Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 49, 5 December 1919 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

"O ka pololei, o na hewa apau loa e hanaia aua, e kulii mau ia ana ua'u i hana ia mau hana." "Ae, o ia ka hoi, ke hoomānao ala au i kela a ke hoonianao pu nei au i kekahi hihia i aneane ai oe e komo i ke puhi, o ia no leela hihia apuka. Pakele maoli no oe. Ke manao ne au o ia paha ka hope.ioa o kou ikeia ana e ka lehulehu ma kekahi inoa maikai, o Beni Kahoopoilo." i'Ae, ua pololei oe, o ka hope loa ia. Mai pilikia ma'uwale no paha au ia oukou, ina aole ka naauao o kuu loio, eia nae ua uku aku au iaia i kekahi puu dala nui. Mahope iho ua hooliolo iho la au i ko'u manao he mea pono ka haalele ana iho i ka aina, a holo aku la au'no ke kulanakauhale o Nu loka. a i ko'u ike ana aole kēla hē aupuni no ka poe hana i na hana pono, ua haalele aku la au ia wahi a hoi mai la au no keia wahi. O ke kipakuia ana mai mai kou aina hanau mai o ia kekahi o ka mea nana i hookaumaha mai i ko'u Uoonoo." j "Mai noonoo hou aku oe no ia mea e Beni, no ka mea ua hala aku la ia mau mea. Heaha ka mea nana i hookomo aku i ka noonoo iloko ou i keia kakahiaka e hele aku no ka ?" j "Heaha ka mea nana i kono mai ia'u? E hoike aku au ia oe me ka oiaio ,aole i maopopo ia'u. Heaha ka mea nana ii kono aku i kekahi poe e hele aku ilaila? Ma ke kakahiaka-i nui nei ua ike iho la au i na mea apau e pili ana no kela pe- j pehi kanaka i hanaia maluna o ke kaaahi ma ka ponei, a i j ko'u hele ana aku neiolaila ua halawai iho la au me na ma-1 kaikiu kaulana o ke kulanakauhale o Laelana. lleaha kaj mea nana i kolTo mai ia'u —he wahi ninau hoehaeha nohoi kau e Baida." "Mai huhu oe noia ninau. Ua ike no hoi oe he ninau mau au i na ninau o kela ano." "Heaha ka mea nana i kono mai ia'u e hele aku i ka halekupapa'u. J He mea oiaio, e Baida, ua eha maoli au i kela ninau au o ka awiho ana mai la. l T a eha mamuli o ke ano o kau waiho ana mai i kela ninau. Heaha ka mea nana i kono aku i ko hoaloha o ka I. O. T, A. e hoea aku ilaila?" "Na'u maoli no i alakai al<u iaia nolaila." "H'e oiaio no ia," i pane mai ai o Baia me ke ano ehaeha o ka naau uo ka ninau i waihoia aku imua ona, "aka, aole owau kekahi ohua o ke kau ana mai 'inaluna o ke kaaahi hookahi me ka mea i pepehiia." A hala kekahi wa o ko laua noho muniule ana ua ike aki:: la o Baida i ka nalohia ana aku o na manao maikai ole iloko o Baia, a ua hoi hou inai la ka hoihoi maluna o kona helehelena. alaila pane mai la ua o Baia. j "Heaha la ka manāo o ka mea pepehikanaka o ka hanaj ana i kela hana." I » "Ina e loaa a«a ka ike no ia mea, he mea oiaio loa e loaa-pu ana ia oe ka mea nana i hana i kela kalaiit\a ekaeka loa." . "O ia wale no anei ka mea i maopopo ia oe?" ■; "O ia kekahi." "A ua hilinai piha oe maluna o ia mea?" "Aole owau. O na kanaka e lawelawe ana i keia ano hana elike me a'u nei, aole loa e hiki ia lakou ke liilinai maluna o ia mea, a ina lakou e hana ana pela, aole loa he wahi mea e loaa n>ai aiia ia lakou," alaila hoōmaha iho la o Baida i kana kamailio ana, a i ka hala ana o kekahi mau $ekona pokole, ua pane hou mai la ia. "Aka, no'u nei he nui ka'u mau alahele i hōolala ai no kela mea." I kela wa i wehe ae ai o Baia i ka wa-hi o kona ipupaka. alaila pane mai la ia: "Manao au e hoi, a oiai au ma ko'u alaheie no j<o'u home, e komo aku, ana au e ike i kekahi hoaloha o'u, no ka mea ua hoike aku au iaia e hoea aku ana au imua ona i keia la. Ua ike iho 1a no au i kou wahi e loaa ai ia'u, a i ku ae no ka makemake ia'u e hele mai e ike ia oe, ua ike iho la rto i ka hale. Aole paha oe e huli hoi koke aku ana no Ladana?" j alaila, ku ae la oia iluna no ka haalele ana mai ia Baida. j "Aole he maopopo ia'u o ko'u wa e huli hoi aku ai." j "Tna pela, ina oe e kaalo ae ana mamua o ka hale Ru Petika, ekonio ae oe e ike ia'u a eia mai ko'u pepa inoa, a oj ia kalioi kekahi, o ka inoa e kau ala ma ka puka o Einimu, i aole o Baia. Ua kiola loa au i kela inoa Baia. L T a hana aku au ia hana ine ka hiki ole ia'u ke alo ae, no ka mea ua kipakuia mai mai ka aina hanau mai, a aole aw i makemake e lilo kela inoa Baia i mea nana e haawi mai i naliaawina pakalaki ia'u ma keia aina." "I ka wa hea oe i'ike hope ai ia Enelani?" "He niau makahiki loilii loa i hala ae nei." "Ina oe e haalele loa i ka pili ana aku me kekahi poe o ks- - kulana e hoohuoiia ai, aole oe e komo hou iloko o ka pilikia." "E Baia, aole knei ou manao aia kekahi mea kupaianaha iloko o ka pepehiia ana o kela. kanaka maluna o ke kaaahi? He kupaianaha maoli no ka loaa ole aha o kekahi hoomaopopo ia Nila oiai oia maluna o kela kaaahi, no ka make ana o kela kanaka, a i ole la hoi ia ike la hoi i kela kanaka. He umi hora o kona kau ana malupa o kela kaaahi ahiki i ke ku ana mai ianei, eia nae aole oia i ike mua i ka helehelena o kela kanaka. aole anei ou mauao he kupaianAha maoli kela?" alaila, haalele mai la o Baia ia Baida. Ia hala loa anjTkku o Baia, a noho hookahi 'iho la o Baida. 0 kona wa koke no ia i lalau aku ai i kekahi kanana kakaii. j a kakau iho la i kekahi mau ninau lehnlehu, -e hoohele anaj ma kela ame keia mea ana i ike ai e loaa mai ana kekahi ■ mau niea nana e ulaa ae i kpla pepehi kanaka i hanaia maluna o ke kaaahi anie ka mea n.ana i aihue aku na daimana. j a o kekahi o kana mau mea i kakau iho ai o ia no keia: "Ina ua akaka ko A, (Baia ano ia B (na makaikiu o La-j dana) , a ua komo ka hoohuoi iloko o lalwu nona, aole anei j e komo pu ana ka hoohuoi iloko o B no C (hamahe) ame D (Nila) mamuli o ko laua ike mau ia ana e launa mau ana me A ? " n' • • "lua ma ke kuka kamailio ana a A me B, a la wa hookani e hoopuka maū mai ana oia i ka inoa o D ia B maluna o kekahi mau mea pohihihi i hanaia, aole anei e komo ana ka hoohuoi iloko o B he makemake o A e hoolele pau o L 1 kana noonoo ana maluna o iD. _j "Aka, ina ua koino pu aku o A me C ma ke ano hoal'.ui j no ka lawelawe āna i kēkāhi hewa, aole anei e hoao ana <>| A e huna loa i ka hoike ana niai ia B ua kamaaina mua oia ia C, mamuli o>ona ike a kamaaina mua ana i na ano o B i nā \va i hāla ae? ' t . "Nolaila, ina ua makf!make o A e hlo ka B hoohuoi ar.j maUma o D,'aole anei ua niakemake loa o A e hoihoi ole aku o B iaia ame kekahi 6 kona hoa ka īnoa o E (he rtiea i ike ole ia) ? ' . . '••Ina aole o A he hoa hui no D, aka nae, ua hoohuoi o A ia P no kekahi mea pohihihi i hauaia, a i ole ia. ua makeinake oia * hujaa iaia iho, A arte E, ālaila o k»a hana wale no ē ai'o i« i0 koiia hoao ana e hoohuoi aku o B la D,nolaila, o ka haiia pono (j ;liana aku ai, o ia no ka hakilo

pono ana ia A ame D a ma la hana ana.e loaa ai o E (ka' mea i ike ole ia)." j No'ka huii ana aku a loaa o E, he wahi mea pohihihi iki t no ia. O E, oi.a kekahi o na ohui oke kau ana mai o'ke kaaahi mai Ladana mai. L T a hoopuhiliia o na" maka o Topina eia, he mea hoi na lakou apau i hauoli ai, j aka. aole lakou i ike ina ulia e hoea mai ana. Ua hoike ae! o Topina aole e hala na la lehulehu o ka paa no ia o keia auna i na makai o ke kulanakauhale nei o l J arisa. O keiaj ae la kekahi o na noonoo i ulu ae ai iloko o ka Lunanana I J>aida. -"" | Oiai o Baida e hōonanea atia ma kona keena, aia o A| anie D ko- noho kokookia mai la maloko o ka hokele Na-i kina. Oka laua mau m'ea e v kamailio ana i kela wa, o ia-~no| na mea e pili ana «maluna o ka ninau hoole waiona. Uaj hoea aku o Haia no ka rumi 21 o ka Hokele Nakina, ka rumij 0 Niia, ke kanaka haiolelo hoole waidna o ka lioea ana mai mai Ladana mai. elike me kana o k.a hoike ana aku iaia. 1 kona hoea ana aku, ua loaa akn la no o Nila iaia maloko o Wona rumi, a niahope iho o ka hala ana o kekahi manawa loihi i liouhalaia e laua ma ke kamailio ana maluna o ka' hana a ka Ahaluii Hoole Waiona, 1. O. T. A., ua noke aku | la o Ua-ia i ka pai i ka maikai o ka ritmi o Nila; i ka oluolu i a pela wale aku, me kona ku ana ae a hele holoholo ae la maloko o ua rumi nei, a ia wa hookahi eia kona mau maka ke kilohi nei ma kela ame keia paia oua rumi nei. Ke'ike nei ovt 'keia nni'i ma ke kihi loa o ka papahele elua o ua hokele nei. f ka pau ana o kapa mau mea i makemake ai e ike, ua ninau aku la oia ia Nila i keia mau olelo. "Pehea aohe hanakuli o ka poe ma ka rumi e pili pu mai nei me kou?" "Aole, no ka mea aole he poe oloko o ia rumi, a he kakaikahi loa ka poe e noho nei ma keia papahele," alaila kuhikuhi mai 1a o Ni'la i na ninii i nolio ia e na kanaka. I ka lohe ana o Baia" i keia mau olelo, ua olu koke iho la kona manao. a i k.n hahi ana o kekahi manawa pokole, ua haalele mai la oia ia Nil», a huli hoi aku la no kona home. Aka. i kona hoi an.u aku, he mea okoa loa kana o ka hana ana aku. Ua hele aku 1a oia e hoolimalima i ka rumi 19, ka rumi hoi e piliou ana me ka rumi o Nila; a i ka loaa ana iaia o ua riimi nei, a i ka loaa pu ana mai hoi o ke ki iaia, ua huli hoi loa aku la oia lio kauhale. MOKUNA XL

Oiai ka pouli e nalowale aktr ana a e oili mai ana hoi ki ma'amaiama, e hoike mai ana ua kokoke i na hora o ke ka kahiakanui, ka wa hoi a va noe apau e ala ae ai, aia hoi. ua hoea aku !a o Haia, no u.a liokele nei. I kona hoea ana aku, he kakaikahi loa na kanwa i ala ae. I lawe mai oia i kek.ahi hoa'olin ona o ka hoea ana mai, he mea hoi i loaa i keknhi ma'i nawaliwali a i hoea mai hoi maluna o kekahi kaaahi o ke ku ana mai ma kel.a kakahiakanui poniponi mai ka aoao akau mai o ke kulanakauhale, wahi ana o ka hoike 'ana aku i kekahi ona kauwa lawelawe. Ua lawa loa aku la oia i ua lioaloha ma'i nei ona no ka nimi 19, ana.o ka hoo--limalim.a ana ma kekahi ahiahi aku o ka hoea ana aku. Ua hoike imu o ke kauwa nana oia e kokua nei, na loohia koffa"lioaloha i kekahi nawaliwali 110 kekahi manawa loihi i hala ae, a mamuli o kekahi hana nui ma Enelani o ia ke kumu nana i kauoha iaia e haalele iho ia Parisa no Enelani: akā, mamuli o kona nawaliwali loa manao oia he mea pono e loaa iki leekahi manawa hoomana 'iaia malaiia, * "Ua hele maoli ka helehelena o kou hoaloha a haikea pii," i pane mai ai ke kauwa nie'ka manao kaumaha no ka lioaloha ppio o llaia. i "Ae, ua nui ko'u kaumaha nona," i pane aku ai o l'aia, I me ka awihi iki ana aku o kekahi maka ona i ka mea ma'i. I ko laua nei kau ana aku no ka papahele elua, kahi hoi 0 ka rumi 1.9, aia hoi ua ike aku la laua nei i kekahi mau kauwa e hoomaka an.a e pulumi i ka holeele, a ia wa pu ua ike aku la laua nei i kekahi kanaka aoo e noke ana i ka namunamu me ke kiola pu ana i kona kamaa i o a ianei. I, ko laua nei kokoke ana aku no ka rumi 19, ua ike aku la laua nei i ke kuhakuha akh o ua kanaka nei i kekahi mau amaa, me he mea la ua hele oia a piha i ka hoowahawah'i ia mea. Nana mai la ua kanaka nei ia laua nei a hookokoe iho la i na maka, me he mea la he enemi kahiko keia mau mea nona. "Ua ano opulepuleia paha kela kanaka,"~i ninau aku ai o Baia i kekahi o na kauwa. "O ke ano mau iho Ia ia o kela kanaka. Ina oe e lohe 1 ke ano o kana walaau ana, e ku ana oe i ka uluhua. Oia kekahi o, na kauwa o keia hokele, a o kana hana o ia no ka malaina ana ika rutni kuke. He kanaka huliu loa oia i ka T )oe waiwai e noho ana ma keia hokele. I kekahi manawa e kono okoa mai ana oia ia makou e haalele i ka hana ana no kii poe waivyai, a ke hopohopo nei au no ka hoea mai o ka la e hana ai oia i kekahi karaima." I ko laua nei komo ana aku iloko o ko laua nei rumi, a i ko laua noho kokoolua ana iho, ua pani mai la laua i ka ouka o k.a rumi me ka laka ana mai. I kela wa no i kiola. aku ai ka mea ma'i i kona papale no kekahi aoao o ua rumi nei, alaila, kikoo ae la kon.a mau lima me ka manana ana ae hoi o kona mau wawae, al,aila pane maiia: "Heaha ka mea a kela kanaka e walaau ana, e kupuna?" i ninau aku ai ka mea ma'i i konaa kokoolua. "Hē nui loa kana mau olelo o ka hoopuka ana mai nei a tie moolelo loihi hoi na'u e hoike aku ai, aka, aia ma kana maū mea i hoike mai nei k'ekahi»mau mea e waiwai ai ka kaua haua, ke hoea mai ia wa." "Ke ano pololei mai la au e kupuna, a ke ono pu mai la au'-i ka wai." <4 E Haka, ua makemake au ia o.e e hoolohe mai ia'u," i oane aku ai o Haia, a o Kupuna hoi ma kekahi inoa, me ka hoomau ana mai: "Ii hoōmanao oe na'u e uku nei i na hoolilo ai>au no keia hana, a uar makemake au ia oe e lawelawe i ka hana me ka holopono. Oka holopono ana o keia hana j keia la o ka loaa ana no'ia o ua pomaikai ia kaua." "Mai kanalua oe nō ia mea e kupuna. lanei anei ka hana au i niakemake ai ia'u e hana?" "Ma kekahi o kela mau puka oe e hana ai i kau hana, aka, e makaala loa <»e .e lohe ia mai e kekahi mea," i pane mai ai 0 Baia, alaila, hoomau hou mai la i ke kamailio ana," a aia n*aloko o ia rumi e loaa ai na elaiinana a Wilimona ia oe." "Heaha—?" / "O ia maoli no ka mea oiaio," i kahamaha koke aku ai o= Baia i kona kokoolua, "Oia wale no ke kumu o k-o'.u lawe ana mai nei ia oe i l<eia kakahiaka nui, aole no kekahi kumu e ae." * "E kununa, manao au aole loa he mea ola ma keia ilihonua i hiki ke hoohoka mai ia oe ma keia hana. O oe ka hd*:e e puhili ai ka: ike o Baicla, o ke keena makaikiu o Laelau.a. Ina aole he mau ku-a kekahi e loaa ana ia'u e hoike e aku no au ia oe ua hiki loa ia'u ke lawelawe aku i keia hana me ka maalahi loa. Aka, ua makemake au ia oe e ku kiai i wahi e holopono ai o ka'u hana," i pane mi ai o Raka me ka leo hawanawana i kona kokoolua. I kela wa wehe ae la oi.a i kana wahi eke ili; wehe pu ae la | 'ia i ke kaei huluhulu e huna ana i kona poo a i wiliia hoi i ma kona a-i. a ia wa i ikeia aku ai aole keia he mea e aku, I aka. o Pinika no ia a o Woka hoi 1115 kekahi inoa. j No kekahi manawa loihi mahope iho, ua lohe aku la laua ! nei i ka nakeke mai o kekahi mea oloko o ka rumi a nei „e hoohalua nei, e hoike raai ana ia nei a ala kpna hiamoe. 0.-iia r.umi apau o keia hok€Jf u<F puka ia niawaena, 110 ka mea ina he makemake kekahi mea 1

c lawe i elua rumi ua hiki ke hoohuiia ma o ka wehe ana j ae i ka puka o waena, ina i makemakeia me ka nui ole o ka ; hana. Ina no ka mmi hookahi, alaila, e lakn ia ana ka puka t o waena me ke kukulu pi( ia o ka pahuume malaila, a i ole, " i.a liuna ia me kekahi pale weleweka. "O ka rumi anei kela. kahi o ka hana i makemake ia ai ; na'u e hana?" i ninau aku ai o Woka me ke kuhi ana aku o kona lima no ka rumi helu 21 r j Kukonukonu luai la ke poo o kona hoa e hoike mai ana 'ua i pololei k.ana o ke kolio ana mai la. I "Aia no paha ke ki ke paa ala ika laka oka puka ma | kekahi aoao mai?" i ninau hou.aku ai oia. Ku ae la kona I hpa a nihi malie aku la no ua panipuka nei. l.aiaii aku la j oia i k.a paJe e huna ana i ua panipuka nei, a 110 ka pouliuli ! loa o ua nimi nei. no ka mea akahi no a malamalama loa I ae, ua hiki pono ole iaia ke ike aku ina paha aia no ke ki ! ke paa la maloko o ka laka. "E ho-a ae i kukaepele i ike pono ia aku," i hawanawana i aku ai o Woka. | "Aole kupono oke koe ana ae i kekahi ahi, mamuK aua- ! nei loheia mai," i pane mai ai o Baia, a o Kupuna hoi. | "'Pehea keia, aole e lolie ia keia," alaila wehe ae la o Woka j i kana wahi kukui uwila uuku a haawi aku la ia Baia. ' Lalau mai la o Baia ame ia mea oia i hoomalamalama aku ai a i ka hala ana o kekahi wa pokole, pane niai la ia i kona hoa . -"Aohe ki o,kekahi aoap mai ,a aole no hoi he kaola i hanaia ma kela aoao, a o kekahi no hoi, aia ma keia aoao aku'ka hemo o ka puka." Hookuu hou iho la laua i k.a pale puka ilalo, oiai hoi o Nila, ka mea nona ka rumi 21"e nanea c ana maloko o kona rumi me ka loaa ole o ka ike ua lilo ka rumi 19 i ka hoolimalima ia. He manawa loihi mahope iho, ua lohe aku la laua nei i ke'kahi mea e walaau ana maloko oua rumi nei. lloolohe aku la laua nei, a loaa iho la ia laua nei ka ike aole kela he mea e ae, aka, o Nila no ia. Ma ka laua nei hoomaopopo aku, e holoholo ana oia ma)oko o kona rumi, a e hoomaamaa ana'hoi ma kekahi haiolelo ana i manao ai e haiolelo maluna o ka ninau hoole waiona, elike me ka mea i ike mau i.a i ka poe haiolelo. Ae, lie mea oiaio, aole kela leo no ka mea okoa. aka. no Nila no ia ke kanaka haiolelo kaulana oka ahahui l. O. T. A. E hoomaamaa ana oia ma kekahi mau mea no ke ku ana aku imua o kekahi anaina. E loheia aku ana kona hoino ika waiona. E lohe pu ia aku ana kona hoopuka ana ae i keia mau olelo: 4, Ua lilo ka waiona i mea nana e wawahi ika nohoip aloha aua o ka wahine ame ke kane; ka ipo i ka ipo. Ua lilo ka waiona i mea nana e hookahe i na wāimaka o ka makuahine oka home. Ua hoea īnai kekahi mau kalaima haahaa !oa mailoko mai oka waiona. Ae, e-o'u mau hoaloha, i ka wa e inu ai kekahi i ka rama iloko o ka uhimaka o na han.a lealea, e oili mai ana ke kaumaha ame ka nohona kaniuhu ana, aka, ua hiki loa ia kakou ke kinai i keia mea mai keia ili honua aku, i na kakou e tn;ikemake ana," alaila lohe hou aku la laua nei i kaJeo o Nila,e liilii iho ana i kekahi, a e nu ae ana i kekahi wa. •

"Oia i'o no kela," i paiie mai ai o Woka ia Baia, "a oia wale no kela e noke mai la i ka haiolelo."

Manao anei oe ua hiki ia oe ke lawelawe i keia hana. me | keia mau mea paahana i loaa ia'u?" i'ninau mai ai o P>aia i kona kokoolua me ka hoikeike ana mai i kekahi ki, alaila pane liou mai Is. "O keU mau ki he mau mea keia i kao-| koa loa mai ke ano ki i kam.aaina ia oe, no ka mea o ke anoi ki "keia e hana mau ia nei ma Palani nei." | "K nana aku ana au i kenā mau ki," a o ka \va koke no ia i haawi koke mai-ai o Baia i ua mau ki nei iaia. <4 He'mait-ki Palani wale 110 keia apaxt?" "Aole anei e hiki ana ia oe ke hana i keia me keia mau , ki?" "Manao au ua hiki 110 ia'u ke hoao i kena mau ki au." "īna pela ua pono. Ua makemake loa au e hana koke kaua. i keia ,hana i ka wa mua loa a kaua e ike ana ua malaelae ke alaiiele. īna aiā i keia kanaka ke!a mau waiwai, afofta aohe wa e hookauluā hou ak uai, a ina kaua e waiho ana a keia v>o alaila kaua hana i keia hana, m'anao au e haule 'hope loa ana kaua. īna āia iaia kela mau elaimana a Wilamona, elike me ka'u i koho āi, he manaolana ko'u ua. hunā oia ia mau mea maloko o kekahi wahi i paa i ka laka ia. Ina oi.a e haalele mai anā i kona ruiiii i keia wa, alaila e ike ana kaua i ka mea oiaio. īna aole e ioaa aku ana kela mea maloko o kona rumi ia kaua, alaila, ke lawe pu nei oia ia mau mea maluna o kona kino, a o ka hana pono wle no e hana aku ai o ia 110 —" • "Aole o'u makemake e lo.aa mai ia mau mea ia kaua me ka hookaheia o ke koko," i kahamaha aku ai o Woka ia Baia me ka hoomau a-na'mai," a ua kamaaina no hoi oe ia'u." "O kou manao o ia no-ko'u, aka,'aolg e hiki ia kaua ke alai aku i ke alahele m.ai ia Gerena niai. a tia manao an o ka| hana pono wale no ia a kaua e hana aku ai. Ina e manao, an.a o Gerena e lilo iaia kela ma.u (laimana, e hoomanao oe, | e'hoea e ana oia ilaila mamua o kaua. īna eia keia kanaka: ke lawe pu nei i kela mau elaimana me ia, he me» oiaio loa e pa ana kona poo i kekahi mea oolea mai ia Gerena mai, a e ku ai kaua i ka hoka. Aole oe i hele m.ai i keia wahi mai kahi mamao mai no ka loaa ole o ke.kahi puu (lala mahu.ahua, aka, i hoea mai oe i keia -wahi no ka loaa aku o kekahi uku kiekie. E hoomanao oe e hoi nele like ana kaua ina aole kaua e hooholo maluna o kekahi mau hoolala an.a. Aole au i komo iloko o keia hana me.ka hoolilo waie an,a aku no i kekahil puu elala nui m.a ia mea no ka ole. O kela kanaka e noho mai la iloko o kela rumi ā kaua o ka lohe ana aku nei i % ka| hoopaanaau fnai i kekahi haiolelo, oia kekahi o na kanaka ' akamai loa i ka powa a aihudl Aole a kaua hana ana aku | oehea la i loaa ,mai ai kela mau mea iaia, aka, o ka kaua wale no o ia no ka hana ana aku i na hana e kaa m.ai ai ia mau mea malalo o ke kaua malu." » I *'L T a ike no oe i ko Gerena ano e Kupuna. īna e loaa ana ka ike iaia eia o Nila ke lawehele nei i kela mau elaimana ma kona kino, e hili ana oia i kona poo me ka hana ana i kekahi hana e hoohuoi ia ai kaua." | "Mai kanalua kou inanao no ia mea. Manao āu āole loa 'o Nila e hana'a.na i kekāhi haha hupo loa ma o kona hoao ana e lawe pu i kela mau elaimana ma na alanui o ke kulanakauh.aie nei o Parisa, no ka mea, ina e loaa ana ka hoohuoi iloko o na makai o Parisa nei nona a huli ia aku kona kino, mahea iho la e nalo ai ia mau mea iaia me ka ioaa oie; mai. O ka hana pono wale no ana e hana ai o ia no kona htin.a ana ia mau mea maloko o kona rumi, me ka hana ana i kekahi mau mea e hoonalonalo āna iaia iho. Nolaila, ina ua loka na manao hoohuoi i kekahi o na makai o ke kulanakauhale nei nona, a i ole ia, i kekahi mea e ae paha, alaila. īie mea oiaio loa e huii ia ana kona kino. A ina eia oia ke huna nei i kela mau daimana maioko o kona pahu lole a i ka wa e huli mai ai na makai a loaa maloko olaila, ua hiki loa iaia ke hoopunipuni aku ma kekahi .ano ahiki i kona pakele ana. ma o kona hoike ana aku na. kekahi poe manao ino iaia i hana i kela mau hana i wahi nona e pilikia ai, a ina oia ma Enelani, he mea oiaio loa e kakoo ana ka Ahahui ī. O. T. A. iaia. | Ua maopopo loa ia'u eia oiā ke huna nei i kela mau dai- ! mana maīoko o kona rumi, a i wahi e hoohuoi ole ai na kauwa oia.ke huna nei i kekahi mau mea makamae maj ioko o kpna rumi, e hoohemahema ana oia i kona fumi me ka laka ole i r ka puka'i kona w.ae tho ai no lalo. Pehea. manao anei oe'ua hiki loa ia oe ke lawelawe i keia hana me keia oiau aa^hana a'u o ka haikeike ana aku nei ia 0$? iUs.loa ia'u ua hiki ke hemo. kela puka ia <?e. me keia mau ki, aka, o ka mea wale no i koe o ia 110 kona pahu

lole. "Mai kanalua kou manaU no ia mea e kupuna. l'a l\ooaaauaoia au e na makua maikai i ike i ke a'u ana i ka la -a keiki. a ika hanau mua hoi o na keiki he ehiku. l'a hiki loa ia'u ke wehe i na ino pahulole apau loa olc»ko o k< ia hale me kekahi o keia mau mea hana. M i pane mai ai o Woka me ka hoikeike pu ana inai i kona mau lima lahilahi. ala ia pane hou māi la, ''a hui pu iho me keia mau wahi mea haua punahele a'u ua hiki loa ke hanaia ka hana me ka maalahi 10.a." f "He keiki naauao maoli oe e Woka. Vehea la oe i makemake loa ai e noho i Enelani. Ina oe e noho ana ianei he mea oiaio e lilo koke ana (Se i kanaka waiwai no ka mea, he nui ka waiwai o aina. l leaha'kou mea noho ole no hoi i keia wahi; Ina no kou noho i keia aina. ua hiki ia*u i:e kuhikuhi aku ia oe i ke alahele e loaa nui ai ka waiwai ia oe." "Aole au e ae i kau. Manao ana anei oe e haalele au ia Enelāni no keia wahi? Ina au e noho ana i keia aina he oiaio loa e nele ana au ika hana. Aole o'u mkeniake e l»aalele ia Soho. i ke Alanui Kahiko anae Pikaladiie, kahi nana i hoolako mai ia'u me na pono apau tiiai kou va i hiki ai ke lawelawe i kekahi hana ahiki i keia la. Aole'io paha hoi ko'u hoi mai e noho i keia wahi, aole loa au e at i kau e Baia." , l "Ina no kou hooko i ka'u kono, ua hiki loa ia'u ke kuliikuhi aku ia oe i kahi e loaa nui mai ai o ke <lala ia oe." "Ke haawi aku nei au i ka'u mau mahalo kiekie ana ia oe I e Kupuna, aka, ua oi aku ko'u īnakemake e noho 110 au i Laelana. Aia ko'u ohana ke nolio nei nia ka Lnakini o ,St. (lila malaila, koe wale 110 kuu ma*kuakane ohana. l'a ht»i ( aku oia ma l'ienihama e noho ai, a i kela mau pule aku nei, ua paa oia i ka hopuia a ke ole au e kuhihewa ua noho mai nei kona hihia." ! "Ke ole au e kuhihewa ua hauoli 110 hoi ka manao o kou mau makua nou." "O, he keiki ike hana maoli 110 au. Oka hana mikanika 0 ka'u hana makaukau loa ia, aka, ina oe e ike aua i ko'u ; muli aku, oia kekahi mea makaukau loa. He hookahi wale 110 mea hiki ole ia'u ke hana, a ke ole au e kuhihewa ua j komo aku no paha ia 11001100 iloko ou. l.'a hiki loa ia'u j wehe i keia puka a hemo, a pela no hoi me ka paliu lo!o. aka, aole e hiki ia'u ke laka hou ia mau mea a paa." : "Ue wahi mea liilii loa ia, a mai hopohopo kou noonoo 110 ia mea. Aole loa he mau ku-e ana mai a kela laepaa i kona wa e ike ai ia mea. A ina e kuhiia mai ana na kaua. ' e hoomanao oe ua hiki loa ia kaua ke kuhi aku na kekahi o ' na kauwa e nolio nei ma keia hokele i hana i kela hana: ua I loaa ia'll ka ike.no ke kanaka ku])ono loa a kiaua e kuhi aku ai nana i hana ia hana, 110 ka mea, aole au i noho wale i ko j kaua wa i hoea mai nei i keia hokele." I "Ina e loaa anaia kaua ia mea, heaha ana kau e hana aku ! ai ia Gerena?" "E waiho malie no kaua iaia ahiki i ko kaua kaawale loa ana aku. Aole he hana maikai kaMioikeike wale ana no ia kaua iho, a e hoonuanao oe, e loaa aku ana no konl wal.i haawina i ka wa kupono." "Aka, ua hoike mai oe ia'u ua inakaukau loa na makai e hopu aku iaia iloko o na la elua a ekolu paha, ina oia e noho ana maloko 0 kela hokele mua āna o ka noho ana, pehea ana , ia?" j "A oia 110 ka'u e'hoike hou aku nei ia oe. lleaha anei ko kaua nan.a aku iaia? ina oia e paa, e hoomanao oe. he manawa maikai loa ia no kaua e kaawale loa aku ai me ka loaa 0 ka manawa mkikai loa e hoolilo aku ai i kela iiiau elaimana. Aole loa e hiki i'ka oihana niakai ke hooiaio nana i hana i kela liana, a malalo o ia kumu e hookuii hou ,ia ana oia. Ina oia kekahi me kaua maloko o keia rumi. e hoopahu'a iina oia i ka kaua mau mea iNioolala ai, no ka mea i kona wa e ike ai ua hoopahua'ia oia e kela kanaka e nolio mai la ma kela ,rumi, oiai laua *naluna o ke kaaalii hookahi. I ka wa a Makaikiu Topina ame na makai l'a lani e ike ai ,i na inoa o na.poe e noho nei ma na hokele he mea loa.e paa ana o Gerena. lleaha auanei ka liewa ina oia e nohp i kawa 110 kekahi mau pule elua a ekolu paha, no'iea mea e hookuu wale ia mai ana no oia?" "E kupuna. e hoolohe mai oe. K ka'ipuu like ana kakon maluua o keia mea aole anei.pela?" ole kaua e alunu ana 1 na mea apau loa 110 kaua wale iho no, pela anei?" "Ae. O kakou ekolu ana ke komo like iloko o kela mea. Aole loa he manao ino iloko o'u nona. Aole o'u makemake e hooili aku ina ahewa ana maluna ona. l T a hoea mai oia ianei ma ke ano he kanaka kaahele, o ia ana kana moolelo e hoike aku ai i ka oihana niakai ke hoea mai ia wa. E lioike pu aku ana oia ua makemake oia e liolo lok no Nika, aka, mamuli o kona ike ana i ka nani o keia wahi ua noho ilio la ia 110 kekahi mau la. I ko'u wa i uku ai i kou mau ) aie i' keia kakahiaka ua hoike aku au ia lakou o oe ana ke , holo mua a mahope ae nei ia. E hookuu aku ia Makaikiu Topina e hana i kanjf hana ina oia kona makemake, a'mai : hopohojx) oe 110 ia mea, 110 ka mea aole he mea e loaa ia 1 lakou ma ka hikou huli ana aku iaia, a oiai lakou e liana ana me (ierena, aia kaua i Amesedama." , "O kc)'u makemake wale no o ke kaulike mawaena o kakou, a ina aole, alaila, ke hoike e aku nei 110 au ia oe, aole au e lawelawe ana i keia hana." "Aole o'u man.ao pela, a mai kanalua oe no k(j'u hana aku i ka hana kaulike mawaena o kakou," wahi a Baia i pane mai ai, alaila, hamau iho la ia, a i ka hala ana o kekahi | minuke pane hou mai la ia. "He hookahi wale no a'u me£ e kanalua nei nona, o ka loaa aku o kekahi pupanapana | ihina o kona kino i ka wa ehu 1i ia aku ai. L'a maopopo no ■ anei ia oe ke alio o kana niea eha e lawe mau nei?" I "O ka'u 110 ia i haupu ae nei," i pane mai ki o Woka," a o ka mea wa'le 110 a'u i ike, o ia no kekahi pahi iloko o ke kookoo ana e mau nei." [ 'Tehea,'ua makemakē anei oe e hana i keia hana me ko'u ole aku ia oe? He mea pono ia oe ka hoike ana mai ia'u ika mea oiaio. E hoomanao oe na'u oe i alakai ma ke alahele o ka pomaikai, a ina au e ike aku ana i kou ano kuhau mai,>«i hiki loa ia'u ke huli aku i alahele e kaa mai ai'kela mau daimana malalo o ko'u mlu. Ina 110 e loaa ana kel,a mau daimana ia oe ma o kou hana hookahi ana imu ponoi iho, e hoomanao oe e lilo hou aku ana nb ia mau mea mai ia fae mai; a o ka mea auanei nana e huli aku ia mati mea ahiki i ka loaa ana oia no kekahi mea a'u i ike ai, au hoi i ike ole ai, a pela pu no hoi me Kelemenete." "Ua manao anei oe ua hiki loa i kekahi mea ke kaili aku ia niau mea mai ia'u aku? Ua hiki loa ia'u ke pili i hookahi tausaij'i dala, aol<s loa he mea nana e a'o mai ia'u i ke ano o ka malama ana ia mea." "Ina oe e* hiamoe ana no kekahi mau hora pokole loa? Ina no aole o umakemake e hiamoe ia wa, aka, iloko q ka inio ana a ko inau maika, ua makemake loa iho la oe e hia moe, hēaha āna kau hana malaila? (Y. he nui loa na mele i hik;i ia'u ke hookani ma ka pila vaiolina." "Ua hiki loa ia'u ke pili i keia wa aole loa —" 44 E hoopau lōa kaua i ka walaau ana no ia mea," i kahamaha koke mai ai o Baia ia Woka me ka hoomau ana mai i kana kamailio ana. "liia e kaa mai ana keia mau malalo .0 kou inalu, peiiea e hiki ai ia oe ke hoolilo aku ia mf»u mea ina oe e makemake ana me ka loaa ole o kekaiii kokua mai ia'u aku ? Uk hiki anei ia olua o Cxerena ke hoolilo aku i keia mau mēa ina e loaa ana ia olua? Ke manao nei au aole-e hiki ia olua ke hana ia hana. Ina no ko olua manao na Kelemanete e htx)lilo aku i kela mau waiwal, . elir# ani» mau daimana 4iiki iaia ke hoolilo aku? Aka, no'u nē(,- ua liiki loa ia'n." ; (Aoltipao.) ' 'J