Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 5, 30 January 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, IANUARI 30, 1920.

 

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

POALIMA IANUIARI 30, 1920

 

E MAKAALA LOA I KE KINO

            Eia ka phula hou mai nei ka ma'i "flu" i keia mau la, elike me na mea oiaio i hoomaopopoia ma o na hoika la i waihoia ae i ka papa ola; nolaila he mea pono, e laweia ae na kulana makaala apau i ke ola kino. i hki ai ke hoopakeleia ae mai ka lilo ana i l@ahi na keia ano ma'i.

            Aia ke pahola mai la maloko o Amerika i keia mau la ka maʻi flu, me ka @ui o na make iwaena o na kanaka, pela hoi ma kekahi mau aina mamao, a na kanaka, pela hoi ma kekahi mau aina mamao, a ke hoalaia mai nei na noonoo ana, no na alahele e palekana ai koonei poe mai ka hoopoinoia mai e keia ano ma'i, i kauia ka weli ma na wahi i kama-aina i na hopena o keia ma'i hoopoino.

            Ua hiki mua mai no keia ma'i o kakou nei, ma kekahi manawa ae nei i hala, a kakou i ike ai ma kekahi inoa, o ia ka maʻi Paniolo, eia nae, ua lanakila ka hapanui o na Hawaii maluna o keia maʻi, mamuli o ko lakou makaala, me ka lawe ana mai i na keehina naauao apau, ma ka hoomaemae ana i ko lakou, mau kino, ame ka ai ana aku i na laau kupono, e lanakila ole ai ka maʻi maluna o lakou, a e mahani mai ai no hoi ka ikaika kinai o ka ma'i i ke ola.

            O kela mau keehina makaala, o ka ke Kuokoa ia e hoeueu hou aku nei ia kakou na kanaka Hawaii, e lawe mai a hoohana aku iloko o keia manawa, e laa ka hoomaemae ana i ka opu, ka hoopulo'ulo'u ana, e kahi aku ai ka hou ino@ e lawe mai hoi i na meaai kupono, me ka hoomaemae mau ana i na lole komo @na kapa aahu@ o keia mau mea apae, e kokua auanei ia, ma ka hoonawaliwali ana mai i ka ikaika o keia ano ma'i.

            Aia no he mau laau Hawaii i ike mau ia ko lakou maikai, a i maa no hoi i ke kiiia, ma ke ano he mau laau kupono loa no na ma'i o keia ano, e lawe mai ia mau laau, me ka hoohana ana aku, ma na ano kupono apau i keia ana@ a i loaa ole ka oluolu mai a mama ae paha o ka mea ma'i, alaila e kii aku i na kauka, ka poe i loaa na makaukau, ma ka oihana lapaau, no ka haawi ana mai i na laau oi ae o ke kupono, pela hoi na @ula o ka mala@a ana i ke kino i ka wa ma'i.

            Mai kakali a nui loa ka ma'i alaila imi aku i ke ola, o keia kekahi hana hawawa loa a kakou i na Hawaii, he oi aku ke kinai ana i ka ma'i, i ka wa lahilahi mai ma@ua o ka hookuukuu wale ana aku, ahiki i ka nui loa ana, e lilo auanei i hana paakiki ke kinai ana aku, me ka nui o ka hana, e lanakila ai maluna o ka ma'i.

            Ua nui na mea a makou i hoakaka aku ai maloko nei o ka nupepa i na wa ae nei i hala, i na alahele e palekana ae ai kakou mai ka ma'i flu mai, pela no hoi me kakhi mau hoakaka mai na makamaka ma@ i hoopukaia aku no ma ke Kuokoa nei, e lawe mai ia mau a'o ana, a hoohana aku, me ka kanalua ole ke olelo ae, e hala ana ka pilikia ame ka poino mawaho.

            O ka noho kapulu, ka noho huikau, a hui pu iho me ka naaupo maoli i na mea kupono i pili i ke ola ana, he mau mea kokua nui aku ai i ka pahola hikiwawe ana mai o ka ma'i, o ka oi loa aku, o na ma'i lele, nolaila e hoomanao i kela olelo kaulana a kahiko@ "@una no ka ua, waele e ke pulu."

E NOONOO NO KEIA MUA AKU

            @@ mea na makou e hauoli loa nei, i ka hoomaupopo ana, eia kekahi heluna nui o na kanaka Hawaii iloko o keia mau la, ke imi mai nei i na alahele no ka loaa ana aku he nohona kuonoono ana ia lakou, ma ka hoala ana ae i na hui hoahu dala, me ka manao he anuu mua loa ia, e hoea mai i ka loaa ana aku he mau home no lakou ponoi iho, e pau ai ka uku ana i na hale hoolimalima.

            Eia ka papa ola ke hoolala mai nei, me ka oihana kinaiahi, e hoopau loa i na hale hoolimalima loloa, mamuli o kamanaoio ana, aole loa he kulana maikai iki o ka noho huikau ana o na kanaka maloko o kela mau hale, oiai nae o ka punana iho la ia o kekahi mahele nui o na Hawaii e noho mai nei@ o ka poe malama i ka lakou dala, a i hoiliili ma ke ano hoomakaulii, o lakou ka poe i loaa na home, e noho mai nei.

            Aole nae keia i kaahope loa no ka hoala ana ae i na hui hookuonoono i keia manawa, ma ka wa auanei a ka poe kuonoono, e ika mai ai i na manao iini me ka makee iloko o na Hawaii @ loaa he noho kuokoa ana ia lakou, a e noho on a hoi maluna o ko lakou mau home iho, aole loa o makou kanalua, no ko lakou haawi mai i na kokua, e loaa i'o ai he mau home no ka poe makemake i'o e noho kuokoa @akou no lakou iho.

            Ke hoahu nei no kekahi poe i ke dala a pau ka makahiki, he hookahi no ka hoolilo ana, puehu i ka nawa pokole, a hoomau no ka hoahu ana, aole keia o ka alahele e loaa ai ka home, o ka hoahu a waiho malie aku pela, e ulu mau ae i kela ame keia makahiki. ahiki i ka loaa ana he huina mahuahua. ia wa auanei e hoolilo aku ai no kekahi home, o ka loaa iho la no ia@ in a no o ka hapalua o ke kumukuai ke ukuia aku, a ma ka hookaa liilii aku ke koena. ua oi loa aku ia mamua o ka uku ana i na hale hoolimalima pii o ka uku no ka mahina.

            Ua hala ka wa o ka hoopalaleha ana, ua lawa keia mau makahiki o ka noho hoomanawanui ana, i mea e a'o mai ai ia kakou, e oni aku imua e loaa he noho kuonoono ana.

 

KA NINAU OLOHANI O NA LIMAHANA MAHIKO

            No ka manawa mua loa, ma ka moolelo o ka oihana kanu ko ma Hawaii nei, i hoea mai ai i ka halawai ana me kekahi kulana kupilikii, ma o ka hooholo ana ae o na alakai o ka hui uniona o na limahana Kepani o na mahiko, e kahea i olohani nui o na limahana apau, ma ka la @ o keia mahina ae, no ka haalele ana aku i na hana o ka mahiko, e hoea mai ai i ke ku wale ana o kekahi mau halewili, ke ole e loaa koke na limahana e pani aku ai ma na makalua o ka poe olohani iloko o ka wa kupono.

            I ka nana aku, mamuli o ka pane a ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko o ka hoouna ana ae i na alakai o ka hui uniona o na Kepani limahana o na mahiko, aole lakou e mani@ aku ana i na kumu koi i waihoia aku imua o lakou, no ka hoopii hou a@a ae i na ukuhana o na limahana, a mau hoololiloli ana paha i na ho@a hana, a me ka ana o na uku manuahi; a lakou i manaoio ai, ua hookahuaia kela hoole ana mai, maluna o na kumu kupono, no ka oi loa ae o ka pomaikai i loaa aku i na limahan, i keia manawa ma o na uku manuahi la, mamu o na manawa e ae a lakou i noho hana ai man na mahiko, no na makahiki lehulehu ae nei i hala.

            Ua hooia maoli mai kekahi heluna nui o na kanaka Hawaii e noho hana nei ma na mahiko, me ke komo pu o na Kepani limahana, i ka oi loa o na dala e loaa nei ia lakou i keia manawa mai na mahiko mai@ in a o ka mea oiaio maoli ia, alaila heaha ka hoi ka mea e hoalaia mai nei ka olohani?

            He hana keia na ka poe kakaikahi wale no, ka poe aole he mau limahana no na mahiko, aka he mau meapaahana lakou no ka hui uniona, e kauka'i ana. e ohi mai i kekahi mau pomaikai, mai na limahana aku@ a e hooili aku hoi i na oopilikia ana maluna o na hakuhana mahiko.

            Ua maopopo no i ka poe na lakou e hoo@@kina nei, a e hoeueu nei i keia haua olohani o na limahana Kepani, aole e ili wale aku ana no ke poho maluna o na on a mahiko, aka e pahola like ae ana ia, maluna o na on a mahiko, aka e pahola like ae ana ia, maluna o na oihana kalepa lehulehu iloko nei o ka aina. me ke komo pu o na limahana olohani iloko o ia pilikia hookahi, a ka poe haiki o ka noonoo, iwaena o na limahana, i ike ole ai i keia pilikia a poino maopopo loa, e hoea mai ana maluna o lakou.

            O keia ninau olohani o na limahana kepani o na mahiko, he ninau ano nui loa ia, e hiki ole ai e ae wale ia aku na koi ma ka aoao o na limahana, ke ole e hookahuaia maluna o ua kumu maikai a kupono a makou e manaoio nei, o ka mea a na on a mahiko, ma o ka Ahahui la o ka Poe Kanu Ko i hana mai ai mahope iho o ka noonoo akahele ana, he hana ia i nanaia aku ka pono o na limahan@ me ka pono pu o na hakuhana ma ke ano kaulike, aole ma ke ano e hoolilo ana i na limahana mahiko i mau kauwa kuapaa, ma ka haawi ana ia lakou i na uku i kupono ole i ke ano o ka lakou mau hana@ ua hala, kela mau makahiki o na hana hookauwa kuapaa, he au naauao keia me ka malamalama, e loaa ai i ua limahana apau na ukuhana kupono.

            Me kela manaopaa iloko o na on a mahiko, e ku aku ma ke kahu a lakou i maaoio ai ua pono a pololei, ua ili aku ke ko'iko'i maluna o na limahana olohani, ka noonoo hou ana e hoi i na hana o na mahiko, in a aole pela, alaila ua hoea mai i ka manawa no ke kikoo ana aku i mau limahana hou, maiwaho mai@ e hoea mai ana ia me ke kanalua ole, no ka mea aole e hiki ke nanamaka wale ia aku ka holomua, o kekahi o na oihana hoowaiwai loa iloko nei o keia aina.

            E ili aku ana no he poho maluna o na on a mahiko, mamulio o keia olohani ana, aka nae no ka manawa pokole wale no ia poho@ a o ka poino ame ka pilikia e kau aku ana maluna o ka poe olohani, e oi aku ana ke ko'iko'i, mamuli o ka nele ame ka hoaa, e loaa ai na manao mihi ia lakou ma keia ho@e aku, no ko lakou ae wale ana aku i na alakai hewa a ka poe kakaikahi.

            He mea oiaio loa keia i ikeia, ma na wahi o Amerika i hoala mau ia ae ai na hana olohani, o na hopena auanei i keia ma ia mau wahi, e hoea mai ana no ia maluna o na limahana olohani maanei nei, e komohia aku ai na manao mihi iloko i na Kepani ko'iko'i iloko o na oihana kalepa waiwai, no ko lakou komo ole mai e uwalo ae i ko lakou lahui naapo, mai ka hukihuki wale ia e ka poe kakaikahi i nana ole i ka pono o na aoao a elua.

Ina nae no ka hoea mai i ka manawa e kaheaia mai ai na limahana Hwaii ma na wahi apau o keia Teritore, e hoi aku e noho hana ma na mahiko no keia manawa kupilikii, o ke a'o a ke Kuokoa, e ae koke aku e lawelawe i na hana o ka mahiko, me na manao kui'o, e hoopakele ae i ka oihana nui hookahi i loko nei o ka aina@ a iloko no hoi o i a manawa hookahi, e hoopakeleia ae ana he heluna nui o na ohana Hawaii mai ka uku ana i na hale hoolimalima, a mai ka noho hoomanawanui ana i na pilikia lehualehua o keia kulanakauhale.

 

LANAKILA NA KEPANI LAWAI'A AKU.

            Mahope iho o ka olohani ana no kanakolu @a no ke kali ana no ka holopono o no kukakuka ana me ka hui hana i'a i@oko o na kiui Hawaiian Tuna packing Company, e pili ana i ke kumukuai ma ka aelike e ukuia aku ai no ke aku iloko o ka 1920, ma ka Poakolu nei k@ holohou e lawai'a, elike me ia mauna @@amuli o ke k@ ana o ka lakou k@i.

            Ma ka hoakaku a ka Nupepa Kep@@i, Hawaii (@hoho o ke ahiahi Poalua hei, elike me ia i hoikeia aku ia nupepa e na Kepani lawa'ia o ka manao o ku aelike i kakaninoaia nia ka Poakolu nei he mea hoike ia i ka lanakila maopopo ma ka ao ao o na Kepani lawai'a, mamuli o ka ae ana o ka hui hana i'a kini e hoomahuahua ae i ke kumuk@ai o ka i'a mamua o ko ka makahiki i hala mea hoi a na Kepani lawai'a i koi ne ai.

            O ke kumukuai i ukuia ae i na Kepani lawai'a i ka makahiki i hala he 70 pakeneka o elima keneka o ka paona. He mahina aku nei ka i hala @a hoike ae ka lunahoohana English o ka halehana i'a kini maluna wale no o ke kalua o i@@ keneka no ka paoua ke ha@wiia aku ana i na Kepani lawai'a i keia makahiki. I ka lohe ana o na Kepani lawai'a ua hoole lakou i ka hana ana no keia kumukuai a ua hoomakaia ka olohani ana ma ka la 29 o Dekemaba ka manawa i pau ai o ka aelike.

            I kulike me ka hoakaka a ka Nupepa Choho mahope iho ua hoopii hou ae ka halehana i'a kini i kana haawi i 65 pakeneka o 6.4 keneka no ka paona ma ke ano oia ke kahua o ka aelike, eia nae na hoomau no na Kepani lawai'a i ke koi ana i 7.5 keneka no ka paona a ua aeia @@i ia noi a lakou e ka hui ma ka Poalua nei.

 

Nuhou Kuwaho

 

            SACRAMENTO. Ian. 28--He mau olelo hooholoia ma ka halawai a na Hinedu o Kalepoa@ ma ka po i hala e ku e ana i ka hoopauia o ke aupuni Otoman ame ka pahola ana mai o ka manao alakai a na Pelekane maloko o Peresia ame Tibeta. He kaukani ka nui o na elele i akoakoa ae ma ia halawai, a he mau kope o a olelo hooholo ka i hoo@naia aku i ka Peresidena WIlson ame na moi o Iopana, Tureke ume Polani ame na elele a na ahahui limahana Pelekane.

 

            CAMBRIDGE, Ian. 28.--Ma ke hoakaka a ka poe kilo hoku o ke Kula Kiekie o Harvard, ua ikeia aku e lakou he hoku hou.

 

            WAKINEKONA, Ian. 28.--o Kauka HUgh Cumming o Hametona, Vereginia, ka ka Peresidena Wilson o ka hookohu aua aku @a ke auo he kauka kaha kenerala no Amerika Huipuia no ka hana o ka Papa Ola, no k@ pani ana ma kahi o Rupert Blue i noho ai ma ia kulana mai ka la 8 mai o Ianuari, 1912.

 

            PARIS, Ian. 12.--Ua noi hou mai nei o Kelemania no ka hoopakele una i ka poe i hoopiiia mai ai e na lahui a na Aupuni Huiia no ke ku-e ana i ua ka nawai ame na hana m@a inau a ke kaua, ma o ka hoouna ana @ai ke palapala @on i Parisa. E noi ana maloko o ka palapala aole e hooko na Aupuni Huiia i ka manao @naloko o ke kuikahi maluhia e hoakaka ana no ka haawipio aku o na kanaka i hoopiiia no ke ku-e kanawai.

 

            BASELE, Ian. 28.--Ua hooholo ka la hui Jugo-Slavia a ae aku i ka manao hope loa a na Aupuni HUiia e pili ana no ka hooponoponoia o ka ninau pili i ke Kai Adriatie, elike me ka hoakaka a ka lono kelekalapa mai Belgrade mai i loaa mai ianei.

 

            LONDON, Ian. 27.--Oia mau ka hoole o na kahuikanaka hihiu o Inia i ka haawipio aku i ka lakou mau pu i na Kenerala Pelekane no ka uku ana i ua hoopa'i i kauia aku maluna o lakou no ke kue ana i na rula o ka maluhia, elike me ka hoike i loaa mai ianei mai ke keena oihana mai o ke kakauolelo no na haua aupuni ma Inia.

 

HOPUIA KE KANAKA KIAIPO NO KA LAWE I KA UKU KIPE.

 

            Ma keia la e hoea ae ai imua o ka aha hoomalua ka Lunakauawai. Lightfoot ke kia@po o ka malako a Y. A@i@ o James K. Kahue ka inoa, no ka pane ana ne no ke kumuhoopii e ku-e ana iaia, oia ka pakaha a lawe ana i ke dala kipe, he hana i lawelaweia eia me ka holopono mamuli o ka loaa ana iaia he mau dala mahuahua o kona pihi makai.

            Ua hoopiiia ae o Kahue e ka Makaikiu Me Duffie no ko Kahue komo ana iloko o kahi a ka hui a ka poe kuai a malama opiuma maloko o ke kulanakauhale a mahope iho hopuia eia ka poe apau maloko o ka hale, a ua hookuu hou ia aku i ka manawa i loaa mai ai iaia he $10 mai kekahi mai, a he $20 mai kekahi mea okoa aku.

            O na hoike e ku-e ana ia Kahue he mau Pake oia o Young Ling, TOng San TUng ame Leong Wai, na Pake i uku ae ai ia Kahue he $10 pakahi, a ma ka Lum Chin olelo hoi he $20 ana o ka haawi ana ia Kahue.

            O kekahi põe e ae i komo pu iloko o keia hihia oia o Leonard Mitchell, Katie Phillip, Ah Moy ame Rafael Baldereana.

 

HOIKE KULA SABATI

 

            Ka Nupepa Kuokoa, Aloha:--E oluolu hoi oe e hoike ae i ko'u mau kini no ka hoike hui o ua Kula Sabati o Maui Hikina, i hoikeia ma ka mahina o Dekemaba, la 28, 1919.

            Nolaila, mamuli o na ulia o ka manawa, ua noi mai ke komite ola o na Hana Hoike Kula Sabati, e hoopanee i ua hana hoike Kula Sabati Hui ma ka mahina o Feberuari, la 29, 1920, no ke kumu, ua nele o Kauii i ka wai.

            Nolaila, e hoomanawanui mai e na Kula Sabati i keia hoopanee. E akoakoa pu mai kakou apau ma ka la i hoikeia, n pela pu no hoi na makamaka ame na hoaloha e akoakoa pu mai no kakou.

                        Ka oukou kauwa.

J. W. KAWAAKOA,

Kahu Kula Sabati Nui o Maui Hikina.

 

NA MARE

 

            Ali Mook ia Julia Naha, Ian. 16.

            Wilhelm H. Smith ia Harriet K. Mundon, Ia. 17.

            Albert E. Wagner ia Mary Davis, Ian. 24.

            John Kapukui ia Heleu Kaomea, Ian. 28.

            John Lewis ia Lilia K. Apana, Ian. 23.

NA HANAU

            Na joseph Lasua ame Elizabeth Kamai, he keikikane, Ian. 18.

            Na John Keliiaa ame Stella I. Piianaia, he keikikane. Ian. 20.

            Na John Apuna ame Ellen Kaaihue he kaikamahine, Ian. 22.

            na Frank Foster ame Cecilia Aki, he kaikamahine, Ian. 23.

            Na Jas. K. Sakuma ame Mary Enos, he keikikane, Ian. 23.

            Na Roland F. Brisette ame A@@a Bodin, he keikikane, Ian. 24.

            Na John Kaonohilani âme Alice Kahalehili, he kaikamahine, Ian. 24.

            Na Harry Ana âme Annabele Ake, he keikikane, Ian. 25.

            Na Geo. W. Baker ame Annie M. Hering, he keikikane, Ian. 25.

            Na Geo. K. N@one ame Mary Otapu, he keikikane, Ian. 25.

NA MAKE

            John Hickey, Jr. ma ka Halema'i o na kamalii, Ian. 22.

            James K. Makalele, ma ke Alanui Leilani, Ian. 23.

            Amoy K. Kailikole, ma ke Alanui Kalekaua, Ian. 24.

            John K. Kahaleiwi, ma ke Alanui Naniwai, Ian. 25.

            Frank Cooper, ma ka Halema'i Pupule, Ian. 25.

            Charles Keawe, ma ka Home Leahi, Ian. 26.

            Robert Kalei, ma ke Alanui Liliha, Ian. 28.

 

Nuhou Kuloko

 

            Ma ka Mauna Kea o ka la apopo e haalele iho ai ka Rev. S. K. Kamaiopili no Hilo; o kona huli hoi ana mai nei no ia mai Hawaii Komohana mai, ma ka Mauna Kea o ka Poalua nei.

 

            Ma hope iho o ka noho ana iuka nei o ka aina no hookahi mahina, i ae hou ai ma Kepani lawai'a aku, e holo i ka lawai'a, mamuli o ka a@ia ana mai o ka lakou koi, no ke ano o ko lakou uku o ka hui hana i'a kini o Kakaako ae nei.

 

            I kulike ai me ka hoakaka a ka nupepa Garden Island o Kauai, he elua mau Kepani i lawe okoa ae i ko laua mau ola iloko aku nei o ka pule i hala, he hookahi ma Hanapepe, a he hookahi ma Kekaha.

 

            Ma ka hoakaka a ke poo o ka hana helu kanaka ma Hawaii nei, aole e pau pono ana ka hoike no ka helu kanaka o Hawaii nei iloko o keia mahina, mamuli o ka nui o ka hana ma kekahi mau apana, me ka noho kauliilii o na kanaka ma kela ame keia wahi.

 

            Ma ka hoike a ka Peresidena Trotter, o ka Papa Ola, eia ka ma'i "flu" he pahola hou mai nei ma keia kulanakauhale, me kona waiho ae i ke noi i ka Ahahui Kalepa, e haawi aku i na kokua ana ma kahi o ka elua kaukani dala, no ke kupale ana mai ka pahola laula ana aku o keia ano ma'i.

 

            Ma ka la apopo, e ukuia ai na limahana o ke Kaulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, me ka loaa pu mai o na pakeneka i hoomahuahuaia ae o ko lakou ukuhana, elike me ka bila haawina hou i hooholoia ai, no keia mau mahina eono e nee aku nei.

 

            Ua manaoia, o kela haole nona ka inoa o Charles R. Green, o ka nalowale honua ana ma ka ahiahia o ka Poalima aku nei i hala, me ka pohihihi loa, ua hele oia i ka auaukai ma Waikiki ae nei a piholo iloko o ke kai.

 

            Ma ka Poalua iho nei i kaka@@@@@ ae ai o Leo Poaha ame Kinjo Ikeda i ka aelike, no ko laua hakoko hou, no ka inoa moho, maloko o ka Halekeaka Bijo@, ke hoea aku ma ka po o ka Poaono, ka la 7 o ka mahina ae uei o Feberuari, o ia keia Poaono ae.

 

            E hoakaka ana kekahi meahou mai Hilo mai no ka hookohuia ana mai la o Afong W. Heen, ke kaikaiua o ka Loio Kalana Heen, i mea kahakii no ke kalana o Hawaii, no ka uku mahina o ekolu haneri me kanalima dala.

 

            Ma ka manawa i weheia mai nei o ka uhi o ke kiahoomanao o Henry Opukahaia ma Napoopoo, Kona, hawaii, i bapetizoia ae ai kekahi bebe uuku, the ke kapaia ana o kona in a o Henry Opukahaia Simon.

 

            Ma kekahi mau lono i pahola ae iloko o na la aku la i hala, eia ke hoeueuia mai nei na manao iloko o na Kepani o keia kulanakauhale, e komo iloko o na hui uniona, a e hoala aku i na hana olohani no ka hooko ana aku i ka manao hoomahuahua ukuhana iwaena o na limahana maanei nei.

 

            Maloko o ka halekoa, ma ka Poaono o keia pule ae, ka la 7 o Feberuari, e malama ae ana ka Ahahui o na Lede Opio, he hoikeike @ea, o na loaa o kelahana no ke kukulu ana aku no ia i hale paani no na keikikane o Kalihi, a no kekahi mau hana a ae e pono ai @@ keiki o kela apana.

 

            Ke hoolala mai nei na lala o ka hui malu, e haawi aku i na haua keaka a hoohauoli no ka mahina ae nei o Feberuari ma pa uwapo helu 8 ame 9. O keia no ua ano hana hooka@i i haawiia a@ e ka hui malu, maloko o ka halekoo ma ka makahiki uku @@@ ka p@@@ ohohia nui ia e ka lehualehua.

 

            No ke ala mai o kekahi mau hana hoohaunaele iwaena o ka poe olohani ma keia mau iho, ua hoomakaukau e ka oihana makai o Honolulu nei, i na makaukau apau, no ke kinai ana aku i ka haunaele, a na makaukau pu hoi me na luna oihana Teritore, e komo mai a laelae i na hana e loaa ai ka maluhia.

 

PAA I KA HOPUIA HE 23 POE PILIWAIWAI

 

            Iloko o na manawa like ole elua o ka hopu ana ka mua ma ka hora ekahi o ka wanaao poaono, a o ka lua ma ka hora 9 o ka po Sabati mai, he 23 ka nui o na Kepani piliwaiwai i huluiia ae a noho ana i ka halewai, a ma ke kahiaka Poakahi nei i hooloheia ai ko lakou mau hihia.

            O ka puulu mua i hopuia ai ua hookuu ia lakou ma o ka bela ana he $15 pakahi, a no ka lua o ka puulu he poe kekahi iwaena o lakou i kiei mua ae i na @puka o ka halepaahao no ia hewa no he piliwaiwai no kekahi mau manwa lehulehu. Hookahi o lakou i kanono ka hela i ka@ia mai he $100; elua i hookunia ma ka $50 pakahi, a o ke koena iho pa $15 pakahi.

            Ma ke ahiahi aku o ka Poalima he 12 mau Pake i hopuia a ua hookuuia aku lakou mamuli o ka waiho ana ae i na dala bela he $15 me ke aupuni. Ma ka la 5 o Feberuari e hooloheia ai ko lakou hihia, koe wale no a hoolohe lakou i ko lakou manao e haalele i na dala bela. O kekahi o ia poe o Ngin Yew ka inoa, ua hoopaneeia kona hihia no 13 mahina.

 

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI I IANUARI 24, 1920.

 

Ho, Mrs Dan                                Kuapabi, Jno

Ikaika, Mrs Kanoho                     Mahuka, Daniel

Helani, Mrs Sarah                        Maunakea, James

Kaai, Mrs K Pahio                                      Maka, Joe

Kaiepa, Mrs Mary                       Maikai, Mrs Rose

Kahukailoa, Mrs Annie                   Makua, Kaaiohelo

Kalepaina, Mrs                                Moepono, S R

Kanani, Simeon                              Maluna, Geo

Keukahi, Mas. Joe                                   Manole

Kekoa Ben                                  Pulawa, Mrs Dorothy

Keawe, Kaiwa            Palenapa                           Mrs Emma Joe

Koa, Ben K

Keonu Mrs

 

NA HUNAHUNA HOONEE O KE KOOLAU

 

            Mr. Lauahooponopono:--he wahi ma@e pua rose hapenuia ko Laie i u'o ia ae a paa, ma ka Hapenuia no ma ka Ehukai o Puaena, a huli hoi mai no.

            Ua pohai ae ua iwa o kai o Palepalemoana maha'i o ke pakaukau i luluu i na kohi kelekele a ka puukolu, ma Ainahau, home ponoi o James Amaka, a oiai na po hu'i kehau anu o ka aina e hoolei pau iho ana, a oiai no ke kuina kapa pa'upa'u paiula o Kumulau moaualehu i haliiia iho i moena puulena no na iwa a Kuhaimoana e hee aku ai i ka nalu kuapuu o Puukolu nenehe a@one o Kahalii, i ke awapae waa o Ilikipau i Mokuaaina ne hone o ke Koolauwahine, a na olua e hoolaha aku na kalena elima, a elima hou mai, no ka hooulu ae ia hawaii uuku i lahui nou e Hawaii ponoi, a nona au e puana malie ae nei, kuu aina hanau e!

            Ua hoomauia ka malamaia ana o ke Kulikimaka ma ka mahiko o Kahuku no ka hoomau ana o ka hauoli no na limahana i kela ame keia ahiahi, i na haiolelo, o kela ame keia lahui, na himeni haole mai a Miss Isabela M. Namauu ame ka hui himeni o Laie mai, ka bana o ke kula o Waialee, ame ka bana Pilipino mai Puuloa mai, na kii onioni i na ahiahi apau.

            Ua hoopaa hou ia o J. W. Keau i makai no ka mahiko no ka loaa ole paha he pani kupono ma kona wahi.

            Ua hoala ae na Kepani lawai'a o Kahaluu i makeke kuai i'a ma Kahuku, @a makeke i hoopuhili aku na makeke liilii hoopipii, he nui hewahewa ka i'a o na ano like ole, liilii a nunui puhi iniiniki, a oopuhue, a puhi a papa'i, o ka amaama nunui, a liilii, nona ke kahua ame ka uhuka'i o Makapuu, aohe no keia he makeke he pulumipau: elua manawa o ka la, ahiahi, kakahiaka, hora 5 a. m., na kalaka lawe i'a, akahi makou a ola, he oluolu ke kumukuai ko Honolulu hoopipii.

            Ua pii hou ae nei ka bonus o na mahiko he 70e o ke dala i ka mahina; nui kela.

            Ke puahi hoomau halaole nei ke pani ma ko Luahiwa wahi, i na opala kukaehao o ke Koolau, ame piliwaiwai a lulu ma na wahi like ole apau. He maluhia iho no ka hoi, beakahoa elike me na la mamua, na walaau o ke aumoe, a maluna o na otomobile holo aumoe; mahalo nui ia oe e Punee, ke keiki hanau o ke Koolau.

            Aohe no hoi he anu mai a koe o keia mau po, pii ke kunu ame nalulu o ke poo.

            ma kekahi la o ka pule i hala he Poalima paha ia i uhi paa ia mai ai ke Koolau e ka uwahi noe o ka lua, e han@e ana paha o Maunaloa ilalo?

            Miki aku la ke owau popoki (Kepani) ia Emalaina John Baker la lilo i ka hoohemahema no, aole no na ha'i, pupuhi ka i'a no Ukoa, o kau hana ia. Eia mai in a hoi kau.

J. A. Kahiona

 

UA HOOMOEIA NA KILA NO ELUA MAU MOKUAHI MATSON HOU

 

            Ua nui ke kamailioia iloko o na la i hala no ka lawa ole o na moku e lawe mai ai i na ukana ame ua ohua i Hawaii nei, e hala hope ana ia mau la o ka auwe no ka mea, ke mahuahua mai nei na moku e komo mai nei @anei mai Kapalakiko mai, a e mahuahua mau aku ana no ka mea ke @ana iho i ka hoakaka a ka Nupepa Chronicle o Kapalakiko o ka la 10 o Ianuari ua hoike ia ae ka e ka Hui Mokuahi Matson Novigation Company ma ka la 9 aku he elua mau moku hou a ia hui e kapiliia mai la i nei manawa he mau mokuahi lawe ukana nu@@ o 14,000 tona pakahi, o ka manao kapiliia mai la o ia mau moku no ka holo ana no ia mawaena o Kapalakiko ame Honolulu nei. Ua hoike pu ia ae maloko o ia nupepa o ke poo wiliki kahiko Alexander Ryan, a ia hui e holo nei maluna o ka Mokuahi Maui ka i hookohuia aku i wiliki a malalo o kana mau kuhikuhi ana ka hana ana i na mokuahi hou. @a kuaiia e ia hui kekahi moku holo loa, i hiki ke holo i iwakalua mile i ka hora, a e hooholo ia ana ia manawaena o Kapalakiko ame ka hale kapili moku ma Okalana. Ua hooholo ka hui kapilimoku a Moore, ka hui nana e kapili mai la i kela mau moku, e makaukau ana ia mau moku no ka hoohanaia aku ma keia Ianuari ae, 1921, eia nae ua pahola ae he lono laulahea e hooikaika ana ke hui kapilimoku e paa ia mau moku hou ma ka haulelau o keia makahiki, oia hoi, e paa mua ia mau moku mamua ae o ka manawa i kaupalenaia. Aole no keia he kumu e emi mai ai o na mea kuai, aka e nui mau mai ana nao na mea i makemakeia a hoahuia maloko o na bale kukaa ma Honolulu nei no ka pomaikai o na makaainana e makemake ana i kekahi mau mea.

 

KA MOKUAHI HALIHALI UKANA HOU HALEAKALA

 

            Ma ke kakahiaka Poaha o ka pule aku la i hala i ku mai ai i keia awa, ma kana huaka'i moana mua loa, ka mokuahi hou loa a ka Papa Kapilimoku Amerika mai Kapalakiko mai nona ka inoa o Haleakala, no ka hoopiha ana i kona lua me ka lanahu a au kou aku la i ke kai loa o ka Moana Pakipika no Kina ame Inia ka pahuhopu.

            Ua kapaia kona inoa o Haleakala no ka hanohano o ka luapele nui loa o Maui, a o ka helu ekahi no hoi o na luapele nui o ke ao a ia i ku mai ai na lilo ia i mea hoomanao no ka hana hoeueu no na bona aie kukoa i hanaia maloko o Hawaii iloko o ka manawa kaua nui o ke ao. I ke kalaua o Maui i lilo ai ka makana no na pakenek@ kiekie loa o ka poe i lawe i na hona aie kuokoa, a ua haawiia ia kalana ke kuleana e wai ai i inoa no ka mokuahi hou a ka papa kapilimoku Amerika oiai la e kapiliia ana ia manawa maloko o kekahi o na pa kapilimoku o Kaleponi.

            Mamuli o ka loaa ana o ia kuleana ua wae na makaainana o Maui o Haleakala ka inoa a i hoike pu ia aku hoi e Mrs. Robert Smith, kekahi o na moopunawahine a Kapena Makee, he kaikamahine i hanau ma Hawaii nei, a e noho mai @@ hoi i Kapalakiko i nei manawa a oia ka mea nana i kapa ka inoa ma ka manawa i hoolanaia ak uai i ke kai.

            Ua kupono loa ko Mrs. Robert Smith lilo ana i mea nana e kapa mua aku ka inoa no ka mea ma Hawaii nei no oia i hanau ia ai, o kona kupunakane ka on a nona ka mahiko o Ulupalakua mamu ma keia huli o ke kuahiwi o Haleakala.

 

O CECILIA UA HALA MA O.

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:--Me ka luuluu a kaumaha o ka manao no kuu Cecilia Kalauhiwa S. Kiili, i haalele mai ai ia'u a me na hoaloha o keia aina a ha ehaeha i noho ai, i niau palanehe aka ai ka uhane o kuu Cecilia i ke ala hoi ole wai i kahi mau hoi o na mea h@@@ ola paau.

            Auwe lihaliha wale hoi au,

            E hoona ae ana i ko aloha,

            Pehea la ia e pau ai.

            Ma ka hora 10 a.m., Dec. 21, 1919, i hanu hope ae ai o Cecilia Kalauhiwa a hookuu aku la i ka uhane e hoi e p@@ me ka mea nana i hana, a waiho iho la i ke kino aole ka hanu ola, a ko ae la ka mea a ka Buke Nui i olelo mai @@ E hoi ka lepo i ka lepo a o ka uhane i ka mea nana ia i hana.

            Ua hanauia o Cecilia Kalauhiwa i ka la 13 o Feberuari 1886 ma Kalaupapa, Molokai ei no mai ka puhaka mai o Makalike me S. Kiili kona mau makua (he mau kokua), nolaila ua piha @a makahiki he 33 me 10 mahina o kona ola ana a moe aku la.

            I kona wa bebe no, ua laweia oia no Honolulu, malalo o ka malama ana a na makuahine Vilikina a na lakou i a'o ia ma kekahi mau ike, i pili i na kaikamahine, i ka elima a oi o kona mau makahiki, ua ikeia iho la ua loaa oia i ka ma'i hookaawale ohana, pela oia i hoihoi hou ia mai ai i ka aina o ka ehaeha a hala wale aku la.

            Hala ke aloha

            Naue pu no me ka anoi.

            He Kristiano oiaio oia, he lima kokua, no na hana maikai apau a kona Haku aloha, ana i hilinai ai, he lala Kula Sabati no ka Ekalesia o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope Nei, he lala Kula Sabati me Hui Opio pu@ he mea hookani ogana no kekahi mau makahiki no Ierusalema Hou, oiai nae he hoahanau oia no ka Ekale@ia Kakolika o Palakiko Hemolele ma Kalaupapa nei, he alakai no ka papa himeni o na kaikamahine ame na keikikane o ka Luakini St. Francis, a ke hoomanao mau nei lakou nona me ka minamina nui.

            He limahei kuu Cecilia no na mea kana like ole, he haawina pookela hoi e haaheo ai kona lahui. Nolaila ke haawi aku nei au i na hoomaikai he nui ia oukou apau e na keikiane ame na kaikamahine o ka Ekalesia Kakolika, me ka oukou mau makana pua, no oukou ka'u mau hoomanao poina ole no ka mea hoi a kakou apau i aloha like ai, i ka hui K. B. A., ka poe na lakou i hii mai i ka kakou mea aloha i haa lele mai ia kakou, a i na makamaka ame na hoaoha, ka ohana apau, no ke kaukolo pu ana no ka huaka'i hele loa a ka mea a kakou apau i aloha ai.

            Welina ke aloha me oe e ka Lunahooponopono no kou ahonui, a i na keiki oniu hua kepau o ka papapa'i ke aloha hope.

            Owau ka ka ke aloha e luaiele hele nei, kuewa i ke ala me ka waimaka. Laahia au i ke aloha.

            Owau me ke aloha pau ole,

KANANI APA AKUI

            Kalaupapa, Molokai, Ian. 8, 1920.

 

AOHE MAU WAIWAI KU-E KANAWAI MALUNA O KA VENEZUELA

 

            Ma ke ku ana mai a ka Mokuahi laweleka o ka Pakipika Venezuela ia nei mai Kapalakiko mai ma ka la Sabati nei aohe mau waiwai ku-e kahawai i loaa aku maluna ona a ka nae ma kona manawa i ku ae ai i Kapalakiko a e makaukau ana no ka holo loa aku no na awakumoku ma Asia, ua nui a lehulehu na pu ame na poka i loaa aku maluna on a.

            Ua hookahaha nui ia ka noonoo o na luna nui o ka hui mokuahi no ka loaa ana o na pu ame na poka maluna o keia moku he mau lako kaua i ma naoia e lawe ia aku ana no Kina. Ma ka manawa o ke ku ana mai o keia moku o na akena o keia hui mokuahi pu kekahi i haawi ae i ka lakou kokua i na luna aupuni federala ma ka huli pu ana ialuna o ka moku no na waiwai ku-e kanawai o na ano liho ole. O ka Makaikiu McDuffie pu ke kahi ma ia la no ka nana ana i ka poe holo malu in a he mea kekahi o ia ano.

            I kulike me ka hoakaka a na kanaka oluna o ia moku o ka hoike ana ae he m@lie maikai ka moana ma heia holo ana mai la, koe kekahi mau la elua, aohe ino maoli, aka, he haku makuma nae ua no kaalelewa, ke ano e hoike mai ana no kekahi ino nui aohe nae he ino i halawai me ia.

            He elima mau ohua maluna mai ona no keia awa, a i ka manawa e makaukau ana ke ku-lu o ka moku e hookuu iho i ke alanuipii ia manawa koke @o i hooholo ai o Mr. ame Mrs. @@@@ De Jough i ko lakou manao e hoalu iki iho i Honolulu nei, a ua laweia mai ko laua mau pahulole i ka uwapo, pela hoi me na poho huaai ono i laweia aku ai na laua iluna o ka moku e ko laua mau hoaloha lehulehu ma Kapalakiko.

 

PAA HE PAKE PUHI OKOLEHAO I KA ILAMUKU AMERIKA

 

            Ma ka hora 7 o ke ahiahi Pakahi iho nei i hoopaaia ae ai i ka halewai he Pake puhi okolehau nona ka ino o Ah Kai.

            Ma ia ahiahi lona aku i ka Ilamuku J. J. Smiddy kekahi wahi e puhiia ai ka okolehao me kekahi ipuhao kelawe maikai loa i hanaia a ka ilamuku i ike ole ai i ka lua elike me ia no kekahi manawa loihi, a mawaho ae o keia ipuhao he ipuhao okoa iho kekahi. @@ hao maoli ia ipuhao. Ma ka nana a@@ a ka ilamuku ua loihi ka manawa o @@ ipuhao hao maoli i hoohanaia ai, @@ nae i hoohana hou ia no kekahi manawa mahope iho o ka hanaia ana o @@ ipuhao keleawe mamuli paha o ka ik@ ana o Ah Kai o ka okolehao i hana@@ mailoko mai o ka ipuhao hao maoli hoopilikia i ke ola kino, a i ole na @@ poe ino okolehao paha i hoike aku @@@ no ia mea, no ka mea i ka manawa @ lohe ai o Ah Kai i ka make o kekahi poe, a i ole ma'i nawaliwali loa mam@@ o ka inu ana i ka okolehao i hana @ mailoko mai o ka ipuhao hao maoli. @@ manawa oia i hoololi ai a hana i ipuhao keleawe me ka nui o kona hoo@@@ a ma ka Ah Kai olelo, o ka poe i @@@ i ka okolehao i hanaia mailoko mai @@ ka ipuhao keleawe ua hoao lakou a ua ike i ka maikai o ka okolehao. O na ipuhao puhi okolehao elua ame na om@@@ okolehao aia malalo o ka hoomalu ana a ka Ilamuku Smiddy, a no Ah Kai hoi ua hoopaaia ae oia i ka halewai.