Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 52, 26 December 1919 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

O KA MALAMALAMA O KE KAU

OHA HOU OIA NO KA

 OLELO A KE AKUA

 

 

            E ka mea nona ka lokomaika@ nui ame ke aloha oiaio, no ka pono e hoopakaia na mea e pomaikai ai kou lahui ponoi, maloko o ke Kilohana nei, oia ao oe e ka mea mahaloia Sol. Hanhano, Aloha oe:-E oluolu nui mai hoi oe ma kekahi wahi kaawale o ke Kilohana nei, no ko'u mau manao kakoo i na mea i hoopukaia ma ka la 5 o keia mahina i kaahope iho la e Sol. Piilani Hookaa. Pe@ei no ia:

 

            Aole he mea hiki ole ia Iesu ke hele aku kakou me ka maemae maloko o ko kakou mau naau, a o ka mea, ho Uhane ke Akua; a o ka poe hoomana Iaia, he pono no lakou e hoomana aku Iaia me ka uhane me ka oiaio.

 

            Nolaila, o ka poe i maemae ma ka naau e ike lakou i ke Akua. Aole anei ua kauoha mai o Iesu ia kakou, e manaoio, kakou i ka malamalama i lilo kakou i poe keiki no ka malamalamaoia, oia no ke poo manao maluna ae, o Kristo no ia, ka mea nona ka mana e ola ai.

 

            H eha mau mea nui a'u i ike ai. Ekahi: Ka mihi lahui; elua, na kauka hoonui lilo; ekolu, na la e hookeai ai; eha. ka hana e pakele i'o ai keia lahui kanaka mai ka luamimiloae o ka mako; nolaila piha pono ka eha.

 

            Penei ka mea i palapalaia ma Ioaue 3, pauku 36: O ka mea manaio i ke Keiki, he ola mau loa kona; aka, o ka mea manaoio ole i ke keiki, aole ia e ike i ke ola; e kau mai ana ka inaina o ke akua maluna iho on a.

 

            E hoihoi pono ae kauna no ka mahele @, ka mihi lahui. O keia kekahi o na mahele ano nui oa i ke ola ana o kakou ka lahui Hawaii penei e maopopo ai: He maa loa keia lahui kanaka i ka holoholo olelo, ni'ani'a wale, hoino wale, hooioi, hookano, kuko ūmi ole, huhu, hoowahawaha i na mea pono kumakaia, paakiki, naau kiekie, make make i ka lealea, aole makemake i ke Akua, hoole i ka mana o ke Akua, nona ka lokomaai o Iesu Kristo. No ka mea, aole kakou e hakoko ana me ka mea i'o ame ka mea koko: aka, me na alii, na mea ikaika, na haku o ka pouli o keia ao, ame na uhane ino o keia ao; a he ma'i aai keia ia kakou, ka lahui Hawaii mai o a o o ka aina.

 

            Pehea iho la kakou e mihi ai? Penei e kiola loa kakou i keia mau hana ino apau. Pehea hoi ka hakihaki wale i na kanawai o ke Akua? Mai hana aku no @e ia hana, o kou ola iho la no ia, ame ko kou hale apau. Penei ka Paulo ia Tinoteo: Aka, o ka manao i ke Akua, me ka oluolu ia, o ia ka wai wai nui, a o na mele hapuwale ame ka naaupo o kau ia e pale aku me ka ike e aku ua hoolu lakou i ka hakaka.

 

            I ka poe maemae, ua maemae na mea apau: aka, i ka poe haumia ame ka hoomaloka, aohe mea maemae ia lakou, ua haumia nae ko lakou naau me ko lakou @@namanao, ua hooiaio ko lakou waha i ko lakou ike ana i ke Akua; aka, ma ka hana ana ua hoole lakou, he poe e hoowahawahia he hoolohe ole, he ku ole i na hana maikai apau. Eia ka Iesu rula gula, i oloelo aku ai i ka wahine moekolohe a na Parisaio i lawe aku ai imua o Kona alo me ka manao ino, e pepehiia elike me ke kanawai o Mose:

 

            E ka wahine, auhea la kela poe i hoopii mai nei ia oe, aole anei kekahi i hoopa'i mai ia oe? I aku la ia: Aole kekahi, e ka Haku. I mai la o Iesu iaia: Aole no hoi au e hoopa'i aku ia oe, e hele oe, mai hana hewa hou aku; o ka laau ola keia apuni ka aina iwaena o keia lahui kanaka Hawaii, a i makemake kakou e mihi imua o ke Akua me ka manao haahaa no ko kakou mau hewa e kala wale mai ana o Iesu, a o ou ola iho la no ia, ke malama oe i keia rula gula a Iesu; oia hoi e hele oe mai haua hewa hou aku, aole e kipa wale mai ana na ma'i like ole ma ka ipuka o kou home, no ka mea aia o Iesu me oe i na wa apau.

 

            Penei ka @ Ionana hoolana mua, 4:15: O ka mea e hooiaio ana ia Iesu o ke Keiki ia a ke Akua, ke noho nei ke Akua. Penei ka 1 Petero, 3-12: No ka mea, ke kau nei ua maka o ke Akua maluna o ka poe pono, a ke lohe nei Kona pepeiao i ka lakou pule, aka, ua hoomakae ka Haku i ka poe hana hewa: nolaila ua lawa oe me na mea neaikai apau.

 

            Mahele 2, na kauka hoonui lilo, me ka poiao mauwale o kau dala me ka nui o na hooluhi wale ia oe, o Kou manaoio no iaia me ka oiaio, aole he mau pilikia ma ke kino e loaa ana ia oe, aole he puna laau elike me na kauka. Pehea na uhane ino, he hiki no i ke puna laau ke hoola? Aole. Penei ka Iaesu i ka makuukane o ke keiki aa i uluhia ia e kauhane ino: A i hiki ia oe ke manaoio, e hiki no na mea apau i ka mea mauaoio. Kahea koke aku la ka akuakana o ua keiki la, i aku la me ua waimaka: E ka Haku, ke manaoio nei au; e kokua mai Oe ia'u i kuu manaoio ole. Ike mai la o Iesu i ka lulumi ana mai o ka ahakanaka, alaila papa aku la oia i ka uhane ino, i aku l aiaia: Ke olelo aku nei au ia oe, e ka ihane aa, a kuli, e hele aku oe pela mailoko aku on a, mai komo hou iloko on a. Kahea ae la ia, a hookaawili hou iho la iaia, a puka aku la mailoko aku on a, a like iho la oia me ka mea i make, no ia mea, ua nui ka poe i olelo ae ua make i'o no. Lalau iho la o Iesu i kona lima, hoala mai la @eia iluna, a ku ae la ia iluna;  

 

aole keia he hana hiki wale ke mahiki wale ia aku, aka, i ka pule, me ka hoo keai me ka oiaio, ma keia mau mea e maopopo ai ia kakou aole e hiki i ke puna leau a ke kauka ke hoola i ka mea pilikia, a pela wale aku.

 

            O Iesu wale no me ka poe apau i ma naoio i Koua inoa ahiki o Iesu ma Kana i Galilaia, a ua maʻi ke keiki a ke alii ma Kaperenauma, a lohe oia ua hiki mai, hele aku la ia i On a la, a nonoi aka la Iaia, e iho ae Ia e hoola i kana keiki, no ka mea, ua kokoke oia e make. @ mai la o Iesu, in a aole oukou ike i ma hoailona ame na hana kupanaha, aole oukou e manaoio mai. Olelo aku la ua alii la Iaia: E ka Haku, e iho ae Oe o make kuu keiki. Olelo mai la o Iesu iaia: O hoi, ua ola kau keiki, Ua manaoio aku la ua kanaka la i ka olelo @ Iesu i ha'i mai ai iaia, a hoi aku la, a i kona hui ana me kana mau kauwa, haʻi mai la lakou, i mai la: Ua ola kau keiki.

 

            Nolaila, aole puna laau a Iesu, o ka manaoio wale ana no o ke alii ia Iesu o ke ola no ia; nolaila aole hana hiki ole ia kakou ke holo imua o Iesu; nolaila aole waiwai o ke kauka; pehea hoi ka haki a lewa ka wawae ame ka lima ame na pilikia e ae? He ola wale no ke kumu o ka haki ana; he ola wale no ma ka inoa o Kristo Iesu.

 

            Pehea e maopopo ai? Penei: Ha@i ia ka wawae o kaʻu wahi kaikamahine ua lawe au no ka huki ana mai a ke ka uka i ka wawae ma@ka Halema'i Meiwahine, wahiia a paa me ka papa manoanoa, aolenae he laau, ua hoi koke no au iwaho e noho ai, oiai e lilo ana ka noonoo no ke kamaua i ka maleama o ka halepule o ka Hoomana Naauao o Kealaula o ka Malamalama. Iloko o na pule elua a oi, ua ano kupilikii maoli, ua haalele ia Honolulu, hoi mai la no Waipahu nei, he manawa pokole o ka hoomanawainui ana, a o ka mapopo no ia o ka pilikia. Haalele no ia ia Waipahu nei no Hilo, kahi o ka aelike mua a kau no i ka moku, o ke ola no ia o ka'u wahi kaikamahine.

 

            He pokole wale no ka hana ia Kristo Iesu, me kou naau apau. Pololei wale Kana mau olelo, i haʻi mai ai, penei: I paa ko oukou manaoio ma ka maua o ke Akua, aole hoi ma ke akamai o ke kanaka. Nolaila, he mea mana a hoopakele ke Akua i kou wa popilikia, malama pu i keia mau mahele: Akahi, haahaa, oluolu, mai hoopuka wale i na oleloino, ma ko ou kou mau waha; e haalele i na mea ano ino apau; e ku-e mau aku i ka hewa; e malama pono ana i kau wahi hana, mai hele wale ma na kauhele e waalau ai, e hoopau manwa wale ai, e malama pono i kou noho honua ana, a e malama pono ana ia kakou mai na pahele wale ia, a i lilo ai kakou i poe keiki no ka manaolana iloko o Iesu Kristo e malama pono ana i ka manawa; he mau la ino keia ; nolaila aole waiwai o ka laau a ke kauka e inu ai oe aole maopopo o kana mau mea i hopohuihui ai ia oe, nolaila pilikia wale oe i ke kanaka.

 

            Pehea hoi o Iesu Kristo, he mana Kona me Kona ano Akua me ka mana o Kona Uhane Hemolele, e hiki ai Iaia ke hoola ia oe i kou mau pilikia apau? Penei ke Paulo olelo hooikaika i na haipule: Mai noho oukou a hoohalike me ko ke ao nei; aka e hoopahaohao oukou ma ke ano hou ana o ko oukou mau naau, i hoomapopo oukou i ko ke Akua makemake, ke pono, ka hooluolu ame ka hemolele, nolaila, mahea kaua e kuu lahui e koho ai? Ma ke kauka anei o ka mea he kanaka wale iho no oia, ai ole, o ke akua anei o Kristo, no ia, ka mea nona ka mana e ola ai? Nau ia e noonoo pono me ke akahele loa; i ke kanaka paha, o ka mea make wale, a i ole o Kristo Iesu paha, o ka mea e ola mau loa ana, ia ao aku, ia ao aku, a i ka manawa pau ole.

           

            Nau ia e kaana ponoimua o kou alo, a oiai ke anai nei ka make ike ole ia i keia lahui Hawaii. Mai kanalua no ke ola hui iloko o Kristo Iesu, e ku a e hana nona, oiai ko kakou mau la e noho opiopio ana, oi hiki ole mai ai na la ino, a hookokoke ole mai na makahiki, aʻu e olelo ai, aole oʻu oluolu i keia mau mea.

 

            Mahele 3, na la e hookeai ai. Penei ka Sol. Piilani Hookaa i hano ai e lilo kela Sabati ame keia Sabati i la hookeai, ame Dec. 25 ame 28, 1919, ame Ianuari 1, 1920. Mahalo nui i keaia mau mea maikai i kupono no iaia ma kona manaoio, pela e pono ai; nui loa kela maikai. Pehea iho la kaua e pono ai oiai he mau la ano nui loa keia i ko kakou ola honua ana? Aole paha e hiki ana ke hooko pono ia keia mau la hookeai. He mea maikai ka hookeai ana. aole pono ke papa ia ia manao maikai. Penei hoi ka Iesu rula gula, , a i hookeai oukou, mai hoinoino maka oukou, elike me ka poe hookamani, no ka mea, ua hoinoino lakou i ko lakou maka i ikeia mai e na kanaka ka lakou hookeai ana. He oiaio Kaʻu e olelo aku nei ia oukou, ua loaa ia lakou ko lakou uku; aka, i hookeai e poni i kou poo, a e holoi i kou maka; i ike ole ia ai kau hookeai ana e na kanaka, aka, i ikieia e kou makua, ina no i kahi nalo oia ke uku mai ia oe ma ke akea.

 

            Nolaila, aole keia hana hookeai he hana paani wale me ke ano hookamalii a hoikeike wale i mea e ike mai ai kanaka. aka, pehea la e pono ai keia hana nui?

 

            Penei: E malama i ka noho maemae ana o ka home, e kipaku i na mea ano ino apau mailoko aku o kou home, na olelo pelapela, ka hakaka ame na mea e hoopilikia wale ia ai ka noho maemae ana, a i kou komo ana ma kou keena mehameha o kou home, ua halii mua mai ka maluhia me ka eehia nui imua o ke Akua Kahikolu kickie loa, a i ka wa pono e haule mai Kana kokua ia oe no   

 

HE HOALOHALOHA NO MISS LILY

HOSEA

 

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:-E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kau pepa i keia mau manao hoalohaloha no Lily Hosea, ko makou hoahana pu a hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao, a e noho ana ma ka apaua o Kamoiliili.

 

            Oiai pa oluolu i ka Mea Mana Loa ke kii ana mai a lawe aku i ka hanu ola o ko makou hoahanau, Lily Hosea, ma ka la 10 o Dekemaba, 1919, mahope ino o kona kaa aua i ka maʻi no kekahi manawa loihi, ma kela aoao mau o ka honua, a waiho iho la i kona makuahine, Lahela Hosea ame kona mau kaikunane, e noho me ka luuluu ame ke maumaha nona ma keia ao mauleule.

 

            Nolaila o makou o na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao, e noho ana ma ka Apana o Kamoiliili, ma o ko makou mau komite la, ke komo pu aku nei me ka makuahine i hooneleia i ke kaikamahine, ame na kaikunane i nele i ke kaikuahine, e auamo pu i ko oukou mau kaumaha ame ka luuluu, me ke noi pu ana i ko kakou Makua ma ka lani, e hoomaha mai i ko oukou mau luuluu, elike me Kana i olelo mai ai: "E hele mai oukou apau loa i Oʻu nei, e ka poeluh a kaumaha, Naʻu oukou e hoomaha aku."

           

            Nolaila, e hoolana i ko oukou mau manao luuluu, no ka mea, aole ka kakou mea aloha i make, aka, ua moe aku oia e kali ana no ka pu a ka Anela i ka la e ala mai ai o ka poe apau i moe aku iloko o Kristo.

 

HIRAM KAAHA,

MAIKA PAIAINA,

IELEMA KUHAUPIO,

WLLIAM REES,

ANE KAHAULELIO,

KEAU DUNCAN,

ALAPAI ASAM,

HANA PAIAINA,

FANNY COLLINS,

ANA MALIA MAHOE,

SARAH GONSALVES

              Na Komite.

 

E HOCHUIIA ANA EKOLU MAU HUI

TRUST I HOOKAHI.

 

            O na hui trust ekolu i hoolaia ai e hoohui ae a lakou i hookahi e ku kaawale ana no lakou ahiki i kekahi manawa iloko o na mahina o Feberuari, a i ole, Maraki paha elike me ia a A. N. Campbell o ka Hui Trust a Waterhouse o ka hoike ana ae ma ka Poakahi aku nei o ka pule i hala.

 

            Eia no ka kekahi komite ke hoomakaukau mai nei i na mea e pili ana i ka hoohui ana, a me he mea la ma ka mahina o Feberuari e hiki mai aua e makaukau ai, a i ole, mahope iki aku paha. O na hui i hoolalaia, no ka hoohui ana a lilo i hookahi, oia ke Guardian Trust Co., Henry Waterhouse Trust Co., ameka Bishop trust Co., a o ua keena oi kana e hoonaia nei o ka Henry Waterhouse Trust Co. ma ke kihi o na alanui Papu ame Kalepa, ke keena oihana aku ana o ia mau hui. E hoohuiia ae ana ka ia mau keena i nei manawa a e komo pu ana ke keena e hoohanaia nei e H.S. Gray i nei manawa. Ma ka lokahi la hoi ka ikaika.

 

            kou mau pilikia o ka noho kaumaha ana, no ka mea, ke kau mai nei na mka o lehova mailuna mai, ke lohe nei Oia i ka pule a ka mea manaoio Iaia, a ke hoomaka e nei i ka poe hana hewa.

 

            Nolaila, o ka hoohaahaa ole, me ka mihi ole, me ka naau pepe, ame ka hoonui i ka hana hewa ame ka noho naaupo ana, o ia ka mea i make nui ai keia lahui kanaka Hawaii; nolaila, e ka laau e olaʻi, oia no ka Iesu i olelo aku ai i ka wahine moekolohe, o ia keia: E hele oe mai hana hewa hou aku, nolaila na kela ame keia mea i kaumaha i na pilikia ma ke kino e ana aku nona me esu, no ka mea, oia no ka mea  k i kona wahi i haule ai.

 

            He mea nui no keia, o ke Akua nae ka i ike ialoko o kou naau ame kau e hana ai.

 

Mahele 4, ka hana io e pakele ai keia la hui manaka mai ka luamimilo ae o ka make. Penei ka Maraki, ke kaula hope loa. Mok. 4:2: Aka no oukou ka poe weliweli i Koʻu inoa, e puka mai ana ka la o ka pono, me ka mea hoola iloko o Kona mau eheu: a e hele aku oukou, a e lele oliol, elike me na pipi keiki i kualuia; a e hehi iho oukou  ka poe aia; a e lilo lakou i lehu malala iho e ko oukou mau wawae, i ka la aʻu e hanai ai i keia wahi a Iehova o na Kaua.

 

            Penei: O ka hua o ka uhane, o ia ke aloha, ka olioli, ke kukahi, ke ahonui, ka lokomaikai, ka maikai, ka manaoio, ke akahai, ka pakiko; aohe kanawa papa mai ia mau mea.

           

            Heaha ka laau awahia o ka make e ike ole ia nei e kakou ka lahui Hawaii? Penei: Ka inaina, ka hakaka, ka ukiuki, ka huhu, ka hoopaapaa, ka mokuahana, ka manao ku-e, ka huwahuwa, ka [pepehi kanaka, ka on a ana, ka uhauha ana ame na mea like; ka moekolohe, ka hoomakama, ka hoohaumia, ka makaleho, o ka hoomanakii no keia i ku-e  ke kumukauawai o ke Akua, no ia mea o ka mea i lulu ma kona kino iho, no ke kino ia e ohi auanei i ka make, aka, o ka mea e lulu ma ka uhane,na ka uhane ia, e ohi auanei i ke ola mau loa.

 

            Nolaila, mai kinai i ka uhane, e kini me ka pule mau i na manawa apau no Iesu.

 

            O ka pule ikaika a ke kanaka pono me ka oiaio, e hoola no ia, i ka mea i loaa i na plapu m ke kino: ame kona uhane. Nolaila o na mea i hoopuka ia ma ka la 5 o Dekemaba, 1919, e sol. Piilan Hookaa, he mau manao waiwai nui no ia.

           

            Me ka mahalo i ka Lunahooponopono ame na keiki hoonohohua kepau koʻu mahalo nui.

 

              REV. D. A. KAAIAHUA

 

            Waipahu, Honolulu, T.H.

 

KO MAKOU MAMA ALOHA KALO

EA KAPULE UA HALA

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:-E oluolu mai oe noʻu kahi wahi rumi kaawale o ka kaua hiwahiwa, ka elele lawe kauoha a ka la-hui, i ike mai ai na kini makamaka ame na hoaloha o kuu mama hele loa, mai ka puka ana a ka la ma Haʻehaʻe @ Kumukahi, a ka welona a ka la i ka mole olu o Lehua. O ke kanka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, a ua pika i ka popilikia. Puka mai no ia me he pua la, a ua okiia aku, a holo aku no ia me he aka la, aole ia e mau.

 

            Ma ke kakahiaka Poalua, Novemaba 4, 1919, hora 8, i kipa mai ai ka anela o ka make ma ka home o kuu mama a lawe palanehe aku la i ka hanu ola o kuu mama a lawe palanehe aku la i ka hanuola o kuu mama i aloha nui ia, a waiho iho la i ke kino lepo, na makou na na keiki e paiauma aku ma keia ao oinea.

 

            Ua nalo na maka, ua pau ka lohe ana i kona leo, aka o ke aloha o kuu mama aole ia e pau; he mea nui makou kana poe keiki iaia, ame ua moopuna. He puuwai hamama kuu mama e hookipa ana i na malihini ame na makamaka, e hea ana i ke kanaka nui ame ke kanaka iki, e ike ana i ke kiekie ame ka haahaa, he haipule oiaio kuu mama, a he hoahanau no ka Ekalesia o esu Kristo o ka poe hoano o na la hope nei.

 

            Ua hanauia kuu mama ma Kipukai, Kauai, na Akau ame Kaloea (w), i Iune, la 18, 1857,

 

            E kipukai e, o ko hiapo au i haakohi mai ai, ua hala, ua nalo, ua hele aku la i ke ala hoi hou ole mai; e na lipoa aala o mopi, e na opelu kaha nalu o Mulehu, e ke one wali o Paliuli, o ka lei a oukou i luhi ai, ua wehe mai la i ka pili hookoo ialoko, a aole loa hoi e hehi hou i kou mau kapakai aloha ame kou mau makalae.

 

            E Kemamo waihu, wai anuhea, wai makaikai a ka malihini, aole e inu hou o mama i kou wai ono. E Hulaia kuku poahaa, e Kawaipapa i ke ani peahi a ka lau o ka niu, ka home aolha o kuu mama, auwe, luuluu Hanalei i ku ua nui, kaumaha i ka noe o Alakai.

 

            E Haupu ka Mokihana, e ka maile laulii o Kuilei, aole e lei hou o mama i ko olua aala onaona.

 

            E ka ua nihi pali o Paupua, aole oe e hoopulu hou ana iaia. E ka makani aloha o ka aina he Alaole, e lawe pa mai ana no i ke aloha o kuu mama; auwe, lulu wale!E kalanipuu e alo nei i ke kai, e Niumalu i ke kula mahiki pio i ke one, e Nawiliwili i ka ehu a ke kai, e Lihue i ka ua kenikeni, e Koloa i ka uanoe, o ka ipo aloha a opukou kuu mama ua hala aku la me Hiku i ka nahele. Ke hooipoipo ae la me na Manawaiopuna e walea ana me Minehaha i ka uka o Hanapepe, e pee iho ana ke aloha e nalo maloko, hoike ia e ka waimaka haniui mawaho.

           

            E waimea i ka wai ula iliahi, e Kikialoa i ka auwai a ka menehune, ke hoohune mai la ka makani he Waipao, ke hooipo ae la me ke one o Luhi; auwe, ua luhi au i ko aloha e mama.

 

            E Kekaha pua ohai i ka makani moe ahua, e mana i ka liula; e Nohili i ke one kani, e Poliahle i ka pahapaha, i lei hooheni no kuu mama; auwe, aole oia e maalo hou ma ko oukou mau kaiaulu, a no ka mea ua niau palanehe aku la ka hele ana a ka wahne luuluu wale, aia paha kuu mama i ka laʻi o Puna, e walea ana me ke kalukaluokewa. Ke wawa mai la ke kai o Puna, ke ne hone nei ke aloha o kuu mama i ka poli.

 

            E Waipouli i ka liua heihei, e ka lulu o Maikeha, e ka nalu haʻi o Makaiwa, aole oia e hee hou i kou mau nalu; e ke ao hooponunu o Pohakupili, e ka wai hui o Waipahee o, na manienie hawanawana o Kaneaha, aole e kiheahea hou ko oukou mau kehau huihui maluna on a; auwe, aloha wale kahi a kuu mama i noho ai!

 

            Me keia mau wahi hoomanao ana no ko makou mama, ke pule nei i ko kakou

           

            O makou iho no na kaiki i hooneleia i ka makua hine.

 

CARRIE MALINA.

NANE KAPULE,

LAIKA AUNA,

HANA KEUMA,

 

 

HE HOOMAIKAI

 

            O makou o na lala o na Ahahui C.E. Pokii, Kawawaena ame Makua o ka Ekaleiia o Waioli Huiia, Hanalei, Kaui, ma o ko makou komite la, ke haawi aku nei i na hoomaikai ana a nui i na makamaka, na hoaloha a i ka poe no apau i haawi mai i na kokua aloha ana, ame na hana lokmaikai e ae, ma na hana ahamele o keia mau C.E.  malamaia iho nei ma ka Poaono, la 13 Dekemabe, 1919, nona ka huina dala i loaa mai he $330, a na ke Akua ko kakou Makua iloko o ka laui e kiai mai, oiai kakou e noho kaawale ana.

 

ELIZABETH W. WERNER

                                                                               WM. WERNER,

                                                                                                                 Komite.

 

 

Hanalei, Kauai, Dec. 20, 1919.

 

            LADANA, Dec. 24.-Ma ka la i nehinei ke kukakuka ana a na loea kanawai o ke aupuni Pelekane me na loea kanawai Palani ame Beligiuma e nili ana i ka lakou hihia ni ka hookolokolo ana aku i ka Emepera Kelemania Mua. Ua hoikeia mai ka hooholo ana a na loea kanawai i ka lakoou kumuhoopii e kue ana i ka Emepera Hohenzollern.

 

KA HELU KANAKA O HAWAII NEI

 

            I kulike ai me kuahaua a ka Peresidena Wilson o Amerika Huipuia, i na makaaina apau e noho ana maloko o Amerika, a pela hoi me ke kuahaua a Kiaaina Mcarthy no ka helu kanaka maloko nei o keia Teritore, e hoomaka aku ana kela hana, ma ka la elua ae nei o ka mahina o Ianuari, e pau ai iloko o ka mahina hookahi mai kela manawa mai.

 

            Eia na kanaka ia lakou kela hana, ke hoomakaukau mai nei i na mea pau e maalahi ai ka lakou mau hana, me ka hoomaukaukau ana hoi i na ninau apau, no ka pane ana mai o kela ame keia maainana.

 

            O keia malalo iho nei je kuahaua helu kanaka i hoopukaia ae e Kiaaiana C.J. Mcarthy ma na olelo o na lahui like ole e noho ana maloko nei o keia Teritore, a i kauia aku hoi ma na wahi kupono e ikeia ai e ka lehulehu.

 

OLELA KUAHAUHA 

 

            Oiai, ma ke kanawai o ka Ahaolelo Lahui i aponoia, Mariki 3, 1919, e lawelaweia aku ana ka helu kanaka umi makahiki umi kumamaha, e hoomaka ana ma ka la elua O Ianuari, umi kumamaiwa haneri me iwakaluna; a

 

            Oiai, ma na manao o ke Kanawai o ka Ahaolelo Lahui i olelo mua ia ae nei, ua waihoia mai ka hana i ka Buro Helu Kanaka o Amerika Huipuia, no ka houluulu ana mai i na papa hoike ana i ka ano o ka lahui kanaka, ka oihana mahiai, ka oihana likiala ame kekahi mau hana e ae; a

 

            Oiai, he mea ano nui loa, no ka pono o na kanaka o Hawaii, he mea pono e lilo keia helu kanaka i hoike piha pono a pololei o ka lahui kanaka, ame ka oihana mahiai, ka oihana mikiala, ame na hana e ae o ua Mokupuni:

 

            Nolaila, auo, Owau o C.J. Mcarthy, Kii=aaina o Hawaii, ma keia ke kukala aku nei, a ke hoike aku nei, malalo o ka kanawai i olelo mua ia ae nei o ka Ahaolelo Lahui, ua lilo i hana na kela ame keia mea, ka pane ana i na ninau apau, maluna o na papahoike helu kanaka i pili iaia, ame ka ohana i kuleana aku ai oia, a ahi mahi ana e noho ana, a o kona ohana paha, a i ole ka oihana mikiala e lawelaweia ana eia, a e kona ohana paha, a o kekahi mea kanaka makua e hoole ana i ka hana ana aku pela, e kaa aku no oia malalo o kekahi hoopaʻi koʻikoʻi.

 

            O ka manao nui o ka helu kanaka, no ke ake ana no ia e loaa mai ka hoike laula e pili ana i ka lahui kanaka, ka oihana mahiai, ka oihana mikiala ame kekahi mau oihana, e ae o ke teritore, a ua koiia na pane e haawiia mai e ua mea apau, i wahi e hiki ponoai ke hoonohonoho pono ia ua papa hoike laula la. Aole he kuleana o ka helu kanaka ma na mea pili auhau, ka oihana koa, a hana kiure paha a hookikina aku paha i ka nui o ka poe hele kula, a i ole no kahooko ana aku paha i kekahi kanawai lahui a kuloko, a kauoha kanawai paha, aole hoi e hoopilikia wale ia aku kekahi mea kekahi auo, a ka hoolako ana mai i na mea i make      makeia aku ai. Aole loa he makaʻu ana. no ka hoikeia ae o na mea e pili ana i ke kino o kekahi mea, a i kana mau hana paha.Ua papa loa ia kela me keia paahanao ka Buro Helu Kanaka, malalo o kekahi hoopaʻi koʻikoʻi, mai ka hoike walo ana ae i kekahi mea ana e ike ai.

           

            Nolaila, ke hoeueu ikaika aku nei au i na kanaka apau e paue me ka hikiwawe, piha pono, a pololei, i na ninau apau i waihoia aka ia lakou e ka poe helu kanaka a mau limahana a ae paha o ka Buro Helu Kanaka, a e hana like ma na ano apau i wahi e lilo ai keia hana nui a kupono i ka lehulehu i mea holoua,

 

            He mea pono i na kanaka o Hawaii ke hoomano i keia mea oiaio, maluna iho o lakou ke koʻikoʻi no ka holomua, a no ka holomua ole paha o keia helu kanaka. O na hopenam e hoopukaia aku ana mahope a e ouunauwe laula ia aku ana mahope a e puunauwe laula ia aku ana, e hoonohonohoia no ia mai na mea mai i hoolakoia aku i ka poe helu kanaka e ka lahui. Ina aole i piha pono, a pololei keia mau hoike na nele ka helu kanaka i ka loaa ana o kana mea i makemake ai, he mea hoi e hoike mai ana i kahi i ku ai o Hawaii, ma na mea e pili aua i kona lahui kanaka ame kona oihana mahiai ame na oihana mikiala ame na hana e ae.

 

            I hoike no keia, ke kau nei au i koʻu lima me ka hoopili ana mai i ke sila o ke Teritore o Hawaii.

 

            Hanaia ma ke kulanakauhale o Honolulu i keia la umi kumamalima o Dekemaba, A. D. 1919.

 

                                                                                                            C.J. McCARTHY; Kiaaina.

 

            Na ke Kiaaina:

(Sila)                CURTIS P.IAUKEA.

 

                                                Kakauolelo.

 

HE HAPAHA MILIONA NO KA HAKAKA KUʻIKUʻI PUU PUU

 

            PARIS, Ost. 17-O ka Kunahoohaua Decoin o ka Ahahui o na Hana Paani Wonderland ka i hoolaha ae ma ka la i nehinehi no ke noi ana mai o Jack Kearns, ka lunahoohana o Jack Dempsey, ka moho hakaka kuʻikuʻi puupuu kaulana o ke ao, no hapaha miliona dala, me ka pono o ke koho ana no kekahi pakeneka o na loaa o ka pukapa no ka hakaka ana mawaena o Dempsey ame Carpentier maloko o Parisa. Ma ka Decoin hoakaka ua kelekalapa aku nei oia i kekahi pane ia Kearns e haawi ana o hapaha miliona dala a e noi pu aku ana no ka Kearns pakeneka i makemake ai no na loaa o ke puk@n@.

 

O REV. JOHN E. KEKIPI MAIA UA HAALELE MAI I KEIA OLA ANA

 

            O Rev. Eli Kekipi Maia o ka Hoomana Naauao ua pauaho mai oia i keia ola ana ma ka hora 2 o ka wanaao poniponi o ke kakahiaka Poaono i hala aku la ma kona home ma ke alanui Kanoa a maka auwina la Poaono nei i maneleia aku ai koua kino lepo mo ka pa ilina o Kalaepohaku. Na Rev. A.L. Nakea i malama i kona aanina haipule.

 

            Ua hanauia oia ma Hana, Ma@i, i ka 1859, a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 60, 8 malama ame na la keu he 18.Mailoko mai oia o ka puhaka o J.K. Maia o Kohala, Hawaii, ame Mary Kaanaana Mahaiki o Hana, Maui, kona luaui makuahine.Ua haalele iho oia he kaikuahine oia o Mrs. Andrew I. Birhgt o ke alanui Kanoa, me na makamaka ame na hoaloha lehulehu e kania-a aku nona.

 

            Ma ka mahina o Novemaba i hala ua noho hookeai oia no na la he 40 a o ka pau koke ana iho nei no ia o ia mau la, a ikloko o ia mau la aole oia i inu wai, aale hoi i ai i kekahi mau meaai, a ma ka pau ana o ia mau la ua haawiia ke kahi papaaina i luluu i na meaai like nona a he lehulehu na hoahanau i ahahai mahope ona i konoia ma ia papaaina, a oiai kona mau hoaai e hoonuu ana i na meaai ono i hoomakaukauia ma ka poi ame ka waimomona kana o ka hoomahuahua aua i kana mau meaai.

 

            Ma kekahi mau manawa i hala ae nei ua ulu ne he mau manao like ole mawaena iho o na luna ame na hoahanau o ka Hoomana Naauao, a ua laweia ae he hoopii imua o ke aha hookolokolo kaapuni i hoopuka mai ai e haawi ana ia i ka pono ma ka aoao o na kahuwaiwai o kekahi aoao, oiai he elua mau papa kahuwaiwai i kohoia a i kupono ma ke kanawai. No ka haule ana o ka papa kauwaiwai ma ka aoao o Rev. J. E. Kekipi Maia ua lilo ia i mea hoehaeha loa i kona noonoo, a o ke kumu hoi o kona hookeai ana no na la he 40 me kona manao ma ia hookeai ana e loaa mai ai ka pono ma kona aoao, Ua haawi ka Lunakanawai Franklin i ka pono ma ka aoao o ka poe e ku e ana ia Maia.

 

            Mai ka la 4 mai o Novemaba he maʻi ka ko Maia, elike me ka palapala hoike no koua make ana i waihoia ae e ke Kauka Taketaro Oguri, ke kauka nana oia i lapaau iloko o ke keena o ka papa ola.

 

            Ma ke ahiahi Poaha aku la i hala ua kahea aku la oia i kona mau makamaka e hoakoakoa mai, a imua e lakou i hoike aku ai oia ua kokoke mai kona hopena a ua noi aku la ka ia lakou e noho mai lakou me ia a e haipule pu me ia ahiki i kona hora hope loa. Ua hookoia mai ia manao on a e na hoahanau i pipili mamuli ona a i hoolohe hoi i kana mau aʻo ana ahiki i ka hopena.

 

E KUKULU KOKE IA ANA KA HALE AUPUNI FEDERALA.

 

            E hoomka koke ia aku ana ke kukulu o ka hale federala hou o Honolulu nei. Ma ka mokuahi Maui o ka auwina la Poalima aku la i hala ka hoi ana mai o Robt. W. Atkinson, ka peresidena, ame E. F. Cykler, ke poo enekinia o ka Hui Hawaiian Contracting, mai Amerika mai, me ka palapala aelike no ke kukulu ana i ka hale, he aelike hoi i manaoia e lilio ana i kekahi hui aku ma Amerika.

            Ma ka manawa i weheia ai na koho ua oi loa aku ke kiekie o na koho elua maluna o ka nuina dala i hooka@ waleia, a no ka ike o Atkinson ame Cykler e nele ana laua, ua hoomakaukau laua no ka hoi mai i Honolulu nei, eia nae, o ko laua manawa no ia i kauohaia mai ai e hoi hou aku i Wakinekona, a ua noi aku o Atkinson e hanaia mai ka haawiana ma na kii i hooponopono hou ia.

 

            Ma na kii i hooponopono hou ia i lilo mai ai ka aelike i ka Hawaiian Contracting Co. o Honolulu nei he $6500 ke emi i ke koho mua. Ma na kii i hooponopono hou ia ua okiia aku ka hapa o ke kii e huli la i ke alanui Moiwahine manaoia ai i mau rumi kakou no ka poe na lakou e koho i ka waiwaiio o na waiwai e komo mai ana i ka halekukeawa. E hoomaka koke ia ke kukulu ana aku ia hale a wa manaolanaia e loaa mai ana kekahi haawina dala pakuʻi hou no ia hale i hiki ai ke hooko ia ka mea i makemakeia no ke kii mua mamua o ka nee loa ana aku o na hana imua. He hana nui ana ia e kukuluia aku ana a e hala ana he manawa loihi mamua o kona paa ana a hoohanaia aku.

 

CKOOKO HOU KE AHI A KA WAHINE MA MOKUAWEOWEO

 

            I kulike me ka hoakaka a na kanaka paniolo bipi ame na kanaka lawaiʻa oHawaii ke okooko hou mai la ka a ana a ka pele ma Mokuaweoweo ma ka piko o Mauna Loa.

 

            O Jared G. smith o Kona i hoea mai ai i Honolulu nei mai Hawaiii mak@ ka mea nana i hoike ae i ka pouli o Hawaii i ka uwahi o ka lua a ua hoike ae ka kekahi poe Hawaii i ka ike maopopoia ana aku o ka ulawena o ke ahi i ka lewa a ma ka lakou hoakaka ua mopopo ia lakou no ka luapele o Mokuaweoweo ke ahi mahope o kona pio ana no kekahi mau makahiki lehulehu, wahi hou a Smith.

 

            Eia o Mr. David Hoapili Sr. ame Mrs. Hoapili ke hoohala nei i kekahi imau pule me keia kulanakauha@, a ma keia mahina ae e huli hoi hou aku ai laua, ma ko laua home hookunoonoo, ma Ka-

 

HE HOALOHALOHA

 

            No ka mea, aole o kakou kulanakauhale e mau ana maanei, aka, ke imi nei kakou ia mea, ma ia hope aku.

 

            Oiai ma ka lono i hiki mai, ua haalele mai i keia ola honua ana o T. S. K. Nakaaelua ma Kalaoa, S. Hilo, i Dekemaba 3, 1919, ua ili iho maluna o ka wahine, na ohana ame makou kona mau hoa paahana o na Ekalesia Huiia o S. Kohala, ka haawa luuluu ame ka minamina.

 

            A oiai he luna ekalesia oia no keia mau ekalesia huiia, a he kahu Kula Sabati nui no Hawaii Akau, a he haiolelo i laikiuiia i pau ole ka manwa, a hala aku la a he lunakiai no na Ahahui C. E. o S. Kohala nei.

 

            E hooholoia, o makou o na hoahanau, na luna ekalesia, na Kula Sabati Huiia o S. Kohala nei, na lala o na ahahui C. E. o Waimea ma Kawaihan ma o ko makou me oe e Mrs. Rebeka Nakanelua,  ka whine kane make i noho iho la e paiauma aku no T. S. K. Nakanelua, kau kane alpho i piliia i na hana a ka Haku Iesu, ma na ala loloa o ka Mokupuni o Hawaii, no kahi e noho ai ka Aha Euanelio, ma ka aina a ma ka moana, ame ka au ana aku i na kai ehiku o ka Paeaina o Hawaii nei, ma ka mokupuni kahi e noho ai ka aha Euanelio Paeaina.

 

            Ua pau kana hana ua kuu kona luhi, a na hoomaha a o kakou koe, a o kahi ana i hele aku la, o ko kakou wahi hookahi no ia e hele aku ai, a he malihini kakou maanei he mahu i peu a ae a nalo iho.

 

            Elike me na pua i mohala i ke kakahiaka a ahiahi mae iho la, e mana aku ia Iesu e hea mai nei, "E hele mai oukou apau i Oʻu nei e ka poe luhi ame ka poe kaumaha; a Naʻu oukou e hoomaha aku. Pomaikai ka poe make ke make iloko o ka Haku ma keia hope aku, e hoomaha lakou i ko lakou luhi, a e hahai auanei ka lakou hana mahope o lakou.

 

            Ke pule nei makou i ke Akua ka Makua mau loa e hooluolu mai ia oe, a ia oukou a ia kakou pu apau,

 

            E hoounaia i hookahi kope i ka wahine kane make, ame ka ohana, a i hookahi kope i ka Nupepa Ka Hoku o Hawaii a hookahi i ke Kuokoa.

 

            O makou iho no o ko olua mau hoapaahana.

 

                                                                        W. M. KALAIWAA.

                                                                        MRS. L. KAANAANA

                                                                        I. E. LAAU 

@@@@te Ekalesia;

                                                                        MOSES KAPOI,

                                                                        MRS. R DUNCAN,

                                                                        SAM K. KAMAI,

Komite Kula Sabati;

                                                                        MRS. M LINDSEY,

                                                                        W. H. B. HOOKUANUI,

                                                                        OLIVIA AKAU,

                                                Komite C. E.

 

Waimea, Dec. 7, 1919.

 

HOALA KIPI KE KO LU O KA MOKU LAWEKOA MA KA MOANA.

 

            NEW YORK, Dec. 22-He umi kuma makahi mai kauka o ke ko lu o ka moke laweoka Amerika i hoopiiia ae no ka hewa kipi maluna o ka moana i laweia mailuna mai o ka moku me ka paa o na lima i na kupeehao ma ka la i nehine@ e na aliikoa o ka oihana kaua, a ke upuia aku nei e paa ae ana kekahi poe hou aku.

 

            Ua hoikeia mai ka aneane loa ana o ke ko-lu o ka moku Amerika e hoala ae ia kekahi hana kipi akea mai ka manawa mai o ka moku i haalele iho ai ia aei ka la 6 o Novemba no Brest, Palani.

            Ma ka oleloia, o na limahana o ka Ahah@i I. W. W. ka poe na lakou i hoalaala i kela hana. Ua hoikeia ae ma ka la i nehinei ua loaa aku na luina e piliwaiwai ana oiai ka moku ma ka moana, a i ko lakou anawa i kauohaia aku ai e na aliimoku e hoopau ia hana ua hoole lakou i ka hoopau ana. O na paiki o na komisina maluhia Amerika e hoi mai ana no Amerkia nei na kuekaaia na mea oloko. Lehulehu na pu panapana ea i loaa aku i na aliimoku maloko o na rumi moe o na luina. Ma ka olelo a na allikoa o ka oihana kana he mau mea keia i aihueia mai na aliimoku a mai na ohua mai. Ua hoohaikiia e ke kapena o ka Amerika ka hookuu ana i na kauaka o ka moku ma Brest, a no ia paaia ana i hoike okoa ae ai na @ina i ko lakou manao kipi, me ka olelo ana e lele aku no lakou iuka a in a e ku e ana ke kapena, e hakaka aku ana lakou i kumu e hookuuia ai.

 

             He kanaono mau luina i hoao e aihau i kekahi waapa, eia nae , ua hoihoi hou ae lakou no ke kauia ana ai o ka pu panapana, Eia nae, he lehulehu wale o na kanaka i holopono ka lakou aihue ana i kekahi waapa a holo aku nouka o ka aina,

 

            O na kanaka o na rumo paoani ua paa ko lakou manao e hookuu i ke ahi e a a pio, a he mau koa ka i kauohaia e iho malalo o ka rumi paoahi e kiai ai no ka hoomau ana aku i na kanaka paoahi ma ka lakou haua.

 

            He medala hoohanohano ka i haawi makanaia ae ia Mr. J. K. Mokumaia, mai ke komite mai o na hana hoomanao, no ka piha ana o na makahiki he hookahi haneri o ka make ana o ka Nʻi Aupuni, Kamehameha 1, he hoike no kana mai hana kokua i haawi ae ai no ka holomua o na hana hoomanao i malamaia iloko o ka mahina aku nei o Iune.