Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 1, 2 January 1920 — Page 2

Page PDF (1.12 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

AIKAKE KULUA DAVIS, SR. UA HALA.

            Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Solomon Hanohano, Aloha kaua: E oluolu mai hoi kou ahonui no'u ke kahi wahi keena kaawale o ka kaua hiwahiwa, he wahi puolo hoi ua ka pouwai; uau hui ia e hoomakeike akui na kupuna, ua makua hoi ame na keiki, na moopuna hoi ame ka ohana ame na hoaloha, mai ka la puka ma Ha'eha'e i kumukahi, a ka welona a ka la i Iehoa, kau mea aloha he kane, ua hala i kahi mau o na mea apau, a'u hoi e apa wale ae nei na aole iho nei oia, ua puanuanu ka hale, ua hala kamaaina, ke aloha hoi o ka home, ua imi aku la ia Papalauahi ame Kaano'i, me Lilinoe Lelua i ka uka o Panaewa. Luuluu wale ke aloha o kuu kane i kuo houpo. Walohia wale!

            E Waimea e, i ka ua kipuupuu, pupuu na lima o kuu aloha i ke anu, e hoopumehana ia ana hoi e kuu poli, I ka hole mai hoi a ka ihe i ka makani, kuhi au o kua aloha ia, eia ka o ka ua iniiniki ili o ka aina. O ua aina o Hawaii ua kaulana, ka hiapo hoi oe o na moku, i kaulana hoi i na kuahiwi ekolu. Ho i wale no oe e Maunakea, Kuahiwi kiekie o na moku o Hawaii, Ke'ake'a ke aloha o kuu kane, puuoloia e ka waimaka, hanohano hoi oe e Maunaloa, haaheo wale hoi i ka luna o Uwekahuna, Palolo ua wahine o ka lua. He nanai wale hoi oe e Hualalai, ka muli pokii o na kaahiwi o Hawaii, alai aloha o kau kane papa mamus, he ukana hoi na ka puuwai. Luuloa wale!

            E Kohala e, i ka makani apaapaa, ke apa wale ae nei no au i ka luhi a kau aole iho nei oe e kuu aloha, aia paha me Hii, me Hiilawe hoi i Waipio, lawe hoi oe i ke kane a kaua, a hii aku hoi, au i ka puoho a ka waimaka he aloha. E Hilo e, i ka ua kanilehua, he pua lelaa ko aloha e kuu kane no kuu puuwai, he lei hoi no Hopoe, ka wahine noho i ka ehuehu a ke kai.

            E kau e o kau palahemo oe, hemo ke aloha o ka wahine ia oe ame ke keiki a kaua, aia paha oe i Kawaioahukini, ka u'i nohea hoi o ua lae elua, i ka i’a ka kowali hoi o ka aina, he ahi he mea wela. He oiaio, he ahi ko aloha e ke kane. Walohia wale no kuu kane!.

            E Kono kai opua i ka la'i e, opua hinano ua malie, me Hiku kuu Haku kaikunane, me kahi pokii hoi o maua me kawelu, aole loa olua e ike hou ana i kua aloha, no ka mea, aia me kahi ai kane ana me Eka, kahi makani i ka'eka'e o ka welelua o ka maona, e hooipoipo pu ana hoi me na Hala o Mapuana, i kahi makani anuanu ano'o hoi o ua Hauomaihi, i ka wai puolo hoi i ka maka o ka opua, e liii ia moi ia e na kipoohiwi o ke ao. Luuluu wale!

            Ua hanauia kuu Aikake Kulua Davis Sr. ma Waimea, Hawaii, Mei 22, 1853, mai ka puhaka mai o kona luaui makuahine, Mrs. Hoapili i kona mau la opio e ka makuahinealii haku keelikolani ame Aikake Davis, kona kahuhauai kane.

            I kona mau la opio kanaka makua, hoohui ia iho la maua ma ka berita maemae o ka mare ma Kona Akua, Hawaii e ka Makua Uhane o ka manaoio Rev. Kalaiwaa a ua hoopomaikaiia mai hoi ka maua mau puhaka o na la opio ma na lei aloha ha keiki i hala e aku mamūa o ka lakou luaui makuakane, i ukali pu aku la hoi mahope o lakou, a koe wale iho la no he hookahi me aʻu e u akū nei no lakou kaʻu mau inea aloha.

            He makua kaʻu kane he aloha wahine, he aloha i kana mau keiki ame ka ohana i loki o na la apau o kona ola ana, he hoahanau oiaio oia no ka Iloomana Kalawina, he luna ekalasia a he kumu hoi no ke Kula Sabati Huiin o Kailua ame Holualoa, a he luna pu hoi no ke C.E. o na Kona, a ua kaapuniia e na Ahahui Paeaina apau, no ka looikaika ana hoi i ka pono o ka Euanelio mau loa o ko kakou Akua aloha, a he kilikiano oiaio hoi oia i loko o kona noho hoahanau ana.

            Ua au ia hoi eia na kai ewalu o Hawaii uuku nei, i piha i ka oluolu ame ka maluhia, ke aloha no ka ke akua bana me ke kunukunu ole, ahiki i ka wa a ka maʻi i hoomailo mai ai mai ai maluna o kona ino, me kona ike no i ka nawaliwali no na makahiki loihi, eia nae, aole loa ia i haule hope, ma na hana apau i loko o ka Euanelio, o ko kakou Haku o Iesu Kristo.

            He mahiai no kaua hana ame ka lawaiʻa elike no me ko kakou maa ua hawaii, e imi ana hoi i ka poao o ke noho ana o ka wahine ame na keiki, ka ohana, a na ka nawaliwali ma ka kino i hookaawale uku iaia mai kana mau hana maamau inai, a koe wale no ka mahinaai o ka Euanelio, aole loa oia i nawaliwali i kona mahia hoomau ana, a na ke kuu ana mai o kona oho hope loa i hoopau ae i kana mau hana ma keia ao, me ka hauoli o kona uhane, no ka mea, ua moe aku la oia iloko o ka ke Akua hana, elike me kaua i hoakaka mai ai: O ka mea hoonanawanui ahiki i ka hopena, e loaa iaia ka lanakila a manuahi wale ke lai oiaio a ke ola mau loa.

            Ma ka makahiki 1918 i au i hope aku la i loaa mai ai hoi ke kauoha no ka ohi ana i na koa Hawaii, i omo pu ai ka maua keiki hookahi wale iho no iloko o ka oihana koa, no ke kaua weliweli hoi o ke ao nei, a he oiaio, ua laweia mai ka maua keiki he koa no na pualikos. Hawaii no Hoolulu nei, a na ia mea i kono mai iaʻu e hele mai no Honolulu nei mahope o e aloha keiki, a kapae ae la au i ke aloha o ke kane mahope, me kuu ike no i kona nawaliwali, aole hoi e hiki o ke aloha o ke kaiki i hele a papale imua o kuu mau maka, he mea pono iaʻu ke hele mahope o ka lei a maua.

            O ia aloha no aʻu i haalele aku ai iaia, o ia aloha hookahi no o ke keiki ke mea nana i kono aku iaia, e huli mai mahope oʻu me ka lei a inaua, ka hunona hoi ame na moopuna, me ka moeuhane mua ole, ua aueane mai na lima aloha o ka makua Lani e kikoo mai i ka uhane o kaua kauwa a lawe aku. he oiaio ka iho la kaua i ole ai.

            Me he aihue la i ka po, pela iho la no na anela o ka make e kii mai ai, a kaili aku ikana o ka uhane, no ka mea, he lepo oe, a hoi hou aku no oe i ka lepo, a o ka uhane i ka mea naua i haawi mai. E hoomaikai mau loa ia a Kona inoa ma na lani kiekie loa.

            Kuu iho la kona aho hope loa i ke kanaono-kumaono o kona mau makahiki, o ka hanu ana i na ea oluolu o keia ao luhi i piha me na inea ma na hana poniponi o ka Paoono, Dec. 13, 1919, hora 3;30 a.m.

            Ma ke Sabati ae, hora p.m. o ke ahiahi, i kaʻi aku ai kona huakaʻi hope loa malalo o na hooponopono ana a ka Hui Hoolewa W. Borthwick, ka ohana hoi ame na hoaloha, a me ka pa ilina o Kawainohao i huna ia iho ai kona kiho lepo no ka wa mau loa, ne kaʻu mau hoomaikai no na makana pua apau no kaʻu mea aloha he kane, ame na kokua hoi apau i loaa mai iaʻu iloko o koʻu mau hora o ke kupilikii, e lawa aku i kaʻu mau hoomaikai pu, e na apu o ke aloha, a na ko kakou makua Lani no e hoomama mai i na kaumaha ame na luuluu o kana kauwa wahine nei.

            Me oe e Mr. Lunahooponopono opio koʻu aloha nui, ame na keiki hoi o koʻu papapaʻi koʻu weiua pau ole.

            O makou ilio no me ka luuluu

                        MRS. LIZZIE K. DAVIS

                        J. Y. O. DAVIS, JB,

                        MRS. ELISABETH DAVIS.

186 Beretania & Enima St., Honolulu.

OLELO HOOLAHA

            ua loaa he kaa paikikala mawaena o laie me Malaekahauaʻ o ka mea nonoa ke kane uku mai i ka uku hoolaha ame ka malamaia aha in a aole e kii mai, a uku oʻe mai a hala na la he umi-kumalima mai ka la e puka aku ai keia hoolaha, e lilo loa i ka mea nona ka inoa malalo iho.

                                                                                                SAM KAHALA

            Laie Dec. 29, 1919

6381-Jan. 2,1920

UA HOOMAHAIA KE KINO E PLALAHO, O KA UHANE I KAHI HOOMALUIA O NA UHANE

 

            Mr. Lunahooponopono: Ua like no kou mana kuleana me ko ke Akua, a no ka hiki i na manawa apau ke hookomo, a kapae.

            Ma ka la pumehana maikai o ka Poaha, la o Dekemaba, 1919, hala aku la ka uhane o Mrs. Mamohihio Manulii o Auwaioliu, Honolulu, i ke 89 Makaniki o kona ola ana, me kana ke mare mua o Kapena Allen. Hanau mai o Wm. Allen e noho hana nei ma ka Halehanahao Honolulu Iron Works, he kupa a elemakule iloko o ia hana, nana mai na keiki he 11 e ola nei, a loaa i mau moopuna kuakahi na Mamohihio, a na Wm. Allen hou mai no na moopuna kualua he umi kumaono.

            ua hanauia o Mr. Mamohiohio mailoko mai o ka puhaka o Keliikouia ame Kamakalauiakama (w), no Puapuaki, Kohala waho a kohala loko, kohala nui a Kohala Iki, Kohala Aku a Kohala Hema, i ka la Hikiola i na puu Halelua i ka pili i ka oohu makani o Honoipu i na ale ahiu kuakea o Alenuihaha, i ka holu mai a ka uluhala o Niulii, i ke kai nehe o Puuiki i kai lulu hapuu. Maikai ka makani o kohala i ikeia e ka Inuwai o Ihuanu Mamohihio, ka moho inoKomoko o Hinakahue, ka pua, ke ewe o ka ainahanaau e Kamehameha aimoku.

            Ua hala he pua oni ole ke kanaka, he mea laha ole: aohe no he uʻi hele wale o Kohala Huna, ilalo i ka hookuʻi i ka halawai he kupa no he owe ponoi no nau e kakuhihewa i ka la o Nu-nu aku a paa, haawe e ka ua le lehua o Kupa nihi i Pauoa, i ka liko lehua, na ka makani Kona nana i pahili iho ka lihilihi o ka lehua a puumokahi ialalo o Kupanihi a na ka makani mahi i huʻe ae a makaki i kai o ka kaona o ko lei poma ole e Mamohihio, ka wahine alualu liula i Kuloloia ia papa i haha poeleelo o ka kuikauma. Eia no ke leia i mua o Wm. Allen, Dr., ame ko leia i elua o Mrs. Aliee Brown ke lei ae nei i na kuakahi a kua lua au.

            Hanauia i Maraki 15 1830, a bapezoia i Iune 17,1872, he 47 makahiki oko o ka Euanelio a Ekalasia o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope Nei he lunakahiko manauhii. He makuahino hookama oia no Joseph FE. Smith peresidena i make, e boouna mau.

ELUA MAU PAHUAHI LIILII I OILI AE A PIO NO

 

            Ma ka po o ka Poaono aku nei i hala a me ke ahiahi hoi o ke Sabati mai, i puoho ae ai he mau pauahi lilili ma kekahi mau hale, eia nae, ua pio koke no ke ahi i ka manawa kupono, ma ka nui ole o na poino.

            O ka pauahi mua loa, o ia no ka rumi o kekahi Pilipino, ma ka hale hoolimalima o G Nomura mawaho ae nei o Kamoiliili, a o ke kumu o ka o aua ae o ke ahi, mamuli o ka hanini ana o ka ipukukui.

            Ua hoike koke ia mai ka lohe i ka oihana kinaiahi o makahiki no kela pauahi, a i ka i hoea aku ai o na kaiki kinaiahi, i pio koke ai no ke ahi Hoki o ka manawa pokole, me ka nui ole o na poino i lona i ka hale, koe wale no ka ele ana oloko o ka rumi i hoomaka ae ai ke ahi e a, a eleele.

            ma ka hora ehiku hoi o ke ahiahi o ka Sabati ae, i hoomaka ae ai ke ahi e a, i kekahi hale mawaho o Kaimuki e pili kokoke ana i ka hale e noho ana o Alfred L. Williams, e noho hana nei me keia halepaʻiʻ ua holo koke o Mr. Williams o loaa he iliwai me ia iliwai oia i kiuai aku ai i ke ahi ahiki i ka pio ana.

            Ma ka oleloia, o ke kumu o ka ana ae o ka ahi i kela hale, mamauli mai o na pahupahu a na kamalii e noke ana i ke kunikuni. ua hoikeia mai no ka lohe e pili anan i kela pauahi i ke keena kinaiahi ma Makiki i ka hoea naa kau nae o ka kaa kinaiahi, ua pio e aku ke ahi nolaila ua huli hoi hou mai la na keiki kinaiahi me ka nui ole o ka lakou hana

            O kela hale i a ae ai ke ahi, he haleia i hookaawaleia no ua kanuwa lawe lawe a ua laki hoi ka on nona kela hale i ka uuku loa o ua poino i kau aku maluna o kona waiwai i ka hoea ana o ke kokua i lokio o ka wa kupono lon mamua o ka loaa ana he manawa nui no ke ahi e holapu aku ai i ka hele holookoa ia mai ana i keia ame keia kaliimaka mai kana hookama mai, a moe aku oia a kau mai ia Joseph W. Kamika Opio kela Kauoha a i Laie iho la no o Mrs. Mamolihio Manauhii i ka hoolaa halelaa a huli hoi aku ma ka Poakahi a ka Poaha no huule aku la.

            O na hoolilo apau ahiki i Laie nei malalo no ia o ka kauoha paa loa a ka hookama i kaua mau pua aku me ka poe i kokua pu ame na makana, na hoomaikai ame Mr. Lunahooponopono ame kou papapaʻi

            o makou iho no,

                        MRS. PHOLIILII MAHIAI.

                        WILLAM ALLEN,

                        MRS. ALICE BROWN,

HE HOALOHALOHA

            Oiai, elike me ka manu e mae wale ana i ka la, elike me ka hau e heheo wale ana i ka makani wela, elike hoi me ka mahu i pua ae a nalo hia aku ai na helehelena o Mrs. Kamohai kanakaole mailuna aku o na papalina aloha o ka hona, a mai waena aku hoi o na launa aloha ana ma keia aoao mauleule me ka nui ame ka lehulehu oo kona ohana na hoaloha ame na makamaka, a.

            oiai hoi, eia no iloko o na umaumi o na hoahanau o ka Ekalesia o kawaia hao na hoomanaao poina ole nona no kana mau maikai apeu i hana ai no ka ekalasia he hoahanau kupaa a hoomanawanui me ke luli ole, he hoa no ka Ahahui C. E, a he lala hoi no ke Kula Sabati, a

            Oia hoi, mamuli o kona hala am aku la ua ka iho maluna o ka ekaesia ka minamina ame ke aloha poina ole nona nolaila.

            Ehooholois o makou na hoshanau o ka Ekalesia o Kawaiahao, ma o ka aha luna la ke hoopaa nei e auamo pu i na kaumaha o ke aloha hoahanau a ke upu nei me ka ohana i hooneleia i ka mea aloha, a ke noi ae nei i ke Mea Maua Loa e hoomama mai i na luelun apau a

            E holoholo hou ia, e hoounsia i honokahi kope o keia hoaloha i ka ohana o Mrs. Kamohai Kauakaole, a i hookahi i ka Nupepa Kuokoa

            Na ke Ekalesia o Kawaiahao ma ke kauoha a ka Ahaluna.

 

            KAUAI BOY SONG

 

He mele he inoa no Aiu,

Kuupua o Kina hapa Hawaii

He opiia hookahi a i kuu alo,

Kuu lei miulana poina ole

kau he hiki aku ka moana

na ale nupanupa o ka Pakipika

Ike oe i ke anu o Kaleponi

I ohi Halii paa ka moaua

Kau aku ka manao nou e Pauahi,

Ke Kahua Hoolulu a o na koa

O ke kikowaena a o ke ka na

Ua hiliamahi na aupuni hui

Ike pno i ka hana a Kelemania

Lahui puuwai ole o ke ao nei,

haila hu ae ke aloha a i ke niakua

haaleale ana i ka puuwai

Ua paa ko kino i ka eliko.

Me na ʻLiikoa Amerika

Hookahi makahiki ka aine malihiui,

Huli hoi i ka home kulaiwi

Hoomaikaiia ka Makua Lani,

E ole kuu kokua Mane Lani

Hoi Kino mai au me ka ianakila

Haina ia mai ana ka puana

Kuu pua o kina hapa Hawaii.

            Owau iho no

                        MRS KILA KILI

 

            HOEA AE HE HOOHALAHALA IMUA O HE KIAAINA

 

            Ma ka Poalima aku la o ka pule i hala ua hoea ae kekahi mau kumuhala o ke kulanakauhale imua o ke Kiaaka C. J. McCarthy a waiho ae la i ka akou mau hoohalahala imua on a no ia hoololiia ana ma ka la 10 o kela ame keia mahine e ukuia ae ai lakou.    

            He hoololi keia i hanaia o ke kahu kula nui, a ma kana hoakaka aohe kai ana a na kumukula o Honolulu nei ao ame keia mahina, aka no na kumukuia o na mokupuni mawaho, iloko o na manawa i hala, aohe loaa aku o ka lakua mau bila kikoo dala ahiki aneane i ka la umi i kekahi manawa. O ka ke kiqqina mau hooponopono nae no kea hoopii a lkaou aohe mea i loheia, a me he mea la ua kauohaia mai lakou e heʻe ae imua o ke kahukula nui ame ia no e hooponopono ai ia ninau.

---

            E LELE ANA NA MOKUEA I KA PO.

---

            Ma keia mua koke iho e hoomakaua mai ai ka lele ana a na mokuea a ka oihana kaua aina ma ka po mai ke kahua mai o na mokuea ma ka Mokupuni Ford, ua loaa ae i na aliikoa kiekie o ka oihana kaua maanei na kukui hoomalamalama i ko kahua i nei manawa.

            Ahiki mai i nei manawa ma ke ua wale no e ikeia aku nei na mokuea i ka lele mai, ua hookapuia ka lele aua ma ka po mamuli o ka nele i na kukui nunui no ka hoailona ana i ke kahua Luke, a oiai ua loaa mai la i nei manawa, he lohe ia aku koe o ka hu mai o na mikini i ka lewa i ka po. Maluna o kekahi mokulawekoa na kukui o ka hoea ana mai ma kekahi manawa i hala, aohe nae i kauia ma kahi kupono e ikeia ai ka malamalama, a e kau ia aku ana nae.

            No ka hoopakele ana i na mokupuni mai ka lele kauaia ana mai e na eneni o na mokuea kekahi mau mea kokua nui i ke kupale ana ma ka lele ana ma ka po elike me ia ma ke ao, a e hoohana ia aku ana lakou mai ka napoo ana aku a ka la a i ka puka ana a ka la me ka papio iho ilalo me he mea la he mau mokukaua na ka enemi kekahi e hookokoke mai ana i na mokupuni. Ua ikeia ka waiwai o ka hana a na mokuea ma ka moana Akelanika iloko o ka manawa kaua i hala ma ka hakilo ame ka hoohaule ana iho i na poka pahu maluna o na mokuluu a ka enemi a oini le manawa kaua i hala ma ka hakilo ame ka hoohaule ana iho i na poka pahu maluna o na mokuluu a ke enemi, a oini le manawa maluhia keia he mea pono no ka hoomakaukau ana i o la honua.

 

-----------

 

Hoomanao i ka La

Ianuari 5, 1920

 

Hoomaka ka makou Kalapu Hoahu Karisimaka

 

O oe pu kekahi e hoomaka ia manawa hookahi no ka hoahu ana i dala no ke

Karisimaka 1920. Oi aku mamua o 1,500 poe laki i loaa na Kikoo Karisimaka mai ke

Kalapu Hoahu Karisimaka aku o ka 1919.

 

Iloko o ke kalapu 1920, he o ia mau no na papa 4

 

Papa A 25 keneka o ka pule e ukuia ana he $12.00 me ka Ukupanee

Papa B 50 keneka o ka pule e ukuia ana he $24.00 me ka Ukupanee

Papa C 100 keneka o ka pule e ukuia ana he $48.00 me ka Ukupanee

Papa D 200 keneka o ka pule e ukuia ana he $96.00 me ka Ukupanee

 

No na mea aku i koe e ninau ae ma ke

Keena Hoahu

 

The Bank of Bishop & Co., Ltd.