Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 7, 13 February 1920 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

• I'a maUihia maoli no knhi o ka waihoia ana e hiki ole ai o lilo j ka nn-a uianao koloho, i pane mai ai ka lunanana ma kc ano paani, me ke kuhikuhi pu ana aku i ka pah'uhao. "Aole e lilo kena puolo au i kekahi poe aihue no ka me.i ua paa i ka lakaia maloko o keln pahuhno. •O ko'u hoihoi ana aku nei no ia e waiho i kela ope. pepa maloko (i ke'.a un«e ma ka a«ao o na palapaia c ae o ka ahahui,'' i pane mai «i o Hameheia, " no ka mea ua ike au o kahi maluhia wale no ia e ) ki ole ai ke laweia aku a e hoopoinoia ai hoi." Ao'e hookahi o na malihini i kamailio iki aku e pili ana i ka nuhou h'>op;hoihoi noonoo maloko o ka nupepa Ekotia. Mai haawi aku paha o Mr. N'ila i kona aloha ia Mrs. Bamebeia, n<->lf nae kela l<Me maloko o ka hale ia manawa, wahi a ke kane o ka ann mai. Aole oia i hoi mai ka rumi haiolelo mai, a aole no pnha oia e hoi mai ana a hala ekolu hapaha hora ma ia liope aku. '-He kokua inaikai maoli no' o Mrs. Bamebeia nou," i pane aku ai o Mr. Nila, 44 no ka mea, ina aole-oia ua koikoi inaoli ka hana e kau iho ana maluna o kou poohiwi, nana aku i ka hana o ka ahahui !nia Palani. na hana liilii e ae no hoi; o, he ko'iko'i maoli, elike rae kn nielo a ka poe Palani." I ka ike ana aku o Mr. Nila ua loaa he manawa ia Mr. Bamebeia j iirMitii ae la oia i ka nupepa Ekotia a haawi aku la ia Mr. Bamebeia i ii.'luhHu iho i ka nieahou. | I ka loaa ana mai ]a o ka puolo a ka Lunanana Bai<la i make- | ih:ike loa ai e ike. kau liou aku la lakou maluna o ke kaalio a holo I k;i !a no ka hokeie Nu Korla, ko Mr. Baiila hokele ponoi e noho j ana. aole ka Hokele Ru De Kamepane, ko*Mr. Nila hokele i noho ai. i I ka hoea nui ana aku ilaila, alakai pololei aku )a ka lunanana i konn masi hoa iloko o kon amau mmi .ponoi. īaia no ka puolo pepa kahi i pua ai, no kona hopohopo ina paha ia Mr. Nila, aole i ik§ ia nku kona wehe nia-lu ae i kekahi mea oloko, he mea nae ia i makemnke loa ia e loaa. la lakou i komo aku ai i ka mmi, a paa mai la na puka i ke paniia, «• tr. <j o]<- ai i kekahi lelo hookai kc komo mai e hoohaunaele i ka !:ik<i;i hana, hoomaka iho la oia e wehewehe ae i ka puolo ina o ka ' •kioki ana ae i na kaula kuaina i hoopaaia ai'na pepa o ka I. O. T A. ••K aknhele loa oe i kou weheweho ana ae i kena mau pepa —ke ■i '•» mua aku nei au ia oe e akahele loa kau lawelawe ana i kena i .i'i pepa, no ka mea, e ike mai oe, he mau waiwai kena no ka i ::i, a ina no ka nalowale o kekahi pepa, e kauia aku ana na hoo-1 , n'i iualuna ou," i pane mai ai ka mea haiolelo o ka ahahui hoole ' ine ke kau pu mai o kona lima maluna o ka lima o ka lunh- • i n; i M . Va piha oia i ka hubu pela ka hoomaopopo mai a ka Makaikiu īiu mamuli o ka pii o ka ula ma kona mau papalina, me ka haa':ih; o kona kino holookoa. •'i.ia he manao kou e hoakaka mai e hoike mai i keia manawa," j>ane mni ai ka Lunaoana Baida ia Mr. Nila, "ūe makemake nei naua r lohe aku ia manao ou, koe wale no keia, e oluolu uae oe e» kaniailio niai ine ka awiwi, no ka mea, aole o maua makemake e :.o.,pau manawa wale maanei no keia hana." Iloomaha iki iho la oia * l..aa i inanawa no kekahi o lana e kamailio niai.ai. I Alaila i inai la o Mr. Nila: "O ka ahahui a'u e hana nei be man v !oal«.ha kiekie wale no kona ma na keena oihaaa like ōle maanei a !ia na wahi e ae o keia aupuni. Nolaila, e akahele loa olua i ka olua :.uli ana a lawelawe ana paha i kena puolo pepa! He ahahui kiekie oa k*-ia nie koua mana pu!" Knkali iki iho la o Mr. Bai<la i kana wehe ana ae i ua puolo la. īopina hoi pii ae la ka ula ma kona mau papalina me na manao iuk u like ole e pipii niau ae ana iloko ona no ko laua lanakila ana. !a manawa hookahi no hoi aole hiki i ua o Topiria ke hoakaka mai . k?. laua moa pono e hana n*ai ai. ••li-a e poino ana ka ahahui ame kona mau waiwni malalo o ka'u malama ana, e hooinanao i keia, he hoopa 'i ko'iko'i ko kau mai ana -••īuhina o olaa." * "O, e hoopnu oe i kau mau hana hoomaka'uka'u mai ia maua," ! pnne aku ai ka Lunanaua Baidn, "aohe au mea e hoopii aku ai, aohe no ati mea e hopohopo iho ai no ka nalowale paha a nahaehae o «'kahi o keia mau pepa. J2ia hou, aole hoi oe i paa i ka hopuia a i Kaa aku hoi malalo o ka hoomalu ana mai a ke aupuni. Oia wale ae i !n no anei kau mau mea i makemake ai e kamailio mai?" Alaila hookaawale ae la o Mr. Nila i kona lima e haalulu ana na ' niauainanalnna mai ka linia adlb ka Lunanana Bnida a hoomaka iho :.i e lalau i ka puolo no ka wehewehe ana ae. "Ua maopopo oe ia'u, . ka Lunanaua Bai.la, he kanaka i kaulana ma kau oihana mai ka nianawa mua loa mai a'u o ka lohe ana nou, nolaila aole au o inanao Hku aua e lona.mai ana ia'u ke alohaia mai kou hanohano mai; aka na hewa oe. Eia oe ma ke ka'e o kekahi kana kuhihewa loa. Aole «na anei e luki ia oe ke haawi mai iaHi i ka ]»ono o ka hoopanee ana i iiei hana a kekahi la okoa aku i hookahi wale no la?" Hoopiuana ae la ka lunanana i kona mau lehelehe iluna a pela me koik, inan ku'emaka, a luliluli nialie ae la i kona poo ine ka i nu ana niai. "A-o-le." 1 Ke olelo aku nei au ia oo—ua hewa oe—HEW\'" wnhi a Mr Nila o ka pane ana maj me ka piha loa i ka huhu. ke ano o ka mea i '' 1 ka l<?, eiona. "K c olelo hou aku nei no nu ia oe pela—Ke lohe niai la anei or?" ' No ka ike ana mai o ka Makaikiu Topina ia ano o Mr. Nila a o ka hnki wale ae no paha koe o Mr. Nila i kana pu, huki ae la oia i k,,na mau lima mailoko ae o kona mau pakeke no ka hoomakaukau ana e lele mai maluna o ke kanaka i uluhia i na manao daimonio, no ka m«ra aole ona makemake e ikeia kana noahuna e nei mau makaikiu. ;H..okahi wale uo mea a'u i maopopo oia hoi, kela mea e hoike niai ru ī ka oiaio, i pane aku ai ka lunanana. " Oia lioi ka oleloaku a"- eloike: " a! ° le,oike! Akahi ka hoi n,ea ""i e hoolohe K i k t k f uoh -? aku nci au ia °e e hoopau kau olelo ana mai me kela; ma he kanaka okoa aku ma ko'u wahi i keia manawa y hopu kokeia akn ana oe a laweia aku e haawi i „a luna aupuni a i! e keakca 1 ka haaa a lea oihp.na makai. Ile inea ,„,no ia maua ke hooinau aku i ka maua hana, no ka mea, maliina ° u ke koikol 0 k f»a hana a he mea pouo ia'u ke hana no ko'u njan poo maluna ae o'u ma ka oihana." •I'ela no, aka, i lohe mai oe o kekahi o ua mau luna aupuni kiekie la nialuiia ae ou o lakou no kekahi mau lala o keia ahahui. a ne--iea om inakeinake ai e hookomo pu aku ia lakou iloko o ka pilikia mamuh o kau hana, me kou uana ole aku i ko lakou mau kulana ame ko lakou mau pono pu! i? ,C, ° pU,ap "- ,S,au Wale no kena a " «'kamailio mai ne . Pehea la kou mauao, ina e.loaa aku ana lakou me ka waiwai a.hue malalo o ko lakou maln, a malalo hoi o kekahi mau ano aole hiki ia lakou ke hoakaka mai i ke kumu o ke kaa ana aku o ia mau malalo o ko lakou malu, a e hanaia aku aua lakou elike me ■a e hanaia aku ai la oe, aole no e oi aku ana k 0 lakou hewa i kou f Pke ana no lakou aj>au nie 00 ; ka maka Q kg kßnnwaj • h hilahiia ana lakou, elike me kou hilahila, a e lilo ana ko lakou mau inoa maikai mamua i mau inoa maea " Aolk- ic„o hon nmi 0 Mr. Nila no nei ...an ok-lo „ ka Lunanana '■ kau ao . ' a " ae ' ko "» limo i ka lmva. I.ulili na maka a ( upuku no hoi kona lae, alaila hoomaka aku la e holoholo iloko iho ? ka I rUuu ma - ,u ° ka Luoanana Baida ine ka pea'o na lima i ke *ua„ ke auo o ka mea e kumakona ana I kela ame keia manawa. e hamo mau ae ana oia i kona mau oho :i«e kona mau linia oiai ka hou e hiolo iho ana ma kona mau papalina I •t ma kona lae, he wahi ano J»ana ana a na makaikiu e nana aku ana me ho mea la e hoonana wale ae ana «o i na manao uluahewa o ka inakan ame ka lnlahila pu e hoonaku ana iloko ona ia manawa I Iloko o kela num i kaupalenaia koua inau aoao, a me elua wale t.o hoi mau mea e nana aku ana i kana hana, a oia mau kauaka a Hua e uoonoo ana laua me ka hohonu ~o ka laua mea e hana aku a aole mau kike olelo i hoopukaia no kekahi manawa, E noonoo ana na n,aka.k.a no na o Mr Mla, he k.naka haiolelo oia ij ka loole na.ona, a, ma he kannka maikai oia „„ ano apau „ o,a . p.ha loa a, . ka hnhn „o ka nanaia'o na pepa apau maloko o ka puolo. Mainul. o ,a ano o ua o Mr. Xila i kol.o iho ai na m.kai kra l,e hnna kek.lu a.a maloko o ka puolo a pu- a pepa pahā n O.a , hunaiu maloko olaila oia n„ na daimana a Mr' a °' e """ ' a ,OUa ia —•> "e hooiai.; mua a ku iho la me he kiaipuka la. ••0 keia ka mea a'u i makemake loa ai e nana," wahi a ka Imnanana Baida o ka ī ana aku ī ua o Nila-, i ka manawa i haule aku ai kekahi apana ]M«pa mailoko, aku o ka nui o na palapala ana o ka ho'omaholahola ana iho maluna o ke pakaukau. i ka manawa i hahae ue nī \ ka wa-hi j»epa inaloko loa o ka pu-a i silaia. Me ka pepa lahilahi loa i wa-hiia ai ia opr, a e kau ana no hoi i.ekahi maa kikohukohu me he koko la, a i hiki loa hoi ke ike pono

loa ia iho ia haukae o ka pepa maiuuli o ka ikaika o" ka iualauialaina ] e pa pono iho ana mahma o ia mea ia manawa, a he hiki loa ia To-! pina ke ike mai ia haukae me ia mamao loa no ona mai kahi aku o .ke pakaukau. j ( Me ke akahele loa hahae ae la ka lunanana ika pepa lahilahi e wahi ana mawaho, a wehewehe ae la i ka lopi kilika i nakiikiiia I ai ka aoao o kekahi buke pakeke, a i ole pahu waiho leka paha, elike me ia a ka Makaikiu Topina e ike-mai ana. I I Hnkalia no a hemo ae ka lopi kilika i hoopaaia ai ka pahu a i ' j ole buke pakeke paha, o ka helelei akn la no ia o kekahi mau pohaki: hnlali īuai na aoi<b aku a elua o ka huke pakeke a muu ana iluna o, . k<? pakaukal». * | "Auwp! Ke niau f)ofcrtKu-liilii a maoli ka hoi kena!" wahi aka I iMakaikiu Topina o ka hooho ana inai. "Jle mau daimana kena!" jwahi hon ann, me'ka pihoihoi n\ii. j "Ae; he mau daimana," i pane mni ni o Mr. Nila, ke kanaka i< j manaoia e ka lehulehu he hoopono a he hemolele, oia nae ka i loaa pono iho la e maopopo'loa ai ke kuhi aku nana i aihue na daimana,' a i ole iaia i hoounaia mai ai ua mau daimana la o kekahi hoahui ona ma Enelani, ka mea nana i aihue maoli. j "Me ka leo nui moakaka kela hooho ana mai a Mr. Nila, he leo o ka mea i piha i ka hoowahawa-ha ame ka hoonaukiuki; e kau ana, Ikona poo iluna a e puupuu ana no ]joi na lima mamua o kona uma-' '•uma. . " Ae, he mau daimana!" wahi hou ana. i "He oiaio ia au i olelo inai la, he mau daimana i'o no keia," i. pane aku ai ka ka hiki ole iho la iaia ke uumi i kona manao kahnha, a i kona ho'pu ana iho i kekahi mau puupuu dnimana ;he hnpa kakini paha ka nui, kau ae la ilunn a kokoke loa ae i kahi o, 'ka nialamnlamn. j j mokuna xvirr. ' | I Me ke kanalua ole ke olelo ne ua piha loa kii lnnanana ike kahaha j | i ka manawa i kau IbO ai lea ike n kona mau maka mahina o na poi haku e hulali ae ana mamua o kona alo o ka helelei ana iho mai na aoao elua iho o ka huke pakoke uuku. | 1 Aohe hiki pono ika Makaikin ike mai i ka liulali mai i kana wahi inai e ku ana ma ka puka., no ka mea, ma na aoao apau o I ( ia inau puupuu daimann na pepa o kela ame keia ano e mokaki ana ' iluna o ke pakhukau a ka Ahahui I. O. T. A. i I "Ae, he mau daimana!" i hooia mni ai o Mr. Niln me ka leo e ihoike maopopo mai ana i kona hoowahawaha, a i kekahi manawa e |hoike mai ana i kona hooheuehene a ku e loa i ka hana a na makai|kiu. —ae, he niau daimaua kena!" I Iloko o ko kn Makaikiu Topinn pihoihoi nui no elua n ekolu nianawa ana o ka hoopuka ana ae i kekahi niiiu huaolelo hailiili mn kn olelo Palani. Ia manawa aia ae ln iloko o kona noonoo o keia no «AA f iA imana a Wi,erilota » aihuoia ai no lakou ka waiwaiio he' 20,000 paona. I O na pmipuu (laiinana he hapn knkini n ka lunanana i hopu iho' ai ua waiho hou ia iho la me Ut\ tmi ae o na pohaku a hookonio hou i |ia īho la a pau iloko o ka huke pnkeke. No ka Lunanana Baida aole o.a he kanaka holona loa e hiki ole ai inin ke olelo iho o na pohakuī e waiho ana mamua ona he mau apann aninni wale no lnkou nkn he mau daimana oiaio, ' ' „ Ni J a hoo,oho niai - N ' au no anei keia mau dai™alu aka lunanana me ke kulon ana aku imua, me ka mau' no nae o kana paa ana i ka buke pakeko e waiho ann n.aluna o ke! pakaukau. "Aohe," wahi a ka Nila pane. "Iliki ana anei ia oe ke hoakaka mni i ke alahnle i hoen ...ni ni da T, ana I,oko 0 kou a lna,a, o l'oi o kau malama ana! " i iik i rio. ° " U,o t! n u P ? h ™ kt \ kil mai: " 1 110i a k» ai ia lunanana. j / ,oa ia " ke hoakaka aku i ke alahele i komo mai ai kena mau ilaimana iloko o ko u lima no ka manawa" wahi a ua o Nila ina uae e oluolu mai ana oe e kakali no iwakalua knmmaha lioia." ak„ ,kalua 'kumamiiha hora! Kahaha, i kakali hou aha ana aku hoi ia? i pane aku ai ka Lunanana Baida mo ke ano kahaha. <> % hoi) aole eoi aku, pela ko'ii manaolana." „ nn t" n e n 0 '!! m ° no,ana 6 loua mai ana kau pane iloko o ia manawn," a nole no au e ae aku ana e haawi nku i manawa hou ia oe. O keia no ka manawa kupono au e mai ai i ke alahele i leaa mai £ manawn U e ** °®' E 00 ° hoo P oko, e loa niai i kela ! Af . r \ :N ' ,a ' no KOU pono keia a'u e koi nku nei; e hoao oe e emi loa mai i ka manawa, No kela poe ma ka hale oihana makai ni " e aole o lakou haawi mai i manawa hoomaha no makou a fi»- ai ] : t n,uua ke baawi ak " l o iioakaka mai ai i kahi o ka loaa ana mai o nei mau daimana ia oe." owm, l kUra V ° L ko 0 nonoi ana akn ,a ia oe, oia keia a%e kauwa hana w ft V ,O nV h ° ° ae kekahi ma,nna ae A.h M," Nili ""° aU mala, ° ° lakou '" 1 P an * mai ai « } !° lk ,° k0 mai ' kpin manawa —aole ia he hana nni ma kon "O »1 l7: ? n,a, ; no me nex 18 1 ,oaa ai, ua lawa ia." =■ Xij a ' u '-* "'anawa, i noi hoomano mai ai ua o Mr. keia ' »'»«» l>ou :; "Aohe mea pohihihi iloko o kei.a ninnu, e oh, o hi nn.i oe V ,nai *?™nfipila # oTi "kei'a "Tmn' aku ai ka lunanana Baida. ' a ' 1 pam i-o;l īna Pola a^ le hiki ia ' u I;c hon aku i kekihi men ; H'. ?hTk;„kr„r :,. e «>. ° keTlh'r P r.„t a ~'a a°q 1"„ ? l»a ! b„„ ai „, „„ lia ' mea „i„ L 4i;tr^l«k" "Tn P n U °,I o 'i 80 anei 13 1 b , llnala m ® ka makl ,oa e Baida? hui an tl n n, raanao ia . 1 a ' hne na daimana> a i ole he hoae Ike L ST a [ a ' hue '. a , ia ia 5 k ° olna uoonoo ana. Hhna . , »ke me ka, olua i ike ai he pono. Ua noi mua aku nei au ! W1 ma \ X n)anawa 110 ' u e «ooiioo ai, iloko ona hon $ku a? i p"i- U i ll?ama C K loaa ana sa ' ll ka moa P° no a ' u c ha »a ai l-o nllin • -f ?a n °, ho ' ,a uke ho a>kaka aku ina mea a pau a ko olua pohihihi no ka mea e pili au a me keia waiwai e lon ole īho ai kekahi manao kanalua iloko o olua nou. koiko^wnl^oL ana r ia olu ? kc kali asa ia ia oh,a - a ole a'u manm hl . ■ \ m kfl " all,a ° 1,,a 1 ' ka haavvi mai ia '» 1 manawa hou a i manao hou, a i manao olua e hopu mai ia'u i Ke hlmr Wa ' • W . a ', h ° aku nei flu ia ' u '»><> nialalo oko olna mana. hewa'Lu i! 6 ak " *"a manawa no kou ha,,a kuhi' newa nou no kn lua o ka manawa, e Mr. Bai<la." Mi- °Vifo P - an if kok ° ° le aku oka hmanana Baida, i hou mai la o • 1 1• Nila i ka i ana mai: H^' U H n n?, ia mr ; "^. a '' a 'T e J'. 0 °, a0 iho olua ! lia «i»® niaHluni. ; '' P' „ ' . 1 hlu ak " ai. ia ohia e akahole loa ko oluakau ana mai i ko olua mau lima >maluna o'u. Auhea ka olua hTio p i k. T c i bild fia °i ua T ke hol>u mai ia ' u a lan:e ak " ma- ? k£ V° hooraa,u , aaa ? I hoike aku au ia olua ua nawalinawnlTwn !■ "i! "? " a ° a ?'' akahi n0 a " a ike iho la 1 kn ' u muialiwah, oia hoi ko'u ae wale ana aku no ia olua e konm wale ohia ia'uV' 1 ° " maU hana - E mai ana a,u,i ai ! a maa,ahl lo ? sa ' ia 11 » ke hana aku- iloko ona īmnuke kakaikahi loa, īna o kou makemake ia o ka hana kokoia aku o ia haua, i pano aku ai ka Luuanana Bairta. "O ka'u nae e hopohopo nei aohe paha ou hoomaopopo mai i ke ano o ka maua hana'i n6?!®ft!flatt}A. ;• «. u ku "O o ke kanaka i manaoia aia iaia ka waiwai i aihueia a mai°' ° ko ! )a ma,u '. na lo na. aku oia ua pepehiia a make maloko o e kaaahi i ku <mai ai i Panisa nei mai Larlana mai ma ka wanaao o nehinei. O ka waiwni i manaoia ai aia maluna o kona kmo aole i loaa aku. 0 oe, e Mr. Nila. kekahi o nā .kanaka i kau | i pu m»i ai maluna o kela leaaahi ua loaa iho la ia maua i nei manawa ma ka lua o ke nhiahi mahope iho o ka pepohiia ana o kela ( kanaka. maluna 0 ke kaaahi, a iloko o kau wahi i lmna ai i loa i t | iho nei na waiwai i manaoia ai ua aihueia e ke kanaka i "make i I ai maluna o ke kaaahi. j | . hou .' oka oihana makaikiu o 'Palani nei, ka poe a Topina nei ī komo pu aku ai a hana pu, Ife ,hanu niai nei lakou mahop« '■ o ka mehMi 0 ka'Wā nana i pepehi i kela kanaka, a ina no kou noike īa aku iq, lakou na loaa iho daimana malalo o ko« 1 malu, ī hoike aku au ia oe aole e piha ana na hora he awa'kalua-' Kumamahn inamua o liou noho ana aku iloko o ka halepaahao, aohe a lakon kali ana mai. Pehea keia i kou manao?" i j Xo ka hewa hea auanei Ir/.<ou e hopu. mai ai ia'u—no ka pepe- I , hikannka anei!" " I "No k;i aihue i na daiinann me ko owili pu ia mai iloko o ka hewa nepehikanaka. Oia la. i lohe oe." I "No ke aha! E hoohuoiia mai ana anei owau ko mea nana i - pepehi i kela kanaka!" | "Oia ana kou hopena, »na o Mr. Topina nei, ko'n hoahui ma ka hana, e kii aku ana ia lakou a komo mai iloko nei o keia rurai. Oia ana kou hopena, e Mr. Xila. a ke hopohopo nei au no ii hor i pena e loaa ana ia oe, no ;ka mea, mahina oka oleto ; ke i hoakaka oleia," alaila hoopa iho la ka lunanaua i ka puolo e waiho ana, "a e koiin mai ana maua e kahea aku i ko maua mau hoamakai Palani e hele īnai maanei: (Aole i pau.) -