Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 51, 19 December 1919 — Page 7

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

KEAKA TAZANA

Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika

a o ka Hoaloha o na Holohona Ahiu

 

            No kela hele mau o Keaka i ka wela o ka la, me ka pa mau mai hoi o ka makani i kona kino, ua loli ae kona ili pahee aiai, a i ka haulaula, me ke kalakala, he ninau uuku loa nae ia maloko o ka ululaau, nolaila aohe no a Keaka nana ae no ke ano o kona ili, o kana nana wale no, o ka mau o kona ola, ame kona hoohauoli ana iaia iho maloko o ka ululaau elike me na holoholona ahiu.

            I kekahi la nae, hoea aku la laua nei ma kekahi wahi kahawai uuku, e noho ole ai na moo ai kanaka, a no ka wela o ka la, wehe ae la o Keaka i kona pajama, a waiho aku iloko o ka wai e auau ai me Akuta, ia laua e auau ana, ike mai la he mapu okoa aku i ka waiho o kela lole, o kona iho mai la no ia ilalo a lilo aku la iaia.

            Ua piha loa o Keaka me ka huhu, no ke k@iia ana aku la o kela lole on a, no ka mea e olohelohe ana oia, aole ona lole, aohe nae he mea hiki iaia ke hana aku. no ka mea ua holo loa kela mapu, no kahi i maopopo ole loa iaia.

            O ka hoonaukiuki, a uwe iho paha ma kela wahi, aole no ia he mea e loaa hou mai ai kona lole, no laila o ka hoomanawanui wale no ka laau lapaau, a me ia olohelohe o kona kino, i hoomau aku ai kona noho ana maloko o ka ululaau, a i ka hala ana o kekahi manawa mahope mai, ike iho la oia i ka nani maoli ka o hele wale ana me ka lole ole no ka mea aole ana mea e noonoo ae ai, a e hoopolikia mai ai paha i kona kiho.

            I kekahi manaw anae, iaia e hoomanao ae ai i @ona mau hoa o ka hele like ana i ke kula ma Ladana, ua hiki ole iaia ke uumi iho i kona akaaka, in a paha e ike mai ana kela poe keiki iaia nei, aole ana e @hele ko lakou lili mai iaia nei, aole ana e @ele ko lakou lili mai iaia nei,no kona manao nae, he oi aku ka maikai o keia ano o ke ola ana, aka nae i ka wa e hoala mai ai oia i ka noonoo, no ka noho o kela poe keiki iloko o ka hauoli, e luakahaana i na mea nani a makamae, a ko lakou mau makua, e hoonuanua aku ai maluna o lakou, e ku okoa mai ana ke helehelena o kona makuahine imua on a, me ka hele hoi o kona mau maka, a pohina i na waimaka, no ka hu ana mai o ke aloha makua iloko ona.

            No kekahi manawa loihi keia pono hele ana a laua nei iloko o ka hihpe'a o ka ululaau, kauoha okoa aku la o Keaka ia Akuta, e hookokoke aku laua ma na wahi e pili aku ana i ke kai, a komo iho la na manao hoohuoi iloko o Akuta. malia paha ua makemake o Keaka e hoea aku i kahi o na kanaka i noho ai, aole no nae on a ninau wale mai, aole no hoi he hoike aku o Keaka i kona manao; aka ua alakai aku la no nae o Akuta ia laua, ma ke komohana, kahi e ikeia aku ai ke kai.

            O ke alahele a laua nei e kaahele ana, makapa no ia o kekahi muliwai no ko laua manao ma ka hahai ana i kela muliwai, no ko laua manao, ma ka hahai ana i kela muliwai e hoea aku ana laua i kahakai. I kekahi la nae, oiai no laua e hele malie ana, hoea aku la laua nei i kekahi wahi kauhale i nohoia e na kanaka Paele, e paani ana na kamalii ma kapa o ka muliwai; i ka ike ana aku o Keaka i kela poe kamalii Paele ua hoopiha loa ia mai la oia me ka hauoli.

            Ke aneane aku nei keia e piha ka elua mahina o kona noho ana iloko o ka ululaau, o keia ka manawa mua loa apa i ike ai i kekahi kanaka, a elike me ka ano mau o na keiki opio, ka piha olioli ke ike aku i ka paani mai o kekahi poe kamalii, ua loaa koke ia Keaka kela olioli, me ka olelo ana iho iloko on a, he hookahi no mea nana i hana ke kanaka nolaila aole he like ole o na keiki Paele, me na keiki ili keokeo, e hele ana oia e paani pu me kela poe keiki.

            Me ke kukakuka mua ole mai a loaa ka ae ia aku e Akuta. no ka pono o ka hele ana aku e auau pu me keia poe keiki. o ka hoomaka aku la no ia o Keaka e hele, na paa e aku la nae kekahi lima i ka hopuia e Akuta, me ke kaohi ana mai iaia ihope, aole e hele aku e hoikeike iaia imua o kela poe keiki, aole nae he hoolohhe mai o Keaka, aka holo aku la oia me ka piha olioli, me ke kahea ana no hoi me ka leo nui, mehe mea la e olelo aku ana, i hookahi ko lakou auau like ana.

            No kela leo nui o Keaka e kahea aku ana, ua huki like mai la na poo apau o na keiki e auau ana, a i ka ike ana mai i keia keiki malihini loa, a lakou i koho iho ai, e holo aku ana paha e hoopoino i ko lakou mau ola, ua noke ae la ua poe keiki nei i ka uwa me ka leo nui, a holo aku la no kahi o ko lakou mau hale e ku mai ana me ka piha i ka maka'u, me ka uwe kapalili ana hoi o na keiki liilii, a oiai o na makuahine no kekahi i hele pu mai me lakou, he hookahi ko lakou holo like ana, e kahea ana i ka lakou mau kane, no keia keiki malihini.

            He manawa pokole loa mahope iho o ka nalo ana aku o na keiki ame na wahine iloko o ka pa laau manoanoa e hoopun@  ana i ua kauhale nei oili mai la he poe kanaka Paele, i lako me na pua ame ka lakou mau pana, e paa ana hoi kekahi poe me na ihe ma na lima, me ka makaukau e hoolele mai maluna o ka mea nana i hookau aku i ka weli maluna o na keiki ame na wahine.

            I ka ike ana aku o Keaka i kela poe kanaka Paele. me ka lakou mau meakaua, i makaukau e hoolele mai maluna oia nei ku iho la oia i kahi hookahim nalohia aku la no hoi ka minoaka o ka olioli mai kona helehelena aku, no ka mea ke holo pololei mai ka kela poe kanaka Paela imua on a, me ka noke ana i ke kamailio ma na olelo i hiki ole iaia ke hoomaopopo aku i ka manao.

            Aia o Akuta ke noke aku la i ke kaheaia Keaka, e holo no ka palekana o kona ola, mamua o ka hoea ana mai o kela poe  Paele, a pepehi mai iaia. I kinohi, aole he maliu aku o Keaka i kela kauoha a, kona hoaloha, aka ke ku malie la no oia i kahi hookahi, me ke kau ana aku i kona mau lima iluna. he hoailona hoi e kauoha aku ana i na Paele, e ku aku, a kamailio okoa aku la ma kana olelo makuahine, he hoaloha oia no lakou, a ua makemake wale no oia e paani me na kamalii. heahe nae ia mau olelo i kela poe Paele, no ka mea, aole he hookahi huaolelo o ka olelo Beritania a lakou i maopopo, o ka lakou wale no i koho iho ai, he opio keia i hoea aku no ka hoopilikia ana i na kamalii ame na wahine, a o ka pane ma ko lakou aoao, o ia no ke kiia ana mai he mau pua lehulehu, o kahi nae o ka laki. aole he hookahi o kela mau pua i komo mai iloko o Keaka, aka ua pa mai no i kona kino, a pahi'a aku la mai iaia aku, mamuli no paha o ka makemake ole o kela poe e hoopoino maoli mai i ke ola o ka opio, aole nae o Keaka i ike aku i ka manao iloko o lakou.

            No kela pa ana mai o kona kino i na pua, a hui pu iho no hoi me ka ike aku i kela poe kanaka Paele, me na lako kaua, hele mai la o Keaka a pi ika lena, in a no kona hoomau aku i ke ku ana malaila, e make ana oia, a elike me kana i hoo@oka aku ai i ka liona wahine, pela no oia e hoohoka pu aku ai i kela poe kanaka. nolaila huli ae la oia ihope. a hoomaka aku la e holo ma kahi ana i ike ai ia Akuta; a @oko o ka manawa pokole loa, aia laua a elua iluna o ke kumulaau, me ka hookikina ana aku o Akuta ia Keaka, e holo laua me ka mama apau e hiki ana i ko laua mau wawae ame na lima ke hopu aku i na lala o na kumulaau, no ka mea aole a laua lako kaua e hiki ai ke ku mai a paio me keia poe kanaka; ua lako kela poe me na meakaua, ina no ka ike aku ia laua, e kiia aku ana i ka pua, a e kiolaia aku ana i ka ihe, nolaila he hana paakiki ko laua pakele ana mai ka make aku.

            I kinohi nae, ua hoolohe aku o Keaka i ka hookikina mai o Akuta iaia, aka i ko laua mamao ana aku i haki e, ua akakuu mai la ka hele ana a Keaka maluna o na kumulaau, no ka mea ala mai la ka la ka inaina ame ka huhu iaia no kela poe kanaka Paele. a ua makemake oia e ku aku a paio me lakou. Ke nana la oia kana mau meakaua, o kona mau lima wale no ame kona mau niho, he mau meakaua e poino ole ai kona ma ueneni; nolaila luliluli iho la ke poo o ua keiki nei, a olelo ae la ina he mau meakaua kekahi me ia, aole oia i hopo no ke ku ana aku umua o kela poe kanaka e paio ai; no ka mea he maikai wale no hoi kana@au olelo i kamailio aku ai ia lakou, he ino mai nae ke panaiia mai e na kanaka Paele.

            "Ua hiki hoi, manao ana oukou e kena poe kanaka, e holo ana au no ka maka'u ia oukou, aole loa pela, e kakali ana au. o ka loaa he manawa maikai e loaa ana ia'u, ua hiki loa i keia mau lima elua, ke pepehi i kekahi o oukou a make." i hooho ae ai o Keaka, me ka mau no o kona hele malie maluna o na kumulaau.

            Ke lohe la no oia i na leo uwa o na kanaka Paele, e holo mai ana mahope ona, aole nae he nana iki o kela poe kanaka iluna o na kumulaau. mamuli o ko lakou noonoo ole. he hiki i kela kanaka opio ke hele elike me na mapu, o ka lakou i manao ai, ua holo maoli no oia me kona mau wawae maluna o ka honua. Mamua pono aku no o kahi a kela poe Paele e hele ai. malaila no o Keaka e hele ai.

            No ka mile hookahi paha kela noke ana mai o na kanaka Paele i ka huli i ka lakou pio me ka loaa ole, alaila huli ho@ hou aku la ua poe nei ihope, no kahi i ku ai o ko lakou mau hale. No lakou hoi ka huli ihope, ua ku honua iho la o Keaka, a ukali mai la mahope o kona mau enemi. Aohe ikeia aku o Akuta. ua holo maoli no oia me ka maka'u i na pua a nakanaka Paele, me ka manao nei nae, aia o Keaka mahope aku ona kahi i hookolo ai. aole no he noonoo aku o Keaka no kona hoalele, aia ke kau nui ana o kona manao maluna o kekahi o kela mau Paele, ina no ka hele hookahi o kekahi lakou e make ana iaia nei, a e kailiia mai ana kana mau meakaua eia.

            No kekahi manawa loihi keia hahai hele ana a Keaka i na Paele, maluna o na lala laau, me ko lakou ihe ole mai, a i ka hoea ana nae ma kekahi wahi alanui ololi, e hiki ole ai ke hele puuluulu ua haule hope aku la he hookahi Paele o lakou, no laila iho malie mai la o Keaka mailuna mai a i na lala laau haahaa, o ka Paele no malalo e hele la, a maluna pono ae no o Keaka kahi i hele ai.

            I ka mamao loa ana aku o ka nui o na Paele imua, a kaawale loa mai lahoi kela Paele mahope i kahi e, o ka lele iho la no ia o Keaka mailuna mai o ka lala laau, a kau pono ana maluna o ke kua o ua Paele nei, a na ke kaumaha o kela haule ana iho, ua hina aku la ka Paele ilalo, a paa koke aku la no ke kania-i i na lima wikani o ka opio.

            Ke noke la ua PAele nei i ka oni, me ke kupaka ana i wahi e kaawale ae ai o Keaka mai iaia ae, he ole nae ka makili ae o na umili ana a keaka i kona kania-, lawa ole aku la i kona mau lima, nanahu okoa iho la kona mau niho maluna o ka hono, o ia noke ae ka Paele i ke kupaka me ka ikaika ahiki i ka waiho lolo ana o kona kino, no ka mea ua @io iho la ka oe ahi, ua pau hoi ka oe hana. i ke keiki a Tazana, ka weli o na ululaau mehameha kanaka ole o Aferika.

            I ka ike ana o Keaka, ua make kekahi o kona mau enemi, hpae ae la oia iluna a ka'ila'i aku la noloko o ka nahelehele, no kona hopohopo, o huli mai auanei ka nui o na Paele i ko lakou wa e ha'oha'o ai i ka nalowale o ko lakou hoa. Iaia ma kahi ana i manao ai, aole e ikeia aku e na Paele ku ae la oia iluna a pololei, keehi aku la hoi i kekahi wawae maluna o ka umauma o kana pio, leha aku la kana nanaana iluna o ka lani, aole nae he hookahi huaolelo i puka ae mai kona waha aku; aka aia ma kona helehelena kekahi hiona e hoike mai ana i kona piha me ka uahoa, no ke kaa ana o ka lanakila ma kona aoao, maluna o kona enemi.

            Nolaila e ka makemake heluhelu, o keia iho la ka mua loa o ka mea a Keaka i lawe ae ai i ke ola mai iaia mai, i pana'i no na mea a kela lahui Paele i hana aku ai maluna ona nolaila i keia nee ana kiu o kona moolelo, e komo kukonukonu aku na oia iloko o ke ola ana o na kanaka hihiu, i hoolilo i ua ululaau i kahua no ka hookelakela ana i ko lakou ikaika me ko lakou koa.

 

MOKUNA VII.

 

            O ka hele hoi ia o Akuta a hala kekahi wahi mamao, i huli mai kona hana ihope, aole ona ike mai ia Keaka i ka hele aku, nolaila huli hoi mai la oia me ka manao, ua poino paha kona hoaloha, aole nae i loihi loa ia wahi ana o ka holo ana mai, ike mai la oia ia Keaka e hele aku ana, a o ka mea nana i hookahaha loa aku i kona manao, e paa aku ana o Keaka, i kekahi ihe ma kona lima, a mahope hoi o kona kua, he pale kila nui, a ma kona puhaka e kilepalepa ana kekahi pa-u, me kekahi pahi i hookomoia iho ma ke kuapo, a ma kona mau pulima, a ma na wawae, e paa aku ana he mau kupee keleawe, elike me ka Akuta i ike ai i na lahui Paele apau.

            I kela ike ana aku o Keaka ia Akuta, awiwi aku la oia a ku ana imua o kona alo, a hoikeike aku la i kana mau waiwai. Me ka manao haaheo iloko ona, i kuhikuhi pakahi aku ai oia i ka hana a kela ame keia o na mea ana i lawe mai ai mai ka Paele mai, me ke kaena ana hoi i kana mea i hana aku ai a kaa mai ka lanakila iaia, me ka lilo pu ana mai o kela mau meakaua. i makaukau a i lako nona, no kona ola ana aku maloko o ka ululaau.

            "Me kuu mau lima nei, ame na niho i loaa ia'u, o ka'u mau meakaua wale no ia i pepehi ak uai a make, ka ona nona keia mau waiwai. Ua makemake au e hoolilo aku i kela poe i mau hoaloha no'u, aka ia lakou nae i hoolilo mai ai ia'u i enemi no lakou, e mau aku ana ko'u hoowahawaha i kela lahui kanaka. ma na wahi apau a'u e ike hou aku ai i kekahi o lakou. Ua lako nae au i ka meakaua i keia manawa, me keia mau mea, aole a'u maka'u hou ana i ka liona, a i lohe oe e Akuta ea, mai keia manawa aku, o na kanaka ili keokeo, ame na mapu o kou lahui, he poe enemi wale no no'u.

            "Iloko o keia mau mahina elua o ko'u noho pu ana me oe, e kaahele ana iloko o ka ululaau mai kekahi wahi a i kekahi, ua loaa mai ka ike ia'u, he enemi wale no na mea apau e halawai aku ana me kaua, me keia mau lako auanei, ua hoomaalahi loa ia mai ko kaua e kaahele oloko o keia ululaau, mai kekahi kihi o ka aina a i kekahi kihi, me ka maka'u ole ia mea he make."

            Mahope iho o ko laua kaapuni ana i kela kauhale o na Paele mailuna mai o na kumulaau, haalele iho la laua nei i kela wahi, a haahele aku la ma ke alahele komohana o ka aina. Ma keia huaka'i hele a laua. e hoomaamaa mau ana o Keaka, i ke a'o ana i ka ooihe, me ke kiola ana i kaua ihe ma kekahi wahi ana e hoailona ai o ke kumulaau, mai ka hemahema mai kona a'o ana ahiki i kona paulehia ana ma kela hana. aole wale no o ke akamai i ka mea i loaa iaia, aka o ka ikaika pu kekahi. Iloko o ka uuku me ka opiopio o kona kino ua hiki oa iaia ke kiola i kana ihe no kekahi wahi mamao: a ina ma kekahi wahi kokoke'oia e kiola aku ai me ka ikaika, e hele ana kana ihe a napoo iloko o ke kumulaau, me ka hana nuij ka unuhi hou ana mai iwaho.

            Malalo no hoi o na a'o hoomanawanui ana mai a Akuta, ua paulehia maoli o Keaka, i ka lohe ana, ame ka ike ana i na ano nakeke like ole oloko o ka ululaau, aole loa e nalo iaia kekahi ano holoholona, e nakeke ae ana mamua o kona alahele, a ina e pa mai ana ka makani mamua o kona alahele, ua hiki iaia ke honi aku i ke ea o kela ame keia holoholona, pela hoi me ke ea o na kanaka, a ma kekahi olelo ana ae, ua like aku kona ike me ka ike i loaa i na holoholona ahiu.

            Pehea ka mamao o kekahi holoholona mai iaia aku, ua hiki loa iaia ke ike, ina paha e hele ana kela holoholona mai iaia aku, a i ole e hookokoke mai ana iaia. o ke kumu o keia ike i loaa mai, ma ke ano o ke ea, na e ikaika loa ke ea. alaila ke hookokoke mai ama iaia. o ke kumu o keia ike i loaa mai, ma ke ano o ke ea, na e ikaika loa ke ea. alaila ke hookokoke mai la ua holoholona nei iaia, a ke mama mai no hoi, alaila ke hoomamao loa aku la mai iaia aku; ua hiki loa no hoi iaia ke ike i ka nui o na liona e hele like ana i ka manawa hookahi, ina no ia, ma kahi he hookahi haneri i-a ka mamao mai iaia aku.

            O keia mau ike apau, o Akuta ka mea nana i a'o aku ia Keaka, o ka mea oiaio no nae, he haawina keia i ili aku i ke keiki mai kona makuakane mai, ina no aole i a'o maili ia aku iaia e Akuta.

            Ua piha maoli o Keaka i ka hauoli i ke ano o kela ola ana me he holoholna la, eia nae iloko o ia hauoli, aole loa oia i hoopoina i ka mea oiaio loa e pili ana i ke kanaka, o ia no ke aloha i kona mau makua. Na kela aloha e hiki ole ai ia Keaka ke hoopoina, na ia mea i hooikaika mai i kona noonoo, e hele ma ke komohana a hoea i kahi i noho ai o na kanaka ili keokeo, malia o hiki ia lakou ke kokua mai iaia, me kekahi huina dala i wahi nona e hoea hou ai i Ladana, a noi maoli aku i kona mau makua, e ae mai e hoohala oia i kekahi manawa i kona ola ana ma ka malama ana i ka waiwai o kona makuakane ana i lohe wale ai ma Aferika, a i kekahi manawa no hoi ma Ladana.

            Oiai no kela manao aloha no kona mau makua e ala mau mai ana iloko o kona noonoo, aole no ia i lilo i mea nana e alalai mai i kona mau ano hauoli ma kela noho ahiu ana, o kekahi kumu paha hoi, aia mau iloko ona ka manaolana, no ka hoea mai i kekahi la, e halawai maoli aku ai oia me na kanaka ili keokeo, no ka mea ua aneane maoli no e pau kona hoihoi ia Akuta, no kona ike iho no hoi i ke kaokoa loa o kona ano mai ko kela mapu mai.

            O na mea i hanaia aku iaia e na kanaka Paele, o ka haawina a'o mua loa ia nana i haawi mai iaia i ka ike, aole he like ole o kela lahui kanaka me na holoholona ahiu, ua like wale no na mea apau imua o ko lakou alo, me he enemi la, o ka like ole wale no mawaena i kela lahui me na holoholona, he elua o lakou mau wawae a he eha hoi o ka holoholona. ma ka hana nae ua like loa lakou apau.

            Ina nae he mau enemi Paele nona, alaila aia no kekahi lahui kanaka he mau hoaloha, he poe i makaukau e hookipa aku iaia me ka maikai, ma ke ano he hoahanau no lakou a e komo pu mai hoi e kokua i ko ia nei wa o ka pilikia, a e kokua mai paha, ma ka hoopio ana aku i na enemi. Iloko o kona noonoo, aole loa he kanalua, no ka noho o kekahi poe kanaka ili keokeo ma na kapakai, a i ole, ma kekahi mau wahi no iloko o ka ululaau; ina no kona hoea imua o kela poe, aole ana e nele ko lakou lawe aku iaia nei i hoaloha no lakou lawe aku iaia nei i hoaloha no lakou, a i nele no ka loaa ana aku he lahui o kela ano, alaila aia mau no na mapu, na hoaloha kahiko o kona makuakane. aole ana e nele ko lakou apo mai me na manao aloha, i ke keiki a Tazana, ko lakou haku,

            Ke noonoo mau la ua o Keaka, no ko laua halawai pu aku me kela ohana o Akuta, mamua o ko laua hoea ana aku no na wahi pili kahakai, o kona manao, no kona ike aku i kela mau mapu, i hiki ai iaia ke hoike aku i kona makuakane, i ka wa e hoea aku ai ma Ladana, ua hui pu oia me kona mau hoaloha kahiko oloko o ka ululaau, ua moe pu me lakou, a i ole mau hana e ae paha, me ke komo like ana iloko o na hana o ke au naaupo, elike me ka Akuta, i noke mau aku ai i ke keaha iaia.

            O keia hui hou aku me kona mau makua, kekahi mea nana e hookomo mau mai ana i na manao olioli iloko o Keaka, pela hoi kona iini e halawai pu me na mapu, me kona hoomaamaa ana i kana mau mea e kamailio aku ai imua o lakou, no ke ano o ke ola ana o kona makuakane.

            Ina hoi no kona halawai aku me kekahi poe kanaka ili keokeo elike me kona, alaila e haanui aku ana oia imua o lakou, no ke ano o ka loaa ana mai iaia, o kekahi mau meakaua a na kanaka Paele, no ka mea he ano kohu ole kona kino olohelohe ke ku aku imua o kona lahui ponoi, me na kahiko i maa i na kanaka Paele.

            E hala ae ana na la, a e oili mai ana no hoi ka pule, ame na mahina, o ka laua nei hana no o ka hoomau i ka hele ana imua, me ka hoohala no hoi i kekahi manawa ma ka pepehi ana i na holoholona, i mau meaai na laua, a mamuli paha hoi o kela hele mau o Keaka maluna o na kumulaau, ua hele maoli na aahuki o kona mau lima a ikaika, me ka hookahaha nui ia aku o ko Akuta manao i ka paulehia o kona hoaloha opio i na hana apau a na holoholona, a i oi aku no paha imua o lakou.

            No keia ike maoli iho no o Keaka i ka nui o kona ikaika, no ka mea ina laua e hakoko iho me Akuta, ua like ke kino nui o kela mapu me he wahi mea liilii loa la iloko o kona mau lima a he hookahi no ana pa'i mahanahana ke haawi aku ma ka papalina o Akuta, e kaanini ana ke alo iluna me kona noke pu ae i ka akaaka, no ka hiki ana iaia ke hoolilo aku i ka ikaika o Akuta i mea ole imua ona.

            No kela ikaika, ua ano hoohemahema iho la ka Keaka hele ana maloko o ka ululaaum aole elike me Akuta ka makaala mau i na manawa apau a ina laua e ike aku ana i kekahi liona, e hohalua mai ana ia laua, e miki mua aku ana o Akuta a kau iluna o ke kumulaau, kahi o ka palekana, aka no Keaka, nae. e mau ana no kona ku malie iluna o ka honua, a nana aku i ka hana a ka liona maluna ona.

            I kekahi manawa e akaaka okoa aku ana oia umua o ka moi o na holoholona me ka hele okoa aku no imua, oiai ka liona e hele ae ana ma kekahi aoao, aole loa ia mea he maka'u iloko ona, no ka mea ua makaukau mau oia i na wa apau, e hoikeike aku imua o ka liona, ua oi ae ko ia nei ikaika imua o kona, a ua kupono hoi oia nei e kapaia mai, ka moi oloko o na ululaau waoakua.

            Ua laki maoli no o Keaka no kekahi manawa loihi, oiai aole he hoopoino wale mai o na liona iaia, o ke kumu ua maona lakou, ua nui na mea i ai ai a piha ka opu, ina no ko lakou pololi, aole loa e hoohakalia iho ana kela mau liona, i ka lele ana mai maluna ona.

            He mea hookahaha mai no nae keia i ko kaua noonoo e ka mea heluhelum oiai i kekahi manawa, e ikeia aku ana ka liona, i ke ku mai e nana ia Keaka ma ke ano, me he mea la ua maka'u lakou, i keia kanaka opio a ke koa nui wale o ka hoonahoa ana aku ma ko lakou mau alahele: no ka mea he mau manawa lehulehu ka ua o Keaka e maalo ae ai ma kahi e pee ana o kekahi mau liona kino nunui, aole nae he hoopoino wale mai iaia nei, o ka nunulu nae o ko lakou mau leo kana mea e lohe aku la, ilokok o ka nahelehele.

            Ma ka mea oiaio maoli, aole he like o ke ano ame ke kulana o kekahi liona me ko kekahi. Ina ua hoopilikia ole mai ai na liona apau e ike mai ana iaia. elike no me ke ano o na kanaka, he kaokoa ke ano o kekahi mai ko kekahi aku,

            I kekahi la nae, oiai no o Keaka e hele ana ma kekahi kula oneanea kakaikahi o na kumulaau nunui, o ka nahelehele ka nui aia hoi o Akuta ma ka hema aku o Keaka, he mau i-a helu wale no ke kaawale mawaena o laua, a iloko o ko laua nei nanea, ua kaa e ia Keaka ka ike i ke ahi hona e pee mai aha iloko o ka nahelehele, alaila kahea aku la o@ me ka leo nui i kona hoaloha i ka i ana aku:

            "E holo e Akuta no kahi o ke kumulaau, no ka mea oia he liona ke pee mai nei iloko o ka nahelehele, E @ Aole he manawa aku i koe'e kakali ai, a na Keaka. ke kei@ a Tazana, e hoopakale i kou ola, mai keia liona mai," me ka noke ana ae o ua o Keaka i ka akaaka, me ka hoomau @ i kona hele ana imua, ma kahi e kokoke ana i ka liona.

            Ke kahea aku la o Akuta ia Keaka, e hookaawale ae mai ka moi mai o na holoholona, no ka mea he make wale no ka hopena o ka mea e aa aku ana e paio me ia, oka Ke ka pane, o ia no ka hoikeike ana aku i kana ihe, me ka no ke ana ae i ka haa, elike me ka Akuta i a'o aku ai iaia, no ka hana a na mapu.

            Ke hookokoke mau aku la o Keaka i kahi e moe ana o ka liona, me kona lohe aku no i ka nunulu mai o kona enemi, aole nae ia mea he maka'u iloko ona, a ma kahi he umi paha kapuai ka mamao mai ka liona mai, ua ku okoa ae la ua liona nei iluna, me ka hele no hoi okalakala na hulu o ka a-i, o ia no oe o kekahi puaa ahiu.

            Ku iho la o Keaka, a nana aku la i ka liona, he nui maoli no ke kuno o kela holoholona, me ke kau no hoi o ka weli ke nana aku'i ka hele o kona mau maka a hulili me ke keke mai o kona mau niho nunui, e haehae liilii ia mai ai ko ia nei kino, ina no ka loaa mai i kela mau niho. Heaha nae ia mea he maka'u iloko o Keaka i kela manawa, aia oia ke ku malie la, me ka makaukau, ke paa la hoi i kana ihe iloko o kona lima akau, me kona hoomaopopo ana i ka like ole o keia liona me ka nui o na liona e ae i halawai mai me ia mamua aku.

            O ke kumulaau kokoke loa mai iaia, ma kona aoao hema, aia ma kahi o na i'a lehulehu loa, ina nei no kona manao e holo no kela kumulaau, e loaa e mai ana oia i ka liona; o ke kumulaau kokoke loa mai nae iaia, aia mahope pono aku o ke kua o ka liona, o kona hoea noluna o kela kumulaau, o ka manaolana wale no ia no ka pakele o kona ola.

            Oiai nae, ua maa o Keaka i na hana hooikaika kino maloko o ke kula, komo koke mai la kekahi noonoo iloko ona, no kana mea e hana aku ai, i hoopakeleia ae ai kona ola. Aia kela ihe loihi ke paa la i kona lima, aia hoi ke kumulaau mahope aku o ka liona, nolaila aole he manawa hou aku no ka hoohakalia ana, aku he pono iaia ke wikiwiki, i kahi e pakele ai oia, mamua o ka lele ana mai o ka liona mamua ona.

            Aia hoi o Akuta ke nana mai la i kona hoaloha opio mailuna mai o ke kumulaau, me na manao hophopo, oiai hoi ka liona e ku mai ana me ke kakali ana, o ka loaa he manawa maika iaia e lele mai ai maluna o kela kanaka opio. Aole he manawa hou iho no ke kakali ana, a no ka hooha@alia ana paha i na mea iloko o kona noonoo, nolaila holo pololei aku la o Keaka imua o ka liona e ku mai ana, me ka hookahahaia aku hoi o ka manao o Akuta no ka manao o kela holo ana aku o ka opio imua o ka liona pu kekahi i hookahahaia aku, me ke ku malie loa o ka liona, aohe wahi mea a onioni ae.

            Aia iluna o ka welelau o ka ihe ka lima o Keaka kahi i paa ai, me ka hoopololei ana hoi i ke kumu o ka ihe i@ oke poo o ka liona, a ma kahi paha he elua kapuai mai ka lonai mai, hou aku la o Keaka i ke kumu o ka ihe iluna o ka honua, a no ka ikaika o kela hou ana aku, ua kuwala aku la oia me ka weluwelu o kana ihe, a kau aku la iluna o ke kumulaau kela i like me ka alani ke kuku.

            Ua hoopoho loa ia aku ka manaolana o ka liona, no ka loaa o kana meaai, oiai ua makaukau loa kona mau wawae hope ame kona huelo, ina no kona lele mai imua, e haawi aku i kekahi huipa mahanahana maluna o Keaka, e weluwelu liilii ai ke poo o kekahi bufalo.

            Aole loa o Akuta i ike mamua i na hana lele pa, me na laau koo, no ia kumu, ua pa-umi ia ae kona kahaha, no loa mea a Keaka i hana aku ai, aka iaia nae i ike ai i ka hoohokaia ana aku o ka liona, e kela keiki opiopio loa, ua noke mai la oia i ke ke'uke'u: me ka holo ana iluna a ilalo o kona kumulaau iho me ka piha@i ka olioli, a ma ke ano hoi e pahenehene mai ana i ka liona.

            Oiai o Keaka e kau ana iluna o kela kumulaau, ua nui maoli kona eha, me kona mihi ana iho, i kona hawawa loa, o ka hoonahoa ana aku imua o kela lionam aka ina no nae aole he kumulaau mahope mai o ka liona, ina no ua ku aku oia a paio me kela holoholona, me ka paa no o kona manao, ua hiki iaia ke pepehi aku i kela liona ahiki i ka make ana, aole nae me ka maalahi, aka me ka nui no o ka hana, e manuhe'u ai kona kino.

            Aole he hana hou aku o kela manawa, o ka hoomanawanui wale no i kona eha, a o ke kakali hoi, o ka hele o ka liona mai kela wahi mai, no ka hora okoa kela kakali ana a Keaka, akahi no ka liona a hele n okekahi wahi okoa, no kona ike paha, aole he waiwai o ka noho hou ana i@ oma ia wahi. oiai aia kona enemi iluna o ke kumulaau, e hiki ole ai iaia ke hoopoino aku i kona ola.

            I ka mamao loa ana aku o ka liona i kahi e, akahi no o Keaka a ku ae mai kona wahi e noho ana, a iho mai la ilalo , me ka houhou ia aku o kona kino, e na kuku ooi o kela kumulaau, a me ka hoomanawanui oia i hooikaika ai, ahiki o kona haule ana iho ilalo.

            No kekahi mau ia lehulehu mahope mai i hoomanawanui ai o Keaka i kona mau palapu, aka i ke ola ana nae, ua hoi hou mai la ka ikaika o kona kino, a pau no hoi ka auwe mau ana, eia nae, ua loaa he haawina a'o maikai loa iaia, aole e hoaano hou imua o ka make, aka e malama i ka makaala i na manawa apau.

            Mahope mai o kela loaa ana o na palapu i ke kino o Keaka, aole o laua kaahele, aka he hookahi no wahi e noho ai, me ka palu mau ana aku i ka mapu i na wahi i eha o kona hoaloha, ma ia hana ana nae i hikiwaawe ai ke ola ana o na wahi i eha.

            I ka loaa hou ana o ka ikaika kupono ia Keaka, a ola loa ae la no hui kona mau pala-pu, ua hoomau aku la ka laua hele ana no kahi o na kapakai, me ka hoopiha hou ia ana mai o ko Keaka noonoo, me na manaolana hauoli no kona hoea aku i kekahi wahi i nohoia e na kanaka malamalama.       

            I kekahi la nae, oiai no laua nei e hele malie ana iloko o ka ululaau, maluna o na lala laau, lohe aku la o Keaka i ka nakeke o na lala laau maloo malalo pono iho o kana wahi e kau ana, i kona nana ana mai, ike mai la oia i kekahi kanaka ili keokeo e hele ana a iaia i nana iho ai iluna o ka lepo, aia na moali o na kamaa lehulehu e waiho ae ana, he mea e hoke mai ana iaia aole o kela wale no ke kanaka ili keokeo, aka he nui a lehulehu wale lakou, a e hele ana hoi no kahi a laua nei i makemake ai no na kapa kahakai.

            No kela ike pono ana o Keaka i kekahi kanaka ili keokeo, a hui pu iho no hoi me kona makemake he halawai me kona lahui ponoi, manao iho la oia e hookolo pololei aku ma kahi a kela mea e hele la@ua huhu aku la nae o Akuta me ka i okoa ana aku, aole he pono iaia he hookokoke aku i na kanaka, no ka mea he keiki oia na ke keko, oiai o ka moi o na mapu, kona makuakane, aohe nae he wahi mea a hoolohe aku o Keaka i ka manao o kona hoaloha, no ka mea he okoa loa no ka noonoo o na mapu, mai ko na kanaka mai.

            O ka Keaka pane mua o ka mapu, ua makemake loa oia e halawai me na kanaka ili keokeo, a e hoouna aku ma o lakou la, i ka lohe i kona mau makua ma Ladana, eia oia iloko o ka ululaau me Akuta kahi i noho ai, a oiai o Akuta e hookohe aku ana i kela mau hoakaka, ike koke iho la oia. he okoa loa ka mea a Keaka e noonoo la, o ia no ka huli hoi ana aku imua o kona mau makua, a e pau hoi ka noho ana iloko o ka ululaau me ka mapu.

(Aole i pau.)