahi i manao ai e hoonohoia aku ana la lakou ma kahi kokoke i na kaona, e laa o Honolulu nei, Hilo, Wailuku ame Lihue i Kauai.

 

' 'Aohe hiki ia'u ke hoomanawanai hou iho i ka noho ana ma na apana k@a aina me na ili keokeo kakaikahi e hoopuni mai ana, he ano hookukule a pamalo maoli no ke ano o ke ola ana ma ia mau wahi e hoohauoli ole ia ae ai ka noonoo a e hoomahuahuaia ae ai ka ike, aohe mau wahi e hele aku ai e hoohala manawa ma na ahiahi, he mamao loa mai Honolulu nei aku, kahi e loaa ai i na kumukula na wahi e hoohauoliia ai ma ka hele ana i na ahamele, na halekeaka, na kii onioni, na hale hoahu buke ame na hokelo. E hoi hou ana au i Ka-

 

 

 

HE KANAENAE ALOHA NO KUU PAPA HELE LOA, JOHN H. KAMAUNU NIHEI

 

Mr. Lunahooponopono, Aloha nui kaua:- Oluolu mai kou lokomaikai ame kou ahonui i kekahi keena kaawale o ka kaua hiwahiwa, a nana hoi ia e uwila aku ma na kihi eha o ko kaua aina aloha, mai ka puka ana o ka la ma Kumukahi a ka welona olu a ka la i Lehua, i kela mau huaolelo hoolele hauli e kau kehakeha ae la maluna, no kuu papa hele loa John Haulani Kamaunu Niheu, i ike mai ai na kini makamaka o kaua e noho mai la ma kela ame keia kuono o ko kaua aina oiwi.

 

Ma ka hora 10 o ke kakahiaka o ka Poaono, Nov. 8, 1919, i loaa ae ai he louo hoolele haui e hoike ae ana me ke aloha maloko o ka uweaolelo kelepona, ka elele hikiwawe a ke akamai o na lima a kanaka i imi ai, e hoike ae ana me ka hoohikilele i ka manao, o ia hoi, ua haalele mai la o papa ia kakou. Aloha wale!

 

Aloha wale ka makua o ia home, ka makua e hoomanawanui ana i ka uhaiaholo ana i ka la, i ka ua ame ka makani i ka olelo aloha a ko kakou Haku a Kristo Iesu, a i wauana mau ia mai hoi e na koula mai ua pali hauliuli mai o Honokane, a na kapakai aloha ou e Mahukona, na kula oneanea o Kipuhaa, ame na uluwehi ou e Kaauhuhu.

 

Ua hanauia kuu papa hele loa o Jno. H. K. Nibeu mai ka puhaka mai o kona papa o Niheu (k) ame Mahu (w) ma Ainakea Kohala Akau, i ka 1841, a ua piha iaia ua makahiki he 78 o kona hanu ana i na ca oluolu o keia ola ana.

 

Ua hoohuiia oia ma ka berita maemae o ka mare me Miss Hannah N. Kanehailua i hala e aku ma kela aoao o ka muliwai el@el@ o ka make i ka la 27 o Okatoba, 1916, a hele kohana aku la no hoi kuu papa hele loa e imi a e huli hele ana i kona hoapili o na la kamalii, o ia hoi kana wahine.

 

Nolaila iloko o na mahina o 2 a 3 paha i hekau iho ai na haawina o ka nawaliwali maluna on a, a loaa hou no nae ka maha, aole nae o ka oluolu e hiki ai ke lawlawe nona iho aka he oluolu ipuka hale wale iho no.

 

Nolaila, me ke aloha oia i kahea mai ai ia'u ame ka'u mama no ka hoi ana aku e noho, a e kokua aku iaia no kona mau la o ka pilikia, eia nae aeole o kaua leo kahea wale no ka i kahea mai, nole, aka o ko ke Akua leo kahea pu kekahi i kono a hooikaika mai e lilo maua i mau lima kokua no ka mea i pilikia, a nawaliwali hoi, elike me ke kanaka Samaria i haawi ai i kana mau kokua i ka mea popilikia.

 

No na mahina elua ko maua ku a kiai ana aku ma kona aoao, me ke komo, kiei a ha-lo ole mai kekahi o kona mau pilikoko e ike i ka mea i loohia i ka nawaliawali, ahiki i ka Poakahi, ka la 3 o Novemaba, akahi no a kieiia mai, mamuli o ka lohe ana aku ua pilikia loa, pau loa, a na ka make iho la i ke kino puanuanu o kuu papa hele loa e moe lolii ae ana.

 

Luuluu a min@@@ina wale, pela @u @ kalokalo ae nei i ka Makua Lani e aloha iho iaia i kuu papa hele loa, ia J.H.K. Niheu kuu makua nana i alakai ia'u ma ke alah@le e ike a e hoo@naopopo ai i ke kulana ame ke ano o ke ola Kristiano a haipule ana, nolaila pomaikai wale oia ua loaa kana hua i hoohuli ai no Kristo Iesu.

 

A owai hou ae elike me ia!

 

He kulapa haipule a hoopono kona ano; he heahea a lokomaikai pu. He mau makahiki kona o ka malama ana i ka oihana aupuni ma ke kulana maikai no keia apana i ka wa e noho hope makainui ana o C.N. Pulaa, he hoahanau a luna ekalesia kahiko a kupaa oa ka Hoomana Kalawina o ka Ekalesia o Kalahikiola a he puuku no hoi no ka Ahahui C.E. o kona apana o Honomakau.

 

Ma ka hora 2 o ka auwina la Sabati, Nov. 9, 1919, i malamaia ai kona auaina hoolewa e ke kahunapule haole, Rev. T. Williams ame na hoa luna kahiko o kuupapa hele loa o ka Ekalesia o Kalahikiola. J.K. Lawelawe, J.N. Aupuni ame Chas. K. Kaniahoahoa.

 

Nolaila, ko iho la elike me na hoakaka maloko o ka Buke Nui, a hoi aku ka lepo i ka lepo, a e hoi ka uhane me ka mea nana ia i hana, no ka mea ua liko ke ola o ke kanaka me he mahu la i pu-a ae a nalo aku, aka, o kona makemake ke panaia aole o ko kakou.

 

E hoomaikai ia ka Makua ma na lani kiekie loa, Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

 

Oluolu o na makamaka ame na hoaloha e lawe aku i ka'u mau hoomaikai ana he nui no ko oukou ku pu ana @@ai mo a'u e kumakena aku no kuu pana hele loa, ahiki i kona waihola ana aku maloko o kona halelua.

 

E kuu luakini aloha e, e Kalahikiola e ka home a makua nana i apo a pulama mai i kau poe keiki, e hoopiha mai ana i ka malamalma o ka olelo a ke Akua mai kou kuahu mai, ua pau kou ike hou ana i ka helehel@na o ia keiki au i pailani ai, ua pau kona hehihehi-ku ana i kou mau papahele aloha, kou hookipa hou ana iaia mai kou mau keena ame kou laulima pu ana me ia no kou mau pono o ka hoomana Akua, ua pau, ua hala, ua haalele mai i ka poli aloha ou e ka makua, ke keena a hoakoakoa ia ai na haipule apau.

 

E Kohala-nui, e Kohala-iki a pili me Kalahikiola na puu haela lua: e Kohala-loko, e Kohala-waho, e Kohala0uka e Kohaka-kai e Kohala i ka makana apaapaa, ua pau ko oukou ike hou ana i ka oukou milimili i hiipoi ai iloko o keia m@u makahiki loihi, ua pau kona holoholo kiei. @ ha-lo ana ma ko oukou mau ipuka hale, ua pau, ua hala ua ualo aku oia mai ia oukou aku no kawa mau loa.

 

Me keia mau hooheno ana ke kalokalo ae nei au i ko kakou Makua lani @ o'uo'u e hookipa aku i kana kauwa hoomanawanui i aloha nui ia, Jno. H. K. Niheu. ma kela home ma-o a nou na hoomaikai ana he nui e Mr. Lunahooponopono.

 

Ow@@ h@ @ @@@ ke kaumaha.

 

 

MRS. WM. KEKAULA KAPAONA.

leponi no ke Karisimaka kahi nui o na mea hoohauoli mai i ka noonoo. Eia hou, he hiki pu e loaa mai ia'u kekahi kulana hana malaila ma ke ano he ku@@@ a'o" O keia ka ka hoakaka a kekahi o ia mau kumukula o ka huli hoi an@ aku la i ke onehanau. O kei'@ ka lua o ka manawa i loheia ai keia kupala hala o na kumukula mai Amerika mai.

 

HOOIA NO KA OIAIO O NA MEA I KAKAULA E J.K. MOKUMAIA.

No ka manao ana, he mea ma@@@ @@ ka lawe ana mai i kekahi mau @@@@ k@pono i kakauia mai e na mak@@@@. e hooia ana i ka oiaio o na mea @ @@@ komoia maloko o ka nupepa, e kakou ana i ka oiaio ame ka pololei o ka @@@ manao, pela iho la e hoopukaia aku lei ka leka a ia kamaaina o Puna. Hawaii, o ke kakau ana mai nei ia Mr. J.K. Mokumaia, a penei, iho kana leka:

 

Kalapana, Puna, Nov. 23, 1919. I ka Hoalauna, Mr. J.K. Mok@@@ @ Honolulu, Aloha nui kaua:-Ua hoop@@@ mai ko'u uhane no na manao i @@@@@@ e oe maloko o ka Nupepa Kuokoa ep@li ana no'u ame ka'u mau keiki.

 

Ke hoomaikai nui ae nei au @@ ia mau manao i hoikeia e oe ma he @@@@ nolaila, e ka malihini ua haawi @@@@@ ia'u i ka ikaika hou no ka hoo@@@ @@@ ana aku i ka'u mau hana imua @@@ @@ ka ikaika i loaa ia'u; nolaila ea, @ @@ mea maikai apau e loaa ana ia h@@@ @@ keia noho honua ana e hoomanao @@ @@ le na kaua ia, aka mailuna mai @@ @@ mai ka Makua mai o ka malamalama i mea e pono ai keia noho honua ana.

 

Nolaila, o na mea au i hoike ae la, he mau mea maikai loa ia ame ka oia io; nolaila malia paha, e iia mai paha au he hoopunipuni, a o oe hoi he pu@i wale ia'u, aka ke hooiaio nei au ia oe ua pono a ua pololei na mea apau i @@ikeia e oe, nolaila aole kaua e holopee ana,  in a e huli pono ia mai ka @@@@ @ keia mau mea hoikeia, a pela ke Ak@@ e kokua mai ai.

 

I hoike no ka oiaio o keia mau m@@ a penei:

 

Eia au ke hoomaloo awa nei i keia mau la, @e ka'u mau keiki, a e ohi mai ana i na mea maikai no na mea i hoomakaukauia, elike me ka ke Akua hoonaauao ana. He $200 o ke t@na awa maloo. Nolaila e hoonaniia ke Akua ma ua lani kickie loa a he maia ma ka honua, he aloha no i kanaka.

 

Nou ka'u hoomaikai a nui. E haaawi i ke aloha nui no ka makuahine malihini i kipa mai ma keia kaha nei (Mrs. J.K.M) Aloha kakou. Ke aloha nei o mame ame na keika ia oukou a nui loa, a hui hou no. Kou oiaio,

J.S. KAMELAMELA

 

MAUI BEAUTY SONG

I Maui au a huli hoi mai,

Loheia mai ana ua meahou.

Ma ka leka au a i ike iho ai.

Na hana hakuepa a ka lokoino;

Owau ka i lawe olelo ia,

He kahuna lapaau hoopunipuui,

O ko'u Makua lani maluna,

O ko'u mua ia ma ka'u hana.

O Kona mana piha ko'u aahu,

O Kana olelo ka'u ai ia.

Ka Uhana Hemolele ko'u lakai,

A Kuh Kino a e haaheo nei.

Noii nowelo ko akamai,

Aohe kee a o nei aoao,

O oe kau a e nana iho,

Hoi no kau ino pili me oe.

Olelo ana oe i ko ha'i kee.

Ko puolo nui ku i ko piko.

Malama i ka hua a ko waha,

O ka ike kino pilikia oe.

Ke waiho nei au i ke kolohe nui,

Ma kalima o ka Mea Kiekie Loa,

Nana e @ila iho i kou hopena,

Ku oe a hele me ka waimaka.

Ua hiki no ia'u ke kaena,

Aohe kupueu pii maluua.

He mamo mai au na na Lani.

Na ka Hikili ku'i naueue,

He mea nui hoi na ke kupuna.

A he milimili hoi na ka makua.

Ke Akua o ka lani ko'u kokua,

Nana e pulumi pau na ino;

Haina ia mai ana ka puana.

Ko hale aniani pau i ke ahi.

Haina hou ia mai ka puana.

Hoi oe i ka papaku olalo.

Haina kuu lei kuilimaia,

Ka Beauty o Maui ua kaulana.

Composed by LEI O N@HAU.

 

 

KAUHALA KA PUALIKOA KAUALIO E NEE NO WAIMANALO.

 

No ka manawa mua loa mai ka @@nawa mai o ka oihana kau aina @ @@ noho ana mai e hana maluna @ @@ Mokupuni o Oahua, ua hoopukaia ae e ke Kenerala Morton, ma kekahi la @ ka pule i hala he kauoha e @@@ @@ @@ pualikaualio a noho maluna o ke i ah@@ i hookoeia ma Waimanalo, ma @@ @@@ makani o ka Mokupuni o Oahu. O ia pualikaualio Helu 17 e hoomal@@@ @@ e ka Kapena G. Douglas Thompson @ i kauohaia aku e kai ae m@i ka P@@ @ o Leilehua a i ke kahua hou na Waimanalo.

 

E hoomau ia aku ana ka noho @@@ @ kela pualikaualio malaila malai@ @@ @ mana hoomalu o ka Brig. Keneraia H. C. Hodges Jr. ka mea nana e hooma a mai la i ka Pakoa ma Leilehua a me @@eliikoa o na pualikoa e ae.

 

No kekahi manawa ka noon@@ia @@ e ka oihana kaua e hoonoho aku i @ kahi mau pualikoa mau Waimanalo @ kahua i hookoeia no ka oihana @@@. Ma kekahi manawa i hale ua @@@ hoia aku no ka manawa kekahi @@@ kaulio ma Waimanalo no ka pa@@@ ana a ua hoihoi hou ia aku no @@@ Leilehua.

 

O Waimanalo kahi i kaunui ia e @@ Kenerala ma Re ano he kua @@@@@ no ka hoomoana ame ka paikau ana a na pualikoa, no ka mea he akea a he palahalaha ka aina.