Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 7, 13 February 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

NUPEPA KUOKOA

 

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU.

 

BUKE LVII-HELU 7                        NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, FEBERUARI 13, 1920.               NA HELU APAU. 6387

 

 

AHAʻI HOU O KINJO IKEDA I KA INOA MOHO HAKOKO

 

Hiki Ole Ia Leo Poaha ke Paa Iho i Kela Hanohano ma ka Hakoko Hou Ana o na Moho Kaulana ma ka Po o ka Poaono Aku Nei

 

            O ka inoa moho hakoko no Hawaii nei, a Leo Poaha o ka paa ana no kekahi mau mahina pokole ae nei i hala, ua kailiia aku ia mai iaia aku, e Kinjo Ikeda, kela Kepani no a Leo Poaha i kaili mai ai i ka inoa moho mai iaia @ai, ma o ke kaa ana o ka lanakila o ka hakoko ia Kinjo, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, ma ka hiki ana iaia ke hoohina ia Leo Poaha ilalo no elua manawa.

            O kela kekahi o na hakoko hahana loa i ikeia mawaena o na moho, mamuli o ke ake loa o Kinjo e kaa hou ka inoa moho iaia, pela hoi o Poaha, i makemake ole ai e lilo aku kela hanohano mai iaia aku; eia nae, o ko laua eleu, me ka piha makaala, aole ia i like aku me kela hakoko mua ana a laua maloko o ka halekoa, a lilo ai ka inoa moho ia Leo Poaha.

            Ua hele maoli ko ke kulanakauhale nei poe a piha me na manao hialaai no kela hakoko, no ka mea, mamua ae o ka hoea ana mai i ka manawa e hoomakaia ai na hakoko ana maloko o ka Halekeaka Bijou, ua hele oloko o kela halekeaka a piha i ka poe makaikai, e ikeia ana hoi kekahi heluna nui o na Kepani, ame na Hawaii, no ke ake no e ike i ka hopena o kela hakoko mawaena o ke Kepani ame ke keiki Hawaii.

            Ma na hiona maopopo loa i nanaia aku iwaena o ka poe makaikai, aia ka hapanui mahope o Poaha, eia nae o na Kepani apau, ame ka poe i kau aku na  manaoi ʻo no ka mea nana ka lanakila o kela hakoko ana, aia maluna o Kinjo ko lakou manaolana, no ka mea i ka wa e kokoke ai e hina o Poaha ia Kinjo, e loheia ana na leo hoopaiakuli mai kekahi hapa mai o ke anaina, a pela hoi i ka wa e paa pono ai o Kinjo ia Poaha, e puoho okoa mai ana ka poe ma hope o kela moho.

            He elua mau hakoko mua, o ka malamaia ana, maua o ka hoea ana mai i ka hakoko ano nui loa o kela po, me ka hele no @ae o ka poe makaikai a piha nauki no ka lohi loa.

            O ka hakoko mua loa o kela po, ma waena o Jerry Freeman ame Louis Plada, ua kaa ke eo o kela hakoko ia Louis Plada.

            O ka lua aku o ka hakoko, mawaena o Dave Kaleikini ame Al Pali: me ka noke ia, o ka laua makaukau ma kela hana. Ua kaa ka hina mua loa ia Pali, a ia hakoko hou ana aku a laua, i kaa ai ka hina ia Kaleikini.

Ka Hakoko Ano Nui Loa

            Mahope o kela mau hakoko ana elua, ua hele mai la oloko o ka hale a piha i na kanaka, me ka pia k@@ i maoli o na mea apau i ka ulolohi loa o ka hoomaka ana o na moho kaulana, i ka laua hakoko ana. Ke noke la na kanaka i ka uwa, me ka leo nui, no ka hoomaka koke o na moho kaulana e hakoko, ia wa i kamailio mai ai ka lunakanawai, nana e naua ana i kela hakoko, o ka moho e kaa ai ka lauakila maluna o kona hoa mokomoko, ua a@ ia mai oia e kekahi mau moho elua, no ka hakoko pu ana me ia, oia o Sandow a o ka lua oia o Louis Espetvedt o Hilo; no ke alualu ana no i ka inoa moho o Hawaii nei.

            O Leo Poaha ka men i oili mua mai noloko o ka rina hakoko, iloko o na leo huro o ke anaina; alaila ukali mai la o Kinjo mahope on a, me ka noke no hoi o kona mau hoaloha i ka huro, e hoopaiakuli ana ialoko o kela hale me ka lakou mau leo, a ke kakali aku la hoi na mea apau, me ua manao pihoihoi e ike i ua mau moho nei, e hoikeike ana i ko laua akamai ma kela hana.

            Ma ka hora eiwa me umi-kumamaha minuke ponoi o kela po i hoomaka ai ko laua hakoko ana, me ke kaa mua ia Kinjo ke kulaʻi ana i kona hoa mokomoko, e aumeume ana, a e kupapa ana maluna a malalo, me ka hoao ana o kekahi e kaa ka lanakila iaia, pela no hoi kekahi e hooikaika mai ana, e kaa ke eo ma kona aono.

            Aia ka lehulehu ke nana aku la mona manao pilihua, no ka ahaʻi o ka lakou moho i koho ai i ke eo o ka hina mua ana, o ka mea apiki nae, i ka wae aneane aku ai o Kinjo e hina ia Poaha, heaha la ia owili ana ae, o ka hemo ae la no ia, a paa iho la o Kinjo iaia, a o ka hele aku hoi ia o Kinjo a kokoe loa e hina ilalo, he oni ana na kela Kepani, o ka hemo ae la no ia.

            Ua hahana maoli kela hakoko ana a laua, me ka hina ole o kekahi i kekahi ahiki i ke kokoe ana e piha ka elua hora, akahi no a kaa ka lanakila ma ka aoao o Kinjo, no ka mea ua hiki ole ia Poaha ke hoomau aku i kona ku ana ma ka aoao e kupale ana i ka inoa moho i loaa iaia.

            Ua hele @a moho a elua a pau ke aho, me ke kahe nui hoi o ka hou ma ko laua mau kino, me ia pau no nae o ke aho, aole laua i haawipio, a mamuli wale no o ke paa pono ana o ka wawae o Poaha ia Kinjo, i hiki ai iaia ke hoohi@a i kona hoa hakoko.

Ahaʻi i ka Inoa Moho

            Iloko o hookahi hora me 45 minuke ka hakoko ana o kela mau moho, akahi no a kaa ka lanakila ia Kinjo, iloko o na leo hooho o @@ kanaka e h@@paiakuli ana ialoko o ka halekeaka, eia have, aole i pau na mauaolana o na hoaloha o Poaha, no ka hiki iaia ke kupale i kela hanohano ana e paa ana, nolaila ua hoomaha iki na moho no kekahi manawa pokole.

            Oiai ke nee mau aku lak a manawa imua, a hoea aku ai i na hora ok la Sabati, ua hoakaka mai la ka Hope Makai Nui As@h, he mea pono e pau ka hakoko ana i ka wa kupono, e komo ole aku ai i ka la Sabati, no keia kumu, i ku hou mai ai ua mau moho nei iluna, no ka hoao ana e hoohina no ka elua o ka manawa.

            Ua maopopo i na moho iloko o kela wa, in a e makemake ana kekahi o laua e kaa iaia ka lanakila ma keia po, iloko o na minuke he 25 oia e hoohina aku ai i kona hoa hakoko, nolaila, i ka halawai ana ae o ua mau moho nei, o ka hoomaka iho la no ia o ke aumeume ana, me ka hoohina ana ilalo, aohe no hoi he wa a pili ka poohiwi o Kinjo ilalo, he hookahi no ia oni ana, o ka hemo ae la no ia, mai ka puliki paa ana a Poaha iaia, a hopu mai la oia ia Poaha ma ka wawae, a e anehe aku ana ka lunaknawai e haawi i ka hoailona n ke kaa ana o ke eo ia Kinjo, heaha la ia apakau ana ae a Poaha o kona hemo ae la no ia, mai ka paa ana a Kinjo, a hoomaka hou aku la ua mau moho nei e hakoko hou.

            Ua ma'u no ia noke ana aku a laua e hoohina ilalo, a oiai ke amaamau la ka Kinjo paa ana ma kahi ana i ike ai i ka nawaliwali o Poaha, he mea oiaio, iloko o na minuke he ewalu wale no aia hoi, ua hina hou aku la o Poaha ilalo, no ka elua o ka manawa, a kaa ae la ka lanakila ma ka aono o Kinjo, me ka lilo pu o ka inoa moho o Hawaii nei iaia.

            I kulike ai me ka ano o na hana hookuku o kela ano. ua hoohauoli loa ia aku ka manao o ka poe i pili mahope o ka moho lanakila, me ka momoku ana uku o kekahi poe, no ka ike ana i ka moho lanakila, a o ka poe hoi i pili mahope o Poaha, ua kaa ke kuaki ame ka minamina ia lakou, me ke poho wale o na manaolana no ka haule ana o kekahi moho Hawaii, nana i aa i ka hanohano o kela hana, he hakoko no kekahi mau mahina.

            Elike me ua kumu aelike no kela hakoko ana, ua maheleia na lona mawaena o ka moho lanakila ame ka moho i haule, o ia hoi, he kanaono pakeneka o na dala i ohiia ma ka puka ia Poaha a he kanaka hoi pakeneka ia Kinjo.

            Ma keia Poanono iho, he hakoko no ke malamaia ae ana mawaena o Naeole ame Espetvedt, a o ka mea o laua e lanakila ana, ma keia hakoko ana, e ku aku ana oia me Kinjo, no ke ake no e kaili mai i kela inoa moho o Hawaii nei mai iaia mai, e na ka hopena o kela hakoko ana, e hoike mai i ka hiki ana iaia ke kaili mai i ka inoa moho mai ia Kinjo mai ame ka ole.

APONOIA KA HOOPII HOU ANA AE I KA UKU.

            I kulike ai me ka lono kelekalapa i hoounaia mai i Honolulu nei ma ka Poakolu aku la i hala, ua hookomoia aku la iloko o ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo lahui, he bila na ke komisina, no ka hoolakao ana aku i na Hawaii me na home no lakou mai na aina aupuna mai.

            Mawaho ae o kela bila, e pili ana i na home no na Hawaii, ua hookomo pu ia aku he noi, no ka hoomahuahua hou ana ae i ka uku o ke Kiaaina ame na hoa o ka ahaolelo kuloko, me ke apono o ke komite o na teritore i kela noi. Penei iho ke ano nui o ua lono kelekalapa la, i hoounaia mai e Mr. E. P. Tuttle, ka meakakau o ka Advertister ma Wakinekona :

            WAKINEKONA, Feberuari 11-Ma nehinei aku la i waiho ae ai ke komisina ahaolelo o Hawaii imua o ke komite o na teritore o ka hale he hila, e hoamana ana i ke Kiaaina o Hawaii e hookohu aku i kekabi komisina, no ka hoolako ana aku i mau home no ua Hawaii, he elima mau lala o kela komisina, he elua mau lala he mau kanaka Hawaii, me ke komo pu o ke Kiaaina ma ke ano he lunahoomalu ma ke ano o kona kulana oihana, no ka hookaawale ana ae i 180,000 eka o ka aina e laweia ae ai e na Hawaii i mau home hookuonoono no lakou, ma ka hoolimalima o 1000 makahiki, o ua hoolimalima la, aole ia e hoolilo hou ia aku i kekahi, a e holimalimaia hoi me ka uku hoolimalima oluolu.

            Ua apono ke komite teritore o ka hale i ka palapala noi, no ka hoomahuahua ho@ ana ae i ka uku o ke Kiaaina i $10,000 o ka makahiki, pela hoi ka hoomahuahua hou ana ae i ka uku o na hoa o ka ahaolelo mai ka $600 a i ka $1000 o ke kau mau o 60 la.

            CORK, Feb. 11.---Elua haneri ka@aka i lako me na mea kaua i lele kaua ae i ke kakela Martyr, ka hale oihana makai a lilo ia hale ia lakou mahope o ka hakaka ana no kekahi manawa loihi me ke ki aku a ki mai i na pu raifela. He elima mau makai i lilo aku no ka manawa he mau paahao na ua kanaka piha huhu, ua laweia e lakou na pu ame na poke apau maloko o ke kakela a haalele nui iho la ia wahi.

 

 

PAA I KA HOPUA MAHOPE O KA PEE ANA MA HAWAII

Hana i ke Karaima ma Waipahu Ae Nei Hopuia Nae he Pake i ka Wa i Ikeia Ai

ELIMA MAKAHIKI O KONA PEE ANA AKAHI NO A PAA

Hanaia ke Karaima Mahope Iho o ka Hoopukaia Ana o na Olelo Ku i ka Inaina

           

            Mahope o ka holopee ana ma o a maanei no elima makahiki ame hapa mahope iho o kona hoao ana e lawe i ke ola o kona enemi, aole nao i make, ua paa mai nei i ka hopuia ma kekahi wahi kokoe i Hilo ka mea oki pahi, o Hee Paek ka inoa, ma keia pule iho la i hala, a laweia mai i Honolulu nei, a i ka hoea ana mai ianei ua lawe loa ia ae mamua o ka aha kaapuni mamuli o ka palapala hopu i hookikiia mahope o ka hoihoi ana ae a ke kiure kiekie o ke Teritore i ka hoopii hoahewa o ku e ana iaia.

            O keia ka Pake i hoao ai e pepehi a make i kekahi Pake, o Wong Sing ka inoa, maloko o ka mahiko o Waipahu, iloko o ka 1914, mahope iho o ka hoopaapaa ana mawaena o laua, oiai laua ame kekahi poe Pake e iho e kamailio nui ana no ka mea i pili i ka peresidena o ka Repubalika o Kina. Ua kulike ole na manao mawaena o na Pake, a ua hahana loa ka lakou hoopaapaa ana, a ua hooleleia na puupuu a laua, a e ole kekahi poe Pake o lakou i komo mai e uwao pau koke ai ka laua hakaka ana.

            I kulike me ka lono i hoikeia mai ia manawa, i kela pau ana o ka laua hakaka ano, ua haalele mai la o Hee Pack ia wahi, aohe ka i liuliu loa oili hou mai la me kekahi pahi oki ko nui ma kona lima a hahau ae la i ka pahi ma ke poo o Wong Sing e hoao ae ana e kupale iaia iho, a loaa hou mai la na manamanalima on a i ka pahi a moku elua manamanalima.

            I ka ike ana o Hee Pack ua eha kona enemi ua holo aku la oia noloko o ka malako a nalowale. Ua huliia oia e na makai a nohe i loaa, a ma kekahi ulia laki ua kau aku oia maluna o ka mokuahi no Hawaii.

            Ma kekahi manawa kokoke aku nei ka i hala i hoikeia ae ai kekahi ike i ka loio kalana no ke ikeia ana o Hee Pack ma Hawaii; ua hoouna kokeia aku ka Makaikiu II. T. Lake no Hawaii a laweia mai la ka Pake no Honolulu nei e hookolokolo ai.

 

HOALA KIPI NA KOREA--KOKUA IA E NA RUKINI BOLSHEVIKI

           

            LADANA, Feb. 10.-- He kaua kipi ku e i ka hookele aupuni ana a na Iapana maloko o Korea, a ma ka oleloia "ka hoomaka ana ia o ke kaua hookahuli aupuni," ka i ala ae, elike me ka lono kelekalapa i loaa mai i ke keena aupuna Amerika. He elua kaukani Korea, o ka hapanui o lakou ua hoolakoia me na mea kaua i hoolakoia mai e na Rukini Bolsheviki i komo ae ma ka hapa akau o Korea mai Kirie, Manehuria mai, a lele kaua mai la maluna o na koa Kepani he 700 i hoonohoia maloko o kekahi papu a na Kepani a make he 300 mau koa Kepani a hoauheeia aku kekahi poe o lakou; ma ka po kela lele kaua ana mai a na Korea maluna o na Kepani.

            Ma ka oleloia o kela lele kaua ana mai la a na Korea o ka hoomaka ana ia o ke kaua kipi hookahuli upuni a na Krea e ku-e ana i na Kepani. He mau hakaka lehulehu e ae kekahi i hooukaia mawaena o na Korea i hoomahuahuaia mai ko lakou heluna e na makaainana mai na apana aina Korea mai amena koa Kepani e ku kiai ana ma na palena aina.

            Aneane ma na kaua ana apau ua oi pakela aku ka heluna o na koa Korea mamua o ko na Kepani, o ua auhee na Kepani mahope o ka hooukaia ana o ke kaua me ka nui pu o na Kepani i make a i hoehaia.

            I kulike me ka hoike a kekahi luna aupuni ua huipu ae na alakai o na Rukini Bolsheviki me na Korea kipi a o lakou ke hoao ae la e hoolako i na koa Korea me na mea kaua. Ua oleloia ma na lono hope aku nei ua kaa aku malalo o ka mana o na Rukini kipi ka hoomalu ana i ke alanui kaaahi e holo ana mawaena aku o Siberia mai Vladivostok aku mawaena aku o Manekuria akau. Ehoakaka ana na lono kelekalapa he hana ke hoolalaia mai la e na Rukini Bolsheviki i nei manawa e hoala ae i mau pualikoa no ke kiai ana ma na wahi apau o ke alanui kaaahi me ka hui a hana pu ma ke kaua ana me na pualikoa Pake no ke komo ana mai iloko o Korea.

            He ekolu mau mahele koa piha a na Kepani i hoonohoia i keia manawa maloko o Korea, eia nae, ma ka hoakaka hoi o ka pohai a na Kepani, ua kauliilii ko lakou mau wahi i hoonohoia aku ai e hiki ole ai ke malama i ka maluhi, a me he mea la oia paha ke kumu o ka hiki ole ana ia lakou ke pale aku i ke komo koke ana mai o na Korea a kaua maluna o lakou.

 

PEPEHIIA HE PUPULE E KONA HOA A MAKE LOA

Hoopaaia he Pilipino me ka Pukiki ma ka Rumi Hookahi Make Nae ke Pukiki

IKEIA KE KUPONO OLE O KAHI HOOPAA O NA PUPULE

Lawa Ole na Keena Hoopaa e Hiki Ai ke Hookaawaleia na Pupule Inoino Loa

           

            Mamuli o ka hoopaa palua ia ana o kekahi mau pupule maloko o ko laua rumi ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, i lilo ai kekahi o kela mau pupule i luahi na ka make, ma o ka pepehiia ana e kona hoa pupule ahiki i ka make ana, elike me ka mea oiaio i keia, ma ke ao ana ae ma ke Saba@i mai.

            O ka pupil i make, he Pukiki opio, a o ka mea nana oia i pepehi he Pilipino, a o ka meaeha a kela Pilipino i hookau aku ai i ka make maluna o ke Pukiki, he pa, ua nahaha liilii kela pa maluna o ke poo o ka mea i make.

            Ma ka hoakaka a ka peresidena o ka papa ola, ua oi loa aku ka heluna o na pupule inoino loa, mamua o na keena kupono no ka hoopaa ana ia lakou i ka po, pela iho la i hoopaaia aku ai na pupule he kanahiku-kumamawalu iloko o na keena he kanakolu-kumamaha, ma ka palua oloko o ka rumi hookai, a oi aku no hoi maloko o kekahi mau rumi.

            Aole i maopopo loa ka manwa i make ai kela pupule Pukiki, he hookahi nae mea i maopopo, i ka wa i ao ae ai ma ke Sabati mai, o kona kino make ke waiho mai ana, a lawe loa ia ae no kahi waiho o na kino make, ma ka hale i hookaawaleia no kela hana, ma kahi o ka papa ola, a na Kauka Patterson i lawelawe i na hana kaha @ialuna o kona kino, no ka huli pono ana i na kumu o kela make ana.

            Ua manaoia i ka manawa o kela mau pupule e noho ana maloko o ko laua rumi, a i ka wa i uluhi ai ka Pilipino me ka pupule, aole he mea pono iloko o kona nonoo, o kona wa ia i hooka@ aku ai i ka make maluna o ke Pukiki i kona wa e hiamoe ana.

            Ma ka noho ana ae o ke kiure koronelo e ninaninau pono i ke ano o ka pepehiia ana o kela Pukiki a make, i oili ae ai na oleloike, no ke ku maoli i ke ino o ka malamaia ana o na pupule maloko o na wahi i hookaawaleia no lakou, pela iho la no i hoea mai ai i ka hookauia ana aku o ka make mahina o kela Pukiki e kona hoa pupule, aole nai ia mamuli o ka hemahema o kekahi mea, aka, mamuli no o ka lawa ole o na rumi, e hiki ai ke hookaawaleia na pupule ino loa ma na wahi kupono.

            O ka olelo hooholo a ke k@ure koronelo o ka haawi ana ae, mahope o ka lohe ana i na oleloike, o ia no ka make ana o ke Pukiki, i pepehiia e kona hoa pupule he Pilipino.

            Ua makaukau no ka huina dala i hookaawaleia no ke kukulu ana i ka hale pupule hou, o ka pilikia nae, aole i loaa ke kahua kupono, e ku aku ai o kela hale: aole no hoi e hiki ke hoomahuahua hou ia ae ka hale kahiko e ku nei i keia manawa, no ka mea aole he waihona dala i hookaawaleia no ia hana.

            Ua hoakaka hou ae nae ka peresidena o ka papa ola, aia a huli hoi mai ke Kiaaina McCarthy mai Amerika mai, e hele ai ana oia e hui pu me ia, no ke kukakuka ana i wahi e hoopuia ai ka pilikia maopopo loa i ikeia i keia wa.

 

I AUPUNI KOMISINA NO HAWAII NEI

           

            Ma na mea maopopo loa, i kulike ai me ka lono kelekalapa o ka hoounaia ana mai no Honolulu nei, ma ka Poalima aku la i hala, he hana paakiki ka loaa ana mai o ke kulana hooponopono aupuni mokuaina no Hawaii nei aka o ke kulana aupuni komisina ke hooikakaia mai ana maloko o ka ahaolelo la hui iloko o na makahiki elima, mai keia manawa aku. Penei iho ke ano o kela lono kelekalapa.

            WAKINEKONE, Feberuari 6.--Ua hoike ai o Charles F. Curry o Kaleponi, ka lunahoomalu o ke komite teritore o ka ha'e i na hoa o na elele. Hawaii ma nehinei, iloko o na makahiki elima, e noi aku ana oia i ka ahaole'o lahui e haawi mai i aupuni komisina no ke Teritore o Hawaii.

            Iloko o keia manawa, ua olelo ae ka Lunahoomalu Curry, e noi aku ana oia i na hoa o ka pu@lu elele, aole e kamailio iki i kekahi mea e pili ana no ka hooponopono aupuni mokuaina no Hawaii nei, malalo o ke kumu, he me ia e hoohuikauia ai ka ninau ano nui. Aole oia i hoakaka ae e pili ana i ka bila i hookomoia aku e ka Elele Kalanianaole, maloko o ua bila la, e koi ana i ka ahaolelo lahui, e kau mai i kekahi mau hoohiki ana, i kupono ai me ke kulana kuloko.

            Ua hooia mai ka Lunamakaainana Curry no ka loaa koke o ka hooponopono ahaolelo ana no ke aupuni komisina, i ka wa e noho ai ka halawai kuikawa a ke komite teritore no ka noonoo ana i na mew e pili ana ia Hawaii, elike me ia e waihoia aku ana e ke Kiaaina Charles J. McCarthy ame ka

           

OʻEIA E KA PIPI A KOE MAI KONA OLA MA KA APUA

Ma Wailuku, Maui, i Pakele Ai ke Ola o ka Luna Holoholona o ka Mahiko o Wailuku

HOAO KONA KOKOOLUA E HOOPAKELE I KONA OLA

Hoea Mai Nae na Kokua i ka Wa Kupono Loa e Lilo Ole Ai Oia i Luahi na ka Pipi

           

            Ma Wailuku, Maui. ma ka Poalua o ka pule aku nei i hala, i kulike ai mo kekahi meahou o ka hoounaia ana mai i ka nupepa Advertiser, ua halawai ae o Mr. P. W. Ei@henger me ka ulia poino, mamuli o kona o'eia ana e ka pipi, o kahi nae o ka laki, ua koe mai kona ola, mamuli o ka hoea ana mai o na kokua i ka manawa kupono loa.

            He luna o Mr. Ei@henger no ka pa pipi o ka maiko o Wailuku, ma kela Poalua ua hele aku la oia me kekahi o na kanaka hana no ka hoohu ana i ka pipi, o ka manawa no ia i alualu mai ai o kela pipi ia laua, eia nae, ua holo e ke kokoolua iloko o ka wa pono, a o kela luna ka i loaa mai la i ka pipi, me ka o'eia ana me na kiwi, me ka hehihehi pu ia ana hoi e na wawae.

            He hapalua hora kela noke ana a ka pipi i ka o'eia Ei@henger, me ka hooikaika hoi o kona kokoolua, e kipakui ka pipi, ma ka nou ana i ka pohaku ame ka laau, aole nae he wahi mea a hele iki o kela pipi.

            I ka wa nae i hoea mai ai ka poe kokua mai kekahi aina hanai holoholona e aku, akahi no a palekana ka mea poino, mai ka hoomau ana aku o ka pipi e o'e iaia.

            I kulike ai me kela meahou, ua nui na iwiaoao o Mr. Ei@henger i hakihaki, pela hoi ka hele o kona kino a paa pu i na pala-pu he nui, me ka nui hoi o kona mau wahi i poino maloko o ke kino.

 

LEHULEHU NA ULIA POINO MA KE SABATI I HALA

           

            O ke Sabati i hala i ho la kekahi o ua la lehulehu loa o ka poe i halawai me na ulia poino a i laweia ae i ka halema'i o na ulia poino o ke aupuni kulanakauhale, o ka oi aku ma ka auwina la, a ua piha ua lima o na kauka o ia halema'i i ka hana, oiai hoi ma ke keena aku o ka oihana makai he liilii loa na hihia i hopuia ma ia la.

            O ka mua loa o na mea i halawai me ka poino oia o Frank Melim, ua moku kokonukonu loa kona poo mamuli o ka luu ana iloko o ke kai ma kahi auau ma Waikiki. Ua hoihoiia aku oia no kona home mahope o ka humuhumu ia ana o kahi i moku.

            Mahope koke iho no o keia ua hoea ae la i ka halema'i na mea i poino ai ma kekahi ulia motokaikala ma ke kihi o ke alanui Puiwa ame ke alanui o ke Country Club no ka lapaauia aku, oia o Manuel Soares ame Josephine Silva.

            He wahi keiki uuku mai o L. V. Hayes ka ino, e paani ana ka keia wahi keiki me ka peni inika a ua moni oia i kekahi o ia inika; ua laweia ae oia me ka awiwi loa no ka halema'i. Ua hoomaemaeia kona waha ame kona opu a ua hoikeia mai i kona mau maku i piha i ka maka'u aohe hophopo ana i koe, a hoihoiia aku no kona home.

            Mamuli o kekahi ulia ua lele ka mikiao o ka manamanalima o Sam Kahua, ua kauia mai ia poino on a i ka laau a hoihoiia aku no kona home.

            Ma ke ano ahíahi loa ana iho o ka Poano i hala oiai ke Kauka Pake Y. Chang e holo ana maluna o kona kaaotomobile ma kahi kokoke aku i ke alanui Bates ua hooku'i aku la kona kaa ma ke ano ulia me kekahi keikikane Kepani, a loaa he eha ma ka wawae o ke keiki. Ua hoihoiia aku ke keiki no kona home mahope o kona lapaauia ana e ke Kauka Patterson.

 

puulu elele holookoa. O ka mea i apono loa ia no ka hanaia mai, o ia no ka Hawaii mea e haawi aku ai no ke keena waiwai. Ua lokahi ke komite e haawi mai i ke kakoo ana i na koi apau a Hawaii, no ke komo pu aku iloko o na bila haawina mokuaina no na alanui, ka hoonaauao pili ike hanalima, ame kekahi mau hooponopono ahaolelo e ae.

            Ua hoohauoli loa ia aku ka manao o na elele Hawaii no ka holopono o ka lakou hooikaika ana ma keia mea, mahope iho o ka loaa pu ana o na hooia no ka haawiia mai ia Hawaii o kekahi mau pomaikai e ae, ke kumu hoi o ko lakou hoea ana aku no ke kapitala.

            Ua hoeueu aku o Senatoa Shing'e i ke komete teritore, no ke kupono e paa ke Teritore i na aina waiwai loa no ke kanu ko ana, no ka hoolimalima ana aku i ka mea koho keikie loa, me ka hoomaopopo ana nae, he 700 pakeneka o ke kumukuai hoolimalima, e holo aku ia i ka waihona puuku, a'o ke koena iho no ka paa ana i ka poe hookuono, ma na paa ana i ka poe hookuono, ma na aina emi mai o ka maikai.

            Ua olelo ae o Senatoa Shingle, he mea keia e hoemiia mai ai ka auhau, a no ke kokua ana aku i ka poe hookuonoono, o ka oi loa aku, ma na mea pili ana i na alanui, ame ka wai. Wahi ana, in a e hana pono ia na aina maloko o ke Teritre, e loaa mai aha ma kahi o ka $300,000 ka loaa makahiki.

 

HAAWIPIO NA PILIPINO OLOHANI A HOI HOU E HANA

Kauoha na Alakai o ka Hui Uniona o na Pilipino Limahana i ka Poe Olohani e Hoi Lakou i na Hana o na Mahiko o Oahu Nei

           

            Mahope iho o ka haalele ana i na hana o na mahiko o ka Mokupuni o Oahu nei, no na pule elua ae nei i hala, i hoea mai ai i ka hopena o ka olohani o na Pilipino ma ka Poaono aku nei i hala, mamuli o ka haawi ana ae o ka peresidena o ka hui uniona o na Pilipino, i ke kauoha, e hoi hou na limahana Pilipino apau i ka hana o na mahiko, me ka hui pu ole aku me ua Kepani ma ka hoomau ana i ka olohani.

            Ma ka Poaono aku nei i hala he 150 ka nui o na Pilipino limahana i hoi hou i ka hana ma ka mahiko o Aiea, he 200 no ka mahiko o Waipahu, he 180 ma Waialua, a ma ka Poakahi nei i huli hoi aku ai he heluna mahuahua o na Pilipino ma na mahiko e ae.

            Me ka naua ole i ka olohani o na limahana Kepani ame na Pilipino, ua hoouna okoa aku ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko i na limahana, aole lakou he poe limahana no na mahiko, i ka hana ma ka Poaono nei. He 300 ka nui o ka poe wawahi olohani i hoounaia ma Aiea, no ka ekolu dala o ka la, a elike me ka hapa mai o na lima hana ma na mahiko e ae, pela no i lawe ae ai na on a o na mahiko i na keehina apau, e hoolakoia aku ai ia mau mahiko me ua limahana, e hoopilikia ole ia ai na hana, ma o ke ku malie ana i kahi hookahi.

            Mamuli nae o kela huli hou ana o na limahana Pilipino olohani i ka hana o na mahiko, eia na Kepani ke ku nei mawaena o na ahi elua, o ia no ko lakou hoi hou ana i ka hana o ka mahiko, me ke poho wale o ko lakou mau manaolana, a i ole, o ka hoomau aku no i ka noho olohani ana, a ku aku hele no kahi e ku ai o ko lakou mau wawae, mawaho aku o Hawaii nei.

Hoakaka no ka Pau o ka Olohani

            Ma ka hoakaka a ka peresidena o ka hui uniona o na Pilipino, aole he kumu e ae, o ka hooholo ana o na alakai o kela hui uniona, e hoopau na Pilipino i ka olohani ana, a e hoi hou hoi i ka hana o na mahiko, mamuli mai no ia o ka epa o ka hui uniona o na. Kepani, o ia ka hooko ole i na mea i aelike ia e na hui uniona a elua, no ke kokua ana mai o na Kepani i na Pilipino i ka manawa o ko lakou pilikia.

            Ua hoakaka hou ae no hoi oia, aole mamuli o ka makemake o na Kepani e loaa mai na ukuhana maikai ia lakou, pela iho la i hoalaia ae ai keia olohani, aka no ka hooke ana aku no ia i na ona mahiko, a pilipu i ka paia, a lawe ae i ka mana o ka hoohana ana aku i na mahiko iloko o ko lakou mau lima.

            Ua ike na alakai o ka hui uniona o na limahana Pilipino i ka pilikia ame ka poino maoli, in a e hoomau aku ana na limahana i ka olohani ana, no ka mea ua loaa aku he leka mai ke Kokua Kiaaina Iaukea aku, me ka peresidena o ka papa ola, ia lakou, e hoike aku ana, i ka hopena e kau mai ana maluna o na Pilipino, noho huikau iloko o keia manawa a ka ma'i flu e pahola nei ma keia kulanakauhale, no keia kumu, a no kekahi mau kumu lehulehu e ae, i hooholo ae ai na alakai o na Pilipino aole he hana pono e ae ma ko lakou aoao, o ke kauoha wale aku i na Pilipino limahana apau e hoi lakou i na mahiko e hana ai, kahi i makaukau me na home kupono no lakou e noho ai.

            Ma ka Poaono aku nei i hala he 380 mau Pilipino limahana me ko lakou mau ohana i hoea mai no ke kulanakauhale nei, a i ka manawa i uiia aku ai na alakai o ka hui uniona o na Kepani, e kokua mai i keia mau limahana ma ka hoolako ana mai i mau wahi no lakou e noho ai, ia wa i oili okoa maai ai kela mau alakai ao ka hui uniona o na Kepani iwaho, a hoike mai la, aole  a lakou mau kokua e haawi mai ana, aka na na Pilipino no lakou e malama ia lakou iho oiai nae, he okoa loa na mea i hoo-

 

LOAA KA HUINA O $250,000 NO KA HALEMAʻI MOIWAHINE

 

            O ka hana hoeueu i mea e loaa ae ai na olelo hoopaa a ka poe manao ana e haawi ae i na kokua i mea e loaa ai ka huina o $250,000, a me ia huina e hiki ai ke kukulu aku i hale hou ame na paku'i e ae i manaoia no ka Halema'i Moiwahine, ua hoopauia me ka holopono loa o ia hana ma ka Poanono aku la i hala, mamuli o ka hoike ana ae a F. M. Hatch, ka peresidena o ka Halema'i Moiwahine, he $3000 a oi aku na kokua i luluia ae maluna aku o ka huina i makemakeia.

            No ka põe i haawi ae i ka lakou mau kokua ua hoolaha mua ia aku ko lakou mau inoa mai kekahi manwa a i kekahi a ma ka halawai makahiki o na hoa o ka ahahui i noho ai maka pule aku la i hala i ikeia ai he $9000 ka pokole. Mai ia manawa mai i loaa aku ai keia mau kokua malalo nui:

Huina mua i loaa………….$241,960

Mr. âme Mrs. H. M. con Holt..   500

Mrs. Mary Dowsett o Makawao 250

Alexander McKibbin ………      250

Na kekahi hoaloha ae………         10

J. Rubenstein …………….         100

Charles A. Brown………….      500

Mrs. George R. Carter………  5,000

George R. Carter…………..     5,000

                                           -------------

Huina……………………   $253,570

 

holoia i kinohi, mawaena o na hui uniona a elua, mamua aku o ka haawiia ana o ke kauoha olohani i na limahana.

Kanalua no ka Olohoani

            I ka nana aku aia ke kanalua iloko o kekahi heluna nui na limahana Kepani, no ke komo pu ana mai i hookahi ka olohani ana me na Kepani ma na mahiko o Oahu nei, no ka mea, i kulike ai me na lono i hoea mai i keia kulanakauhale, aia no na Kepani limahana o na mahiko ma Hawaii, Maui ame Kauai ke lawelawe mai la i na hana o na mahiko, me ka haalele ole aku i ka hana a ke manaoia nei, aole e loihi ke ku malie ana o na limahana Kepani ma Oahu nei, e hoi hou ana lakou i ka hana, a i ole, e kipakuia ana lakou mai na mahiko mai.

            Ua olelo ae nae ke kakauolelo o ka hui uniona o na Kepani limahana o na mahiko ma ka Poakahi nei, aole i lilo ka hoi hou ana o na limahana Pilipino i ka hana o na mahiko i kumu e haawipio ai na limahana Kepani, i ka lakou paio ana, aka e ku aku ana lakou e paio ahiki i ka hopena.

            No na la elua ae nei i hala, i noho mau ai na alakai o ka hui uniona o ua Kepani e kukakuka i ka lakou ma mau e hana aku ai, me ka hoea ana mai no hoi o na alakai o na mokupuni e ai, ma kela mau halawai kukakukua ana, a ma na mea i hoomaopoopoia aku, elike me na mea oiaio ikeia, ua hoala maoli ia ae kela olohani o na Kepani, mamuli o ka makemake o ka poe kakaikahi e ohi i kekahi mau pomaikai nui.

            Ma na hoonee hana ana a na alaki o ka hui uniona o na Kepani, ua oiliili ae kekahi mau hana ohumu i hoolalaia iwaena o kekahi poe Kepani, o ka oi loa aku, na Kepani kakau nupepa ame na kumukula o na kula olelo Kepani, a wahi a kekahi kumukula olelo Kepani i hoike ae ai, he mea oia i hoounala mai e ke aupuni o Iapana i Hawaii nei, no ka nana pono ana i ke kulana o na limahana maanei nei.

            He Kepani kumukula no Waialua kekahi i hoea aku imua o ka Loio Thompson, mamua aku o ka olohani ana o na limahana, a hoike aku la no kona makaukau e haawi i kana mau kokua ana i ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko, i wahi e ko ole ai na manao hoeueu o ka poe kakaikahi, e hoala i ka olohani, me kona hooia ana aku imua o ka Loio Thompson, ua nana wale mai no kela poe kakaikahi i ka pomaikai o ko lakou mau pakeke; o ka mea apiki nae, i ka ae ole ia ana aku o kona makemake, ua loheia oia i ka hele iwaena o na limahana a hoeueu aku ia lakou e ku ma ka aoao olohani, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila ia lakou, a pio hoi na on a o na mahiko.

Kauka'i i na Kokua Ana

            O ka lanakila o na Kepani limahana olohani o na mahiko, ke kauka'i aku nei na alakai o ka hui uniona maluna o ke kokua ana mai a na Kepani apu o noho nei ma Hawaii nei, aole lakou he mau limahana no na mahiko, ma ka hookaawale ana ae i kekahi mahele o ko lakou mau loaa, a haawi aku no ka poe olohani, aole wale no malaila iho la pau, aka e haawi pu mai @ mau hale no lakou e noho ai, a e h@awi mai hoi i na kokua e ae, e ike ole ai na limahana i ka pilikia.

            Elike nae me kela manao o na alakai o na limahana Kepani, no ke @na o ka lanakila ma ko lakou aoao, pela iho la no na on a o na mahiko e noonoo mai nei, i na alahele apau e hooho@@ia aku ai ka poe olohani, ma ka hoolimalima ana i ka poe wawahi olohani apau, no ka noho hana ana ma na mahiko @oko o keia mau la, no ke oki ana i ke ko, ame ka hoohana ana aku i na halewili, e nui ole ai ke poho ame ka poino, ma ka aoao o na haku mahiko.

 

KE PII MAU AKU NEI KA HELUNA O KA MAʻI FLU

 

            He 41 mau ma'i flu hou maloko o ke kulanakauhale i hoikeia ae i ka Papa Ola ahiki i ka hora 4 o ka auwina la Sabati nei, o ka piha ana ia o ka huina o 157 mau ma'i iloko o na la mua ehiku o Feberuari. Iloko aku o ka mahina o Ianuari he 88 ka nui o na ma'i, a ke huiia ka nui o na ma'i mai ka la @ mai o keia makahiki no Honolulu ua hiki aku ka huina i ka 245.

            Elua mau make i hoikeia ae ma ka la mamua aku i ka ma'i flu. No na la mua ehiku o Feberuari he 12 poe i make i ka ma'i flu, he eha o ia poe aole he nohopaa maanei, a he elua i ka ma'i numonia, noloko iho keia mau make o ke kulanakauhale. No na make mai ka la i mai o Ianuari ahiki i ke Sabati iho nei, he 33 i ka flu a he 28 i ka numonia.

            He elua mau ma'i hou i hoikeia mai Maui mai. Aohe lono i loaa ae i ka papa ola mai Hilo ame Kauai mai.

            Ma ka po Sabati nei lehulehu na halepule i haawi mai i na a'o ana i ka lakou mau anaina e makaala a e lawe i na keehinahana apau e hoemiia mai ai ka laha nui ana aku o keia ano ma'i. O keia keehinahana pu ka i a'oia aku i na kula.