Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 52, 26 December 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

E Hoopauia ko Kakou Kuhihewa

            I @ala mai la makou i ke pomanao maluna ae, @ o na mea oiaio i hoomaopopoia iwaena o kekahi heluna nui o kakou na kanaka Hawaii, o ia @ ko lakou olelo ana ae, he oi aku ko lakou hele @ e kuai i ka i ka i‘o pipi e kuaiia nei e na Pake ma @ makeke kuai i‘a. mamua o ka hele ana i ka makeke kuai pipi o ka hui Metropolitain. no ka mea @ manao lakou. o ka hihimanu o ka hoonaniia @ o kela makeke. e kakiia mai ana lakou no ka @ i‘o pipi, a oi aku mamua o ka na Pake e @ nei.

            I‘a konoia mai makou e uwalo aku imua o kakou @ Hawaii. i loaa na noonoo o kela ano ae @ he pololei iki o ia manao. o ka mea oiaio, ke kuai ei keia makeke i ka i‘o pipi, me ke kumu@ i emi iho malalo o ke kumukuai e kakiia nei @ na wahi kuai pipi o ka makeke; aole o ia wale no, @ e loaa ana i ka poe apau e hele ana ma keia @heke, kana ano i‘o pipi i makemake ai. me ka @ aku hoi i ke kumukuai. i kulike ai me ke ano @ i‘o pipi. a o ka mea oi loa aku, e loaa mai ana @ pipi a o ka mea oi loa aku, e loaa mai ana @ pipi. i malamaia me ka maikai, i kaawale @ ka lepo mai. a mai ka nalo mai hoi; no ka mea @ waihoia na i‘o pipi. ma na wahi i hoomakaukau@ ka maemae. a no ka hiki ole i ka nalo he hoopilikia mai.

            Malia paha. ua hophopo kekahi heluna nui o na kanaka Hawaii i ke kuai ana i ka i‘o pipi ma keia @ mamuli o ko lakou nana aku, i kona kulana @mae. no ia kumu e uku ana lakou i na kumukuai pipii: a i ole. ua komo paha ka manao hilahila iloko o lakou. i ka hele i kela halekuai pipi maemae: ea. in a he noonoo kekahi iwaena o na Hawaii pela. ua hoea mai i ka manawa e hoopau ai i kela ano noonoo, aka e hele aku malaila. me ke @malua ole. aia malaila. ka poe e nana mai ana i @kou mau makemake apau. me ka nana ole ma ke kulana o ka poe e hoea aku ana e kuai i‘o pipi, @ e hookoia mai ana na makemake o na mea @. me ka hoopilimeaai ole. ma ka aoao o ka poe @ lakou e kuai nei i ka i‘o pipi malaila.

            He oi aku ke kuai ana i ka i‘o pipi maikai, me ke kumukuai oluolu, ka i‘o pipi hoi i malmaia me ka maemae. a i kaawale mai ka hoopilikiaia mai e ka nalo. mamua o ka uku ana aku i na i‘o pipi pipii o ke kumukuai. me ka ike maoli aku no o ko kakou @ maka. i ka waiho wale mai o ka i‘o pipi. i ke @ oiai ka lepo a ka makani e puhi mai ana, a @ ae iluna o ka i‘o pipi me ka nalo hoi e mumulu @.

            Aole e hiki ia kakou ke hoole ae i ka oiio o na @ ea a kakou e ike nei ma na wahi kuai pipi o na makeke kuai i‘a o kakou. aole anei i lilo ia mau mea a ko kakou mau maka. e ike aku ana. i mau mea na kakou e hoohalahala iho ai ka noonoo, no ke ano o ka malamaia ana. o ka kakou mau mea e @ aku ai?

            Ina i kanalua kekahi poe o kakou. no keia mea @kou e hoike aku nei imua o ke akea. o ka makou wale no e a‘o aku nei. e hele ae e kuai i ka @ pipi maloko o keia makeke ka Metropolitan. a i kamaaina hoi i na kanaka o keia kulanakauhale, ma kela inoa kahiko. ka "Halekuai Pipi o Wala," maila e hookuku aku me ka pipi o na makeke. e ike ana no oukou i ka like ole, aole wale ma ke kumukuai. aka ma ke kulana maemae o ka i‘o pipi.

            Malia paha, ua mano kekahi poe kanaka Hawaii. o ke kuai ana i ke i‘a ame ka i‘o pipi ma ka makeke. he oi loa aku ia o ka hana maalahi ia la@. me ka nana ole ae i ka pipi io ke kumukuai, @ i ke kulana maemae paha o ka i‘o pipi; aole no keia he hane nui i kekahi poe, ua hiki no ke hele mua ae e kuai i ka i‘o pipi ma kahi i ikeia ka makepono ame ka maemae. a hele aku no ka makeke. a @ahope e kuai ai i ka i‘o pipi: o na Hawaii i ike i ko lakou pomaikai. ma ke kuai ana i ka i‘o pipi ma keia makeke. eia lakou ke hana mau nei pela. a no ka loaa ana ia kakou o ka i‘o pipi makepono, iloko o keia manawa pipii o ke kumukuai, pela i konoia mai ai makou, e a‘o aku ia kakou na Hawaii, e hele e kuai i ka oukou i‘o pipi me keia wahi, mai ka i‘o pipi hou a ka i‘o pipi paakai, ka i‘o hipa a ma ka olelo pokole ana ae, na mea no apau a oukou i makemake ai.

 

Ka Helu Kanaka o Hawaii Nei

            Ma ka la 2 o ka mahina ae nei o Ianuari, e hoomaka aku ana ka helu ana i na kanaka e noho nei me keia Toritore. e hoea aku ana na kanaka i kohoia no keia hana. ma na wahi apuni keia Teritore. o ka makou wale no e a‘o aku nei, o ia ka pane ana i na ninau apau me ka pololei, pela wale no e loaa ai he hoike piha pono, a pololei i luna oihana ma keia helu kanaka ana, no keia Teritore, aole wale ma ka heluna o na lahui kanaka e noho nei ma keia Teritore, aka o na oihana pu kekahi a na makaainana e lawelawe nei, a e noho hana nei i keia manawa.

            Ua hoakaka no ke kanawai i na hoopa'i no ka poe apau e ikeia ana. aia kekahi mau hana epa o ke kolohe ma ko lakou aoao. ma ka hoike ana ae i na mea oiaio ole, a i wahi e pakele ai kakou. mai ke kau ana mai o na ko]iko'i o ke kanawai maluna iho o kakou. e hoolilo ia kakou. i poe e makee ana i na mea oiaio a pololei wale no. a mai hopohopo no hoi, no ka hoike wale ia ae o na mea pilikino, no ka mea ua papa loa ke kanawai. i na luna oihana. e lawelawe ana i keia helu kanaka, aole e hoike wale ae i ka lakou mau mea i ike ai no kekahi mau ohana. o kau aku auanei ka hoopa'i a ke kanawai maluna o lakou.

            Aole he kuleana iki o na luna helu kanaka, ma ra mea pili auhau, a i ole. he mau kiu paha lakou, e hakilo pono ana, i kekahi mau hana a na kanaka, aole loa; o ka lakou hana wale no, o ia ka ninau ana ma na mea apau i pili pololei i ka lakou oihana; ua hoomakaukauia na ninau apau no ka pane ana o na makaainana, mawaho ae o kela mau ninau, ua papa loa ke kanawai ia lakou, mai ka hokai wale ana aku i na mea i kuleana ole ai lakou.

            Ina he mau manao hopohopo, a maka'u paha kekahi iloko o kakou na Hawaii, e hoopau loa na noonoo o kela ano; e hoao e pane i na ninau apau, me ka pololei, ame ka oiaio.

 

Aloha Hapenuia Kakou

            Ua hoea mai kakou i ka helu hope loa o ke Kuokoa e puka aku nei no keia makahiki; a oiai o ka Poaha e hoea mai ana, o ka la mua loa ia o ka makahiki hou. ke haawai e aku nei makou i ke aloha Hapenuia i ko ke Kuokoa poe heluhelu, me ka nonoi pu aku ia oukou, e lawe aku i na hoomaikai palena ole a keia pepa, i kona poe heluhelu, no na kokua ame na manao ohohia, i haawaiia mai e ouou, no keika makahiki holookoa e hookoke aku nei i kona pau ana, ma keia Poakolu ae.

            O ka makahiki e pau ana i keia Poakolu ae, he makahiki ia a kakou i halawai ai me kekahi mau hana ano nui o ka nee ana o ke au o ka manawa, he makahiki hoi i ike ole ia kona lua, ma ka moolelo o na makahiki mamua aku, ma na mea e pili ana i na mea i pili loa aku i ko kakou ola ana; aka he hookahi nae mea nui a kakou apau e komo like ai iloko o na hoomaikai ana, o ia no ka hoomauia mai o ko kakou ola, a makou e manaolana aku nei, e hoea mai ana no kakou apau i ke komo like ana aku iloko o na hauoli ana no ka makahiki hou e hoea mai ana.

            Ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, e hooko ana hoi i na mea apau a makou i manaoio ai, i kupono e hoomalamalamaia aku, a e hoonaauaoia aku i ka lehulehu; ke manao nei makou, ua lokahi ko ke Kuokoa poe heluhelu ma ka hooia ana mai, o keia wale no ka pepa aupuni keia Teritore, i hiki ke hilinaiia no ka looaa o kekahi mau pomaikai, ame na mea waiwai nui i ka poe heluhelu.

            Elike nae me kona kulana o ka makahiki e pau aku ana, pela no ia e haawi mau aku ai i ka ai no ka noonoo, i na Hawaii apau i makee i ka lakou olelo makuahine, me ke noi pu aku no hoi i ko oukou oluolu, e lilo pu mai kakou i poe kokua, ma ka hookele ana i keia hana nui, a makou no e olelo ae ai, ua aie nui makou i na makamaka, no na manao waiwai ame na palapala lehulehu i hoounaia mai i keia keena, a i hoopukaia aku ma na kolamu o keia pepa, pela no hoi me na meahou, ua lilo ia mau manao i kakauia mai i momi alohilohi, a i kukui hoomalamalama no na home Hawaii.

            I pana'i ma ka aoao o ke Kuokoa nei, a i wahi makana Hapenuia hoi imua o na kaukani o na kaukani o kona poe heluhelu, e panee aku ana ia i ka alemanaka o ka makahiki 1920 iloko o ka wa kupono; ke pau i ke pa'iia, me ka lana o ko makou manao, ke e lilo ana ia i kukui olino no na home kuaaina, e kau ma na wahi kupono, i mea alakai ia oukou i na la o ka pule ame ka mahina.

            Me ke Aloha Hapenuia i aoukou apau! Aloha Hapenuia kakou!

 

 

E Ikeia Ae ka Mea Oiaio e Pono Ai

            No ka pili i ka hewa, a hewa ole paha, elike me ke kumu hoopii hoahewa a ke kiure kiekie o ke Teritore, i hoihoi ae ai, e ku-e ana i kekahi mau makai o ka apana o Koolauloa, he hookahi mea maopopo loa, ua hoea mai i ka wa a ka lehulehu e hoomaopopo ai i ka lawelaweia o na hana piliwaiwai ma ka apana i kaa aku malalo o ka hoomalu ana a ka oihana makai; elike me na mea oiaio i huli a i @oii pono ia aku e kela papa kiure, a i hooiaioia mai hoi e Tai Kon, ka Pake malama kaa otomobile hoolimalima, o ka hoopii pu ia ana me kela poe makai, ma kona ae okoa ana aku imua o ka aha, no kona pili i ka hewa.

            Ua laula maoli ka lawelaweia o na hana piliwaiwai, aole wale ma ka-apana o Koolaupoko, elike me na ike i waihoia ae imua o ke kiure kiekie, aka ma na apana e ae no kekahi; o ke kumu nae o ka hele lanakila ana o kela hana hakihaki kanawai, a na kanaka e noho ana ma na wahi i lawelaweia ai kela mau hana, i ike maoli ai no, oiai ua kuu akea ia ka piliwaiwai ana, ua lilo ia i hana pohihihi, koe wale no ka olelo ana ae, aole i maopopo i na makai ia mau hana. a i ole, ua kaawale loa lakou i kahi e, a ma o aku olaila, o na makai wale no ka poe i ike i na kumu oiaio loa.

            E haawiia na mahalo kiekie ana i na hoa o ke kiure kiekie, na lakou i kikoo aku ilalo o ka mole o ka ino, a ulaa ae a ku ka hohono i ke akea o na hana piliwaiwai ma ka Apana o Koolauloa; a in a ma ia apana i hele lanakila ai ka piliwaiwai, pehea hoi na apana e ae? Ua kaawale anei ia mau apana mai keia kupuino mai? Ke manaoio nei nae makou, eia malalo o ka malu o na kiure kiekie, na mea oiaio, e hiki hou ole aku ai ke nalo, na mea i hanaia ma kahi malu, aka e hoikeia ae no ia i ke akea, i ka wa kupono.

           

            E hoao e na kanaka Hawaii, ma ka hoomaka ana o keia makahiki ae, e hoomakaulii ma na mea apau, o ka oi loa aku, o ia no ka hoomakaulii ana i ka oukou mau dala, ma ke komo ana ae iloko o ke Kalapu Karisimaka o ka Banako Bihopa ma, a i ole, ma na kalapu hoomakaulii apau, pela wale no e loaa ai ke kulana ulakolako ia kakou a e hoopauia ae ai no hoi kekahi mau pilikia. E pau ka noho naaupo ana, e na makamaka, e hoohalike ia kakou me na lahui e, ka poe i loaa ka noho kuonoono ana, mamuli o ka malama i na mea liilii.

 

Nuhou Kuwaho

            DETROIT, Dec. 24 He mau makana o $2,000,000 ka huina waiwaiio ke haawiia aku ana i ka poe ilihune o Detroit e ka Meia James Couzens ma ka la Kalikimaka, ua hoolahaia ae ia lono i keia la.

 

            WAKINEKONA, Dec. 21 Ua noiia aku ke kakauolelo o ke aupuni Leasing e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana Daniels e lawe i kekahi hana e loaa mai ai ka hookuu kokeia mai o kekahi mau luina Amerika he mau kanaka i paaia maloko o ka halepaaho ma Mazatlan, Mekiko, mai ka la 21 mai o Nevemaba. Ua hoopiiia na luina no ke komo pu ana ma kekahi hakaka ma ke alanui. O ke aliikoa nana e hoomalu ana ka moku a na luina i noho hana ai ka i hoike mai i ke keena kaua moana no ka lawa ol@ o ka ai i hanaiia aku ia laua.

 

            NU IOKA, Dei. 2. He $700,000,000 i loaa mai ia Amerika mamuli o ke kuaiia ana aku o na lako kaua Amerika i na aupuni o Enalani, Palani, Italia ame Kelemania, na ka lunahoomalu o ke komisina iaia ka hookaa ana ka i hoike ae ia mea i keia la.

 

            GILCHRIST, Dec. 22. Ma kekahi manawa o ka po Poaono elike me ka hoakaka a na luna aupuni na lakou i ninaninau pono i kela pepehiia ana, ua pepehiia o Adam Schank, he kanaka mahiai waiwai e noho ana ma Gilchrist, kana wahine ame eha mau keiki. Ua loaa aku na kino make i ke kaikaina o Schank iaia e hele ana i ka pule. Hookahi o na keiki e ola ana no ia manawa, oiai me he puka poka ma kona poo. Ua make koke no ke keiki mahope iho. Aohe poe i paa i ka hopuia.

 

            KAPALAKIKO, Dec. 22. Ua puhiia e Quong Chang, he Pake, na waiwai Kepani i hiki aku ka waiwaiio i ka $1000 ma ka la i nehinei maluna o na alanui o Kapalakiko ma ke kaona o na Pake, he hana e hoike ana i kona kue i ka paaia o ka anemoku o Shantung e Iapana, i kulike ma ka hooholo ana a ka ahakukakuka maluhia a na Aupuni Huiia, a he hana hoao mua hoi no ke kue a na Pake i ke kuai ana i na waiwai a ma Kepani, e pahola nei i nei manawa maloko o Kina, a hoea loa mai i Amerika nei.

 

            PARIS, Dec. 22 He mau elele Palani ka i hala aku i Ladana no ke komo pu ana aku me na elele malaila no ka hoomakaukau ana i ka papainoa o na Kelemania e hoopiiia aku ana no na karaima o ka aha hookolokolo no ka hookolokoloia mamua o ka aha hookolokolo a na Aupuni Huiia.

            He papainoa o 500 mau Kelamania ka i hoomakaukania e na luna aupuni Palani a ua manaoia he 1500 a oi aku ana poe e laweia ae ana mamua o ka aha hookolokolo. O ka hihia o ka Emepera mua e noonoo kaawaleia mai ko kekahi poe e ae.

 

            MOBILE, Dec. 22 Ma ka auwina la o nehinei i hoea mai ai ka Mokuea NC4 mai Galveston mai, kahi a ka mokuea i haalele aku ai ma ka Poaono me ka hoomaha ole no keia kulanakauhale. Na ka paapu i ka noe i kaohi i na kanaka o ka mokuea e kuu iho a he 12 hora i hoohalaia maluna o ka mokupuni Grand ma Louisiana.

 

WAIHO I KEKAHI MAHELE O KA WAIWAI NO NA HANA KOKUA

 

            Maloko o ka palapala kauoha hooilina a Mrs. C. A. Alexander o ka make ana maloko o ka Halema'i Moiwahine ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, i waiho mai ai oia i kekahi mahele o kona mau waiwai, i hiki aku ma kahi o ka hapaha miliona dala, no na hana kokua maloko nei o keia kulanakauhale.

            E hoakaka ana ka palapala kauoha hooilina no ka puunauwe like ia o na dala e haawiia aku, mailoko ae o na loaa makahiki i na wahi like ole o keia Teritore, i kuleana ai ua kokua, me ka haawi ana hoi i ka mana, i na kahuwaiwai, e hoohana aku elike me na mea kupono loa e ikeia ana.

            Ua hanauia o Mrs. C. A. Alexander ma Kelemania, a iloko o kona manawa opiopio loa i holo mai ai uo Amerika, a mamuli o kona loihi loa ma Amerika, a hui pu iho me kona mau ano Kelemania i ano Amerika, ma ka manao a ma ka hana.

            Ua hoea mai oia me kana kane no Hawaii nei, he mau makahiki lehulehu i kaahope aku, a he mau makahiki lehulehu ka noho kumukula ana o Mr. Alexander, kana kane ma Kauai, me ko laua a'o like ana no hoi ma ke ano he mau kumukula, a mamuli o ka hoomakaulii ana, me ka akahele i ka laua wahi loaa liilii, e hookomo ana iloko o na hana hoopukapuka dala apau, ua pii mahuahua ae ko laua waiwai, mai ka uuku mai ahiki i ka nui loa ana, a i kulike me ka palapala noi, i hookomoia aku iloko o ka aha, no ke aha, no ke koho ana mai i kahuwaiwai no kea mea i make, ua hiki aku ma kahi o ka $192,961.72 ka waiwaiio o ka mea i make, ke hui pu ia mai na waiwai lewa a i na dala maloko o na hana hoopukapuka.

 

Nuhou Kuloko

 

            Mamua o ka hoea ana mai o ka la Karisimaka halani e no makou. Pulu elo i ka ua a ka naulu aole i ka na mai.

 

            Ma Keia Poalua ae e kuaiia aku ai na apana aina aupuni o Pupukea-Paumalu, e kokoke aku la i Kahuku, ma ka puka komo mamua o ka Hale Kapitala.

 

            Mahope iho o ka hoomaha ana no na pule elua, e hoomaka hou ana na kula aupuni o keia Teritore ma ka la 5 o ka mahina ae nei o Ianuari.

 

            No ka hoohala ana i na la kulaia maloko nei o keia kulanakauhale i holo mai ai ka Lunakanawai Kaapuni William C. Aehi, Jr., ma ke Kinau o ka Poalua nei.

 

            I keia keena mai ke Kakauolelo Kalana J. Mahiai Kaneakua o ke Kalana o Kauai, i keia mau le iho nei, a ma ke ahiahi nei i huli hoi aku ai oia no ka.

 

            Hele oloko o ka pa 'Ili ma ka po o ka Poakolu nei a piha i na kanaka, no ke komo kiuo ana iloko o na hana hoohauli Karisimaka i keia makahiki.

 

            Ua hoole ae ua Korea limahana aole lakou e hui pu aku ana me na hui uniona o na limahana o na mahiko, ma na hana olohani i hoolalaia ma na pule aku nei i hala.

 

            Mamuli o ka nui loa o ua hana o ke keena pa'i nei i na pule aku la i hala, ua hooka'ulunia ka hoouna aua aku i ka alemanaka makaua a ke Kuokoa a na pule mua o ka mahina ae nei o Ianuari.

 

            No ka nui o ke ohohi ia o keia nupepa, eia ka poe makemake ke hoouna mai nei i na kauoha pepa i keia mau pule, me ke kakali ole a komo aku i ka makahiki hou ae nei.

 

            Ei o J. K. Kahookele o Waiuku i ke kulanakauhale nei iloko o keia mau la, no ka hoohala ana i kona mau 'Ia kulaia, me ka ohana maanei nei, mamua o ka huli hoi ana aku no ka Moku o Kama.

 

            No ka hoike ana aku i na manao maikai i na limahana, he nui ua hale oihana o keia kulanakauhale i haawi ae i na makana Karisimaka i ko lakou mau limahana iloko iho nei o na la mamua aku o ke Karisimaka.

 

            Ma ka Poakolu iho nei i ohi mai ai na limahana oloko o na hale hanahao i ko lakou mau ukuhana i hoomahuahuaia ae, me ke komo pu o na pule he umi e hoomaka ana mailoko mai nei o ka mahina o Okatoba.

 

            Eia ke hoomakaukauia mai nei na hana no ke kahua e kukuluia aku ai ka hale aupuni federala maanei nei, ma ke kahua i ku mua iho nei ka Hale Mele Hou i pau i ka wawahiia.

 

            Ke hoomalolo mai nei na loea huli naue i keia manawa, aohe he hoouna mai i na haina nane. Hoomanawanui hou ia mai, i loaa ke Kuokoa makana no ka makahiki holookoa!

 

            No ka nui loa o na dala i loa ai kekahi poe i keia makahiki, i haawi ae ai lakou he mau paina Karisimaka, me ka hoolako aua i na mea apau e hoohauoliia aku ai ko lakou mau manao.

 

            No ka hoike ana ae i ko lakou manao mahalo a hoomaikai ia John Moses Puha, ka makai a ke kiure kiekie i haawi ae ai na kiure he makana Karisimaka nana, ma ka Poakahi noi, he iwakalua dal m ke dala pepa.

 

            Iloko o ka pipii o na kumukuai o ua mea apau iloko o keia manawa, he keu aku ka hele o na halekuai a piha i na kanaka, iloko o keia pule, uo ke kuai ana i mau mea Karisimaka na lakou, ame ko lakou mau ohana.

 

            Ua haawi ae ke Kiaaina i ke kauoha, o ka poe apau e noho hana nei malalo o ke Teritore, i noho aie no ko lakou auhau, he mea pono ia lakou ke hookaa ae i ko lakou mau auhau, o hoopauia auanei lakou mai ka hana aku.

 

Mokupuni Kali La.

            Ma ka noho ana ae o ka halawai a na alakai o na hui uniona o na Kepani limahana o na mahiko, ma ke Sabati aku nei i hala, i hoole ae ai lakou, i ke komo pu ana aku me na hui uniona o na Pilipino, a hoala i kekahi olohani nui, no ka haalele ana i ka hana o na mahiko.

 

            No ke ake ana e loaa ka moolelo piha a pololei o na keiki Hawaii i make ma na aina mamao, iloko o ka wa iho nei o ke kaua, ua makemakeia na ohana o kela poe keiki, e hoike ae i ko lakou au moolelo ia Mr. Henry O'Sullivan, ke kakauolelo o ka Ahahui American Legion, ma ka Helu 415 Hale Hawaiian Trust, ma ke alanui Moi.

 

            Ma ka halawai a ka papa lunakai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o ka noho ana ae ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i waiho ae ai ka Lunanui o ka Oihana Wai me Sua, Mr. W. A. Wall, he noi no ka hoomahuahua hou ia ae o ka ukuhana o ka poe apau e noho hana nei maloko o kona mau keena hana.

 

KA PERESIDENA HOU O KA AHAHUI CIVIC

 

            Ma ka kalawai piha makahiki a ka Ahahui Civic o na Hawaii o ka noho ana ma ka Poalima aku la i hala no ke koho ana i na luna nui hou o ia ahahui o Lunakiai Jonah Kumalae ka i kohoia i peresidena no ka makahiki e nee aku nei mahope o ka hoole ana o ka Lunakanawai Wm. H. Hee@ i kona wae hou ia no ia kulana. O kekahi mau luna nui mua ua koho hou ia lakou no ka makahiki e nee mai aua. Maloko o ka Y. M. C. A. i malamaia ai ka halawai. O ke Senatoa John Wise ka i haiolelo mai ma ka mea e pili ana i kana huaka'i e holo aku ana i Wakinekona ma kona ano he hoa no ke komisina kau kanawai, ma kana hoakaka e hooikaika aku ana oia i mea e loaa ai ka hookaawaleia o na aina mahiai no kanaka Hawaii.

            O keia no ka bila kanawai a ka Loio Kuhina Harry Irwin o ka hoomakaukau ana a i manaoia no ka hooholo ana mai a ka ahaolelo lahui, he bila e hoakaka ana e hookoeia kekahi mau apana aina aupuni no ka maheleheleia ana aku no ka mahiia e na kanaka Hawaii koko piha, o ka palapala e koe ana ia me ke aupuni. E noiia aku ana e ke komisina kau kanawai a ka ahaolelo i koho ai na hoa o ka ahaolelo lahui e hooholo mai i keia kanawai.

 

NA MARE

 

Solomon Kaimi ia Amoe Ako, Dec. 20.

 

NA HANAU

 

Na William C. Miller ame Julia Ramos, he kaikamahine, Nov. 3.

Na J. K. Keawekane ame Elena Louwela, he keikikane, Nov. 30.

Na t. Gonsalves ame Lily H. Akau, he kaikamahine, Dec. 7.

Na R. Gonsales ame Sarah Makaena, he kaikamahine, Dec. 8.

Na William Opunui ame Evelyn K. Maikai, he keikikane, Dec. 9.

Na Manuel Akeao ame Jeanette Kealoha, he kaikamahine, Dec. 10.

Na Henry White ame Margaret Lincoln, he keikane, Dec. 12.

Na J. Devine McVeigh, Jr., ame Elizabeth Meyer, he kaikamahine, Dec. 13.

Na Sam Pahinui ame Kia Uhai, he keikikane, Dec. 17.

Na James A. Apo ame Bertha L. Naipo, he keikikane, Dec. 17.

Na Maximo Pedro ame Rose Kamaka, he kaikamahine, Dec. 19.

Na Frank Williams ame Agnes Kalana, he kaikamahine, Dec. 19.

 

NA MAKE

 

Manuel E. Silva, ma Okalana, Kaleponi, Dec. 9.

Emma A. Brewer, ma ke Alanui Moi, Dec. 17.

Esther Kipola Ahia, ma Kalihiuka, Dec. 17.

John Eli K. Maia, ma ke Alanui Ka noa, Dec. 20.

Samuel H. Lono, ma ke kihi o Alanui Moi me Beritania, Dec. 21.

George Pilger, ma ka Halema'i Moiwahine, Dec. 22.

Malia Kaimi, ma ke Alanui Kula, Dec. 23.

 

            Eia ka makeke kulanakauhale ke hookokoke aku nei i kona paa ana, a me he mea la, iloko o na pule hope o keia mahina ae e pau ai kona mau hemahema, no ka wehe ana aku i ka hana kuai i'a malaila, imua o ke akea. No ka ulolohi o ka hoea ana mai o ka puna kameki, ke kumu i hakalia ai ka paa o kela makeke i ke kukuluia.

 

STATEMENT OF OWNERSHIP, MANAGEMENT, CIRCULATION.

 

Nupepa Kuokoa, weekly.

Editor, Solomon Hanohano.

Business Manager, C. S. Crane.

Publishers: The Advertiser Publishing Co., Ltd.

Owners: Stockholders holding 1 per cent or more of total amount of stock:

L. A. Thurston, Honolulu;

C.S. Crane, Business Manager.

Mrs. A. W. Pearson, Hnolulu;

Edward Dekum, Honolulu;

G. L. Samson, Honolulu.

Bondholders, Mortgages and other security holders: None.

Average number of copies of each issue of this publication sold or distributed, through the mails or otherwise, to paid subscribers, during the six months preceding the date of this statement, 4973.

            CHARLES S. CRANE, manager.

Sworn and subscribed to before me this 3rd day of October, A. D. 1919.

            CARLOS A. LONG,

Notary Public for the First Circuit,

Territory of Hawaii.

My commission expires June 30, 1920.

 

HOOLAHA KUAI O KA HOOLIMA LIMA AUPUNI

 

            Ma ka hora 10 a.m., Paokahi, Ianuari 8, 1920, ma ka puka komo mamua o ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H., malaila e kuai hoolilo ia ku ai ma ke kudala akea, malalo o ka Pauku 380 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii, o ka 1915, ka hoolimalima laula i ka aina Aupuni i hoakakaia malalo iho nei:

            Ka aina Aupuni o Waahila, Honolulu, Oahu, nona ka iliaina ma kahi kokoke loa i ka 186 eka; manawa o ka hoolimalima 15 makahiki mai Ianuari 5, 1920 aku; uku hoolimalima haahaa, $95 o ka makahiki; e uku hapa-makahiki mua ia.

            Na ka mea kuai mai e uku i na hoolilo o ka hoolala ana ame kekahi mau kaki i ka hoolimalima.

            No na kii palapala aina ame na ho akaka aku i koe, e noi ae ma ke keena o ke Komisina Aina Aupuni, Hale Kapitala, Honolulu, T. H.

            C. T. BAILEY.,

Komisina o na Aina Aupuni.

Hanaia ma Honolulu, Dekemaba 3, 1919

6378- Dec. 19.

 

KA HALEKUAI PIPI EMI.

 

            Oiai na Pake kuai pipi o ka makekee kuai ana i ka lakou pipi i ka lehulehu me na kumukuai e eeke ia aku ai e ka hapanui o na makaainana me ko lakou hoona ana aku ma kela ame keia wahi e loaa mai ai ia lakou he paona pipi no ke kumukuai haahaa; a e lawa ai ka ohana me ka manao e koe iki mai kahi kenikeni; no kekahi la pilikia aku, eia nae ma kahi o ka hookoia o ka lakou mau iini, ua hooneleia mai la, aka, i ka nana aha ne ma kekahi aoao, a ike i ka pilikia maoli, ua hoolei aku lakou i ka lakou mau wahi kenikeni no ke kuai ana me ka kapae ana ae i ka ninau pii.

            Nolaila, i wahi e loaa ai ka ike i kela ame keia mea makemake pipi o kela ame kela ano, na i'o hipa a pela wale aku, ua hoike ae o Mr. A. Louis, ka lunanui o ka halekuai pipi Metropolitan Meat Market, e ku nei ma ke alanui Moi, ma Waikiki iho o ke Alanui Betela penei:

            "Eia makou ke kuai hoemi nei i ka makou pipi, aole wale i keia wa ano wale iho nei no, aka, i na manawa no apau i hala no nei, eia nae, aole he nui o na kanaka Hawaii i kipa ae malaila, malia paha, mamuli mai no ia o ke komo ana aku o na manao iloko o lakou, aia wale no ma ka nui o ke dala alaiala loaa mai na i'o pipi maikai, a i ole ia ua komo aku ka manao iloko o kekahi poe, mamuli o ko lakou ike ana i ka nani o ka papahele o ka hanaia ana, a o na pakaukau hoi he mabala wale no, he mea ia e pili ai o ke kumukuai o na i'o pipi malaila, aole pela."

            Wahi ana i hoike mai ai i hanaia kela mea i wahi e kaawale aku ai ka lepo o ke alanui mai ka i'o pipi aku, oiai hoi ma ka makeke o na Pake, he waiho wale iho no ka i'o pipi iluna o na pakaukau.

            Aia malaila e loaa ai na i'o ku (stew) no ke kumukuai o 22 1/2 keneka o ka paona; bipi pala, 30 keneka o ka paona; pipi paakai Kaleponi he 22 1/2 keneka o ka paona, a no ka i'o hipa he 15 keneka o ka paona, he kumukuai e loaa ole ai ia oe ma na halekuai pipi o na Pake.

            O na i'o pipi apau loa e loaa nei, a e ik@ia nei maluna o na pakaukau o na Pake ma ka makeke, mai ia lakou aku no ia. O ka hapanui o ka lakou pipi a loaa mai nei mai na aina hanai holoholona mai no ia o Paka ma Hawaii.

            O keia wale no ka halekuai pipi maemae o ka malamaia ana ma keia mau paemoku, i loaa ole kona lua, nolaila, ua makemake o Louis, ka lunanui o ua halekuai pipi nei, i na mea apau me ka nana ole i kona kulana haahaa, e hele ae e ikemaka non iho.

            Nolaila maanei e loaa ai na i'o pipi emi, a e koe nui ai na wahi kenikeni, he mea pono no ke naue malaila i pau ai ke kuhihewa. Wahi aua, "ua makaukau loa au e hookipa mai i na Hawaii like ole me ka nana ole i ke kulana, a no ka mea he Hawaii no au, a ua hiki ia'u ke olelo ia olelo, a ua hiki ia'u ke hooko aku i ka lakou mau kauoha apau."

            Nolaila, e ninau no Akoni Lui i kou wa e komo ai malaila, a e ike no oe e hoopauia no kou mau manao kuhihewa apau o na la i oni aku.

 

LOKAHI OLE NA KALAIWAKAA E OLOHANI

 

            Mamuli o ka ae ole o kekahi kalaiwakaa ukana, e noho hana ana me ka Honolulu Construction & Draying Company, e lawe i kekahi piha ukana no kahi i makemakeia ma ka auwina la, o ka Paha o ka pule aku nei i hala, i hoopauia aku ai oia mai ka hana aku; e ka Lunanui E. C. Capin, o ka hui, ma ke kakahiaka o ka Poalima mai, a no ia kumu, i hui pu aku ai kekahi poe kalaiwakaa, a hoala i kekahi olohani, me ko lakou haalele ana i ka hana o ka hui.

            I ka wa i lohe ae ai na lunanui o ka hui uniona, i kuleana ai kela mau kalaiwakaa, ma ke ano he mau lala, i ke kumu o ke ala ana ae o ka manao olohani, ua hoole koke lakou i ka hui pu ana aku e olohani me kela poe a i ole, haawi aku paha i na apono an uo ka hoalaia ae he olohani ana, elike me ia i hanaia mai e kela poe kalaiwakaa.

            Ua hoakakaia aku imua o na kanaka i haalele i na hana o ka hui, na mea apau a ka hui i hana aku ai no ko lakou pono, iloko o na manawa lehulehu ae nei i hala, a mahope iho o kela kamailio ana aku ia lakou, i ike ai kekahi poe i ko lakou kuhihewa, a hooholo, e hoi hou i ka hana, aka no ke kanaka nae i hoopauia mai ka hana aku, ua hoopau loa ia oia me ka hoi ole mai e hana.

            Ma ka manawa nae i pehola ae ai ka lono me ke kulanakauhale nei, no ka hoalaia ana ae he olohani e na kanaka kiakaa, ua komo aku na manao hopohopo iloko o ka poe kalepa, no ka hoea mai i ka wa e pilikia ai ka lakou mau oihana, no kea mea malalo o ka malu o kela hui kaa, he mau haneri o na kanaka; na lakou e lawelawe aku i ua ukana maluna o ka mokuahi Maui, no ka halihali koke ia mai o kela mau ukana, no ko lakou mau hale oihana iloko o ka wa pokole loa.

            He hookahi mea nana i hoauhee aku ia mau manao hopohopo, o ia no ka pau ana o kela olohani, iloko o ekolu hora wale no, mai ka manawa aku i hoopauia ai ke kalaiwakaa pale kauoha.

 

            MIDDLETOWN, Dec. 24 He ewalu poe ma'i o ka Halema'i Konetikuka no ka poe ma'i pupule o ei i manaoioia ua aia e ke ahi a ua make iloko o kekahi ahi nana i loko i ka halekoa kahi o 53 ma'i i hoihoiia aku ei.