Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 7, 13 February 1920 — MOE PUANUANU KUU KAMALEI ALOHA WALE! [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MOE PUANUANU KUU KAMALEI ALOHA WALE!

Mr. »S>l. 11;Kniiia 110, kc :i!':ikuli(K' o ku k.'ikou liiwahiwn, k:i Nupopa Kuokoa, aloha kaun a uui loa: —Ko noi haahaa aku uei i ko uoluolu, im'u kekahi -\vahi kaawalo o ka liiw:ihiwa a k:\ Imlmii, i iko mai ua oliana. na makainaka amo na loi a'u e noho knuHilii nei. niai ka hikina a ka la nia Kumukahi a ka wolnn.i a ka la i Lehua. , ' He nioa ehaoha no'u ka hoike aua aku i kahi moolelo o ka poino aua o kuu kama, aka, ke hooinauawanui nei au i na iniiniki konikoni ana o kuu puuwai, me ka lana no nae o kuu manao e ae mai ana no oo i ka'u ulono ana. Ma ka Poaono, Nov. 8, 1919, ua iko aku la maua tfie kuu lei maluna o nn lioloholona, no kahakai o Opihikao. Ma ke alahele, halawai me na, ohana no ia manao hookahi no, liele kahakai. I ka nana aku he malie ke kai, he kai emi, a ma ko 'u ano kaniaaina i keia aiua hooka'ma o'u, aole ia he mnau hoopaapaau Ma Puaakanu, kahi a Kamapuaa nie Pele i hooheno ai, kukulu na holoholona, ma ka aoao ma Hilo. He elima ko makou nui i iho aku ma kekahi moali alanui a hoea aku i ka pali kahakai i kapaia o Kaukaweli, he awa kumoku hooili wahie keia wahi, i ua makahiki lehulehu i kaahope ae nei, na ia kēiki kae'ae 'a hanau o Opihikao nei, Mr. B. Manoa, ia mau la. Ma ka aoao hikina o keia pali i fcoomaka mai ai ka makou hele ku'i opihi ana. He eha ko makou nui ,a ma kekalii wahi haalele ia iho la au e lakou. Ma o ko'u makemake no e ike mau aku ia lakou, a no ka mea, o ka'u moopuna wahine ponoi me kana aliikane me kuu lei, o lakou like ia e liele nei maiuna; nolaila, lu iho la i ka'u mau hua opihi i loaa, a uliai akii la mahope. Ma kekahi ahua i ike ai au i ua lei nei a'u eku 'i opihi ana no. Kahea aku la a hoi mai kela a lil'iho la i kana opihi i kekahi eke okoa. Hooinaka ko maua nee hou noipua. He ka pali ma koia •wahi. He kuono mahope a he Jae niamuā. E makaala like ana maua i ka lio-pu nalu. I kekahi manawa e like ana~ "hopu.'' Ma keia nee ami hiki aku la maua i ka lae ponoi. a pau ae la kahi hiki k<» h "'" aku la »u i na lei nei a'u, "E hoi hou kaua ihope, aole hiki ivo Jiole imua. " Pane no hoi kela, ""E hoohele iki aku ijo hoi kaua.'' A hele i'o aku la. Ma keia hele hou ana aku, ike aku la i na ]iooj)iina a'u e hoi ae ana, a ike mai la laua ia'u, O Nalupa'i ka inoa o keia lae a mau.a e ku'i opilii nei. Ma ka'u koho ho uini a oi kapuai ke kiekie o ka pali. Ma keia wahi ua hiki pono iho la i kahi a ka oha a ka puuwai, kuu menemone, kuu kumakena- ame kuu ho-a-a, a "ahu iho la ka hoka i kapakai," wahi a kahiko.

Ke nana nei raa-o aonaanei i na hna opihi, aole kohu loaa aku, me ka pii ku o ka paii, a he hohonu lipolipo ke kai olalo, a nee 110 imua he mau iniha, Ho wahi ano kuono keia o ke kai, a maluna ae o ka ilikai moe : hio aku nei he wahi upoho. He mau hua opihi koloko a h'e maalahi ke kii anā, me ka makaala nae, \ o ua lei nei no a'uka i kii aku, a aia hoi au ke hele ae la, a e nana ilio ana no ia : >a. Olelo iho la iaia, "E, he wahi kai kena." I kona lohe aua uo, nee koke aku la »o nm ka aoao makai o ila wahi upoho \ nei, a ke hele aku la hoi au ma Hilo mai ona, a ku iki iho la; a nia ka'u I koho iho me he mea la ma kahi o umi > a oi aku. a emi mai, kapuai ke kaawale ; mawaena o maua. He kiekie ka pali ua Vn aoao akau, a pela me ka aoao ma Hilo. O ka ho-pu nalu ke pii in.ai ma keia aoao a'u e.ku nei, he pii ae a hulikua afcu. He mea oiaio loa, e pii •»na ka hapanui o ka ho-p k u nalu-ma kela wahi oawa a 'u i -ha 'i mua ae .nei. Maj keia wahi o kela makaaln o maua i na j ho-pu nalu elike me ia a maua i fioo-j maka n»ni ai, ua palaka pu, a me he* mea la ma ka ka nana, aole i kekahi mea okoa. v He mea oiaio owau oh niaua ke makaala ma ka naoa ana i na' ho-pu nalu, afca iloko o kelA wa/ 'iu|ou iho nei e ku'i he mau wahi liua opihī makaiauH. Me ka maopopo ohs ia'u he ho-punalu nui keia e pii itfai nei, puliki aku la i ka pohaku, a- naun aku la i kuu kama, a ike aku ja aa puni. oia i ke kai, a ma ia manawa no, mioia aku la e ke kai nui, aohe opala koe^ Ke ake loa aku la e ike aku i kona' 'dno i ka lana ma»kai ae maluna o ka ilikai ,aole nae. He ma'u sekona mahoiho, ike lihi aku la an i ke kua malalo iho no o ka ilikai, a nalowale; he mau sekona mahope iho, oili hou Ae la na linia e o pololei aiia ilUna a puka -naliwia o ka ilikai. \0 ka l>ope loa keia 0 ka'u ike ana, a nhlo āku 1a kuu lei, kuu milimili, kuu makua hoi o kuu mau la elemakule. Auwe ka ehaeha ame ka mokumokuahua o ko'u puuWai no kuu mea aloha'i haalele mai ia'u. 'Ko ae la ka oielo a ka Baibala. •"Ua hoomakaukauia ka make ma na wahi apau." Iloko o'u i kela manawa he nui na manao like ole, a ina no au i lele aku e hoopakele i kuu lei, o ko maua lua kupapa 'if ia, aka, aole i ae mai ke Akua. ila ka manao koho ua hooku'i kona kino me kekahi mea oolea. Ho īnauaolana ko'u ina no ka lana o kona kino e hooikaika ana au ma na ano apan no ka palekana elike me ia a'u i hoopakele ai i ke ola o Mfs. Bose Kaamoku. Lilo 1 ke kai ma Kauaea, ma Hilo iho o ka lialekula, i hele no i ke ku'i opihi. i Hooholo iho la iloko o 'u e kii i mau

kokim. Loaa aku na ohnnn na kokna. a hoike aku ia n«.ko.ia a piha ao la ma kahi i hoikeia ((NaUipni». Ka.i ma ka waa 110 ka liuli .ina i ke kino. i kōkua pu ia mai e kokahi waa]>a lnwai'a Kepani. Aia no hoi na oh;:iia mauka mai ko kioi inai lo ialoko o ke kai. 0 kokahi hoi o hoomakaukau ana i ko kauln a au niai la i ka wia a hoohui ni'' Uo kaul.n o k.- kakalinn. Na ka'u moopuua j>onoi Mr. Sol. Kahana i nu mai. Iv' liiu ;t h i-lo nei ma knhi i lilo ui. noh' ho moai i loaa. .Mn ka'u koho, mo he naen la ua liio kuil lfi i ko kai mawnppn n kn hoia a. m.. m-ii i i mauawa ka huli ana a pii'ieo'o aolo i loaa kona kino. Mawa.-na o ka hora anie 4 ji. m. 1 li -ao it ai kekahi Pilinino ih'lpani o l.m. I*a kii )iu ia me ke kaulā. No .•'k-.m'u i.;:iuawa o koua hoao ann e lurf[ ahi'ei. Ma kann hoike Wookahi ona i mioiii ai .a e ole wa'o r.o .<(uia paa i ko kaula j).ikele ai. 0 k.i 1>..j»0 loa koia o ka Hoomanawaii\r ana o 10.-.a kona kino, a nelo 110. K ■ ii o j.u aku la ka manawa i r na hoia o 1. i ji.,>o!ooh». j>ai akn noi i nn ohnna o hn'i h».i no na homo. Hol akn.la i Kauka.'eoma nu ino na haawina o Ike kauma ii.i auio ka ohaeha, kijij 1* hele pn ai o noho -j»n ai mo kuu inilimill. ka hoonianawanui aua iloko o keia ola «na, iloko o na in. v a amo na po^ilikia. Va hauauia o Havid Kaulumahole Kanuha mai ka puhakā akn o Jno. Kaheau Kanulia ame Rahela Kupono Kanuha, i Augate 1, ISP9, make Novemal»a S, 1910, un like me 20 makahiki, .5 mnhinn me na la keu. Ua hala e aku kona mama he mau mnknhiki lehuleliu i kaahope i ka- ewalu o kona mau makahiki. He ōlua a f u koiki me ka'u wahine mua; -wahine hoj)e ho eono keiki, oia nPi kekahi. Iwaona 0 ka 'u mau keiki apau, o keia ka helu ekahi, malama, mā n* ano apau, a ho mea nui loa au iaiā. Mare oia i ka wahine Ndvemaba li», 1918. Hanau ka bebe Okatoba 13, 1919, ke oW nei ka bebe n»e ka mania me ke ola kino maikai. He hoolohe. pakike a kUnukunU ole; I he huhu oia i kona mau kaikuaanq amo na kaikuahine ke leo nui mai ia'u; mailoko mai o kana wahi loaa hana e hoo kaokoa ana oia he umi <laia na'u i kela ame keia mahina ana e paahana ai, nio ka hni mahiko me kalii mau hana Okoa | e ae e loaa ai ke <iala. Ma kana mau •wahi e makemake ai e hele e noi mua | mai ana oia. Mahiai o ko'o luna akau | ia. Hooponopono hale, ua oi aku rto ma- : mua o kekahi mau makuahine. Nana o ! holoi/aiana a hooponopono no maua: j pelā no i kona mare wahine ana, aole au i i hemnhema ka makua iaia ma na ano apau. * 1 kekahi wa a'u e hele ai i ka pule a hoi mai, ua miki mai kela i ka' lio, a ia'u e hoonaiiea ana, noto ana kela ilalo mamua o'u. a wehewehe iho la i na kamāa, pau ia, lei a-i, a-ikala ame kuka. Ke nana māi nei na hanaumua i kana māu hana. He oiaio. ua lilo maoii tio au i mea nui loa .iaia, a'n i hauoli ni 1 makua no'u no ke koena o ko'u mau la o ko ola ana, eia ka ua kuhihewa ia kauoli ana. 0 kekahi o kana mau olelo aloha i kona mau hanaumua, "he mea pono e hoolohe kakou i ka olelo a'o a ko kakou papa, no ka mea, uA elemakulo oia.'' Nolaila iwaena o ko'u nohona oliana ana, ua Jilo ka hanohanp. iaia, nia kf| ano nui, i mnkna leo ole ma na ano maikai apau no ka hoine. Na ohana. makamaka ame na malihini e kipa inui ana i ka homo, he heahea a he mea nui no hoi. •He hoahanau no ka BkalAsia o Opihikao. . Ma keia ulia o ka manawa, n oiai hoi inamua o koiia niau palaneho aua aku la i ke ala hoi o/e mai, ua moo pouo ko maua poo: loāa ka aina ame hale pu. Nolaila, ke hoonani aktt nH i ke Akua, no ka mea, Nana no i hana mai. a Nana no i lawe'aku; a maluna ae o iia mea aj)au, wnhi a Kekahuna ma ka Palapal Hemolele: "He wa ko na moa apau." 1 kuu lioopau ana i k«ia moolelo wa lohia no kuu kamalei aloh'a,ie kau mai nei imUa o kilu maka kanā mau hann maikai a 'u e poina ole ai i na ia i koo o ko'u ola ana. Me na keiki hoonohohua ame lawv lawo o kou keena ka hoomaikai nui. JNO. K. KANUHA. 'Kaukalohuiano, Puua, HawaiL

DAVID KANUHA