Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 6, 6 February 1920 — He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu [ARTICLE]

He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

' "ī T a ike au i ke ano o ka'u mea e kamailio aku nei imua ou e! Mahina, nolaila e hoolohe wale mai no oe i ko'u nianao. Ua nui ka'u ! mau manawa i kauoha aku ai ia oe, aole e hana wale aku i kekahi I mau mea, e ala mai ai he pilikia maluna o kaua, aole nae ou wahi | mea a hoqlohe mai, ua kohu boki maoli no kou pno, aka nae ua hoea ; mai i ka mnnawa e pau ai ia mau hana au, a no ka mea ua ike no J oe, he pololei ka'u mau mea apau e kamailio aku nei imua ou, a o | i oe ka i hewa o kaua." j "E akahe.le oe e Jesena, o ike auanei oe, aole he mea maalahl nau ka hoao ann mai, e hopii i ko'u huhu, no ka mea ke hoomanao I nei no au no ko wahlne ame ko kaikdmahine e noho mai la, me ke ; kauwa Paele, hia ka hale hookipa." I " Ua 'ike no oe e Mīibiria, aolie Uehi' he wahine nn'u, aka he wahine pu no oia nau, eia nae aole a kaua kamailio nna nona, o ka'u wale . no e papa ikaika- aku nei ia* oe, aole e hoopilikia wale aku i keia ' kaikainahinp ma kekahi ano, no ku mea, iloko o keia mau īnakahiki .0 ko kauu hele ana iloko o ka naele o Aferika nei, ia malalo o kumu okoa ao, aka no ka huli ana no ia i keia kaiknmahine me ka manaolana, e u-kuia mai kaua i kekahi uku nui, no ko kaua lulii. | "l'a hoomaopopo pti no lioi oe iloko o ia manawa liookahi, i ko'u alo ana i na inea he ntii y me ka aloalo ann i na poka ame na ihe a na (kanaka Paele, uia ka hoi a kokoke loa kaua e olii i na pomaikai, o ! kou wa iho .a ia e iini mai ai i ua mea e hooneleia mai ai kaua. j K lohe ot> e "Mahina i ko'u manao hope ea. ina oe e loaa hou aku Una i«'u e lioao ana e hookau aku i kou mau lima maluna ona, e in-i auanei ka poka o keia pu panapana i kou koko," me ka pa'ipa'i ana iho o .losena i kana pu panapīn'a, o' waiho ann ma kona aoao iloko 0 ka ili. J.'u oi nku na 01010 a .lesena mamua o ka liiki ia Mabina lee hoomanawanui, o ke ku ae la no ia o ua kanaka nei, me ka hele a pilia 1 ka huhu, a liemo aku la iwaho o ka halelole, a o'ia ka Jesena i kamailio aku ai ia Miriama: "Ina e hoao hou mai ana kela kanaka e limanui ia oe, ma keia I hope aku, alaila, e kahea ae oe ia'u, no ka mea e noho kokoke mau ana no au ma keia halelole." Aole he maopopo iki ia Miriama, na olelo e kamailioia ana mawaena o.oa kanaka elua ,oiai aia ma ka olelo Suwidi ka laua e kamailio ana, aka i kn manawa nae a .lesen i kamailio aku ai ma ka olelo Arabia, akahi liiki i ua o Miriama ko koho mai i na mea a ua inau kanaka nei e kamailio ana, a pela hoi me ka manao o ke!a pa'ipa'i ana iho a Jesena i kana pn panapana. Me Uela hoomaopopo ana, ua makaukau mau o .lesena e hoopakele iaia mai «'a liaua hoopoino mai a Mabina, nono; mai la oia e weheia ae na kaula i hoopaaia ai ma kona lima, i hiki ai iaia ke hele aku e huli i kana Koiaka, o ka pane nae ma ka aoao o ,Tesena, o ia no ,ka noke ana ae o ua kanaka nei i ka akaaka, me ka 100 nui, mo ka iolelo okoa ana mai, inn e hoao ana o Miriama e holo mahuka, alaila e hookauia aku ana ka poiuo maluna ona. >ra kela po ana iho, aia mau ka manaolana o Miriama, no ka hoea mai o Koraka e ho'opakele iaia, ke hiamoe la no ua kaikamahine nei, mo ka hoolonolono ana o koua lohe aku i kek.ahi mau hoailona mai ia Koiaka mai; he nui no na nakeke ana i lohe aku ai, Jio mau nakeke \hoi i hiki ole i ka pepeiao o na kanaka e ae ke hoomaopopo, eia nue, he inau nakeke okoa wale no, aole mai ia Koraka mai, a ke ha'aha'o loa la oia, i ke kumu o ka hoea koke ole mai o kona hooaka nae aiia mau no iloko ona ka manao paa, e hoea mai ana no o Koraka e hoopakele iaia i ka wa kupono. I ke ao ana ae nia kekahi kakahiaka, me ka hoea ole mai o Koraka e hoopakele no. ia he kūmu .po Miriama e hoopau wale ai i na manaolana no Koraka, aka ke hoaō mau .la no oia e hoolana i kona manao. he mea ia e hoauheeia aku ai na men maikai ole apau mai iaia aku. I ka pa.u ana o ka paina kakahiaka, v hoolale koke ae la no ua mau kanaka nei i na kauwa, e hoomakaukau 1 ko lakou mau ukana, a iloko o ka manawa pokole loa, o ko lakou haalele iho la no ia j kela wahi, n kamoo aku la ko lakou alahele no ka akau, malalo o kc alakai : ana a na kauwa Paele. No na la ekolu keia lioomau ana o na kanaka elua i ka hele, me ka hiamoe ana no hoi, ma na wahi e poeleele ai, aole no he wahi hoailona iki, no ka hoea aku o Koraka, ua hele maoli o Miriama a kuaki loa no kahi i nalowale ai o Koraka, aole nae ona hoao e holo mai kela mau kanaka mai, koe wale no kona noho malie ana, me ka ai ana i na mea apau e haawiia mai ana iaia, aia ka pono o ka s loaa mau o ka i.kaika i kona kino. Ma ka hapanui o na manawa aole he kamailio wale ae o Mabina, koe wale no i ka manawa a «Je»ena e kaniailio mai ai iaia ma ko laua ano he mau hoaloha, o kana pane nae ke haawi aku, he mau olelo • kikoo-la wale no, a oki loa aku ke kamailio ana o ua kanaka nei ia Miriama he hoōkahi manawa, mahope iho o kela ike pono ia ana o kana mau hana limanui maluna o ke kaikamahine opio. Oini nae e noho hamau loa ana o Mabina, aole he kamailio wale • mai ia Miīiama, ke ike mau mai la no nae o Miriama, i ka haka pono 0 na maka o ua kanaka nei maluna oua, i na manawa apau, a mihi. , loa iho la ua. o Miriama, i ke kailiia ana o kana pahi e na kanaka Paele, i kona mauawa e noho ana he pio malalo o Kovurla. Ma ka ba o na la, o kela kaahele ana a lakou nei, akahi no a hoopau okoa o Miiianm i na manaolana no ka hoea aku o Koraka, me kona koho ana iho, ua halawai paha kana Koraka me kekahi ulia poino ano nui, pela iho la oia i hoao ole ku ai e huli iaia, a o kana wale no e hopohopo loa la, ina no ka lawe o keiaa mau kanaka iaia no kahi mamao loa, a i ole pepehi okoa aku paha iaia a make, alaila aole loa oia e ike hou ana i kana Koraka. Ma keia la, hooholo iho la ua mau kanaka nei, he niea pouo e hoomaha iki lakou, no ka mea ua. hele wale ia no kela māu la eha, me ka hoomaha ole; nolaila waiho iho la ua mau kanaka nei ia Miriama malalo o ka malu o na kanaka Paele, a hele aku la laua i ka uhai holohol6na i meaai na lakou. Aole he hookahi wahi a kela mau kanaka o ka hele ana i ka hahai holoholoua aka he mau wahi like ole ko laua. Ua piha paha ka hora hookahi mai ko laua īnauawa mai o ka haalele aua iho i ke kalma hoomoana, aia hoi, ua hoea liou mai la o Mabina a komo ana iloko (9 ka halelole i hoonohoia ai o Miriama maloko, aia maluna o ka helehelena o ua kanaka nei, ke ano holoholona, ua kakali wale oia i kona inaina ame kona hoonaukiuki, a loaa he manawa kupono, o ka wa iho la ia e hooko aku ai i kona makemake maluna o ke kaikainahine opio, ana i kuko ai no na la loihi. f MOKUNA XTV. Ma keia la nao. ua hookuuia na lima o Miriama, koe wale no ka hookomoia ana o kekahi ili, i hoopaaia me ke kaulahao, a hoopaaia aku kekahi piko i ka pauku laau, i kakiaia iloko o ka lepo, ke nana aku. ua like loa o Miriama me kekahi ilio. Ke uana pono loa mai la oia maluua o Mabina, aia hoi na lima o ua kanaka nei, ke pahola aku la imua o Miriama, e koi aku ana iaia e noho malie, a e hele mai imua oia nei, aole nae he maliu mai o Miriama, aka ke hoomainao loa aku la oia no kekahi aoao o ka halelole. Aole e hiki iaia ke holo mai kela kanaka mai, no ka mea ua paa oia i ke kaulahao, alaila hoomanao ae la oia i ka mea a Jesena i kauoha aku ai iāia e kahea me ka leo nui. o ka mea apiki nae, ua hala aku kela kanaka iloko o ka ululaau i ka hahai holoholona, nolaila e lilo ana paha kaina kah'ea ana aku i mau kokua i mea waiwai ole. - . I ka hele ana aku'nhe o Mabiiīh a pili ia' Miriam6, mē* ka hoao L ana aku e hopu i ka lima. o kU' wahine opio, o ka manawa ia o ua amahine nei i huli mai ai e nanahu iaia, e pekuana,a e nu am kaknluu kaikamahine nei i huli mai ai a nanahu iaia, e peku ana| a c nahu ana, elike me kana i ike ai i ke ano o ka hakaka ana a na mapu. nolaila ike iho la o Mabina, aole he hana maalahi nana ka hoolilo . ana i kela kaikamahine i pio nana. Uoko nae o kela manawa a Miriama e auineume la me Mabina, ua noke ae la oia i ke kahea me. ka leo nui no kekahi mau manawa lehu- ■ lehu; u no kela leo kahea i hooikaika loa a*ku ai o Mabina, e paa o 1 Miriama , iaia, ma ka uumi okoa ana aku i ke kania-i, L ae ka noke no nae o Miriama i ke kupaka i o a ia nei, e wawalu ana hoi kona mau maiao loloa ma kahi e loaa mai ai o ka ili o Mabina, aia . ka pono o ka haalele aku o keia kanaka i.ka uumi ana iaia. 1 Aia hoi o Jesena ma kana hana hahai hōloholona, me ke ku ana ' he elua mau manu i ka poka o kana pu raifela, aole no nae oia i kaa- , wale loh mai ka halelole aku o Mlnama mamuli no o kona hoohuoi e ■ hana kolohe ana o Mabina iaia, no ka mea ma kela kakahiaka, ua i ' koi aku oia ia Mabina, e hele like laua ma kahi hookahi e hahai \ holoholona ai, aole nae he ae iki mai o kela kanak'a, noonoo iho Ia i i, no oia, e hoao hou ana kona kokoolua e kolohe ia Miriama. 'a N'o ka ike ana o Jesena ua lawa ae la no kela mau manu na lakou 1 nolaila kauoha aku la oia i kana mau kauwa Paele e hele pu ana me t -ja..a no kona'inoa nae, e hoohiuna aku aan no ka mea kakau moo- ■ me oe e ka mea heluhelu i ka wa pono. ' Ke'hoolono la kela kanaka malihini, a mamuli o kona kamaaina 1 ke ano o na leo o kelā ano. hoomaonopo iho īa oia, he leo kela no wahine iloko o ka poino. nolaila me kona hoohakalia hou oH» |aku, ua hoomaka mai la oia e holo no kahi o ka leo ana i lohe mai ai, a oiai nae he mamao loa oia i kahi e, aole oia i hoea koke mai,

aVa o Jcscna ka mea i biki moa ?ku no ka halelole e nol.o a.»a o Miriama me ke auinonnie aua uie Mabiua. I kela ike ana aku a Jesena e noke ana o Mabina i ke pa i a i m ku 'i ia Miriama ua piha loa oia i ka hoonaukiuki xne ke kahea okoa Lku S" M.bi»a e hoopao oi» i kana m.« haa. ' malun» o ke kaikomahine opio, na kela leo o Jeseaa , mai ,a Mahiiin e iiaalele aku ia Miriama, ala.la wehe ae ta o,a , kana pu panapana, a i.oko no n'el E£"S la° poka i kona kiuo, a i ka eha no hoi o na poka, hma akn la o»a uaio a hoi o Mabina ua make kona kokoolua, liuli bpu nku la oia no kahi a Miriama e noho n.ai nna me ka ho P u iaia, o ka wa ia i paleia ae ai ke opi o ka halelole, ma ka puka a ana no kekahi kanaka kino loihi o ke kulana keommana, aole » ik* mai o Mabina iaia, pela no hoi me Miriama, a no ka manao p»ha o Mabina, aole he mea nana e hoopilikia hou aku »aia, n0^ a " a noho nanea maoli oia; aka nae, me ka hoohakalila ole la no ke kanaka malihini iloko, mo ka nana 010 īho i ke kino mt\ 0 .hscna e waiho ana, n kau aku la i nekahi lima maluna o_ka hiwi o Mahina, ia huli ana mai nae o Mabma īhope, aia ho! e k aku ana kekahi kanaka i kahiko iaia īho me ka paalole o ni ~anak.\ hahai holoholona. . , , t Xo ke komo hokai wale ana aku no o keia kanaka, ma ka hana 1 kuleana ole aia oia, lalau iho la o Mabina i kana pu panapana, no ko ki ana mai i keia k&nake, eia nae, ua lohi loa oia, no ka mea na iho e aku la na lima o ka malihini, a kaili mai la ī ka pu panapana mai iain mai, me ke kiola ana aku ma kekahi aoao o ka halelole, u ninau aku la i ka i ana mai: "Heaha ka mea a keia kanaka e hana nei maluna ou? wahi t<na i huli ae ai a kamailio aku la ia Miiiama ina ka olelo Bcritania, o?ai nae aole he lohe o ke kaikamahine opio i ka olelo Beritania, Uilil.ili walo ae !a no kona poo. me ka pane ana mai ma ka olelo ArabiP, i.i \va i ninau hou aku ai ka malihini ma kela olelo, a o ia ka Minama 0 ka pane v ana mai: . " Kia keia niau kanaka ke lawe nei ia u i kalu e loa, e kaawalo ai au mai kuu Koraka mai. O keia ke kanaka nana i hoopili*i«i mai ia 'u, ua hoao hoi kena kanaka nona ke kino make au e ike la, e hoopakele ae ia'u mni ka hoopilikia wale ia mai e koua hoa wei, eia nae, ua kiia aku nei oia ika pu a make. He mau kant.ka ino like īio keia a elun, o keia nae ka lielu ekahi o ko ino. Inn p hooa mai ona kuu Koraka, a lohe i na mea a keia mau kanaka i hana mai ai maluna o'u, aole ana e nele kona hookau mai i ka make maluna o keia kanaka. Malia paha ua like pu no kou nno nie ko keia mau kanaka, o ka'u wale no nae e uwalo akn nei imua on, mai ■pepehi aku oo iaia nei a make." Minoaka iho la ke kanaka malihini, i ka loho ana i na hoakaka a Mii'iama, alaila paue aku la: "O na kanaka elike me keia, ua kupono loa o popehiia a make. I ko'u manawa ina penni ko'u hoea ana mai nei a ike i kanā mau hana hoopilikia maluna ona, he hookahi wale no hoopa'i, oia ka make, i keia manawa nae, aole ho pono i ke kanakn ke lawe ae i ke kanawai iloko o koaa lima, aka ua hookaawaloia, ka poe ua lakou e kau mai i ka hoopa'i, ke ku ka hewa 1 kekahi mea. 0 ka mea hiki wale no ia'u ke hana ftku i keia mnnawa 110 kon pono o ke kaikamahine opio, o ja no ksi niakaula ana, aolo o hoopilikia hou mai keia kanaka lapuwale ia oe ma k<?ia mua aku." Ke paa la no ka malihini roa ka poohiwi o Mabiua, a ke noke la hoi ua kanaka nei i ka hooikaika i wahi e hemo aku ai oia, he ole nao ka makili ae, mai na linia wikani mai o keia kanaka, aka na owiliia ae la oia me he wahi keiki uuku loa la, a kukuluia aku la i kahi o. Xo ka nui maoli o ka eha o Mabina, kahea aku la oia i kann poo kauwa, e komo mai iloko o ka halelole, a e pepehi mai i kein kanaka komohewa, einoolo, kom'o ana he eono mau Paele iloko, me ko kakali ana aku o ka loaa mai o ke kauoha mai ko lakou haku aku, o ko lakou lele mai no ia maluna o keia kanaka koniohewa, a hookan mai i ka make maluna ona. Iloko nae o kela manawa hookahi a na kanaka Paele, na kauwa a Mabina ma o ko komo ana mai noloko o ka halelole, o ka manawa hookahi no ia i ku mai aj he eono mau Paele kino nunui mawbho o ka l.alelole, o keia na ukali o ke kanaka mallhini, a i ka ike ana aka o na Paele maloko o ka hale i kela poe mawaho, ua pipika wale iho la no lakou, me ka fnakemake ole e hooko aku i ke k.iuoha a ko lakou haku, a no ka ike pu ana aku no hoi kekahi i ke kauakn pllikp.a e paa ana ia Mabina. •'Ua lawa oe me kau mea i hana iho nei maluna o kou uokoalun," i pane hou aku ai ke kanaka malihini ia Mabina. M 0 ka mea au i hana ai, ua lawa loa ka make e hookauia aku maluna ou. aKii ; ae aolo owau ke kanawai, nolaila aole o hiki ia'u ke hookau. aku i ka make i keia manawa maluna ou. Akahi nae a hoopauia ko'u polūīiihi. ua maopopo loa iho la oo ia'u ame kou hoa i make akn la, ua lohe nui au no ka olua mau hana powa, a hoopilikia i na kamnaina ma keia aoao o ka aiua, o na kanaka elike me ko olua ke ano, aole o makou makemake e ike hou ia oo ma ko makou aina nei. No keia manawa nae, e hooknu aku ana au ia 00, me ka hookau ole akn i kekahi hoopa'i, aka ma keia mua aku nae, ina nu e iko hou ana ia oe, e lawe no au i ka mana o ka hooko ana aku i ke kanawai iloko 0 ko'u mau lima. l T a maopopo pono mai la anei ia Oe keia mea a*u e kamailio aku noi?" Ua hele a -pii ka ula ma na papalina o Mabina, me ka noke ana ae 1 ka hoopuka i na 01010 hailiili o ke kuamuamu no keia kanaka malihini hilahila ole, no ia niau olelo nae, i nokeia aku ai oia i ka unuunu ahiki i ka liaukeko okoa a»a o na niho, me ka pane okoa ana aku o ke kanaka malihini: "K ku oe e keia kanaka hilahila ole a hele mailoko aleu nei o keia hale, a i noho oe ma keia hope aku a i ike hou inai ia 'u, e hoonianao iho oe i ka inea i kauia ka weli maloko o keia ululaau holookoa, owau no keia o Tazana, ka weli o na ululaau waoakua o Aferika. I kela lohe ana no o Mabina i ka inoa o Tazana, ua noho kukule loa iho la oia, no ka mea ua kau i'o ka weli iaia no kela kanaka, mamuli o kana mau moolelo i lohe ai nona, he hookahi no kula'i «na' a Tazana iaia, uwoki oe e walawala ana a hanle aku la inawaho o ka halelole, alaila liuli aku la o Tazana imua o Miriama a kamajlio aku la me ka leo oluolu loa: "Eia iawai ke ki o ka Jaka i hoopaaia ai ke kaulahao ma ko a-i?" alaila kuhikuhi ae la o Miriama i ke kino o Jo9ena e waiho malio ana iluna o ka lepo. Xoke iho la o Tazana i ka huli maloko o na pakeke o ke kiio mako ahiki i ka loaa ana o. ke ki iaia, ia wa i wehe ae ai i ke kala ' hoopaaia ai ma ka a-i o Miriama, a i ka J»emo ana ae, akahi no a loaa i ke kaikamahine opio ka hele lanakila ana, a o ia ka Miriaina o ka pane ana mai i kona hoopakele: ' "E ae ana an.ei oe e hookuu mai ia'u'e liuli hoi aku imua o kau Koraka 7 . " E waiho mai oe, na'u e hana akn ina alahele e hoea hou ai oe imua o kou puu u Owai kou poe, a eia ihea ko lakou niau kauhalo kalu i waiho ai?" wahi a Tazana, me kona nana pono ana aku i ke ano o na aahu o Minama e komo aha. Ma ke ano o ka olelo, ua hiki iaia nei ke koho aku, o na kanaka Anihia ka puulu o ke,a kaikamahine, 0 ka mea apiki' nae, ao?e lon ° m '"V kc ' wah ! ne a kane Arabia paha ho lole kona amo na meo hoona.fi, el.ke me la ana e ike la i keia kaikamahine. Owa, kou lahui kanaka, a owai hoi keia mea au e kamailio mai nei o Koraka kona īnoa?" B,uu mai Aole o'u ohana a lahui kanaka paba, a no Korako ].« owau wale no me Koraka ke noho pu iloko oka uīllanu «X P L"' 0 ka haalele ana mai o Ahuta ia maua." 4 ahope ih " 0 Ahuta, o ka Mn iama iuoa ia e kapa ai no Akntn ; n » • i pololei loa laia ka inoa o ka mapu hoalolia o Keaka/a o Koraka ho; ma kekaln moa, ina ua loaa koke ka ike ia Tazinn „1 ! v ,° ka mea okoa aku, aka o kana keiki ponoi no i'a ,ni Koraka hoolohe wale mai la no oia ina hoakaka a k P i« P ' kahi nooiioo Ole e pili ana „„ kla k.i^ "<eaku kona mau maku.a nalowale ma» »a ,au.i «a' 'hoole °i k°a a luawi aku i ka noho moi Ahuta." anohan ° ma,,,1,a ih ° na P°no.loa aku la o Tazana v maluna oke kaiknmni,; ~ • hou , maMa: ho6hUoi ° na ' "° m * n e nei,Tnli^ ma P u 0 Koraka, alaila heaha kou lahui oiaio?" map?" WB k °' U in ° a ' 4 Hke n0 k °' U aDO me k0 KoraV - a » hp Xee aku la n Tazana me ka hamohamo ana aku o kekahi limi ov, ma ka lae o ke kaikamahine opio, no lm ndna non* «no 2 opuMpule kela kaikamahinel a i kona ike ana aia ka' Ua ka hopoiiopo iloko oaa, akahi „„ „a o Ta,ana'a °le hT„ k ak»°:,e na imnoaka ma kona mau papalina: "Aole au mea e maka'a ai, a hopohopo'iho ai nnha no ko'u hoo p.l.k.a ak« >a oe ma kekahi aao, no ka mea aole aa i Hke me keh, mau kanaka, na laua i hoolilo ia oe he mo malaln « i.L ir , make wale no ko'u e nana, ina paha he ma 'i kon » maika, paha kou ola kino. loa aole on pilikia ea, alalla e' hailel!' koke ,ho kakoa ■ ke,a wahi, no ka hele aaa ak„ e huli k* KoralJa - >o kela mau hoakaka a ke kanaka malihioi, „a „au ,e H k.. Minania maka u. a ae akn ln nin ;» pau ae la k<» me kona kamailio ole mai nae, a o ia ka k'n -V k ° na ''Pehea ka loihi o kou lil o ana i mapuP' ' hOU aM ak » : \°Xt £S pepeh? Vela kanaka ino mai: a mai kela mnaa'wa mai ko' - ,a " mai Koraka ame Ahuta maloko o ka ululaau " u noho P" an » Tazāna! kahi ' "" ho ° K ° raka "'' ! »'»■»• l>on «k„ ai „o „ 1 (Aole i paii.)