Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 3, 16 January 1920 — Page 4

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA  APAU

POALIMA IANUARI 16, 1920

KA PULE HOOMAKAULII

            E hoomaka ana mai ka la apopo aku. ka la 17 o keia mahina, ahiki i keia Poaono ae, ka la 24, e hoolilioia ana keia pule holookoa, no na hana hoomakaulii i pili loa i ko kakou ola ana, he keehina hoi i laweia ae e na kanaka Amerika apuni ka Uniona, @o ke a'o ana i na makaainana, e lilo i poe pakiko, me ke akahele i ka hoolilo ana, i ka lakou mau loaa liilii, ma ke ano hoomahoulii, a e kaohiia mai lakou, mai ke komo ana iloko o na hana uhauha.

            O kakou o na Hawaii, ma ke ano he lahui, kekahi poe haule hope loa ma keia ninau hoomakaulii. no keia kumu no hoi, i hoeueu mau aku ai keia pepa i kona poe heluhelu, e a'o i ka malama ana i ka lakou mau loaa liilii, i lilo ai ia mau mea liilii i hoahuia, a i  hoiliiliia, i mea e kokua mai ai ia lakou iloko o ka wa o ka pilikia ame ka nele; a he mea nae na makou e hauoli loa nei, na ka lilo ana o ia mau hoonaauao ana aku a keia pepa, i mea na kekahi heluna nui o na Hawaii maloko nei o keia kaulanakauhale e hooko aku ai, elike me ia ma ka pule aku nei i hala, ka manawa i weheia ai ke Kalapu Hoahu Karisimaka no keia makahiki e nee nei.

            Ma ka mana'o maoli, o keia hana hoomakaulii, i makemakeia ai no keia pule holookoa e hoea mai pua, o ka wehe ana o na kanaka i mau buke banako na lakou, ma ke ano e loaa kekahi waihona no na la pilikia, a makou nae e manaoio nei, ua komo ae kekahi heluna nui o na Hawaii ma keia kaulanakauhale iloko o keia mahele o ka hoomaukaulii ana; aka in a he poe kekahi i loaa ole ka lakou mau buke hoahu, o ka makou e a'e aku nei, e hoomaka koke aku ia hana iloko o keia pule ae.

            He nui na maele like ole o na hana hoomakaulii i konoia  mai ai kakou iloko o keia pule i hookaawaleia no kela hana, aole wale no ma ka hoomakaulii ana ma ke dala aka ma na meaai pu kekahi, ame na mea no apau i pili aku i keia ola honua ana. E hoemi mai i na mea i maa ia kakou ia na wa aku nei i hala, o ke ano uhauha a hoomaunauna wale, a e kuai aku ma na mea kupono wale no, e lawa ai ka noho ana me maikai ame ke kupono  i'o.

            He mea na makou e hauoli loa nei, ka hoike ana aku, eia kekahi mau luna oihana o ke Kalana o Maui. e pela no paha me ko na Kalana e ae, ke a'o mai nei i ka hoomakaulii, ma na mea e pili ana i na meaai, a makou e makemake nei, e lawe mai kakou ia mau hana hoomakaulii, a e lilo i kumu hoohalike na kakou e hana aku ai ma keia hope aku iloko o keia wa a kakou e ike nei i ka pipii maoli o na meakuai.

            Maloko nei o keia keena kekahi o na lunakiai o ke Kalana o Maui, a hoike mai ana ia makou, mamuli o ka pipii loa o ke kumukuai o ke karima, ka waiubata, a me kekahi mau meaai e ae, ua waiho aku lakou i ka ai ana ia mau mea no ka manawa, aia wale no a na manawa hoea malihini ia mai alaila hoolako mai la ia mau meaai; ma keia hana ana pela. ua hoemiia mai na hoolilo ma kekahi ano, a ua loaa no hoi kekahi mau meaai e ae, i like aku no ka maikai ame ke kokua mai i ke ola ana o ke kanaka.  

            Ma ka hoomaopopo aku, elike me ka nee ana o ke au o ka manawa, aole he manawa e hoea hou mai ai kakou i ke emi ana o na meakuai, no kekahi mau makahiki loihi, a no keia kumu, a no keia kumu, a no na kumu lehulehu a ae he nui, pela iho la makou i a'o mau aku ai i na kanaka Hawaii, e  noonoo no lakou iho, me na lahui e ae, e hoomaa mai nei i ka pakiko ma na ano apau i pili aku i ko lakou ola ana.

            Ma keia kumuhana hoomakualii, i ko kakou hoemi ana mai i na hoolilo ma kekahi ano, e pono pu  e paniia, na pukaliu, e kahe aku ai na hana hoomaunauna wale, ma kekahi mau alahele e ae, pela wale no e lilo ana no na hooikaika ana e hoomakaulii, i mea waiwai ole.

            Ua hoomaopopoia ke ola ana o na makaainana apuni o Amerika Huipuia, a hoea wale mai no i Hawaii nei, aole i ike kekahi mahele nui o na makaainana, i ka waiwai ame ka pomaikai o ka pakiko ame ka hoomaukaulii, aia ko lakou ola ana iloko o ka uhauha ame ka hoomaunauna wale, ka mea nana i alako aku ia lakou iloko o ka nele, ka pilikia ame ka pono, no ko lakou pono, a no ka lilo i kumu alakai, a i haawina a'o maikai loa, i ka poe i maa ole i ka hoomaukaulii ana, pela iho la i hapaiia mai ai keia manao, a e lawelaweia aku ana hoi na hooikaika ana, e hapai ae ia kakou i kekahi a@uu kiekie o ko kakou ola honua ana me keia mua aku.

            Ke loaa nui nei ke dala i na kanaka Hawaii i oi aku imua o na mea, e loaa nei i kekahi mau lahui e ae, eia nae, o ko kakou ike ole i ka hoomakaulii ko kakou maa i ka uhauha ame ka luwale ana iloko o na lealea pela iho la kakou i hahai mau ia ai e ka pilikia : no ka poe i maa i keia ano o ko lakou ola ana. ke a'o ikaika a ke Kuokoa ua hoea mai i ka manawa e hoopau ai ia ano hana, a e kikoo aku ka nana ana iamua, me ka hoomaka koke ana e @@a@ e pakiko, e malama a e hoahu i na loaa liilii, no na la ino e hoea mai ana.           

            Ma na ano apau, e hoomaka koke i na hana pakiko apau!

            He pule hoomakaulii keia. e a'o kakou i ka hoomakaulii ana i na mea liilii apau e loaa mai ana ia kakou : pela hoi ka pakiko ana ma ke ano e hoolilo aku ai, i na mea e pono ai keia ola ana.

HE MANAO POLOLEI MAOLI

            Ke kakoo nui loa nei keia pepa i kekahi manao pepa o ka Advertiser o ka Poalima aku nei i hala, no ke kupono loa, e kukuluia ae mau keena no na limahana  mikanika ma na wahi like ole apuni keia Teritore, iwaena o na kanaka Hawaii, elike me na keena like o kela ano e ku nei ma keia kulanakauhale, iwaena o na Kepani ame na Pilipino.

            Ua ike maoli ia kahemahema ame ka pilileia ma o ka nele ana o kekahi keena o keia ano, o na kanaka mikanika Hawaii, i ka manawa a ka Lunakula MacCaughey i noi ae ai i ka Lunanui o na Hana Hou, e aeia aku oia e hoolimalima i na kanaka Kepani, no ke kukulu ana i kekahi halekua, mumuli mai o ka nele i na kamana makaaunana, oiai nae, ina he mau keena kekahi i kukuluia ae o na kamana o na kanaka Hawaii, a mau makaainana Amerika e ae paha, ua hiki loa ke kikooia aku lakou, no kela hana, o ka nele nae o na keena o keia ano, ka mea nana i kono mai i ke poo o ka oihana hoonaauao e hoolimalima aku i ka poe aole lakou he mau makaainana no Amerika.

            He mau oiaio, ua papa ke kanawai i ka haawiia aku o na hana aupuni i ka poe, aole lakou he mau makaainana Amerika, nolaila ua nele ka loaa ana o ka hana i na kamana Kepani, aka nae i ka manawa i hoikeia ae ai ka meahou no na launa kamailio ana mawaena o na lunanui o na keena oihana elua o ke aupuni, ua nui na kanaka Hawaii kamana, i hoea ae e noi no kela hana; a e loaa mau aku no he hana ia lakou mai na haku hana aku, ke maopopo kahi e kikoo aku ai i na kamana Hawaii i na manawa apau e makemakeia ae ana, no kekahi mau hana kamaua.

            Aole nae o na hana pili kamana wale no na hana i makemakeia ai na makaainana Amerika, aka iloko no o na hana like ole e lawelaweia nei ma keia kulanakauhale, a maloko nei hoi o ke Teritore, i ka wa nae e makemakeia ae ai na limahana Hawaii, he hana nui me ka pohihihi no ka huli ana ia lakou; a oiai ua ikeia ae la keia pilikia nui, he hana kupono loa na kekahi poe Hawaii iloko o ka lakou mau oihana mikanika a mau hanalima e ae paha, e kukulu ae i keena no na limahana, e hoikeike ae ia lakou i ke akea, me ke kanalua  ole ia makou ke olelo ae, aia na maka o na haku hana maluna o lakou i na manawa apau; no ka hoolako ana aku ia lakou me na hana i kela ame keia manawa.

            Eia ka Hui Poola, malamo o ka noho poo ana a Mr. McGuire ke hoolako nei i na uwapo me na limahana, ma o ke ku ana o kela hui; aka nae he hui ia no na limahana wale no o na uwapo, ame kekahi mau hanalima e ae, i kupono i kela mau mau hui, a mau keena i kukuluia ae no na limahana mikanika, o ia hoi na limahana he mau hana ike a he mau hana akamai  ka lakou, no na kanaka o keia ano, ka makou e kakoo loa nei, e hoalaia ae i mau keena oihana no lakou e pono ai.

            Ke hoomanao nei makou i ke kukuluia ana ae o kekahi hui o na kanaka kamana, me ka weheia he keena oihana na lakou, he mau makahiki ae nei i hala, a ua nui no na hana i loaa i ka poe i komo iloko o kela ahahui o ka pilikia wale no i ikeia, o ia ka hiki ole o kela ahahui e ku, a mamkou e manaoio nei, mamuli mai no ia o na lawelawe hemahema ana, a na poo na lakou i kukulu ae i ka ahahui, a i wehe ae hoi i keena no lakou.

            Aole nae keia i lohi loa no ke ku ana ae o kekahi mau Hawaii imua, a hoala ae i na keena oihana o na limahana ike hana, no ka mea pela wale no e hiki ai ke kokuaia aku he heluna nui o na kanaka Hawaii me na hana no lakou iho, aka e hoohuihui i hookahi, me ke kanalua ole ke olelo ae, e oni ana na limahana hawaii ike hana imua, a e kau aku ana hoi na maka o na haku hana maluna o lakou i na manawa apau.

            Eia ka Ahahui Puuhonua o na Hawaii ke makemake nei e kokua aku i na Hawaii, pela hoi me ke Kalapu Makaainana o na Hawaii, ma ia manao hookahi no, in a pela, o keia kekahi o na hana e kokua nui ia aku ai na kanaka Hawaii, ma o ka lawe ana ae o keia mau ahahui e elua, a hooko aku i keia manao a ke Kuokoa e haawi nei i kana mau kakoo aua, i na hoakaka a ka Advertiser.

            Ua hoike okoa mai ka Lunakiai Kumalae i kona makee i na kanaka Hawaii, ma ka hoao ana e kaohi ia lakou iloko o na keena oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, aole hoi e hoopauia aku lakou, ma o ko lakou lilo ana he poe Repubalika, a i poe Pukiki ke hookohuia ae me ia mau makalua. He mea nae keia na ka Lunakiai Kumalae e ike iho ai, o ke ano iho la no ia o ka aoao Demokarata he okoa ka olelo a ka waha, no ke kokua i na kanaka Hawaii, ka hapanui o na mana koho, ma ka hana nae, o na mana koho kakaikahi aku la ka hikimua o ka nanaia, a noonoo ole ia ihio la kahi o ka ikaika nana i onou aku ia lakou a kau iluna o na oihana o ka lehulehu.

            Ke nee nei ka manawa imua, eia no nae na mana koho ke noho mai nei me ka hele ola ae e hoopaa i ko lakou mau inoa. Nokeaha mau ke kakali ana? O ke a'o a ke Kuokoa, e hele koke ae ka poe i hoopaa ole i ko lakou mau inoa e hoopaa i keia manawa me ka hoohakalia ole!

            Ma ka la apopo e pahola mai ai ke kanawai hookapu waiona federala ma Hawaii nei, o ke a'o a ke Kuokoa i kona poe heluhelu, mai hoao e hoomau aku i ka inu waiona ana, a i ka hana ana i ka waiona no ka imi pomaikai ana aku, no ka mea he poino wale no ka hopena e ukali mai ana mahope o ka poe apau e ku-e ana i keia manawa.

Nuhou Kuwaho

            MEKIKO, @an, 12- He eono haneri mau kanaka i make i ka manawa o ke kulanakauhale o Barrua Grande, i lukuia ai e ke ola'i o ka Poaono, ka oi aku o ka ikaika mai ka manawa mai o ka a ana a ka pele o ka luapele hou San Miguel, he pule mamua aku. He keiki hookahi wale no ka mea i ola maloko o ke kulanakauhale o Santiti. Oia mau no ka puka aua a ke ahi ame ka uwahi mai ka @ua ae. Ua lilo ka hana a ka pele ame ka hoonauae ana a ke ola'i o ka Poaono i mau mea e loaa ai kekahi mau wahi kulanakauhale uuku, elike me ka lono kelekalapa i loaa mai ianei.

            WEYMOUTH, Ian. 12.-He 35 o ke ko-lu o @2 o ka mokuahi Pelekaue Treveal i piholo i ka manawa o ka moku i ili ai a uahaha ma na lueaa o Kimmeredge, mawaho aku o St. Albans ma ka Poaono. Ua halawai ka mokuahi Treveal me ka ino nui maloko o ke Kowa Enelani. O na waapa i hookuuia iho ai e na kanaka mahope o ka hooku'i ana o ka moku me ka laeae ua poiia e ua ualu a nahaha a make pu me na kanaka.

            LONDON, Ian. 12.- Ua lilo holookoa aku i ka poe kipi ke kulanakauhale o @@kutsk, ke kapitala no ka manawa o ke aupuni a na Rukini apau mai ka mana wa o ke auhee ana mai Omsk mai, oiai na Rukini Bolsheviki e hahai mai ana mahope, a o ka pualikoa nui a ka Adimarala Kolehak ua hoopapaia, elike me ka hoakaka a ka nupepe London Daily Mail. Ua hoikiea mai ko na koa Amerika apau e noho mai la maloko o Manehuria i nei manawa haalele iho ilalaila ma ka la 1 o Maraki.

            NEW YORK, Ian 14.- Ma ka ahiahi i haalele iho ai ke Kuhina Cabrera ia nei no Mekiko kahi ana e komo pu aku ai ma ke ano he moho no ke kulana Peresidena, ua hoopuka ae oia i kekahi hoike ma ke akea i kono ana ia Sepatoa Fall o Nu Mekiko e holo aku i Mekiko a e huli a e ninaniau pono no ke kalana o ka hookeleia ana o ke aupuni malaila. Wahi ana, aole o Peresidena Carranza he enemi no Amerika Huipuia, aka he hoaloha oiaio oia ahiki i nei manawa.

KU E KE KIURE I KE A ʻ OIA O KA OLELO KEPANI

            Ma ka Poaono aku nei i hala i hoihoi ae ai ke kirue kiekie i kana hoike hope no ka makahiki aku la i hala, maloko'o kela hoike, e hoahewa lea ana ia no ke a'oia o ka olelo Kepani maloko o ua kula Kepani, malalo o ke kumu o ua kumukula na lakou e a'o nei i ua keiki a na makua Kepani, he pii lakou mai Iapana mai, i nele i ka ike ame ka hoomaopopo ana, i na ae hoi, ua lilo na mea e a'oia ana i na keiki a na Kepani, maloko o na kula Kepani i mea kaohi mai i ka holomua o na mea a a'e ia aku ana i kela poe keiki maloko o na kula olelo Beritania.

            Me kela mau hoomaopopo ana i loaa aku i ke kiure kiekie, no ke kulana oiaio e a'oia nei maloko o na kula olelo Kepani, i waihoia ae ai ka hoike, e hoakaka ana i ka hoopau loa ia o kekahi kula auo, a ino no ke a'oia o ka olelo Kepani, e kaa aku ia malalo o ka hoomalu aua a ka oihana hoonaauao, maanei nei.

            No na mea hoi e pili ana i na hana piliwaiwai, ua hoakaka ae ka hoike a kela kirue kiekie, i ka lawelaweia o kela no hana, ma na wahi like ole, o ka oi loa aku nae, ma na apana o Koolauloa, Koolaupoko ame Wapahu, a mamuli o na mea oiaio i loaa mai i kela kirue ma ka neii ana, ame na oleloike mai na hoike lehulehu mai e noho ana ma kela mau apana, ua maopopo loa ka hiki ole ke hoomaluia na hana piliwaiwai e na kanaka o ke aupuni.

            Ma ua wahi lehulehu o ke kulanakauhale nei, ua hoohala ke kiure i kekahi mau mahina eha, ma ka huli ame ka noii pono ana i na punana piliwaiwai, a ua ike lakou i ka lawelaweia o keia hana ma ke ano laula.

            O kekahi mea a na kiure i hoakaka ae ai maloko o ka hoike, i kulike ai me na oleloike i waihoia ae e kekahi mau maikai maloko o na apana e lawelaweia ana na hana piliwaiwai, e ikeia ana lakou i ka on a, ma ka manawa o ka hana, ame ka manawa.

            Ua noii pi aku kela kiure iloko o ke ano o ke kauia ana o ka auhau no na waiwaipaa, a oiai aole i hahaiia na kuhikuhi ana a ke kanawai, eia nae ua ike kela kiure o na loina lawelawe no ka ana a ke keena auhau, he loina ia no ka hoomakakulii ana, me ka nui ole hoi o na hoolilo.

            No na mea e pili ana i na kanawai i kau@a n on a kaa, ua loaa he mau hemahema ano nui  i ke kiure, ua hanaia nae he mau kauawai kaa hou, a waihoia aku iloko o ka lima o na lunakiai. no ka hooholo ana mai, eia nae he mea ole wale no ka maikai o kekahi kanawai e, hanaia ana, ke ole ia e hooko pono ia e na makaainana, a ma kekahi olelo ana ae, o ka pilikoa nui no i ikeia no na kahawai  laa o ka wa aku nei i hala o ia ka hooko ole ia e na makaainana.

            No na mea hoi i pili ana, i ke ano o ka lawelaweia ana o na keena oihana o ke Kulanakauhele a Kalana o Honolulu nei, ua loaa aku ka ike i kela kiure no ka hoolilo ana aku o kela mau kepena i na dala o ka lehulehu a oi wale aku mamua o na haawina i hookaawaleia, a ma ka olelo pokole ana ae, he kulana hoomaunauna maoli no ka mea i hana mau ia e ka hapanui o kela mau keena.

            E pili ana i na hoolilo o ke koho baloka. i kukuluia ai na wahi koho, ma ua kahua hoomoana o na koa, ua loaa ka ike i kela kiure, o ka hooliloia ana o ka @uina o eono kaukani dala, no ke kukulu ana i na wahi koho, ua nui  loa kela mau dala, oiai nae, o na hoolilo oiaio loa e pono ai ke ukuia aku, ma kahi no ia o ka hapa-umi o kela huina dala ae la, ua manao ke kiure  ma ka hoala hou ana mai i kela kumuhana iloko o kana hoike, he mea ia e hoea hou ole mai ai he mau hana hemahema a hoomaunauna wale ma keia hope aku.

            PARIS, Jan. 15.- O ke kuikahi no ka maluhia me Hunegari, koe o Tureke. ka hope loa o na aupuni mana waena e haawiia aku ai ke kuikahi e na Aupuni Huiia, e haawiia aku ana i na elele Hunegari ma ke keena o ko na aina e Palani i keia la.

Nuhou Kuloko

            Ma ka Mauna Kea e ke kakahiaka Poalua nei i hoea mai ai i ko kaona nei ke poo o na makaikiu o Hilo, Geo. Richardson, me kana keikikane.

            Ke hoomakaia mai nei ka o ana i na keiki kula e ke Kauka Harvey l. Ross, ma keia Poakolu ae e o ia ai i na keiki o ke kula o Waianae.

            Malalo ae nei o Waipahu, ma ka la 10 o ka mahina aku nei o Dekemaba i hala, i hoohuiia ae ai e ka Rev. D. A. Kaaiahua iloko o ka berita o ka mare o Banjamin Kaleiwahea ame Minnie Souza.

            Ma ka auwina la o keia Poakolu ae, Ianuari 21, e hoomaka ana ma ka hora ekolu, e malama ae ana ka Ahahui o na Kaikamahine o Hawaii i ka lakou halawai makahiki ma Hanaiakamalama.

            Elua la mahope o ka haalele ana aku o ka moku@@@ Korea Maru ia Kapalakiko ua hanau mai la he kaikamahine mai kekahi mai o na ohua wahine. O Yaveko ka inoa i kapaia iho o ia kamaiki e ke kapena o ka mokuahi.

            No ka hele o ke Kuokoa nei a ohuohu i keia kelepa, i hoopaneeia ai ka hoopuka ana aku i na manao i kakauia mai e na makamaka, a loaa kahi kaawale o ka pepa i keia pule ae.

            I ke kulanakauhale iho nei ka Lunakiai Joseph N. Uahinui o Molokai, a ma ka Mikahala o ka Poalua nei i huli hoi aku ai ke keiki o na La'i Elua a ka Manu no kona home. He o ia mau no ka eleu o ke keiki o Molokai.

            Maloko mai nei o keia keena o Mr. George Kekipi, o Kamalo, Molokai, ka akena o ke Kuokoa no ia wahi, i hoihoi mai nei i na dala a kana poe lawe nupepa, a ma ka @@@ May o nehinei i huli hoi hou aku ai oia no Molokai Nui a Hina.

NA MAKE.

            James K. Chong ia Elizabeth A. Yuen, Dec. 31

            John Waipa ia M. C. Kapulani, Jan. 3.

            Maximo Pedro ia Rose K. Kamaki, Jan. 6:

            William Pacio ia Helen M. Iona, Jan 6.

            John Ili Jr. ia Maggie Nuuhiwa, Jan. 7.

            Halemanu Ohia ia Elizabeth Akiu, Jan. 9.

            Joseph L. Victor ia Ella Kaailaau, Jan 10.

            Ah Chong ia Edna Punohu, Jan. 10.

            Joseph H. Barter ia Clara Haililani, Jan 10.

            Joseph Kekoanui ia Louisa Akawa, Jan. 11.

            Malicia Salias ia Maryan K. Sylva, Dec. 11.

            Lim Pong Lee ia Bernice Kelii Waiwaiole, Jan. 11.

NA HANAU.

            Na Solomon F. Kukailani ame Esther Hezekia, he keikikane, Dec. 12.

            Na Kanekoa Williams ame Kealoha Auamu, he keikikane, Dec. 28.

            Na Joseph K. Papalimu ame Malia Kekelaka, he keikikane, Jan. 2.

            Na Jack Mahuia ame Hattie Roberts, he kaikamahine, Jan. 3.

            Na Isaac K. Kapua ame Hanakahi Lazaro, he keikikane, Jan. 17.

            Na Nolle R. Smith ame Eva Beatrice Jones, he keikikane, Jan. 8.

            Na John C. Cavao ame Charlottle K. Bush, he kaikamahine, Jan 9.

            Na Jos. K. Walohia ame Mary Hapuu, he keikikane, Jan. 11.

HOOPAAIA KA POE PILIWAIWAI I KA HALEPAAHAO.

            No ka hewa piliwaiwai he umi mau Pilipino ame hookahi Korea i haalele i ka bela o $15 pakahi ma ke kakahiaka Poaono aku la i hala maloko o ka aha hoomalu. Eha mau Pilipino i hoopai paahaoia he 30 la me Ekolu dala koina pakahi. Hookahi Pilipino i hoopau wale ia kona hihia a hookahi Pake i hoopaneeia kona hihia no 13 mahina.

            Elua ma@ kalaiwa kaa ku-e kanawai i haalele i ko laua mau bela he $10 pahaki, a hookahi i hoopaiia he $10 me $1 koina. No ka hoea ana me ka mea eha ku i ka make i hoopaiia ai o John Keanae he elima la iloko o ka halepaahao me ka uku pu i ke koina o ka aha $1. No ka hoopuka ana o Ah Sing i na olelo ho'oweliweli ua kauohaia oia e haawi ae i bona o $500 no ka malama ana i ka maluhia, a in a no ka hiki ole iaia ke hoolako ae ia bona i ke aupuni o ka halepaahao kona wahi e noho ai.

            No ka hewa aihue he 13 mahina hoomalu ka hoopa'i i kauia mai e ka aha maluna o John Kaihe, ola hoopai hoookahi no ka i kauia mai maluna o James Kealohi ame Innocita Daoman no ka hewa moekolohe, a o na hoopili e ku-e ana ia James Kealohi no ka aihue. Lau Pui ame Halemano Ohia, no ka hewa hoeha me ka mea eha ku i ka make ua hoopau wale ia.

            ROME, Jan. 15.- No ka manawa mua loa mai ka manawa mai a Italia i komo ai i ke kaua a i keia ai hoi ke kupono o ka hoopuka ana i na bona ale lahui, ua komo pu mai ka Pope no ke kokua ana i keia ma kona haawi ana he 20,000,000 li@e no ke ono o na aie dala aua a ke aupuni ma ka la aku la i neihinei.

MEAHOU O KA AINA O KAULULAAU, LANAI.

            Mr. Solomon Hanohano ka Lunah@@ponopono o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, Aloha makahiki hou kaua:-I ka hapa o ka la hope o ka mahina o Dekemaba, 1919, ia ahiahi i uwe mai ai na puaa o kela hale ame keia hale no ke kalua ana, ahiki aku i ka manawa o ka hora 12 o ia po, o ia ka kaukau ai na papaaina i hele a luluu i na mea i hoomakaukauia, puaa paa, puaa kele, na amaama ame na limu lipoa aala o Kikoa, a he nui wale aku a ka puu e koi aku ana e hookomo mai.

            Pau ia na koluaka, na meaono like ole, o na kauhale kakaikahi wale no keia o Keomoku, ke hoolono la kela ohaua keia ohana o ke kani mai o ka pele o na halepule elua o ka hoomana makua, ame ka hoomana Naauao, i ka hiki ana i ka hora 12 ponoi, o ia ka manawa i kani mai a ka pele, e hoike mai ana i ka pauaho ana mai o ia makahiki me kana mau pono.

            Mamuli wale no ia o ko ke Akua aloha ia kakou i ka poo i loaa keia makahiki hou.

            Auhea oukou e kuu lahui Hawaii oiaio loa, a ke Akua i malama mai ai ia kakou, a loaa keia makahiki hou ia kakou, o Iehova ko kakou puuhonua, aole o kakou mea e nele ai.

            I wa wa i kani mai ai ke pele me koua manawa, ua like ia me ko kakou mau makuakane e hala ana, a wahine paha, a keiki paha, pela no ka makahiki i hala aku la, u kulu iho no na waimaka o ka mea e kakau nei i kela makahiki 1919, i hala aku la me hone maikai apau, ke kani ana o ka pele, walohia a kaumaha, a kani mai la ka pele hauoli o ka makahiki hou, ka loaa ana o keia makahiki hou 1920.

            Pau ke kani ana o ka pele hoohauoli o ko'u pai aku la no ia i ka'u keiki e hoomakaukau laua e ai, o ko'u hoomaikai ae la no ia i ka mea nona mai ke ola ame ka ikaika o na lala, a pau ka hoomaikai ana, o ka ai iho la no ia o i ai aku a huhu mai la o John Bulu, pau ka ana i na mea i hoomakaukauia no ka makahiki i hala, ame ka makahiki hou, keia mau meaai i ai ia.

            Ke kukulu nei kekahi keikikane elua a Gay oia o Laulani. he pa uwea makalii keia, o ia hoi he upena uwea, eia no i ka hapa o ka hana ana i keia upena uwea; nui no na i'a like ole apau o ke kai, ohi no neia keiki i ka hua maikai o ka naauao i im@ ai.

            Elua no ona mau wahi kanaka, he Pilipino kekahi a he kanaka kekahi o Moke Kane, aiwa paha a paa pono ae keia upena uwea, aole i kana mai ka i'a. ke loaa nei no i ka hoomaka ana e kukulu.

            Auhea oukou e na makamaka heluhelu o keia wahi, i kukuluia o keia pa uwea, aia no ia makai pono o Laehi, kahi kela a Kaululaau i umi ai i na eepa o La@ai, ia po kukulu aku la o Kaululaau i ka upena a makaukau, au mai a kokeke mai i keia lae, kahea aku nei i ua eepa e au mai, o ka au aku la no ia o na eepa, i kahi o ka upena, kauoha aku nei o Kaululaau e unu i ka i'a, me ka hauoli me ka manao ole ae, he make mahope mai, ka luu aku la no ia o Kaululaau a malalo ae, huki iho Ia iloko o ke kai a make, pela ka noke ana a pau i ka make keia poe eepa.

            Au hou aku la no ia no ua lae la no, kahea aku nei i ke koena aku o na eepa e au mai, o ka pane mai a na eepa, auhea aku nei lakou@ O ka pane a Kaululaau, aia no ke hoowili la no i ke kala, i ka palani i ka i'a ku o ua aina nei, o ia ka pane ma ko kaululaau he ipu pohue liilii, i ka pau ana o na eepa i ke make, ua hoolana aku la o Kaululaau i ua ipu pohue liilii la, nana aku @@ no ua eepa o ka okuku mai no o na poo o na eepa o na eepa no ia o lakou, eia a auauei, o na pohue ia a Kaululaau i hoolana aku ai. O ka au mai Ia no ia o na eepa, puni elua keia o na eepa ia Kaululaau a pau i ka make in a aole i ao e, e ia kahi moolelo o keia lae o Laehi, ka inoa o keia lae aia iluna pono o keia lae ka maka o Pahulu, ua ikemaka ka mea kakau nei a kamaaina.

            Ua lawa paha, e na makamaka heluhelu o ka hiwahiwa o kakou no na meahou o Lanai.     

            Owau no me ka oiaio,

                        WM. BEN POKIPALA.

                        Aikane a Kaululaau.

            KUKULU IA HE MAU MAKAI MA KAE O KA LUAPELE.

            No ka hoopakele ana ae i na ola o na malihini mai na aina e mai i pii aku i kaluaopele e maka'ika'i ai mai ka haule ana aku iloko o ka lua, ua hoonohoia aku e ka Hope Makai Martin o Hilo kekahi mau maikai malalo o ke Kapena Solomon Anakalea ma kaluaopele ma ka Poaha ame ka Poalima i hala aku Ia. He nui na malihini ma na aina e ka hoea ana mai ianei maluna mai e ka Matsonia i holo aku no Hilo, o ko lakou manao nui no ia o ka holo ana mai no ka maikai ana aku i ka haua a ka pele, a i ole ai e loaa kekahi ulia ia lakou, elike me ka uila i loaa ai i kekahi mau pule aku nei i hala, pela i hoonohoia aku ai kekahi mau maikai no ka hoopakele ana ia lakou, he hana makaala ma ka aoao o na maikai.

            Ma ka oleloia aia he mau wahi e loaa ai ka poino i na malihini ma kahi kokoke aku i ke kae o ka lua, a ua a oia aku na malihini aole e hele ma ia mau wahi e ku ai. He nui no na wahi kiekie kupono e ae no lakou e ku ai a nana aku i ka hana a ka pele, a no ka alakai ana aku nae i na malihini ma na wahi e halawai ole ai me na poino i hoonohoia aku la na maikai no ka makaala ana i ko lakou mau pono.

            PARIS. Jan. 15- E hoakaka ana na lono i loaa mai ianei mai Berlin mai he 31 ka nui o ka poe i pepehiia a make ma ka haunaele o ka Poalua ma ke alo iho o ka Hale Ahaolelo. Ua kulike ka hoike a na hoa o ka aoao lahui ame ko kekahi hoike e hoakaka ana ua lokahi ka manao o na aoao elua no ka malama ana i ka maluhia ma na ano apau e hiki ana.          

            I kulike me ka hoakaka a kekahi lunamakaainana Demokarata o ka hoike ana ae ma Nu Ioka ma ka la i neihinei, @@ @@ @@ @'@@@@@@ @@@@ @@@@ @@@ @@ @ lama ana i na kino make o Amerika ka poe i kokua nui mai nei i ka hoihoiia mai o na kino make o na koa i Amerika nei me ke koi ae i ka ahaolelo ame ke keena kaua e hanaia ia hana.

HOLO MAKAIKAI I IKE I KA NANI O KAPAA, KAUAI.

(Ho@@mahia mai)

            Aia maua ke hele nei me ka kui@@@ lima pu, nana aku oe la he u'i mai hoi kau, ke nana aku i  na mea apau, a noho iho la iluna o na noho i hoomakaukauia ame na mea e pono ai keia kino, ma ka nana aku a ka meakakau, ma kahi o ka elua haneri na mea apau e noho nei e haupa i na mea i hooponop@noia ai, mai ka leo pule mai ka Hon. J. M. Kaneakua mai, i lilo aku ai na mea apau me Keohi Bulu, no ka mea ua hana mai o ilanale i kekahi hana kupanaha, o ia hoi ua unuia mai no ono like ole apau o ke kai ame ko ka aina, nana aku oe la elua mapu@@hoe i ka manawa hookahi a hoomauao ae la au i na keiki o Waialua:

            Ina o Mine kuu lio holo,

            Mea ole ke alu ka ihona pali,

            Kaohi mai au he ole ka paa,

            He oi ka holo imua i ka ihona pali,

            Halo au i Waialua,

            Ilaila au i haupa iho ai

            Eia au âme ka 'u lede ke hookuikui nei ke maua kikala me na olelo hoole'ale'a ame ke nui no hoi o na lede e oni ana imua a ihope, no ka piha hauoli no hoi, aia no au ke hoe nei i ko'u waa ame ko'u hoa, nana aku oe la ku ka e'a o ka mapuana hoe, iak ae ana ae o ua poo o maua, eia ka i Alenuihaha kahi i hoonioniia ai, mea aku la au i ko'u hoa, ea, ua kohukohu maoli iho la no hoi kaua, me ko'u olelo ana aku i ka mea hanohano, o ko'u kamaaina e ku mai oe iluna, a hoopaa ae ia maua i hookahi, nana aku oe la he lo'ulo'u mai hoi kau o ko ianei aka, a lohe ana au i ka lea o ka lunakoomalu e kahea ana i ka lunakanawai  opio Wm. C. Aehi i mau manao paipai, a pela no hoi me ia mau hoahanau mai, e kaheaia mai @ ko'u hoa no na manao paipai, a pela no hoi me ka meakakau nei, o ko'u ke ae la no ia iluna ame ka'u hoomaikai i ka lunahoomalu.

            E o'u pokii, hanaumua, na makuahine, na kaikuahine, i keia po ua lilo kakou i hookahi ma ka hana ame ka i'o ame ke koko, no ka mea maluna o keia mau pakaukau i piha i na ono like ole apau, ua lilo lakou i mea hookahi, no ka mea, aole i ku-e kekahi i kekahi, nolaila i ka likeana o na mea apau maluna o keia pakaukau, pela kakou e hoolilo like ai i hookahi ma ka hana, i hookahi ma ka huki like ana, aole e hiki ia makou na kane, ke ole oukou e na makuahine maikai e kokua like mai ia makou, nolaila e hoohalike kakou ia kakou elike me keia ma@ meaai i hanaia, a lilo i hookahi kino, i mea nana e hooholo i ua mea apau imua, a he nui aku na manao paipai.

            I ka hooneeia ana o na paukaukau, ia manawa i kanj mai ai ka leo o na pila mai na keiki mai o Lihue, nana aku oe la i ua mai iwa nei o Lihue, he kauaheae mai hoi kau i ke kiina palanehe a ne wawae, eia no hoi ka lunahoomalu ke kahea nei i na hui himeni, he u'i maoli no, o ka mua o kela keiki kaulana o Kilauea, oia no hoi ka Hon. Sam Amalu me na u'i o Kilauea ame ke mole kaulana o ua haleipukukui malamalama nei, nana aku oe i ua mea hanohano nei iluna, iluua loa aku, a i ka hoi ana mai ilalo, nana aku oe la i na keiki nei, he ko'uko'u mai hoi kau me ka honehone, he hu mai hoi kau o ka aka.

            O na puukani mai o Hanalei o ia oi aku no hoi ia i noho kapenaia e ka Ho@. Wm. Werner, nana aku no hoi oe i keia mau iwa, he nani maoli; ko Kapaa mai no hoi, nana aku oe he u'i no hoi, no ka mea,  aia ia lakou keia wahi hooheno ana, Ai a ka paa, ai a ka puka, i ka lakaia; a pela no hoi me na u'i o Lihua, he kau semio mai hoi kau, a lohe aku la au i ka lunahoomalu i ke kahea ana mai e oluolu oe e Mrs. C. J. Holt e himeni a ku mai la oia a hele ae la ma ka piano, me kela kulana Kaahumanu me ka hiehie, no ka mea, e kau ana na hoailona o ka hui maluna on a, a i ke kani ana mai o ka piano me kela lima palanehe o ua u'i nei o Lihua, ame kona koi ana mai e himeni like aku no ke mele ana i ka inoa o Kaahumanu, he u'i maoli, ua nui maoli ka hauoli. a lohe hou aku la i ka mea ia ana ae o ia leda e himeni mai elua laua nei me kahi ukulele, a poha ana keia leo nani no hoi a oluolu no hoi a lohe aku la au i keia mele:      

            E kuu aloha hele au i Kaleponi,

            A hoi mai honihoni no kaua.

            E kuu aloha e mai puiwa oe,

            Hoi mai no au kiss kiss no kaua.

            Eia ka meakakau ke oni wale nei no iluna a ilalo, e lapuu ai i keia leo nani, he kani ko'uko'u hoi ia la o ua kaikamahine nei, o ka puu o Keoua me ka nui, o na pa'ipa'i lima ana, ia  manawa o oe keia e ke keiki o Moanalua, ua nanea hoi ko'u noho ana me ko'u noho ana me ko'u pakana, ua pumehana, eia ka hoi e hana ana ka au i ka mea aole i maamaa pono, me ka nana ole aku, o ke kani aku la no ia o na kaula keleawe o ua pila nei, a me ko'u ku ana ae iluna a pololei, o ka kani aku la no ia o ua leo nei.

(Aole i pau.)

HOOHUOIIA HE MAI KOA MAHU. KA MALUNA O KA MOKU.

            Mamuli o ka hoohuoiia, ana he mau koa mahuka he elua mau haole i la weia mailuna mai o ka mokuani Mauna Kea ma ka auwina la Poaono aku la i hala mamua iki iho o k@ holo ana aku o ka moku no Hawaii no laua na inoa Charles Brown ame Jack Hamptom a laweia ae e hoopaa maloko o ka halepaahao ma ke halewai.

            Ma ka manawa i ninaninauia ai na inoa o keia mau haole he ekolu mau inoa like ole a kekahi o laua o ka hoike ana ae, a o ka ha o kona ma@ inoa o ka hoike ana ae ka na maiakai o ka hoopaa ana nona.

            Ua paa i ka hopuia e na maikai o ka oihana kaua kekahi koa i ma@@@@ oia ke koa nana i ki i ka Maikai William Legros a ke ka lima ma ke alanui Monsarrat me Kapahulu, ma ke ahiahi Poalima. Eia nae ma kona ninaninauia ana ua hoole oia i kona komo pu ana iloko o ka hakaka i loaa ai ka eha ia Legros.

            WAKIINEKONA, Jan, 15-Ma ka rula ana a ke komisma hookapu waiona i hoolahaia ai ma ke akea ma ka po nei e hoakaka ana ia o na waimomoua o na ana apau ame na wai o ua huaai i @@@miia he mau mea ku-e lakou i ke kanawai, in a e oi aku ana mamua o hookahi ame hapa pakeneka alekohola iloko. oiai nae ma ke ano mau i ikela e loaa ana no he alekohola iloko o la mau mea mamuli o ka awaawa ana.