Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 4, 23 January 1920 — He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu [ARTICLE]

He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

I Itr*a koe kokoolua a-na iho o Keaka i«o Miiiama, apo aku la l?c-->ahi lima o Keaka.nia ka poohiwi o Minauia, 110 ka mea a".a ke aloha ke koui.la iloko o kona puuwai, mc kona puili ana mai ia Miriania, iloko o kona uniauma, a noke aku la i ka lioni, ia laua nei e lulumi ana, iloko o na w'iliau o ko laua aloha, aia hoi, ua liolo jnai la na kannka Paele, me ka noke ana 'i ka uwa. Aohe lie māiiawa hou no ke kakali ana, aka honknu aku la o Keaka i kona-paa ana ia Miriama, a huli inai.la iho]>e. uo ka paio ana me kela poe Paele, aia no hoi o Miriama ma : kona aoa'o, me kana laau ihe i niakatkati mAn e-ku aku imua o na enemi. 1 Xo ka ike ana mai o ua Paele, aole he hana maalahi na lakou ka' aa ana mai e hakakakino me ke kanaka ikaika hookahi a ko lakou.] mau maka \ ike ai, i ka lilo o ka mapu i mea ole iinua ona., nolaila na hoohana okoa mai la ua poe Paele nei i ka lakou mau pa«a, aia na pua ke lele makawalu mai la nialuna o Keaka, me ke ku ana mai 0 kokahi pua ma ka umaumn, a lie hookahi ma kona u-hā, o.kona hina aku la no ia ilalo. ✓ Aōle he 'pua i kiia mai ia Miriama, no ka mea ua makeninke . ele e hoopakele ae i kona ola, uo ka hoihoi pu ana aku me lakou, ] 1 ka ike ana o ua p6e Paele nēi, ua hina ke kanaka opio īialo, hoomaka nui mai la e holo imua no ka pepehi ana-aku iaia a make, a e I hoim aku hoi ia Miriama, o ka wa nae ia a lakou 1 lohe aku ai ī ka. ; paapaaina mai o na lala maloo o-na kumulaau, no ka mea ua huh hon mai o Akuta ihoj»e no ka hoopakele aua i kona hoalolm, niahope ?ho o kona lohe ana mai i ka leo iiwn o na Paele. ... .. I ka wa i ike aku ai o Ivoraka i ko lakon pomo, aohe he hon ana iho, aka hopu aku la oia ia Miriama, a hoomaka aku holo, me ke kanoha pu aoa aku i kona poe kanaka, e liolo no lakou mau ola. Mamua nae o ka hiki ana \ kn nm o na Paole Jta V aVele, ua loaa aku la kekahi poe o lakou i na Hma o na- mapu, a haehaeia ko lakou «īau kino, me ka pepehi okoa īa o kekahi poe a make, a pakele hookahi aku o Koduka cmfwyp shrdlu einfwypimp,iu mamuli o ka manao o Akuta, he oi aku ko lakou hoi hou ana mai ihope e nana ai no ka palekann o Keaka, mamua' o ka hoomau hou ana aku i ka hookolo ana mahope o Mmama. t I ka hoea ana mai o Akuta a ike i na pua- a ka lokoino ma ka umamna, a >na ka u,ha o kona hoaloha, ua lalau iho la oia i kela mnu pua a huki aku la mai ke .kino aku o Keaka, me ka hak)haki ana a liilii, palu aku la i ke o kalii i eha, me ka hapai ana ae ia Keaka, a hoihoi aku la no kahi papa'i hale a Keaka i hana ai 11 No krekahi. mau 1a ka waiho ana o Keaka i ka eha, nie kekahi laa.ii ole e hoola ae ai ikona mau pala-pu, ko<fwale no ka mau aku o Aknta i kona' mau eha: i ke ao nme ka po, aia mau kekahi mau mapu e kiai ana iaia, i ole ai e hoopilikia wale- ia mai e na manu a e na moo paha. " . . . I kela ame keia manawa, e halihali mai ana no o A.kuta 1 mau meaai nana, e laa ka i'o holoholona, ame na huaai, a iloko o kekahi mau' lā lehulehu kela hoomanawanui ana, ua ola ae la kona mau walii i eha, a hoi hou mai la no hoi ka ika'wa iloko o kona krno. . Ttoko nae o kela mau la ame na-po a ua o Keaka e waiho ana i-k!a. ana 'i, aole We mea nui e ae iloko o kona noonoo. no ka palekaiia ■wale no o Miriama, na oi loa aku konn noonoo no kela -kaikamahine, mamua o kona pilikia, a no kela kaikamahine wale no, 1 hooikaika loa ai oia, e loaa hou ka ilAika i kona kino, i hiki ai īaia ke hele aku e huli i kana Mirama, o ka mea wale no nana i hookomo mai i na manao hopohopo iloko ona, no ka loaa hou o kela kaiKamahine opio iaia, o ia ka pepehi ana o na Paele iaia a make, elike me ka hana -mau a kela lahui kanaka, i ka lakou mau pio, īna aia no ke ola iloko ona, alaila e loaa aku ana 110 oia iaia aolo e pakele. ī ka hiki ana iaia ke hele a haalele aku i kona walu pupupu hale, ua ai'nui akn la oia inai'o holoholona, a o pii mau ae ana no.h»' ka ikaika o kona kino i ame keia manawa, ahiki 1 kona olelo okoa ana aku ia Akuta ame lsona mau hoa, e haalele ana oia ia lakou, no ka huli ana ia Miriama. MOKUNA XII. Aia hoi ma kapa o kekahi muliwai akea e moe ana maloko o ka ululaau, e kaahele ana kekalii mau kanaka ili keokeo elua, .a ka mea kakau moolelo e holauna aku nei ia oe e Jca mea heluhelu me laua, o Kala Jesena uo ia ame Sela Mabina, kela mau kaiiaka a kaua 1 kamaaina mna ai ,ma kekahi mokuna aku nei i hala o keia moolelo. He hana maa iia keia mau kanaka, ka liele ana mai i kela ame keia makahiki, no ke kalepa waiwai ana mawaena o na kanaka Paele, a no ka aihue ana i kekahi niau wa.iwai a laiyv i makemako nui ai; n.o, ka hahai holoholona. ana palia, a i kekahi manawa, uo ke alakai ana mai i kekalii poe kanaka ili keokeo, ma- kela aina, i hele a kamaaina loa ia lana. Mahope mni nae o kela lmlawai hōpe loa ana o laua mo ka moi o na kanaka Arabia, mai ia manawa mai ko Wua hoomamao mau ana mai na kauhalo mai o na kanaka A'rabia, ma keia huakai nae a ua wau kanaka nei, ua hookokoke f aku la laua nia na kauhale. i noho ai na kannka AmHa, he hookahi kvrmu o ko laua maka u ole, o ia no ka noho nui 010 i'a o kekahi mau wahi kaawale e na kanaka, koe wale no ka pne Paele, he lahui kanaka i lilo i enemi no na Arabia, mamuli o ka hoopilikiaia ana o na Paele e na Arabia īloko 0 na makahiki lehulehu aku i kaahope. ■ ■ Ma keia huakai nae a u amau kanaka nei no Aferikn,, he liookahi n lāna hana nui, o ia no'-'ka huli ana i na holoholona ahiu, noloko o kekhi paka hoikoike o na holoholona ma Euiopa, ma keia la a kaua e ike nei i ua mau "kanaka la. hookokoke aku ana la-ua i kahi o kekahi umii nni i waihoia no na gorila. la laua e hokokoke aku ana i kahi o ka umii, ua hoomaopopo aku la laua no ka paa o kekahi g;orila i ka umi6, mamuli o ke kakani o na gori!a he nui ma kahi o ka umii i "waihoia ai. Ke lohe maoli aku la no laua i ke kakani mai o ka leo o na gorila he mau haneri, a laua.i koho iho ni. aole lie kuinu e ae o ka hanakuli o kola mau holoholonl», mamuli wale mai 110 o .ka paa afta o kekahi o lakou i ka nmii. Me ke nkahele loa ua man kanaka nei e hel6 la, uo ka mēa ua nux ko laua kamaaina i ka poino ina kela auo hana, oiai ina e hemahema ana ka hele ana, e lele okoa mai 'ana na gorila maluna o laua, a lie, nui ka poe i mak'« i kela ano holoholona, i ko lakou wa e heil&'-ai no ke pahele ana i na holoholoua ahiu. He mau mannwa no ka keia mau kanaka o ka hele ana me na uihn gorila. me ka-llto nae o ka paa o ka umii i meā ole, no ia kumu, ua hana iaua i k?kafii limii hao kila paa loh-, e hiki ole ai i ka ikaika amo ke akamai o ke gorila ke hana i wahi e hemo ai mailoko aku o kaki paa. • . Oiai ua mau ,lwinaka nei i hookokoke aku ai i kahi o ka umn 1 waīho ai. ike i'o aku la lana, uai paa he hookahi gorila u'ui iloko, a e noke nua i ke kupaka i ō a ia.nei v fn.e ka hoao ana e wawahi i ka, umii. ffohe nae niea a makili ae ka paa o ka hao i hanaia ai. Aia hoi mnwaho mai ē hoopuiii nna i ka umii he uiau haneri o na gorila, nmi ka liiiii mai ahiki aku i na »orila. piliina, me ka hoao .aua e wawahi i kela umii, eia nae iMi like ko lakou ikaika nie ka ole, a. e noke ana np hoi kekahi 'poe £ori!a i ka uwa, me ka hanakuli ma ka • lakoU olelo. ' Aia hoi ma k'ahi e kōkoke ana i na kanaka ili keokeo elua, ame na: haiieri o nn o;orita, ke -ho6kepue aku la o Keaka mah'ope o kekaiii kumulanu. a ike alru i ka hana a na porilā, amo ka hakilo pono o na knnaka iji keokeo ehia i ka laua. pio maloko o ka umii. Ua lioea Hke aku o Keaka ma ka mauawa liookahi a na kanāka ili keokeo elua o ka hiki ana ma«kela wahi, me ko ia nei ike ole ia mai nae-e hiau kanaka, a i ole, e na gorila paha. Aole na gori)a i lilo i mau hoaloha no Keaka, aole 110 hoi he enemi nona. he mau manawa lehnlehu no kona o ka halawai pu -fllia tne 1 a srorila, me ka lioopilikia ole mai iaia uei, pela no hoi kona waiho malie ana Aku i kela* ano hol(jholoua, mamuU o ia liīo ole ana he mau hoaloha, aole no i lilo ka paa ana o ko lakou moi i ka umii, i mea f-i;o nui i koua nponoō, koe wale bo kana noho nialie ana aku, a p-na i ka hopena e hanaia aku ana maluna oua, e ua ona na-laua k-?Ia umii. NVko«a makemase nae e iker pono i ka helehelena o -kela mau innaka, haalol eaku la oia i kona wahi e pee ana mahope o ke kuniuj?f>ur mo ka uihi ho?e ana aku a'ma kahi © ahuwale ai na mau kanaka n i, ia wa i lioopuiwaia mai ai kona noonoo, i ka ike ana akn i ko iMia mnn helehelenn. <ya ka o na kanaka no na laua i ki mai iaia i ka t l l, be mau nnakahiki aku i hala. nolaila ua pii mai la kona inaina r » kēla mau kanaka. me ka hoohōlo okoa ana īho iloko ona, e hookau f,fu nQ oia i ka -make nialupa o laua, ina e loaa iaia he manawa I *nono loa no ka hanā ana aku pēla. Ke noho malie loa aku ta o ua o Keaka nana i ka hana a kola kānaka,. alaila he hookahi i) laua i. kvi ae iluna., a kahea ftku .la ; i <a gorila e hele ma kahi e, a iloko no boi~o Aa manawa hookahi i ] aku ai ka lua o na kanaka i kana pu ,raifela iwaeua o na gorila : o i e akoakoa mai ana ma kahi o ka umii e waiho ana. , Aia 110 o Keaka ke na-na la, me kona manao, e alualu mai ana k mau goriln no ka liopu ana i na kanaka elua, mai hana rrtai no p"ha lakon pela, o ke ki hon ia ana aku h6 mau piha pu elua mahope axu, ua naholo nui aku la ua mau gorila nei, a nalowale aku la iloko

f o na kinnulaau. | I kela keawāle loa ana aku o na gorila i 'kāhi e, ua . aku la na kanaka elua no kahi o ka umii e waiho ana, a ke manāo. ' mai la hoi o Keaka, e pepehi aku ana paha laua i ka moi o na gorila, - ! nolaiia aia oia ke.noho mai ki me na manaō pihoihoi, aole no konaminamina i kela holoholona, aka no kōna hele niai la a piha i ka hopnaakiuki i ua kanaka elua. ■ 'l'a iehulehu wale-kona-mauawa i halawai pu ai-me na gorila, me ka liuopilikia ole mai iaia nei,"aka no kela mau kanaka ili keokeo nne, un ki okoa mai laua i ka pu iaiu, nolaila mawaeua o ke gorila e paa ia ii'iko o k«, umii ame kela anau kanaka, he oi aku kona ano j l.oaloha i ka ho>ohoionn, mamua v o koi»a 'lahui. ponoi, a liooholo koke ' iho la no oia i kona manao, he oi a£u kbua kokua ana aku i ke gorila i niamua o na kaunka ili keokeo. i j Ua like loa-no ka olelo a na īnapu me ka na gorila, nolaila kahe» jaku la ola i na gnriln mo ka leo nui, ua kuhihewa maoli no kela mau '-kanaKa he keia e kaniailio aku nei mahope o laua, ke alaalawj» la ka laua naua ana iluna o na kumulaau, aole hft ikeia mai o kek&hi mea, oiai uā (lee ae ia o Keaka, iloko o na lala laau, a i ka maopopo ana iaia, i iko niai kela mau kanaka iaia, ia wa oia i kahea hou aka ai ina ka oielo a na<gorila i ka pane ana aku: • "' k*»ia o Kōrakft,* ! ka hieua oloko o ua ululaau, ke kanakn •kaika hookahi nialiīUH o na hōloholona, ame na kannka. O keia mau ■ kiināka iii keoleeo, he mau eāemi la\ia no'u, a he mau enemi pu hoi jk> oukou. Ua hiki loa ia'u ke hookuu lanakila i ko oukou moi,vke r.e inai oukou apau e kokua if\-'u. Eia ka'u kauoha iā oukou apah, i kr. oukou wa e ike mai ai ia'u e holo aku aāa no kahi-o kela īnau ikāuaka e ku mai nei, o kō oukou wa pu ia e holo mai ai, me ka Jele • ann nku maluna o laua, e ike auanoi oukou, e pakele aua ko oukou mni mai.ka make mai." ' • !; "Ellke me kau i makēmake ai e Koraka, pela no mak<Ai e hookn aku ai," i olowalu like mai ai ka leo o*na gorila, mailuna mai o mi kumulaau, nolaila me ka hākalia ole iho, o ka haalele aku la no ia o Kort'ka i koua wahi e pee'āna, a hoomaka mal la e iho ilālo o ka honua,- me k« holo ana aku imua, hie kana laau ihe. ! k;s ike Bfm mai a na gorila i ka iho ana iho o Koraka ilalo, he ; hookāhi ko lakon haalele like ana aku i ko lakou mau V£ahi e'kau ' aii.a; a holo niai la iinua lie ekohi haneri mau gorila. j Aole 5 noonōo mua na kanaka elua e hanaia inai aha kekahi mea, je hookahahaia ai ko laua noonoo, a ia laaa i ike aku ai ia Korāka, j me ka ihe e paa ana iloko o kona lima, a 'i -ka nui hōi o na erorila 0 lio'o mai ana' imua o laua, ua hoomaka aku la laua e ki i na pu a oiai nae ua hele laua a piha loa i ka maka'u me ka pihoinn hnla-hn wale aku la no ka laua mau poka- i kahi e loa, aole aku ia Koraka. Ke hookokoke loa mai la na gorila no ko laua wahi e ku aua, ke la ua mau kanaka nei i kahi o ko laua palekana, aole he maosopō iki, a no ka hoopakeie ana ae i ko laua mau ola, ua hoomaka wu la e liolo, a)a nn hoi na 'fforjla ke alualn aku la mahope o l«ua. Aohe no nae he wa a paa- aku ua mau kanaka nei i ka puliki ia e na '£orila, uā oili e niai la ko iaua mau kokua', o ia ka laua hiau kauwa .Paele, a ua lakou i ki mai i na pu i -na gorila, ua auhee ua. māu holoholona nei, a pakele hoi na kanaka kolohe. "Ma kela manawa a Koraka i ike akii ai i ka mama o na kanaka elna i ka liolo. aole oia i %Jualu aku maliope elike me ka hana a na gorila, aka hele oku la oia, a kahi e waiho mai a,na ka umii, wehe ae la oia i ka puka a liamama, ka hana hiki ōle i na gorila, mamuli o ka nele i-ka noonoo olike me ko kekauaka, hakaliā no a hemo ka puka, o ka oili nmi la no ia o ka moi o ua gorila, a "hoomaka aku la e alualu mahope o ka nui o koua lahui, e h&hai la mahope o ko lakou niau enemi. . Aole i hoohakalia iho kela moi o na gorila, uia kā haawi ana mai 1 kona mahalo ia Koraka kona hoopakele,* eia nae, aolo no a Koraka nana no ia ho'omaikai, aka nao, ua mā'opopo loa'iaia, aole ana e poina na gorila ; no kana mea i liana āku ai no ko lakou moi, ina nei noka hōen. mai i ka mahawa e makemake aku ,ai o Kovaka i ka lakou mau koieua ana, iloko o ko ia nei manawa o'ka pilikia. Ke noho hookahi la no o Koi'aka me kona makemake ōle e hoolnhi -wale i'aiā iho, ma ka holo pu ana akn me na gorila, ua ike oia, ino no ka loaa aku o kela mau kanaka elua i kela mau holoholona, e make ana lāua .i ka pepehiia; a iaia i hooinaopopo aku ai, eia na gorila ke huli hoi mai la, o kona haalele iho la no ia/1 kola walii, a hoomau aku la i kona hele ana no na kauh!jle,o na kanaka Paele. Ma kela huakai hele naa a ua o Korāka, ua hoea la oia i kekahi wahi oueanea, i ulu nui ole ia e ua kiunulaau, nolaila aole e hiki iaia ke hele nuiluna o na kumulaau, nolaila hole āku la oia maluna o ka honua, me ka ālaalawa ana no hae o kona mau maka, ma kela ame keia walii, no na Uoloholona ahiu. īloko nae o kona nanoa i ka hele, ike aku -la oia ma kahi he nuiu i-a helu wale no mai iaia aku, e ku māi a»a kekahi pu-a ōlepani, aole keia i-honi aku i ka hohono o kela mau holoholona, no ka mi|a aia oia ma ka aoao lulu, ua kaa e ka ike i na elēpani norta, a o ke> kahi elepani pilikua ka i hoopinana ae i kona ihu iluna, ine he mea la e hoomakaukau ana no ka holo, oiai, o na kanaka ka enemi ino loa o kela heloholoua, mamuli o ko lakou alualu mau ia e pepehi. Mamua 'nae o ka. hooko ana ak'u o na elopani i ko lākou makemake ua pane e aku la i ka i ana aku: "Aole a onkou mea e maka'u ai, owau keia o Koraka, ka hoaloha 0 na holoholoua," nie ke kau ana ae o 'kona mau lima iluna, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i hookuu iho ai ka elepani pilikua i kona ihn loihi ilalo, e hoike mai ana i ke auhee ana aku o ko lakou maka'u no ia nei. Hele pololfrt -nku la ua o Koraka imua .0 ka elepani pilikua, a mamua pono aku o'ka ihu loihi, i ku iho. ai oia, me ka maka'u ole, 1 ka hoopā ana mni o i kona kino, me kona anai aku i ka ihu, a i ke ki.no o ka elepani, me he mea la ua kamaaiua loa kela holoholoua iai'a aine kana mau hana He mea oiaio, no na makahiki c#lco Koraka hele ana iloko o ka uluiaau, o ka elepani hookahi kana holoholoua makenia'ko loa, no ka 'noho malie, a o kela uo hoi ka holoholona hookahi i -kauia ka weii e na hoioholon» apau. O na holoholona liilii nawaliwali, aole o lakou -iKi i ka u elepa , ni, no ka hoopilikia ole aku iā lakōu, aka ina e ike aiia ka liona i na eiepani, aole e aa ana kekahi o kela mau lionā o hookokoke mai, no ka anea ua oi aku ka maka'u o ka liona i ka elepani, imamua o na holohōloua dj ae. » Ko hele la.o Koraka iwaena o na elepani, e hoopapa aku ana ma ko lakou umu ihu, a ma ke kino, aole he piena o ua elepani, lie hookalii o ka hoopa ana mai i kona ihu ma ka wawae o Koraka, a hina ke kauaka opio ilalo, aole nae ia he mea no Koraka, e huhu ai, a i ole, hoopilileia mai paha na elepani iaia nei, he maikai maoli kona launa ana. me kela mau holoholona; me kona hoohala ana i kekalii mau hora iwaena o lakou, me ke kau aua maluua 0 ke kua o na elepani, me he hana. lealea loa Ia ia iaia. I ka ike aua o Koraka, ua lawa kona nanea ana me nā elepani, ua hoonian nku la oia i ka hele ana nomua, aia ka pono o koua lioea aku 1 kalii i ku ai o na kauhale o ka poe Paele. t Ma kalii pah&'o ka hora eha o ke ahiahi, hoea aku la keia i ua kauhale fiei, e holoholo mai ana no na kanaka, e nonoho ana no hoi kekahi j>oe malalo o na kumulaau uo ka hoouiahn ana, a ma ka ia nei ike aku, ua makaukau maoli kekahi poe kanaka, me na ihe loloa, ame na pānapua, nolaila lie hana makehewa nana ka hoaano ana aku e hoikeikiHaia, no ke komo ana aku iloko o. na-kauhale, e ljuli ai ia Mitiama. . Me ia, inalamalama no nae, aole oia i noho malie, aka ua kaapuni oia i ka pa e hoopuni-ana inawaho o na kauhale no elua manawa, me kona v hakilo aua i ka hale. i hoopaaia ai o Miriama. Maihuli nao o kona knmaaina loa i ka honi ana i ke ea o na holoholona ame ko na--kanaka, ua hiki iaia ke honi aku i ke ea .o Miriama, nolaila maopopo loa iho la iaia aia no ke kaikamahine -maloko o kekahi o na kauhale, kahi i hoopaapio ia ai, aia a uhi mai ka po, o kona mā-' nawa ia e hele aku ai no ka hoopakele ana mai iaia/mai ka maha ; 'uiai. ō. ka Paele, nana i. ailiue mai iaia akii. _ He hanā naaupo wale no ka hoao ana aku e hoikeike iaia; iho o -nakauaka Paole, nolāi'lā kakali ilio la -n'o oia nie ka uui/ ō ka uhi -māi o ka maln o ka- po, o koua jrainawa ia e liele .aku ai" e hoao e hōopakele ae i ke kaikamahihe opio mai 'kā mana mai e ka poe na lakou e paapio mai la iaia, - "■ , I-ka poeleelō ana no hois ia wa i ho-a ao ai na kanaka Paele i ka lakou jnau ālu, ma kela ame keia wahi o kō iakou pu,.a raa ka ma--> lamaiama o ke 'ahi, i.hiki' loa ai iaia nei ke ike aku. i ka 1 hoIohōlo• mai o na kknaka, a e momoe ana no lioi. kekahi poe iwaho o ke kahna akea, no kn hoonanea ana ia inanawa o ke aliialii. Ia Korakā no ka ike, ua pouliuli loa i kela manawa hiki ole ai oia ke ikeia inai, o koua ,iho malie iho la no ia mailuna mai o ke knmulaau āna ei-noho -ana, a haūle ana maloko o ka pa, niā kahi mamaoloa no nne, mai na mai. • Ko hoopilipili loa la keia ma kahi pouliuli, e nihi hele ana me ka malie loa, e hoolono ana hoi kona mau pepeiao, a e houihoni ana lVoi kona māu pukaihu, no ke ako no e maopopo lāa inia, inā paha aia i'o o Miriama maloko o kekahi o na kauhale e kuku mai āna: n»e he mea la i ka nana aku T me ko akahole loa ua o Koraka e.nih ilvele la, no ka moa aole.e hiki i na pepeiao lōlohe o na ilio •ke inaopopo mai, no ka hooa anā- o kekahi inalihiui maloko o ka pa, a oki loa aku hoi ka houi ana mai o ko lakou' ihu, i ka hohono o kekahi kanaka malinini loa. Me ka hoomanawanui «o o Koraka e hele la, ipalalo o ke aka pouliuli o na kumulaau, a iaia nae i kokoke aku ai, ma ka hale ana ma kekahi aoao o ua kauhale nei,"akahi"no oia a honi aku la i ke ea o Miriama, ia wa i opōopo ae ai ka oiii iloko ona, no ka hoea mai i ka hookoia ana o kana miāiona o ka hoomanawanui ana aku iloko o ka poino ame ka make. O na lima āme na Wawae, e kokolo hele ana, no ka hopohopo o ; ikeia jmai e na Paele ame ka lakou mau ilio, pili. ana keia mahope o ka hale ana e honi aku la i ke pa-o Miriama, alaila hole ae la : oia ma kekahi aoao e hoea aku ai i ka puka komo, a maipua nae o (kona oili loa ana aku ma kahi e, hūli pono ae ai i ka puka, «ja hoi ike akn la oia i ka noho mai ō kekahi Paele, ma ke ano he mea kiai,! a e paa- ana hoi kekah s . ihe loihi, iloko o 'kona lima, aia hoi kana | pana ame ka pua kiknka. ke waiho pu la mā kona aoao. | 0 ahi nae o ka leki, aia ke alo o kela Paele i kahi e nana aku l

īiia i ka pualu o na Paele ma kahiniamao loa, t «na mn-i iaio o ke ahi, a*o kona kua ka i hnli mai iaia akn; ke ilaalawa laj kana nana aiua *ma o-a niaanei aole dna ike hoa aku i kekahi Paole, a ka Paele kokoko loa raai nne, aia oia ma kahi o ke kanaono, a kanahiku paha kapuai, mai kahi a ka Paele .e noho ana nia ka puka. Oisi, o Koraka e kiei mai ka aoao o ka halelole, ho elua rale no niau alahele ana e noeiupila, no ka hiki iaia ke hoopakele ia Miriama, o ka mua, o a iio"ka*'pt'peJif ana uau i Ke kihi a umm', tlaila komo aku pia iioko o ka halo, a lawe mai i ke kaikamahine jpio, a o ka liia, o ia no ka nihi hele ana mai ahiki i ke kouio uik lioko, me ka ike ole-4a mai. lua nae no, kona hooko ak.u i kela alahole mua. aole no ia he hana 'naalahi, no ka mea c hakaka lima aua laua, me ke kupaka maiuna i BiaiaJo, a malia e kahea ae ana kela l'aele me ka leo nui, o ka iolo mai no<ia oka nui o ua Paele e ae, e pepehi mai iaia nei. Ina hoi no kona hooko aku i ke alahele elua ana i mānao ai, lie hana paaxiki loa ia, oiai aia ke kiai mamua pono o ka pufta o ka halelole tahi i noho ai, e nele ole ai kona ike mai i kekahi mea e hoea aku ana imua ona. No kekahi manāwa ko Koraka noho malie ana ma kela wahi, aia i'aoi kona poo ke hana la elike me ka maalea aino ke akainai i loaa [ aia, kiei hou mai la ua keiki opio nei, a ma kaua hoomaopopo, aole i pili loa aku ke kua o ka Paele. i ka puka, aka aia paha ma kahi | i ka umi-kumamalna iniha, alaila pili aku, nolaila he wahi kotva iio kela, e hiki ai iaia nei ke polioio iloko, mc ka pilikia a ina .10 hoi iio ka ikeia mai, aiaila aohe he hoohakalia wale ana iho, aka i ke ku aku m a paio no ke ola ame ka make. Aia. no ka puulu o ha I'aele ke nonoho la ma ka aoao o ke ahi, I he mea la, e hoohauoii ana lakou ia lakou iho, a ina no paha no ko | akou nana mai, i kahi i ku ai o ka hale i hoopaapioia ai o Miriama, aole ana no e hiki ia lakou ke ike maopopo mai ia Koraka, i kau a nea o k'n oiinolino o ko lakou maka i ka malamalama o ke ahi. Aohe he manawa hou aku no ke kakali wale ana a lioohakalia ana paha, ina he manao kona e hoimakele ae 3 ke kaikamahine opio, no* laila hoopiliOoa aku la ua ofeoraka i kona kino, i ka paia o ka halelole, e ka 'i malie aha hoi kona mau kapuai wawae me ka palā mimo loa, e lohe ole ia mai ai-ka n»keke, he hoo'kahi kaina wawae i !ta manawa, pela'iho la kona hele malie loa ana aku ahiki i ke ku ana mahope pono o ke kua o ka Paele, alaila hamama ue la ka waha 0 ua Paēle nei, ke ano o ka poe i hele a makehiamoe, me ke kikoo iana o na lima i o a ianei, a i ka hookuu ana iho ma kona mau aoao, ua'hoao mai la'oia o hiiina'i iliope. ' He mea maa i kela Paele, i kona wa e hiamoe ai, e hilinai ana oia 1 ke paiii puka i haiiaia mamua o ka halelole, iaia nae i hilinai aku ai, ua pa aku la kona muu poOhiwi i ke kuli o Koraka, a matnuu o ka hiki a'na'i ua Paele nei ke uwa ae, i kau a mea o ka piha kahaha, ua paa e aku la kona kania-i i na lima wikani o kc keiki a Ta zana, ke noke la hbi~i ke kupaka i o a ia nei, he ole ka niakili ae o na iima o Keaka, ua like me ke'kahi umii i aneane e pili aku kekahi aoao me kekahi, a iloko o na minuke lielu wale no aia hoi, pau iho la ka ouioni ana o ke kanaka Paele, 110 ka mea ua haalele mai la ke oJa i l£e ki'no, a ua ,pau hoi ka ike ana'i ka la i ka' mea m£hana. Me ka eleu i hoonoko pouo ae ai o Koraka i ke kino make o ka Paeie iluna, 6 nanaia mai a-i no mai kahi mamao mai, me he mea la e nolio aku ana no ke kiai ma ka puka. o ka liaielole, alaila komo aku la oia ilōko, me ke kāhea aua ākji: "Eia anei oe e Miriama maloko nei o keia hale!" "Auwe, o oe no ka keia e.kuu Koraka," i paue mai ai o Miriama me ka leo malie, mo ka piha i ka maka'u.no ka loheia mai e ka t Paele i hoonohoia aku no ke kiai ana iaia. • '

Ilaha aku la na liina o K-oraka aliiki i 'ka pa ana o ke kino o Mirila i na kaula i hoopaaa amerritor.vw.c xnfwyp vhgkq £ m fWyppupupju ma-i nikiikiiia i ke koua Wohe aa la no ia i kana pahi/a okioki akii la i na kaula i hoopaaia ai ma na lima, a ma ua wawae, ai ka hemo ana ae o Miriama, koi koke akn la no-o Koraka iaia c Halaele laua i kela hale/.ā e holo aku no kahi e pakele ai mai ha Paele aku. ' . ' Ia laua nei nae i oili mai ai ma ka puka o ka h'alelole, ua hoea mai kekahi ilio, a e hannhanu ana ma ua uawae o ka Paele make,, i ka wa nao i ike mai ai ia laua nei, a honi mai la pn:ha i kc ea' o kekahi konaka malihini loa, ia wa i hoomaka ae ai'ūa ilio nei e aoa me ka leo nnf, elike no: hoi me ke auo mau o na ilio, na kela leo aoa o ka ilio i kono ak« i na Pael<? c akoakoa ana ma ha'i o ke ahi: nui, e huli mai ka lakou nana ana iiō kahi o ka hal&ole a ka ilio e aoa aku nei, a ike mai la i ke kaha ana aku o Koraka mo Miriama ma ka' aoao halelole. Aohe' no hoi he wa 'a uāio aku o Roraka ma, mahope o. ka halo lole, ua ike e ia mai la nae laua, ia wa i holo mai ni keikaKi poe Paole l<e eono ka nui, ine ka lakou mau ihe, me ka hookolo a«ia mahopo o kahi a ka ilio o noke ia i ke aoa, no ka mea ke alualu ia ka ilio ia Koraka iua. Ua hoaō no o Koraka e pepehl i kela ilīo me kana ihe loihi, eia nae ua maa ka ilio i ka aloalo ana i na laau ihe a na kanaka Paele, nolaila na lilo Da lioao ana a Koraka i wahi <> haalele mai ai ka ilio ia laua i mea waiwai ole, na kela leo aba o ka ilio e aiakāi pololei la i na kanaka Paele, ma ka meheu a na pio e holo nej. no ko laua palekana. *No ka amaamau Joa. o ke aoa ana a ka ilio, a hui pu iho no hoi me ka ilwa o na Paele e alualu la ia Koraka ma» u& oili ae la ka nui o na Paele iwaho mai >ko lakou niau halelole mai, he liookahi ke alualu 3iko nna mai 1. na pio, aohe nanaia ae o ka pooleele, aia ka lakou nana, ma kahi a ka ilio e aoa la. Ua hoio pololei R)a kekahi poe Paele no kahi i hOopaaia ai o Miri-' ama, oka mea nina loa i halart r ai mai me ka ike ako lakou maiu maka, o ia 110 ke kino niake o ka Paele kiai e *waiho ana ma ka puka, alaila konio okoa aku la. kekahi iloko o ka halelole, a i ka iko ani aole ko pio ma kalii i hoopaaia ai/ua noke ae la oia i ke kahea me kr leo nui, o ka manawa no ia i h'olo nui-aku ai mahope o ka halelole iloko o ka pouli, me ka nok? ana i ka hoopuka i na olelo hailiili, no ko komohowa nana i kaili aku i ke pio. Ua nui loa ka m*fna,wa no Koraka ma e pakele ai, ina he hiki ia. Miriama ke hele me ka awiwi, ao\e nae peia/ua hole kona mau wa w'ae a opili, me ka maeele, i. kau a mea. o ka nakiiin i ke kaula, aka nae i ka ike £na o Koraka, ua kokoke loa na kanaka Paele mahope o laua, hapai ae la oia ia Miriamn iluna o iona kua, a hoomaka aku la e holo no kahi o ke kumulaau e. ku kokoke mai aua, nole uae keia Jio hana maalahi ma kona aoao, oiai aia kft ilio ke lele aku la iluna on», nolaila e huli mai ana oitf ihope e hon ai i ka ilio me ka ihe, o e holo akn ana imua, pela wale iho la no oia i apa ai ahiki i kona hina. ana ilalo, me ka lele ana aku o ka ilio e nhhu iaia. I ka hele'ana hoi o ua o Koraka a ku hou iluna, ua hoea aku la tia kanaka Paele, a he hookahi no hahau ana a kekahi o lakou i ka laau nia ke p.oo o Miiiama, o ka pau iho la no ia o ka hiki ana i kela kaikamahino ke hele. •I ka ike ana o ua poe kanaka Paele noi, ua kaa ka lakou pie malalo p ko lakou malu, ia wa i lele nui mai ai maluna o Koraka, eir nae aole he hana maalnhi na lakou ka hopupio ana iaia, aka o ka Paele mua loa e loaa akii ana i kana īaau ihe, e haalele ana ke ola iloko o kona kino, a i ka wa hoi e nahu'mai ai o ka ilio ma kona wawne, e hopu iho ana oip me kona mau limā, a hahau nku i k« Paele e hoonahoa mai ana imua ona. He hookalii Paele i hoāo mai e hou i kana ilie ift Koraka, ua lilo mai la nae- k'ela ihe iaia nei, a he hookahi no onou ana aku i kela ihe iloko o ka punwai o kela Paele, uwoki oe o kaka ana na wawae iluna o ka honua. llee mai la hoi ka nui aku o na Paele i ka make ana aku o kpla hoa o lakou, holo nui mai la imua, me ka manao h'< hana naaalahi na lakou ka pepehi ana mai i ke kanaka ili keokeo, iiia. lenliihewa īiae ia nonoo ana o'la.kou, no ka meg„ ua like maoli o Koraka, rite kekahi elepani i hel'e a hae i na kanaka, nia kona mau liaia a elnā, ke hookāu la i ka make, a i ka ehft maiuna o kona tnnv o ha poe e loaa aku aiiā i liana mau puupuu mahana hana, e ihina aku ana lakou iluna o ka honua. No manawa loihi. okoa ke]a ku hookahi ana aku a Ko 'ine iiā Pāele, ua hele mai la oia a luhi, aia hoi ke koko la maluna o konā kino hohwkoa, o koha hoomau anā aku i ka -paio ana me na euēnii i papaumi a pa iwākahia ae ko Jakou mii iwtir ona hookahi, ua liko uo ia me kona lele'nnn aku iloko oka luakupapa'u, nolaila kahea aku ; lā oia ia Miriama ina olelo hoolana i ka i ana 'a'kn: • ' "E haalele sina au ia oe iloko o ka lima o keia poe kanaka, akn e hoea hou mai ana no air a hoopakele ae ia oe mai ko lakōu mana mai, nolaila o ke aloha no kou e kuu Miriama, a hui hou aku kaua.'" "Ae, 'o ke aroha no,kou e kiiu Knraka, hoomanawanui, ā e kakali aku au me na hianaolaua no kou kii mai e hoopakele ae ia'u mai loko mai o ka make,|' i pane aku ai o Miriaraa, me kela leo nawali wnli ,no ona, mamuli o ka hahauia ana aku i ka pauku laau nia koha poo. Uoko o ke kahaha o na kanaka Paele, ua huli akn la o"Korakā holo no kahi e ku mai ana o kekahi kumulaau,- a nalownle aku ?si iloko o ka poilli. TTa nOke aku na kanaka Paele i ke kiola i ka lakou mau ihe, aohe nae he m.ea loato ia l&kou, no ka mea .a'a ke keiki oloko o na'nhAaau o Afevlka, ma kahi e hiki ole ai i nn ihe e.lele mākāwalu la, ke lihi kokoke akū iaia. ' - MOKUNA XIII, I kela hala ana» mai o Koraka, ua hoihoi. hou La aku la o Miriama me k.i lioopaaia o na lima ame na wawae i ke kaula, maloko no o kela halelolo mna, hoihoiia akn ,la no hoi na kino make o nn kanāka Paele no na kauhale, no ka waiho ana a kuni aku «aa kekahi lā mai. Ma kela po, aT»iki wale no j ke ao ana, aole « htki ia Miriania k(i hiatnoe, o ke ktīmti no ka nni o ka eha ma kela hahauia ana akq o kona, poo i ka pauku laau, a uo na hoomanao kekahi no Koraka, no ka hoea hou aka e hoopakele ae iaia, eia nae mai kela po mai .ihiki wale no i ke ao ana ae ma kekahi la mai, aole hē hoailona no ka hoea hou aku o kona hoopakele. . (Aoleipau.)