Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 2, 9 January 1920 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, IANUARI 9, 1920.
O Maui No Ka Oi O Ke Karisima Ka ME Ka Haunaele Ame Ke-Ki Pu.
Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe: E oluolu mai oe no kahi kowa o ka hi wahiwa lawe lau oliva o ka Moana. Pa kipika no kela poomanao e kau ae la maluna.
Ma Kailua, Hamakualoa, Maui, i hoommakaukau ae ai o Tom Iahukoa i luau noomanao no keia la Karisimaka, ka la hanau o ka Mesia ka Hoola o keia ao, i hoomiomioia ae na ono like ole a ka puue kou ai o kela ame keia i akoakoa ae ma ke kakela o ia puuwai hamama.
Oiai na ioea apau mai na lepo makaonaona a na keonimana i hoea aku ma laila, no ka hoea ae i ka manawa e haupa iho ai i na kohi kelekele o na puna momona, ame na opae mahikihiki, ke hoolau ame na ono like ole a ka mea o ku ana ma ka aoao o ka papaaina e mopi iho ai.
Nolaila ua hiiki mai i na minuke e hoopiha iho ai i ka loa o ka inaina, ua ai a lawa, ua inu a kena i ka wai o ka pia ame okolehao a kou ka puu i ka wai a ka naulu.
Ma keia paapaaina e luhe ana na mea apau i ka wai o Kemamo, a oni ana na aahuki ame ka uwila makeneki o na wahine ame na kaue, ame na kaikamahino opiopio, e hulakui ana, a e anapau ana, i ka na mea o ka huepau ae o ka wai o ka hia ame uala i hoawaawaia, hui pu iho hoi me
Auhea wale oe Moekoeko,
Ke kui Keleawe kukaehao.
E kala mai, ke pahee loa aku la, na
ia mea i hoopiha loa aku ia Mrs. Lei Tau-a i ke aloha Karisimaka i haawi mai ai oia i kona aloha i kela ame keia mea, ma kona houi ana mai i kela kaue ame keia kane iloko o kekahi mau minuke, eia uo o Lei Tau=a iloko ke ike nei i kana wahine no koua honi, aka, o keia honi a Mrs. Lei Tau-a he mea olu wale iho no ia no ka poe i loaa ole kahi pili aoao; auwe ka mea ui e!
`He kulana opiopio kona, oini nia no na lihilihi ooi o ka pua lehua kahi i kau ai iluna i hui pu iho me kona kino momona wahine ui, auwe ke aloha Karisimaka e, ame ka nani e, na ia mea i kono mai i kona aloha no ka la Karisimaka, e honi ia oe, e honi ana ia oe, a huli ko alo iluna, oiai o Le Tau-a e noho ana iloko o keia aluka o ka poe apau me kona ike aku i na hana hoohilahila a kana wahine me ka papa mai o ka poe e ae e hoopau oe i kau mau hana, oiai ka poe e nana nei me e ano hoohenehene, a o kahi poe hoi e kahe ae aua, e hele mai e honi iau; o kahi poe aole pono ia oe e hokake mai, no laila na hele aku o Lei Tau-a a olelo aku i ka wahinge e hoopau oe i kau mau hana, he hoohilahila no ia inu, ua haawi koke mai la oia i kalo mahanahana me ka nui o ka poe e nana aku ana i keia mau hana hoonaukiuki, pela i ulupuni ae ai kona noonoo a kii aku la i ka pu panapana, me kona olelo ana aku e ki ana oia a make keia wahine, me ke kau ana aku i ka pu maluna o ka wahine, nolaila, ua uwao ae ka makai, Mr. Kealo, ia laua me ka lawe pu ana ia Mrs. Lei Tau-a no ka hoihoi aua i kona home ponoi.
Nolaila, ua hoea aku ma kahi o ka otomobile o ka makai me ke ki ana mai o Lei Tau-a elua manawa, aole he mau poka i loaa aku i ka makai ahiki o Lei Tau-a ma ke alanio kahi a Kealo e kau ana maluna o ka otomobile, ua hoomaka laua e auneume me ke ki naa ae ia Kealo ma kona iwihoehoe me ka paa ana ae o Lei Tau-a ia Kealo, aka, aia no kana pu ma kona lima.
Ma kehi e hanaia nei keia ki pu, he aneane 100 kapuai paha mai ka hale ahaaina mai. Nolaila, ua holo aku la o John Hanamaikai a hopu aku la ma ka aono o Lei Tau-a, ua like na lima o John Hanamaikai me ka uwila makeneki ka mea naua i hoomaloo ae i ka holo ana o na aakoko o na lima o Lei Tau-a a haule aku la kana pu i ka honoua, me ka haawiia ana iho i unau kalo mahanahana i haawina ao no na kanaka ikaika ole me ka pu wale iho no oia e lanakila ai maluna o kona hoa paio.
He kanaka nui o Lei Tau-a, he loihi a he keiki opiopio ka makai, eia nae pua ana i ka halepaahao.
Ma keia poka i kiia ai ka makai ua komo aku ka poka ma kona iwihoehoe a puka aku la iwaho, a na ia eha i kelepona koke ia ai ka hope makai nui o Makawao e kii mai ia Lei Tau-a e lawe i ka halepaahao. Ua holo mai ka makai hui ame ke kapena, he alahele loihi keia i aneane 20 mile.
Ma o keia eha ana o ka makai i hoonui loa ae i ke kahe ana mai o ke koko, a i hookaumaha aku iaia, oiai he ekolu ana mau beb ame kana wahine, aole i ike i keia poino, ua nui mai kona noonoo a hui pu iho me kona hiki ole iaia ke hooholo i kona kaa, ua hooholo iho la oia e waiho aku i kana lawehala ma ka lima o John Haamaikai ahiki mai ka luna makai, noleila kau ae la oia maluna o ka otomobile o kekahi mea e ae a holo aku i ka halemai o Paia, a loaa ke kauka; ua nanaia kona wahi i eha, a ma ka olelo a ke kauka ua komo aku ka poka ma kona iwihoehoe a puka ma kekahi aono, aka aole oia e poino ana.
Ma ka haalele ana aku o Kealo i kana Ia wehaa ma ka lima o John Hanamaikai, oiai o Lei Tau-a e nui aku ana iaia e hookuu mai iaia e hele e ike i ka wahine, ua hoole loa mai o John Hanamaikai i kona manao, ua hookauia ae o Lei Tau-a maluna o ka otomobile no ka lawe ana mai a hui me ka makai Wile
He Hoalohaloha No Samuel Kaiwi.
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua: E oluolu mai oe i kahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa no ko makou pokii aloha na haalele mai i keia ola ana a nana hoi e lawe aku a hoike i kona mau ohana, e noho nei apuni keia teritore.
Ma ke ahiahi Poalua; Dekemaha 30, 1919, i ka hoea 4:30, i kipa mai ai ka anela o ka make, a lawe aku i ka hanu ola o ko makou pokii aloha, a waiho iho la i ke kino puanuahu a na makou ka ohana e paiauma aku ma keia ao inea.
Ua hanauia oia na Nahiku, Maui nei, mai ka puhaka mai o ko makou makua, Mr John Kaiwi ame Mrs. Mary Kaiwi, i ka makahiki 1907, i ka la 7 o Novemaba, a ua piha iaia na makahiki he 12, hookahi mhina ame 23 la, o kona hanu ana i na ea huihui o keia ola ana.
Ua hoomailo ka mai maluna o ko makou pokii aloha, no eha mahina, a ua pau kona holoholo hou ana i ke onehanau o ka aina, a ua pau no hoi ha auwe ana. Auwe no hoi ka minamina e!
Ua hoonaauaoia oia ma ke kula hele la o Nahiku, a he keiki maikai aole on a hookuli i na leo o ko makou mau makua ame makou na kaikuaana, ua hoolohe oia i ka makemake o makou apau loa, a lilo uo hoi oia i milimili na ko makou mau makue, ka makou mau keiki liilii, he mea nui iaia, a e kau ana iluna o ka lio, a e hii ana mamua a mahope, a ua lilo kona hele loa ana i mea kaumaha no ko makou noonooo, i ka ike hou ole i koua helehelena aloha.
Ua pau no hoi ko makou lolie ana i kona leo, e i mai ana i mea nau, a pau pu no hoi ka luhi o ko makou mau makua, no ka mea ua hala oia i ke ala huli hoi ole mai.
Me keia mau wahi manao hoalohaloha liilii, a na oukou no e kuekaa iho i na hema hema o kou wahi manao e kakau nei uo kuu pokii aloha, a ke pule nei makou i ke Akua Mana Loa, a Nana no e kiai ia kakou apau.
Ke haawi aku nei makou i ko makou hoomaikai i na keiki hoonoho hua o ka papapai nupepa ka welina pau ole.
O makou no me ka luuluu pau ole.
John Kaiwi, Jr.,
Mrs. Mary Kaiwi,
Henry Kaiwi,
Mrs. Hattie Kaiwi,
Bernett Kaiwi,
Mr.s Cecilia Kaiwi,
Theodore Kaiwi,
Mrs. Lili Kaiwi.
Palakiko iwaena o na alanui o Kakipi, o ia hoi ke alanui e holopuni nei ia Maui Hiikina, i loaa mai ai; a hookauia aku la o Lei Tau-a maluna o ke kaa makai a lawe loa ia i ka halepaahao ma Wailuku.
i. Ma keia la Karisimaka ua hoomakaukau ae ka mea e kakau nei ame kau wahine he paina luau no ka la i hanau ai ko mea e kakau nei ame kau wahine he paina luau uo ka la i hanau ai ko kakou Haku Iesu Kristo, i hiki mai ai na hoaloha ame ka wahine a John Hanamaikai ame kona ohana no ka hoomanao ana ae i ka Haku, ua hiki mai o John Hanamaikai i kou home i ka hora 9 o ka po ana iho, a hoike mai la i ka moolelo o keia ki pu ma Kailua, no ka manao e pepehi i ka wahine a make loa, no na hana ku i ke ano maikai ole a Mrs. Lei Taua, a na ia mea i hookomo aku i ka inaina a kau aku la i ka pu maluna o ka inaina a kau aku la i ka pu maluna o ka wahine, e ole na lima o ka makai ame John Hanamaikai i umi ae i kona mau aoao, a haule aku kana pu ilalo o ka honua, a nele iho la oia i ka ikaika e hoonahoa hou mai ai.
He kanaka o Mr. Lei Tau-a i noho iloko o ua makahiki apau e lawe aua i ka leka mai Haiku a Hulo, ma ka lilo ana o ke koho ana ma ka hopa i loaa ae ai iaia o ka lawe ana i ka leka ma keia mau apana, he kanaka maikai oia he kulana ulakolako oia, nona ponoi kona home, pela kona aina, mai uka a kai, me na holoholona e holo ana maluna o ka aina, he pipi, he lio a he peresidena oia no ka papa naua koho baloka o Huelo no kekahi mau makahiki; ua lilo kona ano maikai i mea e launa pu mai ai ka poe hanohano me ia, ma o keia karaima ana i hana iho la ka mea nana i hapala aku i kona inoa i mea hoowahawaha ino loa ia.
Ina no o Lei Tau-a e lawelawe oia me kona mau lima in a ua oi aku ia, i kona hakaka ana me ka makai; aka ua ike oia aole i lawa kona mau aahuki i hoonahoa ai i ka makai, pela oia i ki iho ai, me kona manao e lanakila ana, a paa ana i na umii a ke kanawai.
He kauaka loihi o Lei Tau-a a he nui kona kino, he 40 a oi na makahiki on a au e hoomaopopo ai, a o Kealo he keiki opiopio loa oia, he wahi kino palanaiki kona, he makai oia i noho ae no ka manawa pokole, a ke aupuni i mahalo mai ai ma kona malama pono i ka hana, a na ianei e pulumi nei i ka poe Kepani puhi okolehao mamuli o kona akamai i ka olelo Kepani a paa i ka halepaahao.
Ke hooki nei au me ke aloha Karisimaka i ka Lunahooponopono ame na keiki oniu hua mekala o ke Kilohana Pookela o ko Hawaii Paeaina.
J. Spolomona Kuaoha
Peahi, Dec. 27, 1919.
Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ae ma ke ahiahi o ka poalua nei hooleia ae ai ka manao e hoolimalima i na rumi he umi-koma maiwa o ka Hale Kapiolani, koe wale no a aeia mai e hoolimalima pu i na keena e nohoia nei e ka puuku ame ka oihana wai me sua o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu nei, maloko no o kela hale hookahi.
Holo Makaikai E Ike I ka Nani O Kapaa, Kauai.
( Hoomauia mai.)
Eia makou ke holo nei me ka mai kai ame ka nui no hoi o na kaa, no ka mea ua makaukau maoli kekahi mau hoahanau me na kaa otombile, ua ike maoli i ka hookele ana, a ku iho la ua mau inoku kaa nei i ke kaona o Lihue; ua heie no hoi ia la a piha i na makamaka ame na hoaloha, o ka hora 5:45 p. m. ia.
Eia ka meakakau ke luhulima nei ine na hoahanau, no ka mea, aole e nalowale kela ame keia hoahanau, aia ma ka puka pihi o ke kuka e kau mai ana ke pihi hoailona o ka hui i oleloia ae la, notaila ua lohi loa kamaaina i ka hoolauna ana ma kela hoailona, ua kamaaina maoli, ame ke aloha puililima ana i maopopo ai he io ame ke koko ko maua kulana, e hui, a e lululima ana, a komo mai la au iloko o ka rumi o ka hui, e noho ai.
Ile nani na mea apau ke naua aku, no ka inea aia maluna ou ka hana ame ka hoonohonoho ana i na kulana like ole, a i ka makaukau ana, noho imua iho la na lunamua o ka hui o Kaunualii Kamehameha Helu Ekolu.
I ke kokoke ana e kani ka hora 7:30 p.m., i haawi aku no ka makaukau ana e hookipa mai i ka Hope Aliiaimoku J. Kanepuur, ame ke Alii D. Hoapili ame Pukaua-iki, oia no hoi ka meakakau nei, a kau aku la na hooponoppono ame ka hookipa nua ia makou me na ahuula maluna o makou; i ke komo aua aku i ka puka, ua haawi mai la ke Kaukaualii J. M. Kaneakua i ka hoailona no ke ku ana o no hoahanau iluna, ma ke ano hookipa aku ia makou, aia makou ke hele la imua o ka rumi nui o ka hui, me ke alakai ana a ke kuhikuhi puuone ame na pukaua a pii aku la ka hope aliiaimaoku ma kahi i hookaawaleia nona, ame ke ku o na mea apau, me ka makaukau, i ka manawa e haawiia mai ai o ka hoailona mai ke kaukaualii mai, auwe ka noho ana o na mea apau ma kona kulana, a waiho mai la na lunanui mua o ka hui i ko lakou kulana, imua o ka hope aliiaimoku, no ka mea, oia ka mea mana ma ia hana, a kaa hou mai la maluna o ka meakakau ame ke Alii D. Hoapili na hooponopono hou ana i na kulana like ole o na luna hou i joho ponoia, no keia makahiki e noe nei.
I ka makaukau ana i ku mai ai ka hope aliiaimoku me kona kulana piha a mana no hoi me he la in a no i ke au e noho ana ua moi nei e hooponopono i kona aupuni, pela keia kulana e ikeia nei, a hoohiki ia iho la ka Mea Haaohano J. M. Kaneakua i mamoari, mai kem kulana kaukaualii mai, a i ka pau ana o na hana nona, a hoi ae la oia ma kona kulana, ia manawa i waiho aku ai ka hope aliiaimoku i na hana apau ma kona lima, o ia hoi na olelo hoopaa ame na ao ana ame ka ubi ana mai i na ahuula ma kela ame kkeia kulana pakahi; ia manawa oia i kukala hou mai ai o ko meakakau nei, e lawe ae i ke kulana kuhikuhipuuone, no ka mea, aia iaia ke ola o na lii ame ke aupuni, me ka ma lama aua i ka ihiihi o na lii.
O kou eleu aku la no ia ma kau apana hana, oiai e kahea mai ana ka hope aliiaimoke i na inoa ame ko lakou mau kulaua, o ia kau e hooko aku ai, a lawe aku la au ia hoahanau N. K. Hoopii, i pii ae i kaukaualii ma ke kilaua laualii mai; Hoahanau Wm. Werner i hoopiiia ae ma kek ulana laualii mai ke kulana kakaolelo mai; Hoahanau A. G. Kaulukou i hoopiiia ae ma ke kulana kakaolelo mai ke kulana kuauhau; Hoahanau Enoka Lovell (Makua) i hoopiiia ae ma ke kulana aipuupuu; Hoahanau R. Puuki, Kahuna; Hoahanau J. L. Huddy, kuhikuhipuuone; Hoahanau John Hano, pukaua-iki; Hoahanau Henry Blake, kiailoko; Hoahanau J. N. Puailihau, kiaiwaho; o lakou nei na lii ame na pukaua nana e malama i ka holomua o ka Hui Kaumualii Kamehameha nia Kauai apuni, o ka pau no hoi ia o na hana hoolaa i na lunanui o keia noe aua o keia makahiki, ame na olelo hoolauna ame ma olelo paipai a hookuu na hana i ka hora 8:20 p.m. me ka piha hauoli.
Oiai eia o Mr. Hanale ame Keoni Bulu ke noke nei i ke aumeume i ka pauku iwi a naue aku la keia huakai nui no kahi i hoomakaukauia ia o na meaai Hawaii, mai na kaikamahine lima palupalu mai o ua aina kaulana no, nana aku oe ohuohu ke pakaukau ke mana aku oe ame ka piha i na lede maka onaona, a hoolauuaia mai la no hoi ka meakakau nei me ua mau iiwi makapolena nei, nana aku oe la i kuu iwiaono he oeoe mai hoi kau, a lilo aku la ka hoomalu ana i keia anaina nui i ka Hoahanau N.K. Hoopii, oia ke poo alakai o ia polea o Halalii me kona kau leo ana mai:
"E na hoahanau, e waiho oukou i kau aliiwahine au i polenna ai a paa, e kii hou aku oe i aliiwahine hou." Ua nui maoli ke kahaha o ka mea kakau nei, no keia ano kauoha, aka, aole e hiki ke alo ae, o kou lawe mai la no ia i kela kulana o ke Keiki o Moanalua lilo ana kela ui o Maui.
(Aole i pau)
Ma ka po o ke Sabati aku nei i mahuka aku ai he wahino Kepaui mailoko aku o ke keena hoopae limahana o ke aupuni, mamuli o ka pinana aua maluna o ka pa kiekie a haule mawaho. Ua manaoia he mea kekahi nana i kokua aku iaia, pela i hiki ai iaia ke mahuke me ka holopono loa.
He Hooamanao Aloha No Ka Makou Kaikamahine Miss Hattie S. Kipi.
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, e aloha auanei a nui: E ae mai nou kau wahi kaawale o kau nupepa no kela poomanao e kau ae la maluna a nau hoi ia e lawe hele ae ma na kihi eha o ka aina aloha o kaoa, a loaa aku ka ohana ame na makamaka e noho ana mai ka la puka ae ma Haehae a ka welona a ka i Lehua.
I na inakua i hooneleia i ke kaikamahine Mr. ame Mrs. Apia John Naiaupuni, walohia wale hoi: Oiai ua oluolu i ka Haku Mana Loa ke kii ana mai a lawe palanehe aku i ka hanu ola mai ka hale kino aku o ka olua kaikamahine i aloha nuiia Miss Hatties S. Kipi, a waiho iho la ia olua kona mau makua i hookaunahaia ame kona kaikuaana ame kona pokii kaikunane ame kona mau ohana apau e kumakena a e kanikau aku nona ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make i na hora o ke ahiahi Poakahi, Dec. 8, 1919, ma ko olua home ma Kapahukapu, Kohala.
Ua hanauia o Miss Hattie S. Kipi ma Hawi, mai ka puhaka mai o kona mau makua oia o Samuel Kipi i hala mua aku ma kela ao ame Mrs. Apia John Naiaupuni i keia manawa i Maraki 30, 1899, a make aku la i Dek. 8, 1919, pa like me 20 makahiki ame 8 mahina a oi o kona hanu ana i na inea o keia ao luhi.
Nolaila, e hooholoia, o makou o na luanui ame na laia o ka Ahahui C. E. Makua ame Pokii o Kokoiki, Kohala Akua, i huiia ma o ko makou komite la, ke komo pu aku nei me olua e na makua i hooneleia i ka olua mea aloha e nuamo pu aku nei me olua e na makua i hooneleia i ka olua mea aloha e nuamo pu i na kaumaha ame na luuluu i pahoia iho la maluna o kakou apau no, ka mea i haalele mai la ia kakou, aka, e hoomanao i na olelo hoolaua a ka Haku aloha, e kiai a e makaala kakou aole i ikeia ka hora ame ka manawa e hiki mai ai ka Haku hale, i ke ahiahi paha a i ole i ke aumoe paha, a i ole ia i ka wanaao paha.
No laila e lawe mai kakou a malama ia mau olelo hoolana no kakou e kiai io kakou e pono ai oiai o ka olua mea aloha aole oia i poina i kona Haku aloha a ko ae la ka mea a Ioha, o ke kauwa pono a ka Haku i palapala ai o ke kanaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, ua piha nae i na popilikia o keia ao.
E hooholoia, ke komo pu hou nei makou e kanikau a e kumakena me ka naau i pihai ka ehaeha ame ka minamina nui nona, aka aole loa o hiki ia kakou ke paa mai iaia, no ka mea ua kii mai la no kona Haku a lawe aku la i kana kauwa opiopio aloha ma Kona poli e noho hoi iloko o ka maha mau loa, a ko ae la ka mea i palapalaia, e hoi ka lepo i ka lepo a o ka uhane e hoi no ia me ku mea nona ia kuleana. E hoomaikaiie Kona inoa ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua, he aloha i na kanaka.
E hooholoia e heounaia i hookahi kope o keia hoomanao aloha i na makua i hooneleia i ke kaikamahine, hookahi i ka Nupepa Ka Hoku o Hawaii, hookahi i ka Nupepa Kuokoa, hookahi i ka Nupepa Ka Hoaloha.
Ke noi ae nei ka makou mau leo pule i ka Haku Iesu Nana e lawe ae i no kaumaha mai o kakou aku apau, a Nana e hoomaha mai ia kakou iloko o ka inoa o ka Makua, o ke Keiki ame ka Uhane Hemolele, amene.
O makou iho no me ka luuluu paumako, na lunanui ame ma lala, o ka Ahahui C. E. Makua ame Pokii i huiia, ame oe e ka Lunahooponopono kou hoomaikai nui ame na keiki o kou papapai kau anoai.
L. K. Kahinapule, Jr.
Komite i kohoia e ka Ahahui C. E. o
Kokoiki,.
Mahukona, Hawaii, Dec. 28, 1919.
He Hoomaikai
E ka Lunahooponopono Sol. Hanahano, Aloha oe: E oluolu i kekahi rumi kaawale o kau pepa no kau poomanao e kau ae la maluna.
He hoomaikai i na makamaka, na hoaloha ame ka ohana, no na lulu aloha me na lulu pua ame ke komo pu ana mai iloko o kou mau kaumaha ame ka luuluu, no kau mea aloha he keik, Edward Kaoaookalani Mahuahua, i haalele mai i keia ola ana, ma ka Halemai o na Kamalii Kauikeolani ma ka wanano Poaha, Dek. 11, 1919.
Ua hanauia kuu leialoha iloko o Augate, la 31, 1911. Ua piha iaia he ewalu makahiki, ekollu mahina ame na la he umi. Nolaila, ma kou aoao ka makuahine, ke haawi aku nei i na hoomaikai he nui ia oukou apau, na hoahanau, na lala C. E., pela pu me na hui o na Kamalii Sun Beam Class, e alakaiia ana e Miss Marie Carter, no ka lakou mau makana ame na himeni ame ka pule hoomaikai ma ka lua o kuu leialoha i hoomoeia ai.
Ke nonoi nei au i ko kakou Makua ma ka lani e kau mai i Kana mau hoo pomaikai ana maluna pakahi o oukou apau, pela pu no au e waiho ae nei i na leo noi iaia e alakai aku i kau lei aloha ma kona poli, a nana no e malama iaia me ke aloha; keia kau leo nonoi, a e hoonaniia ka inoa o ka Makua ame ke keiki ame ka Uhane Hemolelo, Amene.
Owau no me ka naau luuluu no kuu leialoha.
Mrs. P. K. Mahuahua.
Ke Alanui Kahiko Ame Ke Alanui Hou
(Kakauia e J.K. Mokumaia; hoomauia)
E kulou mau ana ke poo ilalo i na manawa apau, no ka haawi ana mai i na hoomaikai, no ka mea aia iloko on a ka manao e ike i na mea apau, a i kona ike ana e hoomamao ana ola mai ia oe aku, kohu akule la i ka noho mai i ka hohonu.
Nolaila e kuu lahui, in a o ia iho la ke ano o ke alanui kahiko, alaila aole no i lohi loa ka manawa e hana aku ai no ka mea, eia iloko o ke alanui hou na ano e hoopokole mai ai i ka hana ana, aka e kukulu mua oe i ka hooponoame ka makaala ame ka hooinakaulii, e ike nuauei oe e holopono aua, na alanui hou nei.
E ka lahui, e nana mai i ke ano o keia alanui hou, o ka oihana mahiai kalo, ua loli loa mai kahiko mai, a pela me ka hoowali ana, ua loli loa, na ka mikiui e hana na mea apau, pela me ka oihana lawaia, he mau waapa mokuahi ko keia manawa, pela me na kae otomobile ma na huli Koolau, aole hoi elike me mamua, he lio hele ahiki i ka makeke, ua melumeu, eia hoi ke kaaahi, ua makaukau mau kona manawa holo, e paa mau ai ka manawa au e hoouna mai ai i kau ukana, pela no hoi me ka oihana kalepa, pela me ka oihana hoopukapuka aina, ame huli aina, ho oihana ano hou keia, pela me ka oihana kauka ame loio, na halekukaa, ke oni nei keia mau oihana imua me ka holomua ma ka lawelawe ana a na lahui e, pela me na kaa lawe ukana ame lawe ohua o lakou la ma no ka hapanui ma ia oihana, o na ano like ole apau, a ke Akua i waiho iho ai i ka noonoo, iloko o kela kanaka ame keia kanaka, o ka mea apiki, aole iho la kuu lahui maluna o keia alanui hou, ua nui ka naauao, ma na ano like ole apau, ma kahi nae o ka puka amaka ae iwaho a kau ae kahi inoa ma na alanui hou o ka holomua, he hale hana ewaki ame kuai kamaa, a kaa otomobile ame pakikala, kuai waimomona ame na hua meaai, o na ano like ole, o ke kulana o ke alanui hou, o ka mea apiki, aole iho la i loaa ia mea he hoomanawanui ame ka hoopono, no ka mea, aia iloko o keia au hou ke ake loaa koke mai, e ake ana i na mea nunui wale no, aole makemake i kela puu liilii, o ia iho la ke kumu i ka holo hope o ko kakou imi waiwai ana.
Ina au e kukulu ae keia manao, o ia hoi i halekuai o na ano waiwai like ole apau, i like aku no me ka na lahui e, o ka mea apiki, aole e hele mai ana e kuai, in a e hele mai ana e kuai, o kela hoohoihoi makuahunowai, o ia iho la ke ano, a i ka aie ana, e ike auanei oe o ka ahe loa aku la ia, aole no hoi e hele mai a ninau, heaha la hoi ke kuai o kela ame keia mea kuai, he mau keneka no hoi o ka paona, a pela no hoi me ka i alole, e mea no hoi keneka?
He hilahila loa kakou ma ia mahele aia a lilo aku la i ka lahui e kau dala, alaila olelo mai la, loaa no ka hoi e maikai ka malama ana a ka mea malama dala, ua kapakahi aku la ke kupakako, a pii mai la hoi ke kulana o ka lunahoohana, pela wale iho la kakou e pakaawiliia a, o ka hopena, ua nanaha ae la kela lokahi, a lilo i mea ole.
E ka lahui, e nana i ka poe ako lau oho, he ku hookahi iho no oe nou iho, in a o kekahi kanaka e hoomanawanui ma keia hana, e ike no oia i ka holomua, e nana i na Kepani i ko lakou kulana, mai ka mahiko mai a i ka loaa aua o ke dala, e lawa ai kana mea i iini ai, e kuokoa oia, e iki auanei oe e hana ana oia, no ka mea ua ike oia i ka mua ameka hope o kana mea i noonoo ai, elike me na hale pahupahu, ke nana aku ua piha maoli no ke kulanakauhale i keia ano hana hou, a ka meakakau e ike nei, a ua hala loa aku ma na kuaaina.
Ma ka naua aku, ua nui maoli ka pomaikai i ka mea uoua keia mau pakaukau, e piha mau ana ma ka nana aku, o kuu io no ka oi ma keia ano hana, e hoowaiwai ana i ko hai pakeke, a i ka po ana o ka la, pehea la, ua helu paha aole paha, o ia kau i noonoo iho ai, aole loa e hiki iau ke ku loihi loa ma ke alanui, in a aole kuu kaa me au, ua like loa au me kekahi kanaka hupo loa, ano hemahema no hoi, no ka mea, na maa mau i ka hanu ana i kahi e helu ai keia la, in a no e haule ana iau ekolu la, a i ole elua la, ua ike maoli au i ka puikaika o ke ola ana, oiai nae he kanaka paamau i ka hana i na manawa apau, me ka loaa mau o kahi kenikeni.
He nui no na hana e imi waiwai ai, a e kuokoa ai no hoi oe, o ke alahele wale no e pono ai, aia oe a hoopono, in a no oe e hana ana no hai, me kela kulana hoopono, e pii ana no kou kulana ame ka loaa nui o ke dala ia oe, no ka mea he maka no kekahi, e nana mai ana i kau hana ame na pomaikai e loaa ana i ka hui au e hana aia, o ke alanui hou ia mai makau no ka hana ana i kekahi hana, in a ua makaukau oe i ke dala, no ka mea, o ke dala wale no la mea e hiki ai na mea apau.
Eia kekahi hana maikai, e kukula i haleaina ano hotele o ia hoi, o na meaai Hawaii wle no, ke ano no hoi o ka kakou kuke ana i ka pipi kupa me ka poi, a i ole me ka palaoa maka, pela me ka ia maka, elike no hoi me na halekuai e hana mai nei, aole e hoonui ae kau mamua o kekahi mau haleaina, aole.
He Hoomanao Aloha No Ke K. K. S. Nui T. S. K. Nakanelua
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, aloha auanei a nui loa: E ae mai kou hanohano nou kauwahi kanwale o kau pepa no kela poomanao e kau ae la maluna, a nau hoi ia e hiipoi aku i keia mau hoomanao ana a waiho aku imua o ka whaine kane make.
I ka wahine kane make iloko o na luuluu ame na kaumaha, Mrs. Rebeka Nakanelua, walohia wale hoi oe: Oiai ua oluolu i ka Haku Mana Loa ke kii ana ae la a lawe palanehe aku la i ka hanu ola mai ka hale kino aku o ke Kahu Kula Sabatii Nui i aloha ia, a waiho iho la ia oe ame ka ohana, a pela pu hoi ia makou ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make, i Dek. 3, 1919, ma Kalaoa, S, Hilo.
Nolaila, e hooholoia, o makou o na lunanui ame na lala a ka Ahahui C. E. Makua ame Pokii o Kokoiki, Kohala Akau i Huiia. ma o Ko makou komite la, ke komo pu aku nei me oe e ka wahine i hooneleia i kau mea aloha he kane, ame ka ohana e auamo pu i na kaumaha ame na ehaeha i pahola iho la, mai o kakou aku oiai o ke alahele ana i helo aku la, aole oia e hoi hou mai ana, aka o kakou ke hele aku ana ma ia alahele hookahi.
E hoomanao i ka olelo hoolana a ko kakou Haku aloha e kiai kakou a makaala, aole kakou i ike i ka hora ame ka manawa e hiki mai ai ka Haku hale i ke ahiahi paha a i ole i ke aunioe paha, a i ole ia i ka wanaao paha!
Nolaila e lawe mai kakou a malama ia mau olelo hoolana no kakou e kiai io kakou e pono ai. Pomaikai ka poe make ke make iloko o ka Haku.
E hooholoia o kau mea aloha i haalele mai la ia kakou, ua hoomanawanuiia eia na hana a kona Haku me ke kaniuhu ole, a hoi aku la oia i ka home lai ma o, e noho hoi ma ka poli o kona Haku aloha a ko ae la ka mea i palapalaia, e hoi ka lepo i ka lepo, o ka uhane hoi no ia me ka mea nona ia kuleana, e hoomaikaiia Kona inoa ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua, he aloha i na keiki a kanaka.
E hooholoia e hoounaia i hookahi kope o keia hoomanao aloha i ka wahine kane make, hookahi kope i ka Nupepa Hoku o Hawaii, hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa, hookahi kope i ka Nupepa Ka Hoaloha.
Ke noi ae nei ka makou mau leo pule i ka Haku Iesu, Nana e lawe ae i na kaumaha mai o kakou ae apau, a nana e hoomama mai iloko o ka inoa o ka Makua, ke Keiki ame ka Uhane Hemolele amene.
O makou iho no me ka luuluu paumako, na lunanui ame na lala o ua Ahahui a elua i huiia.
Lau. K. Kuhinapule, Jr.,
Komite i kohoia e ka Ahahui C.E. o
Kokoiki.
Mahukona, Hawaii, Dek. 1, 1919.
Na Hihia O Ka Aha Hoomalu O Ka Poakahi Nei
He 12 mau Pake ame ekolu poe e ae i haalele i ka bela o $15 dala pakahi iloko o ka aha Hoomalu ma ka Poakahi nei no ka hewa piliwaiwai. He hoopii o ia auo e kue ana ia Ong Hoy ka i hoopau wale ia.
Hoopau wale ia na hihia o kekahi poe i hoopiiia ae ai no ke kue i na kanawai e pili ana i ka holo ana a na kaa maluna o na alanui.
O kekahi mau hihia e ae i hoopau wale ia oia ka hihia e ae i hoopau wale ia oia ka hihia hakaka o Agnes Makaoi: E. M. Handley no ka hoeha i ka makai, a pela me ka hihia o Kim Han i hoopiiia ae ai no ka aeahaukae, Ua hoopaneeia no 13 muhina ka hoopai o E. M. Handley, ame ka hihia hakaka o Mrs. Julia Mitchell.
He eiwa mau hihia i hoopaneeia ka hoolohe ana a kahi wa aku.
O ka poe i hoopiiia ae ma ke ahiahi Poakahi nei oia o John Correa, no ka malama ole i ka ohana: Lum Mun Chin, no ka ae aku i ka poe piliwaiwai e lulu maluna o ka moku ana e hoomalu ana. J. Hosada, no ka aeahaukae; Charlie Kellog, no ka hailiili; Manuel Teiveira no ka paipai i ka waiu me ka wai; C. B. Lockridge, Mrs. Mekenzie ame Mary Ann Naauao no ka hewa i maopopo ole, ame Matutu, no ka hoomalu ana.
Haina Nane
E Mr, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe: E oluolu hoi oe e hookaawale ae i wahi rumi nou, no ka nane a Z. P. K. Kawaikauikamakaokaopua. O keia paha ka nane e wawahi ai i ka puniu o ka poe huli nane ame ka loaa ole no.
Kahaha! Aole no keia he nane, he kalo paa io no no Waiahole.
Mahele 1. He keiki au na ka la i hanau mai. Haina: Hoku.
2. Piliwale la e piliwale, piliwale ka ia o Piliwale. Haina: Loa.
3. Kahiko no hoi oe aohe nui ana ae. Haina: Malamalama.
Ke huiia keia mau mahele ekolu, loaa ka haina. Mahaina malamalama.
Me ka lana o kuu mana, wi aku la ka niho o ke keiki o ka pali kapu o Keoua. Hoounaia mai kuu nupepa!
LILIY.
Kona Akau, Jan. 1, 1920.
Aole i wali mai la ka auwae o ka eueu o ka pali kapu o Keoua i kau puupuu, o kahi maneo wale no ka oa loaa, nolaila ua nele, ka loaa ana o ke Kuokoa makana ia oe. Huli hou ia mai! L. H.
no hoi e hoemi loa, e kana like no oe, mai ka hapaumi o ke pa, pii aku, o na meaai Hawaii o ke ano hou o ke alanui hou.
Ike I ka Nani O Ka Lihikai Kamaili Waianae, Oahu.
(Ka hopena.))
Hoi mai la no kou kahua, a hoolaola iho la na kamahele, a lilo aka la me Anoipua, a i puoho ae kuu hana. o ka nehe mai a ke kai i ka aeone kau e loha aku ai aohe hoopuiwaiwa mai,
Maika keia la, o ia ka Poakahi la 29, 1919, malie oluolu maikai. o pau kau ainakakahiaka, komo mai la ha lole auaukai, a hele aku la e paeaea, a loaa no kau ia nui, he poo apuki mana aku oe la he kikiwi mai hoi kau a loaa no hoi kahi hee o Kaiuli, ame kahi hia in a momona, a manao ae la ka pono ua ai ia kahi mea hou, a mai na makaanaka mai o ia kaha, he hookahi hee nui, in a i ke kaona nei e loaa ana ka ekolu hapaha, a hoomakaukau no ka holo ana i Waianae e makaikai ai.
Oiai e holo aku ana ua mokukaa nei ou e kauaheahe mai ana o puu Mailiili a komo i Waianae, e hoolai mai ana o puu paheehee, a ke komo aku la maua i Makaha, maikai ka ulu ana a ke ua o keia wahi a e oku ae ana ka pau kamaile, Mukaha ame ka puu o Maunalahilahi, e au ana iloko o ke kai in a oe nana aku ana mai kuu kahua aku kahi i ku ai kuu halepea me he la aia iloko ke kai auku ana ka lae o ka pua o ke Puhi a ku iho la kuu mokukaa aole e hiki ke nee hou imua no ka mea he muliwai keia mai Makaha mai a ke nana nei i ka nani o ka aina a hui mui la me ka maikai ahiki i kuu kahua ae ka hoonanea aua ma ka hookaii pila ana imua o kau aliiwahine, e hu ke mai ana no hoi Mahealani i kona mai ame ka haluku mai a ka nalu i ke kumupali he honehone mai hoi kaa.
Moe aku la me ka oluolu, a lilo aha la me Anoipua, a i puoho i ka home o keia pahu, a hoolono ae la au a manao mai la au o kuu mau kupuna paha heia ua ike mai la paha iau ka lakou mame eia ka he auo lua paha aia ma kahi e poi mai ai ke kai, ua like ke kaui ana me ka pahu nai o ka puali puhiohe. a ua pau loa ae la kou ano kunahihi a moe aku la e ka maikai a ao wale ao.
Poalua keia, maikai no keia la aia no au iloko o ke kai, ma ke ano lawaia no hoi a hui aku la me na kamaaina o ia kaha, hoomaha keia hapa la, a lilo aku la me Anoipua.
Poakolu ia maikai keia, aia no au iloko o ke kai kahi auau ai, ia hapa ia holo aku la i Waianae ma ke ano holoholo, a hui aku la me ia hoahauau ma ke koko, oia o Mr. Hanale Kapeka o ia mau, no ke kulana o ke keiki o ka malu niu o Poka i ame ke aloha hapenuia, a hoi mai no ko maua kahua a lilo aku la me Anoipua, a i puoho i kamaaina e Hapenuia olua e Mokumaia a ala ae la o ka hora 11:30 p. m. ia ame ka lakou koi mai e launa aku me lakou no ka hoomanao ana i ka makahiki e pau ana ame ka makahiki hou.
Ua mahalo aku, mai hookaumaha ne maua a hoi aku la ua mau kamaaina nei a noho ihe la maua no ka hiki ae i ka manawa e, hoi aku ai i ka Makua lani no Kana mau hoopomaikai ia mana a i ka pau ana, he wahi meaono ame kahi kiaha wai, a hooluolu hou aku la a ala ae o ka Poaha ia, maikai keia la me kona nani a hui aku la me keia mau kamaaina o keia lihikai me ke aloha no ame kou lawe ana mai i ka inoa o keia mau ohana e noho nei, Mr. ame Mr. Wm. Brown, Mr. ame Mrs. Kawaiou ame na keiki Mr. Kalanikau, Mr. Wm Lindsey.
Maikai ka noho ana o keia ohaua ma ka makaukau piha i kela kulana alana kahiko he nahiai ame ka lawaia ame ka holoholo ana i Waianae, ame kua lawe aua i keia ohana apau i Waianae ma ke ano makaua hapenuia ia lakou ua nui maoli ka hauoli o keia ohana.
O kekahi mea kupanaha au i lohemai ai o ka Poalima, he la ia uo nalede, o ia hoi, e heluhelu ana i ka ipu kukui malamalama; nolaila ua kapa aku na aliikane o ka la ia o ua aliiwahine o i ka Poalima.
Maikai na mea apau, maikai keia la ia ka Poalima, ano poluhiluhi no hoame ka hoomakaukau ana e hoi mai ma mua o ka ua ana haalele ia puu Anahulu i ka hora 2:10 p.m., hiki i ka home hora 4:15 p.m. me ka maikai o na ola kino o maua, aole pilikia iki o ke kaa ame maua no hoi a ike i na keiki ame na makua iloko o ka hauoli me ke aloha Hapenuia i ka poe na lakou maina kokua ana ia maua, pela ka Maeme ma ka lani e malama mai ia oukou ame oe e kuu Kapena ahonui kou welina pau ole, ame na keiki nana e kikonikea i na kaula keleawe o ua ipuuwila e aea pa apuni na mokupuni me ke aloha Hapenuia ia oukou apau loa.
Kou oiaio
J. K. Mokumaia.
Na Leka Kii Ole Ia Mai E Wai Ho Ana Ma Ka Haleleka Ahiki I Dek 27, 1919.
Akoni, Mrs Ape Kinoulu, Daniel
Akima, Mrs Mary Kupa, Pila
Hulihu, David J Kua, Mrs. Emily
Huluhulu Jr.,A N Lualoa, Mrs Pen. K
Kaukiaia, Sum Lono, Mrs W
Kamauoha, Mrs C K Moehao, Pilipo
Kameha, J Mauliola, Mrs Mary
Kane Mr ame Mrs Mau, william
Alfred K Minamina, Fred
Keaunui, E M Mahi, Mrs John
Kealakai, Sam Napua, Mrs Emily
Keawehawaii, Mrs Napuuawai
H Nakapaahu, Miss
Keliikoa, Miss Liz Kamo
zie Pauole, Daisy
Koahou, Mrs Rose Solomon, Mrs Liz
A zie
E ninau ma na leka hoolahaia ke kii mai.
D.H. MacADAM
Lunaleka