Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 7, 13 February 1920 — He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu [ARTICLE]

He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

i | Knhikulii aku la o Miriama, nie ko ani ana o kona lima māi kekahi wah: a i kekalii, me iie mea la, ( ® 01010 okoa aku afta, o ka hapalua ; o na ulnlnau o Aferika, ko Koraka home e noho ai ,a e lo&a no oia inalaila, ke heleia aleu e huli. j ] " Pehea, e hiki ana no anei ia oe ke huli aku ahiki i kona loai anaf" I •* Aole i maopopo ia'u ka pololei ke hu\i aku nhiki i kona loaa ana, aka he hookphi a 'u mea e manaoio nei; 1 ua hiki. toa iaia ke huli mai ahlki i ko'u loaa ana iaia me ka īnaalahi 10a: , ' , ->- : \ j "Mahope ilio o kou hoakaka ana mai la. he hana maalahi na ko jKor.ika ka hele ana mai e huli ia oe, ua hooholo iho la ko'u manao, le hoi pli mai oe me a'u, aia no ko'u wahi i noho ai, ma keknhi wahi,| | nole i mamno loa mai keia kal\ua aku a kakou e noho nei. Ua hiki |i ka'u wahine ke nana mai no kou pono, a ke hana mai\hoi i na mM ] ■ apau e palekana ai oe. . Oiai oe e noho pu ana me maua, e hooikaika ( kakou e huli ia Koiaka, a ina no hoi no kona hoea mai, alaila e loaa iana oe malalo o ka malu o kekahi mau hoaloha, aole hoi malalo o kela mau kanaka lapuwale." j Noonoo iho la o Miiiama i kana mea e hana ai, me kona hoihoi 'ole nae i.ka hoi aku a noho pu me keia malihini, no ka mea aia oo , koua noonoo i na manawa apau maluna o Koraka. Oiai hoi o Mii i'ama e noho mumule la, aia pu o Tazana ke noonoo la iloko o ia manawa hookahi, no ka hiki ole iaia ke hookuu hookahi aku i kela j kaikamahine, e huli hoi noloko o ka ululaau, 110 ka huli ana ia Korakn, no ka niea he hana paakiki loa, na kekahi kaikamahine opio, ka hele.ann iloko o na ululaau i piha uie na holoholona ahiu. Alakai aku la o Tazann ia Miri<ama nowaho o ka hale, aia hoi na Paele a Mahina ke hoomakaukau inai la i ka lakou mau ukana, no ka ihaalele ana iho i kela kahna hoomoana, a ke ku mai la no hoi o Maibina, msl kahi mamao aJcu, me ka noke ana i ka namunamu, a o ia jka Tazana i kahea aku ai i kekahi o kana mau Paele, e hele mai iiiuua ona, me ka i ana aku: | "Kp makemake nei au, e hele aku oe e ninau i kekahi o na Paele kauwa a kela kanaka, maihea mni la keia kaikauiahine, a lakou i lnwe mni ai?" Ilooko aku la ka Paele elike me ke kauolia a Tazana, aolo no hoi i loihi aku, hoea hou inai la oia, a i mai la: " Ua olelo mai nei kela Paele, ua kuaiia keia kuikamahine mai ia , Kovuda mai, a niawaho ae o kela, aole he mea i niaopopo iaia, a u'i 'nianaoio au, ua kamailio mai oia i ka mea oiaio wale no. Ua hoike I pu mfti nei oia, he mau kanaka ino loa keia, me ko laua lawolawe ana i i kekahi mau liana lapuwale i maopopo ole i ka laua mau kauwa. 'Ma ko'u nianao maoli, he mea pono e pepehiia keia kanaka a make, i ole ni oia e lioomau akn i kana man hana hoopilikia, maluna o ka poe e kaa aku ana malalo o ko laua mana." "Ae, ua kulike no ko'u manao ine kou, ina aole i hanaia kekahi kanawai hou, no ka poe e noho ana ma keia hapa o ka aina. Ina iloko o na la kahiko aku nei i hala, pela ka loaa a.na mai nei o keia kanaka, e hoopilikia ana i keia kaikamnhine, aole loa he mpa nana e hoopakele ae iaia mai ka make mai," i pane aku ai o Tazana, me ka leha aiia aku o kana nana ana ma kahi a Muhina, e ku mai ana nana i kona poe kanaka. Noho iho la no o Tazana me kona poe kauwa, ahiki i ka hala.ana aku o Mabina me kana poe kauwa, ma ke kukulu akau o ka aina, ia wa i koi hou aku ai oia ia Miriama e hoi uo koua wahi e nolio ai, eia une, aole he maliu iki aku o ke kaikaniahine opio, aka ke koi ' paakiki la no oia, e hele lakou e huli ia Koraka. Tna paha he lyinaka okoa aku keia, pela ka paakiki o keia kaikamahine, aole he hoolohe aku i na mea nona e pono ai ,iua e hookikina okoa ia mai ana oia, a i ole. e hoopaaia 'ana paha na lima i ke konla a malalo o ka mana o na kanaka Paele, e laweia aku ai o Miriama, ahiki i kahi o Tazana i noho ai, aole noe j)ela, he kanaka oluolu o Tuzana, īhe ka pilia akamai no hoi, nolaila ua ae aku la no oia i ka manao o Mtriamn, e hele lakou e liuli ia Korakrt, oiai nao, ho mau hana lioolaluu wale no kela ana, no ka hooluolu ana aku i ko Miriania nianao. I a kamoe pololei aku la ko lakou alahele no ke kukulu hema, mai ka hoomaka'uka'u mai o Minauia, ahiki i kona hilinai piha ana aki\ maluna o keln kanaka malihini, me kona hoohnlike nna no hoi iaia,| n-e knna Komkn, ka oluolu, ame ka haua mai i na mea apau nona 9 i'ono ai. Ke hele nei lakou i ke ao ame ka po, a oiai aia kahi e TaznriH i noho m: ma ke kukulu hikina ke hoolalau wale la no oi;t ma ka hema no k.'kohi mau la, a mai ka homa ae kg pii ana no kn hiklna, a nia ka elima o na. la o ko lakou hoomau ana i ka hele, hoeia akn ln lakou nei ma kekahi kula nui oneanea, e huli pololei aku aiui i kahi o ka , hale o Tazanu i ku ai, a ia Miiiamu e nana aku la i kela knuhale, , ua hele maoli oia a piha me na manao kahaha, no <ka nkalii no ?i ike i ija kauhale i knkuluia, ma ke ano o na kanaka Pelekane, aolo hoi dlike ine na kauhale o na Arabia amo na kanaka Paele. " Eia kakou ihea?" i ninau ae ai o Miriama ia Tazana, me ke ku- : hikuhi ana aku o tsona limn, i kahi o na kauhale ku mai ana. " Ein kakou i ko'u wahi," i pane mai ai o Tazana me kn leo olu* olu. " Ua nni okoa na la a kakou o ka huli ana i ko 'Koiaka maloko o ka ululaau, aole nae ona loaa iki ia kakou, a oiai ua kokoke loa kakou \ ko'u wahi, nolaila o ko'u manao, e hoihoi aku au ia oe e noho me ka'u wahine, a na ko'u poe kanaka e hele aku e huli ia Koraka, a ina no hoi no kou loaa mai iaia, he pomaikai loa kela, maniua hoi o ko kakon pono hele wale aku no iloko o na ululaau." "Ke hopohopo loa nei an, iua no ko'u noho aku ma ko oukou wahi, e hiliia mai ana au, elike me ka hana a ka moi o na kaūaka Arabiu, kuu makuakane ia'u. E hookuu mai oe ia'u e hoi aku nolokq o ka ululaau e noho ai, ua oi aku ko'u palekana malaila mamua o ka noho ana iwaena o na kanaka ili keokeo elike me kou ano, a o kekahi kumu no hoi o ko'u kanalua, no ka noho pu ana me oukou, aole loa e manao mai ana o Koiaka, e loaa au iaia iwaena o na kauhale o na kanaka ili keokeo." " Tna oe e noho ana me a'u, aole loa oe e liiliia, ua ike pono no hoi oe iloko o na la. a kakou i hele mai nei, aole o'u hoopilikia wale aku ia oe. Owau ka haku nona keia wahi, a o ka poe apau e noho ana maanei, aole loa o lakou pepehiia aku. He oluolu loa ka'u wahine, ina no kou noho pu nie ia, e ike auanei oe, ua like pu oia me he makuahine la nou, a no Koiaka, e kakali kakou me ka hoomanawanui, malia 0 hoea mai no oia, no ka mea ua hoouna aku au i ko'u poe kanaka • ma na wahi like ole oloko o ka ulul/iau no ka huli ana iaia." " Ke kanalua loa nei au, no ka loaa o Koraka i kou poe kanaka, no ka niea aole loa oia e waiho mai ana i kela poe, ina no ko lakou halawai pu i kahi hookahi, aka e pepehiia mai ana lakou apau i ka make; nolaila e liookuu mai oukou ia *u> e hoi au e hui pu me kuu Koraka!" me ka luliluli ana ae o ke poo o Miriama. " Mai paakiki kuhihewa oe e ke kaikamahine, he hana niaalahi nou, ka hoi hou ana akn ihope, no ka mea ma ka po mua loa au e noho hookahi ai' maloko o na ululaau, e pau ana oe i ktt āiia e ria holoholona ahiu; a o kou manao ana e loaa o Koraka ia oe, he manaolana j>oho wale no ia. ( E ae mai oe e noho pu mai me makou, malia o hoea no hoi i ka manawa e loaa ai o Koraka, o ka <pau ae la 110 ia o ka .pilikia me ka maalahi loa, niamua o leou onoupoo ana aku iloko o ka poino i maopopo loa e kau okoa mai ana no imua ō kou alo. "Aole anei, owau ka mea nana i hoopakele ae ia oe mai kela mau kanaka ino mai/ Aole anei ua hoikeike aku au imua ou, i ko'u lilo ana he hoaloha nou, iloko o na la eliiAa aku lu i hala; e mau aku ai no ko'u noho hoaloha ana nou, ahiki i ka loaa ana o Koraka? E ae inai oe e noho pu me makou, no kekahi mau pule kakaikahi wale no, ahiki i ka loaa ana o kekahi mea pono, e hana aku ai nou. O ka hookuu ana aku ia oe e hele hookahi iloko o ka ululaau, he hana jku ia i ka lokoino, no ka> mea he wahi kaikamahiue uuku wale no, i loaa ole ka niakaukau ame ka ike, i ke ano o ka hele ana oloko o ka ululaau, e palekana ai mai na holoholona ahiu mai." ( j No kela muu olelo a Tazana, ua noke ae la o Minania i ka akaaka, |me ka i ana uku: "*IIe wahi kaikamahine uuku i'o no au eia na*'l- - o ka ululaau kō'u bo&e, o ko'u makuahine ia ame ko'u makua-l kane. Maloko o na ululaau, ua'oi ae ko'u palekana, inamua o ko'u • 'noho pu ana me na kanaka. Aole loa o'u maka'u i ka liona, a i na holoholona ahiu paha apau, ua oi aku ko'u niaka 'u i na holoholonā [liilii, mamua o na pilikua o ka mea;pe-Mki 'u ke ike aku ia lakou, ke lohe akn i ko iakou hele ana mai.'a' honi aku i ■ paha i ko lakou hohono, nolaila e pinana e ana au iluna'o na kumu-l laau, maniua o ko lakou hoopoino ana mai i ko'u ola. | "Oiai hoi, aole no i mamao aku kou inau kauhale nioi na ululaaū ' • mai, a ke noke mai nei hoi oe i ke koi ia 'u, e noho pu aku me ofe,' malia paha he oi aku ia o ka pono, e kakali au ma kou wahi, ahiki 1 ka hoea ana mai o Koraka." • I j "Ua hoohauoli loa mai oe e Miriama i ko'u manao/' wahi a Ta-• '■ 7.ana, me ka hopu ana mai ma ka linA o ke kaikamahine opio, a ala-' kai aku la no kajii e waiho inai ana kona mau kauhale ma kekahi aiiia hanai holoholona nui. ' j 1 Oiai o Tazana ame kona poe e hookokoke aku ana i ka hale.ua ike mai la na ilio he nui ia lakon nei, a hoomaka uui. mai la e holo imua me ka noke ana i ke aoa, elike no hoi me ke ano mau o na ! ilio, i ka wa e hoea akn ai o n«i kanaka, aka nao. i ka manawa o • mau ilio i hooniaopopo inai ai i ko lakou kahu, ua holo mai la me ka i lele ana y iluna ona, me ka honikeini pu ana mai ia Miriama, aole nae '

ia h« Hiex uo uu k»ikaiualiiu« nei e uiaka'u aku ai, ike aole e hoopilikia wale naai ana kela mau ih«iaia f ehke nie. kn hoopilikia ole mai i ke kanaka ili keokeo ;tme na Pa el ®' I ka hannhanu ana mai nae o na ili,« i ka īli holoholona, e ana ina ka puhaka o Miriama, ua no*e mai la lakou i ka nu ?" ,u » aole nae ia he mea no Miriama e nu ka'u ai f aka kau «ho la kona mau o na poo o kekahi mau 'iho elua, a hookomo oKoa ' aku la i koua mau lyna maloko o \e kala, me ia uo oia i hoomau aku ai i ka hele ana imua, ma ka aeao o Tazana. Aia hoi maluna o ka lanai o ka hale, e noho mai na o .lene, ka wahine aloha a Tazana, a i ka ike ana aku a Miiiama mia ua auo pipika ae la kana hele ana, a i sku In o Taiana iaia, ma ka pane ana aku: "• . • i , ''Aole au mea e maka'u ai, o kela ka'u wahine, alaila ino niai Ja o Jene ilalo no ka hui pu ana me Tazana, me ka honi ana aku uo hoi 0 Tazana i kana wahine me ka puili ana mai iloko ona, alaila hoolauna aku ln oia 'ia Miriama, me ke kamailio ana tiku i kaua wahine ma ka olelo Arabia, i kā i ana aku: "0 Miriama keia e kuu aloha," wahi ana, a hoomaka aku la .oia e haha'i i ka moolelo o ko kaikamahine opio elike me kana mea i hoomaopopo ai. Ke nana la o Miriama ia Jene, me kona ike ana aku, he keu maoli kela a ka wahine u'i, me ka oluohi hoi o kona inau ano apaU, a i ka lohe pono ana mni o Jene i ka mooielo o Miriama, ua apo mai la oia ma ka a i o ke kaikamahine opio, a houi pu mai la no hoi iaia, me ka hoopuka ana mai i kela mau olelo: "E kuu kaikamahine, ke hookipa mai nei au ia oe me na manao maikai," ia wa i»hoopili aku āi o Miriamd*i kona poo iloko oka umauma o Jene, a aku la i kona mau waimaka, o ke aloha, ine he mea la, he makuahine ponoi loa kela noua, ua lilo hoi kela mau waimaka i hookaheia aku, i mea hooluolu loa mai iaia, no kn mea, o keia ka makamua loa o kekahi mea i kamailio aku iaia i na olelo oluolu, a koe wale no kona makuahine ponoi, ana e hoomanao la iloko o kona wnhi wa liilii, i ka hana aku elike me na mea a keia wahine e hana aku nei iaia. O keia iho la ke ano, o ka oili ana mai o Mir!ama mailoko mai o ka waoakna ahiu o Aferika, a i ke ao molamalama, me ka nolio pa una uku me Tazann luno Jene, e kapa ana hoi ia lana he mau makua nona, aka nae, aole no e pau na hooiuanao aua no Koraka, aka ua ae aku oia e noho me kt>la mau mea, no ke kakali ana no ia, o ka hoea aku o Koraka i kekahi la, o koua haalele no ia i kona mau makua thou, a pili aku me ke kanaka hookahi wale no ann i nana aku ni, o kona kokoolua ia no na manawa apau o kona ola ana. MOKUNA XV. Ua haalelo aku kaua e ka makamaka heluhelu ia Koraka, ma kela o ka, hoao ana e hoopakele ae ia Miriamn inai ka mana mai o Kovuda, a loaa pono ai oia, me kona hakakn ana me na kanaka Paele, ahiki i kona haalele okoa ana, a holo iloko o ka ululaau, me ka hele o kona. kino a manumanu me na palapu, he nui, me ko kaumaha luuluu hoi o kona noonoo, no ka hiki ole ana iaia ke hooj pakele i kana Mii'iama. laia i haalele aku ai i na kauhalo o na. kanaka Paele, ua kamoe pololei aku la kona alahele, no na wahi ana o ka haalele ana iho i na y;orila, ua hele no hoi a ke kakahiaka o kekahi la ae, loaa aku la na gorila ia»a, ua kaa e ma ka aoao o na gorila ka ike iaia nei, no ka mea aia o Korakti ma ka aoao makaui, a ku nui iho la i kahi hookahi, me ka hoakoakoa ana mai ia lakou iho, ia wa i oili inai ai ka moi i> ua gorila imua, me ka liele ana mai a poaipuni ae la ia Konika īio kekahi mau manawa, me ka hoonunulu ana i kona leo, n ia wa « poha aku ai ka leo o Koraka i ka pane ana aleu: 4 < Owau -tjo keia o Koiaka, 4a mea nana i wehe ae ia oe mailoko mai o ka uimi ana kanaka ili keokeo. He hoaloha au no oukou, aole he enemi! " . ' "Ae.ke ike aku nei ko'u mau maka, o Koraka i'o no o?, aole he mea e aku, nolaila he hoaloh» oe no-makou, a e lilo oe i inea noho pu īwaena o makou, a i hookahi ko kakou hele like ana e hahai holoholona, a e ku aku a paio like i ko kakou mau eneini," i paue mai ai ka moi o na porila. 1 1 u'*°l c i eia ke n°ho pu aku me oukou, a hele like i ka 11°;! n° ° ona ' 1 hoea-ma! . nei aa » no ka ike ana aku imua o Minama e na kanlaka Paele, aole o hiki lnnS/j • n v V ? koopakele ae mia mai ka mana mai o kela poe kanaka O Koraka ka mea nana i hoopakele ia oe mai na kanaku īli keokeo niai; e hiki ana anei ia oe ke lawe mai i kou poe kauaka, kokua ia Koiaka, ma ka hoopakele ana ae i kuu Miriama?" inin„ « £ amaail ? a . m . akou ,! " tt kai ? aka he nui kn lakou mau laa.i u U ' I . n ® k,no 0 ko ' u P oe kanaka a pau ika make. He poe kauaka ino loa kela poe, he hana naaupo paha nā makou ka hoontan!l!V ,mU M ° V iake Ina laau ana Paele! " wahi a ka moi o na_gonla, me ka manao kanalua no ka haawi mai i nu kokua ana ia Komka e hoopakele ae ia Minama. La hiki i o , na Paele ke hoopoino mai i ko oukou mau ola "i kahi mamao, alin ma kahi kokoke aole loa e hiki i kela mau laia loloa ke hoopomo mai i ko oukou mau ola. He niuu nu ki m knna ka .H keokeo ma kou man.wa ( aku ni he he io Ko?akn a t * Pa , ele ' l ma kela maD « w » hookahi uo, a i'na i hob >o Koraka, me ka nana ole aku no kou pono, penei. aia 0 e maloko k halepaahao ana kanaka na laua i hiolilo ia o pi« i^ko« k! umu." Hoopouiuiu ae la ka moi ona gorila-iaia iho mo ka wa'u wa u ana ao ī koua poo, nana aku lu o Koraka', maluna o ni gonla o ae, ata JjQi ko lakou mau maka ke ho niwi mo.' i i ' ° ''°oS poe kanaka, uolaila o ko'u manao ™ e kii wl me kc,a hookahi ko kakou hele like ana aku i'kokua i/w» P i? e ' .* ' b ko kauka'i ana aku i kela noe Wsio • \ u- na ae ' no ka mf,& hoolalau wale no ia, o hala auanof kn J ®amao loa, he hana pakele ana mai ia Minama, no ki mea £° ka . ho °- ke ano ona kanaka Paele, he elua ihm aU? '• Uft kamaa,l »a i kaikamahine opio, ina aole no kona pepehiia a make a a n ifl-! na,Una °, ke ia mai ana oia e na Paele." F J make, alaila e ai okoa wa kupono loa, ai ka hoeaT. i,aU a ' L h ° m °" koke »■>« kakou ik„ ai nialuna o k'ola P oe, n,« ka hoihākalia h™ '•'! ' lelo ak " fo ka maka'u ona Paele e hoomaka aoa 'akou » 'Al' ° onnn< ' i eku mai a hakaka me kakou Ika J mc ka » a ole ho 0, oko kakou manawa auinei ia f kom» "i, Pa " al , f ela '' oe '< hale »o ka huli ana ia MiHama a '. ' lok<> »" a kaulī; r „t a k^7i; k t k ii n ° a p" ; ka •— hon inai ai ka moi ona gorila? ® ® k ° kua aku ia oe »" 1 I>ane >e . ,ua .kakaikaM iike mai ai nn gorila „ i ke)a k ? , ook ' ki ' | a ana ak'i ama '. nolaila *ae" okoa aku Ja oia i i5, 1 enaae ia Miri kokua hott, noiaiia" hioholo Iho la ka mi*! 7 "***?• • kii « ,mau goV,la piiikaa » ae, o \akiu ka e £~"*• >*"• l " kahi gorsla ilana o ka nuu n « ka'&.h.* P hele e k,i i «a uui o » , Xo » L ana 11 ° Koraka »e'lakou. ' aku la lakou i kekahi Vula 'oneanea hJ w ?• °i a . 0,0 na Hoea ke ike la oia ikā n«rii o£, na P l' # 8 ana 1 h * 1 * ole ai • hoapapaa >ale ai, he liookahi mea nui iL? T e ao,e ana manaw.i o MiHama, mai na Pāele mai ° & noo ° o0 ' oia «o Oiai aole he uluraau kokoke mai ' I \ , maolii ka hel ? na ona gorila ike kuH° «? ua ulolohi *Ahi loihi, ia wa i hoomaka ll' aka " ao hala ana o Tsahea ma ke ano oka laknn k'iw'i aku ni kekahi mau coriln «• .1« kēkahi leo *>hi iho, a ak ,aku aj ka hele ana a "?• l a Wa 1 hoopolilel ma, a, mu kahi ka uiulaau. °ka leo bo « iio «a i pa-e ka he ? e '. aia maM^hetua?i°oW aku ° Koraka n ' a ' « Tnanaw!a ~ !?° r, n la ' a,a P a,,a " ia 'kahi onh haneri a niaoJ * 0 k ela puulu |He nonanona maou ke ano oko lakou nl l 00 P aha ' D0 k * mea i.I ke kokoke loa ana mai onn • i ana imua, ma e hele akii aua, ia w a i o ili aku ai r ° n M >Un * kai 'i a Koraka aoao ™ ai » a1 Ha hiii ana <, ua mau m<yi ° a - ni( V oua * ors, a o kekahi li pooo ana o kekahi i kek«>!- * hookahi » « niahop.. ai kekahi ik a poohiwi x, kekahleuU I,ia , Wa 1 ™ Wa'u ak-« rk£ a vi- V moi 0 na o ka 1h«1* * ° DA gori,a » a,ai,a raka, ike ano o lakou huaka'i a i i«k ana ak " me Ko jna mea e kamailioia an», ia wa i'oiH ? 8,,a aku 0 Koraka i 'ai ka .ike ana mai o, oa «orWa ml,;?°- aku ai oia* ak« ana imua ; pihoihoi, me. ka n?ana.o okoa iho no o'l».^^ ll,a J oa ,akou »»e ke t V.ooa kipo e kela, poe gorila aole „„ n Koraka » * haehaeia mai «„;• .no iririam. kana • hopohop,, la (~» „* k»n n " lk ?' u "«"a ilio, nk, j lnPo "««pakele ae kaiLmahine „,"o 6 ' » to,,# '»••« 1 "' (Aol« i p|u.)