Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 9, 27 February 1920 — Page 4

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA

 

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

 

POALIMA

 

HALA KA MEIA JOSEPH J. FERN

 

            Ma ka haalele ana mai o ka Meia Joseph J. Fern i keia ola ana ma ke ahiahi o ka Poalima aku nei i hala mahope iho o kona hakoko ana mawaena o ke ola ame ka make ua waiho iho oia mahope nei i na haawina o ke kaumaha ame ka luuluu, maluna o kona ohana ame ka poe apau i kamaaina iaia ame kana mau hana.

            Ma ke ano makaainana a he kanaka Hawaii, o Joseph J. Fern kekahi o na kanaka oluolu loa, me ka ike mai ka mea kiekie ahiki aku i ka mea haahaa loa : e kokua ana i ka poe nele a pilikia e hoea aku ana imua o kona alo, in a no ua kamaaina oia ia lakou, aole paha ; ua pililipaa loa kela ano oluolu a lokomaikai iloko on a o kela mau hana nae ma kona aoao, he kiahoomanao poina ole ia iloko o ka noonoo o ka poe apau i haawiia aku na kokua ia lakou e ka Meia Fern.

            Iloko o na hana kalaiaina aole i lilo kona kau ana aku ma kekahi kulana kiekie a hanohano i kumu nona e nanakee mai ai i ka poe haahaa aole loa pela ua nana mau aku no oia ia lakou me na maka oluolu a ma na hana apau i hiki iaia ke haawi aku i na kokua ana aole oia i hoohuli aku i kona kua ia lakou, aka ua hooikaika aku oia ma na ano apau e haawi aku i mau hana no lakou e pono ai he keena piha mau ia kona e na kanaka mamuli o ko lakou nana mau aku iaia, he mea i loaa na manao makee no lakou; nawai no e ole kona aloha ia ua ku maoli no kana mau hana i ke aloha hoa kanaka.

            Ma ke ano he meia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua nana aku keia pepa iaia ma ke ano aole oia ka mea kupono ma kela kulana aole no kona lilo ana he Demokarata aole no @@@ no he ku-e maole aku iaia : aka no ka makee iloko o keia pepa i kanaka naauao a makaukau maoli ka pono e kau ae ma kela kulana : pela wale no e loaa ai na mahaloia no na Hawaii ; aka nae o ka lehulehu ke kuleana ma ka wae ana ame ke @oho ana i ka lakou meia i makemake ai, ka mea @ana i hapai ae ia Joseph J. Fern a kau ma ke poo i ke aupuni kulanakauhale ; he mea no na na Hawaii e hauoli ai ma on a la mamuli o kona mau ano oluolu ame ka pololei o kana mau hana ma ke ano he meia elike me ka makaukau ame kahi naauao uuku i loaa iaia.

            He mea kamahao no ke hoomaopopo aku i kona moolelo kona pii ana mai ke kulana haahaa mai e hiki i ke kulana kiekie, i hiki ole i ka poe naauao @e alualu aku ; he hookahi nae kumu nui loa o ka hiki ana iaia e kau ma kela kulana kiekie mamuli no ia o kona mau ano oluolu kana mau hana maikai, ua lawa ia no ka ume ana aku i na manao mahalo o ka lehulehu nona, me ka nana ole ae i kona kulana naauao ; he haawina a'o kupono loa nae keia ia kakou na Hawaii, o na manao oluolu, o na hana maikai ame na hana kokua he mau mea ano nui loa ia e loaa ai na hoaloha lehulehu na lakou e hapai mai i ke kanaka a kau ma na kulana kiekie i kekahi manawa.

            Ua hala aku la nae oia, ua pau kana hana ma keia ao o na hoomanao ana nona ua kukuni paa ia aku ia iloko o ka noonoo o kela ame keia kanaka Hawaii, kela ame keia haole, Pukiki, Kepani ame kekahi mau lahui e ae e noho pu nei me kakou ma keia kulanakauhale ; o ka keia pepa e iini nui nei, a hoea mai i ka manawa e malamaia ai kona hoolewa ma keia Sabati iho, e hoike ae kakou, ma ka hana, i ko kakou minamina nui nona, ma ke komo p@ ana aku iloko o kona hoolewa.

            He mau ahahui lehulehu ka Joseph J. Fern i lilo ai i lala ; in a paha he lala ku maikai oia, a ku maikai ole paha, e waiho ae ia ninau mahope, o ka mea nui, e hoohanohano kakou i kana huakai hope loa ma ka honua nei ma ke ano he poe Hawaii kakou apau a ma ke ano no hoi o ko kakou meia ia, ka mea a na kanaka i kapa mau aku ai ka "moi ku'i o Hawaii nei."

 

KA MEIA HOU O HONOLULU NEI

            Ma ka hookiekieia ana ae o John H. Wilson mai ke kulana enekinia kalana ae a i ke kulana Meia no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua wae ae ka papa o na lunakiai i kekahi kanaka kupono, no ke pani ana aku i ka makalua i hoohakahakaia iho, mamuli o ka make ana aku nei o ka Meia Jos. J. Fern, a keia pepa e manaoio nei, ua hiki i ka Meia Wilson ke hoopiha i kela kulana me ka makaukau, a na mana koho o keia kulanakauhale e loaa ole ai na manao mihi, no ka mea a ka papa lunakiai i hana aku la.

            Ma ke kulana  enekinia no ke kalana, ua hoikeike mai o John Wilson i kona kupono me ka makaukau ma ia kulana, iloko o na mahina kakaikahi wale no o kona lawe ana ae i kela oihana ; e hoike mai ana hoi, aole oia he enekinia ma ka inoa wale no aka he enekinia ma ka inoa ame ka hana pu.

            Oiai nae, ua kaokoa loa keia kulana hou ana e paa aku ana mai ke kulana enekinia kalana mai ; e lilo ana nae kela ike ame ka makaukau enekinia i mea kokua nui mai iaia, ma ka hooholo ana aku i na ninau ano nui e pili ana i na hana hou o na alanui ame na alahaka ; a o kela makaukau i loaa pu iaia ma ka lawelawe oihana ana kekahi mea nana e kokua nui aku iaia ma keia kulana hou ka mea i loaa ole i ko kakou meia mua aku nei i hala.

            He ekolu makahiki okoa a oi a ka Meia Wilson e noho poo ai no ke aupuni Kulanakauhale a Kal@na o Honolulu nei, ua ili iho ke ko'iko'i maluna ona ka hoikeike ana mai ma ka hana i kona kupono i'o ma ke kapae ana ae i ka paani politika, mahope o kona kua, a kukulu mai imua o kona @lo @ na noonoo akea apau, no ka hooko wale ana aku no i na hana e pono ai ka lehulehu, aole hoi no kekahi puulu kakaikahi wale no.

            He mea oiaio, he uuku loa ka mana a ke kanawai i haawi ai i ka meia o ka mana piha aia no ia iloko o ka papa o na lunakiai ; aka nae he kuleana nui kona, @like me ka ike ame ka makaukau i loaa iaia maluna o kekahi mau ninau ano nui, ame na hana i pili aku i ka pono o ka lehulehu, e hoohulihuli ai i ka manao o na hoa o ka papa lunakiai ahiki i ko lakou ma@u ana aku ia mau a o ana.

            Ua lawa kakou i ka paani politika ana, ma ka pahu baloka, i hooholoia ai i ka ninau politika, i ka noho ana ae ma na kulana i kohoia ai e ka lehulehu, he kauwa na mea apau na ka lehulehu ; o ka lehulehu e nana mau aku nei, o ia no ka lawelaweia mai o na hana kaulike aole o na hana kapakahi, a oiai nae, he mea ka Meia Wilson i kohoia aku e na hoa Demokarata o ka papa, aole no ia he mea a kaokoa ae ai kona kulana lawelawe hana, mai kona kulana ae, in a na ka lehulehu maoli oia i koho aku.

            He mea nae na makou e hauoli nei i ka oili okoa ana ae nei o ka Meia Wilson, a hooia mai i kona lawe ana ae i keia kulana hou, aole ma ke ano he mea hoonani wale iho no, ma ke poo o ke aupuni Kulanakauhale, aka e hoikeike aku ana oia imua o na mana koho o keia kulanakauhale, aole wale no he meia oia ma ka inoa, aka ma ka hana pu kekahi.

            Ma ka aoao o ke Kuokoa, ke haawi aku nei ia i kana mau hoomaikai ana i ka Meia Wilson, me ke kalokalo pu ana ae, e alakaiia kona au hookele aupuni, maluna o ke kahua o ke kaulike ame ka hoopono, a e ukaliia mai hoi ia mau hana apau me ka holomua!

 

KA NINAU OLOHANI O NA LIMAHANA MAHIKO

            Ua ma'u keia mau la e nee nei imua me ka loli ole o ke kulana olohani o na limahana o na mahiko o ka Mokupuni o Oahu nei koe wale no ka hoi hou ana o kekahi poe Pilipino i ka hana me ka haawipio ole o kekahi aoao i kekahi, aka e ku aku ana na haku o na mahiko a paio me na limahana olohani ahiki i ke kaa ana o ka lanakila i kekahi o ka hoea ana mai ia i ka hopena o ka ninau olohani ma na mahiko o keia mokupuni.

            Ma ke Sabati aku nei i hala, mailuna mai o ka awai, i haiolelo mai ai ke kahunapula o Kaukeano, ka Rev. Albert W. Palmer, no kekahi alahele kupono loa e laweia ae e ka Ahahui o ka Poe Kanu Ko ame na limahana olohani, ke alahele a na makaainana noonoo akea apau, e kanalua ole iho ai ke apono ana aku, pela wale no e hoea mai ai i ka pau ana o keia olohani, a e hoea mai ai no hoi i ka loaa ana o ka noho lokahi ana mawaena o na haku ame na limahana ma keia mua aku.

            Ma ka manao hokakaka o keia kahunapule, e hoopau loa na limahana olohani i kapa ia lakou iho he mau lala no ka hui uniona o na Kepani, ame na Pilipino, i ka olohani ana a e hoi lakou i ka hana o na mahiko ; alaila hoala ae a kukulu i mau hui uniona ponoi no lakou iho, me ke komo o na limahana o nalahui like ole e noho hana nei no na mahiko, ke manao nei makou, ua makaukau loa na haku mahiko e haawi aku i na apono ana i na ahahui o kela ano, a e loaa ana na kukakuka pu ana i @a aoao a elua, ma na ninau apau i pili aku i ka ukuhana o na limahana ame ke kulana o ko lakou noho ana ; aka o ka hoala ana ae i ka hui uniona malalo o na alakai ana a kekahi poe kakaikahi i lihi kuleana ole aku i na hana o na mahiko, he kuleana nui ko'iko'i, ko na haku mahiko, e hoole mau loa aku ai i na koi a na hui uniona o kela ano, mamuli o na kumu maikai loa, ua hoalaia ae keia olohani malalo o kekahi mau ninau kaokoa pili lahui.

            Ke mahalo loa nei keia pepa i ke alahele a ka hui kaa uwila o ka hoopau ana i ka pilikia i ala ae mamuli o ke koi hoomahuahua ukuhana a kona mau limahana, mamuli o ke kohoia ana o kekahi aha kukakuka maiwaena ponoi ae o na limahana o ka hui kaa uwila, me kela aha kukakuka wale no e kukakuka pu ai na lunanui o ka hui, me ka nana ole i ka hui uniona : malalo o kela alahele hookahi, aole loa o makou kanalua iki, no ka ike mai o ka Ahahui Kanu Ko, i ke kupono maoli o ko lakou iho ana mai ko lakou kulana kiekie mai a kuka@ua pu me na limahana, ma na ninau apau i pili like i ka pono o na aoao a elua : a na limahana e hoomaikai ai, no ko lakou lilo ole ana i mau meapaahana na ka hui uniona.

            I ka nana aku iloko o keia manawa, ua kuhihewa loa ka manao ana o na alakai o ka hui uniona o na Kepani ame na Pilipino, no ka hiki ia lakou ke hoohoka aku i na on a o na mahiko o Oahu nei, no ka mea ua nui okoa na limahana e lawelawe nei i na hana o na mahiko i kela ame keia la ; a ke mihi nei kekahi poe limahana i ko lakou komo ana iloko o ka hui uniona, o ke alahele wale no e pono ai i na limahana olohani ke hooko aku iloko o keia manawa, a lakou i ike iho ai, i ka hoohokaia ana o ko lakou mau makemake, o ia no ka maliu ana aku i na hoakaka a ka Rev. A. W. Palmer, no ko lakou haalele ana aku i kela hui uniona, a hoi ae i na hana o na mahiko, me ka hoala ana ae i ahahui ponoi no lakou iho, ma o kela ahahui la, e loaa ai na kukakuka mau ana i kela ame keia manawa, me na haku mahiko, no ka ninau ukuhana, ke ano o ka noho ana o na limahana ame na ninau ano nui apau, i pili aku i na limahana ame na haku hana.

 

            Mai hoopalaleha iloko o keia manawa e pahola nei o ka ma'i flu iloko o keia mau la! E lawe i na kulana makaala apau, ma ka noho malie ana i ka hale, i ka wa e ikeia ai na helehelena maopopo loa o ka hookau mai o ka ma'i maluna o ke kino, a e hoomaka koke aku i ka hoomaemae ana i ke kino, ma ka hoonaha ana, ame ka hoopulo'ulo'u ana, a lawe mai i na laau hoopau fiva apau. Iloko o ka wa lahilahi loa o ka ma'i, ka maalahi o ke kinai ana mai waiho a nui loa, o lilo auanei i hana paakiki ka hoola ana i ka ma'i!

 

Nuhou

            Kuwaho

 

            WAKINEKONA, Feb. 25. -- Ua hoo@@aia aku ka waoia ana o ke kokua kakauolelo o ke aupuni Wm. Phillips i kuhina Amerika i Holani ame Luxemburg i ke @enate @o ke apono ana mai, e ka Peresidena Wilson ma ka la aku la i nehinei.

 

            SAN FRANCISCO, Feb. 25 -- He mau olelo hooholo e hoakaka ana i ka makemake o 1000 Bukini e noho nei maloko o Kapalakiko e hoihiia aku i Rusia ka i hoo@naia aku i ke keena aupuni, i ke komisina @ ka oihana hoopaelimahana a ia Ludwig C. A. K. Maertens, ke kanaka i kapa iaia he kuhina Rukini i Amerika.

 

            LOUISVILLE, Ke@., Feb. 25. -- Ua hoopa@ia e ka aha hookolokolo federala i nehinei kekahi hoopii e ku e ana i na akena federala e hoao ana i na kanawai federala hookapu waiona, me ka haawi aku i ka ae e lawe aku i ke kumu hoohalahala imua o ka aha kiekie.

 

            WAKINEKONA, Feb. 25 -- Ua manaoia ma keia la e kakauinoa ai ka Peresidena Wilson i ka bila e hoolimalima ana i ka aina aila. Ina aole i keia la ma ke aumoe iho paha o keia po e lilo ana ka bila i kanawai.

 

            WAKINEKONA, Feb. 21. -- O na huahelu mua o ka helukanaka hou @a hoolahaia ae ma ke akea maanei ma ka po nei, he 10 la ka hikiwawe i hala aku. Elua mau kulanakauhale i hoikeia na inoa maloko o ka hoike, oia o Cineinati, Ohio, me Wakinekona, D. C., maloko o ia mau kulanakauhale a elua na hoikeia ka oi aku o na kanaka, he 10 pakeneka ka oi hou ae o ko Cineinati, a he 32 pakeneka ko Wakinekona.

 

            LONDON, Feb. 25. -- Ma ka la i nehinei ka hoomaka ana a ka Lede Astor e haiolelo maloko o ka hale o na lunamakaainana iloko o ka manawa e paio ia ana maluna o ka ninau e hookapu ana i ka waiona. Ua huroia mai oia e na hoa lehulehu o na makaainana me ka haawiia mai o na mahalo nui nona no kona kokua i ka hookapu ana i kek kuaiia o ka waiona "no ka pomaikai o na keiki."

 

            WAKINEKONE, Feb. 25. -- Ua hoike ae ke Senatoa Lodge, ke alakai Repubalika iloko o ka paio ana no ka hookoe ana i ke kuikahi, e noi aku ana oia e hapai hou ia ka noonoo ana maluna o ke kuikahi ma ka la apopo, a e noi aku ana oia i ke senate e lawe ia mai oia ka hana mua loa ahiki i ka pau ana i ka hooponoponoia.

 

NA HANAU.

 

            Na Geo. Kaeha ame Aliee Kalawe, he keikikane, Feb. 1.

            Na C. C. Sing Loy ame Mary Kahai, he kaikamahine, Feb. 14.

            Na Jim Moses ame Kapela Kama, he keikikane, Feb. 14.

            Na Wm. A. Akerman ame Victoria H. Meyer, he kaikamahine, Feb. 15.

            Na B. U. Karrati ame Kealoha A. Blake, he kaikamahine, Feb. 16.

            Na Abner Chang âme Clara Fairman, he keikikane, Feb. 16.

            Na Chas. Butkowski âme Luey Palaimo, he kaikamahine, Feb. 17.

            Na George H. Miranda ame Rose Trask, he kaikamahine, Feb. 18.

            Na Thos. Mason âme Hattie Maroi, he keikikane, Feb. 18.

            Na Lino K. Keahi ame Lily Bush, he keikikane, Feb. 18.

            Na Moses Adams âme Annie Wahinekapu, he kaikamahine, Feb. 19.

            Na Solomon Mahoe âme Tiller Awa, he kaikamahine, Feb. 19.

            Na Rodney K. Burgers ame Emily P. Hulihee, he keikikane, Oct. 20, 1919.

            Na C. K. Kahai ame Madelina Keahi, he keikane, Feb. 22.

            Na E. H. Burtell ame Helen Kiddler, he kaikamahine, Feb. 23

            Na Joe Maku@ âme Marry Kakina, he keikikane, Feb. 24.

 

NA MARE.

 

            George Wahinekapu ia Julia Kahinu, Feb. 15.

            Samuel Solomon ia Louisa A. Lapaku, Feb. 18.

            Lindsay F. Crosswell ia Mary J. Coleman, Feb. 21.

 

NA MAKE.

 

            Leilani A. Mossman, ma ke alanui Lu@o, Feb. 21.

            Elizabeth Kaina, ma ke alanui Hema, Feb. 21.

            Annie Kekuewa, ma ke alanui Parker, Feb. 21.

            Kaaina Keohokii, ma ka Pa Ma'i Pa Ola, Feb. 21.

            Sam George, ma ke alanui Emma, Feb. 21.

            John Iona, ma ke alanui Puuhale, Feb. 21.

            Lilie Kalihiwa, ma ka Pa Ma'i Pa Ola, Feb. 21.

            Mrs. Phillips, ma ka Halema'i Moiwahine, Feb. 21.

            Kaakau Niheu, ma ke alanui Laimi, Feb. 21.

            Rosaline K. Kaaihue, ma ke alanui Kapahulu ame Waialae, Feb. 21.

            Mrs. Annie Kakalia, ma ke alanui Cora@, Feb. 21.

            Bella W. Monroe, ma ke Alanui Puowaina, Feb. 22.

            Wm. Makolo, ma ke Kiekiena Pakipika, Feb. 22.

            Sol. M. Moonihoawa, ma ke alanui Dow, Feb. 22.

            Julia Kaonohi, ma ke alanui Leilani, Feb. 22.

            Mary Kakuihu, ma ka Pa Ma'i Pa Ola, Feb. 23.

            Wm. Moses He-u, ma ke alanui Liliha, Feb. 23.

            Mrs. Julia Da Santos, ma ka Halema'i Moiwahine, Feb. 23.

            Helen Paoa, ma ka Pa Ma'i Pa Ola, Feb. 23.

            Phoebe K. Mahoe, ma ke alanui Puohia, Feb. 23.

            Clement P. Lovell, ma ke alanui Alapai, Feb. 24.

 

Nuhou

            Kuloko

 

            He o ia mau ka pahola o ka ma'i flu i keia mau la, me ka nui o na make iwaena o na Kepani ame na Hawaii.

 

            I ka hana o na mahiko kekahi poe keiki o keia keena pa'i, ma ka Poakahi iho nei, no ka hoomaamaa ana i na makala o ko lakou mau lima, me ka ohi ana i na dala ekolu ma kela la.

 

            Eia no na palapala a na makamaka o ke kakau ana mai o no keia keena ke hele nei a ku ka paila, nolaila e hoomanawanui mai no a loaa kahi kaawale o ka pepa, alaila hoopukaia aku.

 

            Maloko o ka hale o ka Y. M. C. A. e malamaia ae ai he mau heihei au mawaena o na kaikamahine opiopio o keia kulana kauhale ame Hilo mai, ma keia ahiahi.

 

            Ma ka Poalua o kea pule ae e hoea mai ai ke Kamaliiwahine Kawananakoa me kana mau keiki no Honolulu nei; a e hoohala iho ana lakou maanei nei no kekahi manawa, mamua o ka huli hoi @ou ana aku no Kapalakiko.

 

            Eia no na limahana olohani o na mahiko ke noho nei me ka hana ole, me ka lawe ana ae o na limahana o keia kulanakauhale, i ko lakou mau makalua, ma ka hele mau ana i na hana o na mahiko i na la apau, ma ka ekolu dala o ka la.

 

            E alawa ae e na lala o ka Hui Kokua o na Oiwi Hawaii, no ka hoolaha a ke Kakauolelo b. N. Kahalepuna e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa, no ka hele ana o ka ahahui ma ka hoolewa o ka Meia Jos. J. Fern ma keia Sabati ihe.

 

            Ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, Feberuari 19, i hanau mai ai na ka wahine haole a Benjamin P. K. Kaahe Beekley he kaikamahine, a ua kapaia aku kona inoa o Frances Mauna Ala Naumahanaikaleleonalani Kahea Beekley.

 

            I ka nana aku i keia mau la, ua maopopo loa na kahua kupono no ke kahea ana i kau kuikawa o ka ahaolelo kuloko, i hakalia wale no i ka huli hoi ole mai o ke Kiaaina McCarthy mai Wakinekona mai, ma keia mua koke iho.

 

            Mamuli o ka nui loa o na Kepani olohani e haea mai nei no keia kulanakauhale, ua hoihoiia he heluna nui o lakou maloko o na halekula olelo ia aku o ke kula ana maloko o ia mau halekula keia manawa.

 

HAALELE I KA AHA KUHINA KA PERESIDENA.

             Mamuli o ka like ole o na manao i haalele aku ai ke Kakauolelo Lansings i kona noho ana iloko o ka aha kuhina o ka Peresidena Wilson, me ka aeia ana mai hoi o kana palapala waiho oihana, i kulike ai me ka lono kelekalapa o ka loaa ana mai i Honolulu nei, ma ka Poaono aku la i hala.

            Penei iho ka lono kelekalapa o ka hoo@naia ana mai:

            WAKINEKONA, Feberuari 14. -- MA nehinei i waiho aku ai ke Kakauolelo Aupuin Lansing i kona kulana oihana, mahope iho o ka hoahewa ana mai o ka Peresidena Wilson iaia no ke kaili i na mana o ka peresidena, ma ke kahea ana i mau halawai o ka aha kuhina i ka wa e noho ana ka Peresidena i ka ma'i. Ua apono koke mai ka Peresidena i ka palapala waiho oihana ma nehinei.

            Ma ka po nei i hoike akea ae ai ke keena kakauolelo i na palapala pili oihana e pili ana i na kumu hoohalahala a ka Peresidena, pela hoi me na pane a Mr. Lansing. Ma ka la 7 o Feberuari, ua kakau aku o Mr. Wilson i ke Kakauolelo Lansing, e ninau aku ana in a paha he mea oiaio, elike me na mea i hoikeia aku iaia, no ke kahea ana o Mr. Lansing he mau halawai, no ka aha kuhina a ka Peresidena, i kona wa e waiho ana i ka ma'i, me ka olelo ana mai, malalo o ke kumukanawai i maa i ka hoohanaia, o ka Peresidena wale no ka mea i loaa ke kuleana e kahea ai i ka aha kuhina ma kekahi aha pili oihana.

            Ua pane aku o Mr. Lansing i ka leka a ka Peresidena, ma ka la 9 o Feberuari. Wahi ana, ua kahea oia i na hoa o ka aha kuhina, no ke kukakuka ana, ma na mea e pili ana i ko lakou mau keena oihana, na hana hoi e pono e noonoo koke ia, na hana i hiki ole ai i ka Peresidena, ke lawelawe mai. Penei kekahi hoakaka o ka leka a Mr. Lansing:

            "Aole loa i komo mai iloko o ko'u poo, ua hana aku au ma ke ano ku-e i ke kumukanawai, a i ole, ua ku-e paha i kou makemake. Aole loa he manao ma ko'u aoao e kaili ae i na mana a ke kumukanawai i haawi kaokoa mai ai i ka Peresidena wale no.

            "Ina ua manao oe, aole au i kupaa aku mahope ou, ua makaukau loa au e hoomama ae i kou pohihihi, ma ka waiho ana aku i ka'u palapala waiho oihana iloko o kou mau lima."

            Ua pane aku ka Peresidena i kela leka, me ka ae ana aku i ka palapala waiho oihana.

 

HE MAU HANA HOIKEIKE.

 

            Ma keia mau po aku e ike ia ana kekahi mau hana hoikeike hana keaka maloko o ke kahua i hoomakaukauia e ka Hui Malu Shriners makai ae nei o Ainahou, ma ke alanui Allen ame Papu. Aia malaila o Sam Kahoe, he keiki Hawaii, e hoikeike mai ai i kekahi mau hana mana elike me ka ai ana i ke ahi i ke aniani kukui, ka hele ana iluna o na omole i wawahiia a liilii, ka hou ana i kekahi kui a puka ma kekahi aoao o kona ihu ame kekahi mau hana e ae. Ma na mea i loheia mai, he nui na manawa a keia opio ka hoikeike ana i keia mau mea ma na kuaaina me ka piha ohohia ia.

            Aia pu ma keia kahua ka haole ikaika o Kapalakiko, nona ka inoa o Sandow. He haole keia i aa e piiia kona kino e kekahi kaa otomobile, a ma na mea i loheia mai he nui maoli no ka ikaika o keia haole.

 

EHUKAI O WAIALUA.

 

            Kuu Solomon Hanohano, aloha kaua: Eia mai no ia mau hua inamona, in a he mea hiki. Ma ka la 8 iho nei ua loaa mai la keia kauoha e hiki aku i ka Moana Hokele i ka hapalua hora @nei, aole ma au i haupu mua e loaa ana ia'u neia pomaikai a i kuu hiki ana aku i ka manawa i haa iia mai ua ike aku la au elua keia mau lele ame kekahi keiki nona na makahiki i ka umikumamalima a me na hoolauna ana: o oe anei ke kaa i kauohaia aku nei! Ae. Nou no keia helu! Ae. Ua maikai maoli. He Hawaii piha oe! Ae, he piha pono maoli. A hu ae la ka aka a ua mau lele nei, a kau mai la ke aliikane ame na olelo hookaau ana i kamaaina pono.

            E lawe ana oe ia makou i Haleia Hokele. Ae aku la no hoi au. Pehe, he maikai no ia wahi ke nana aku me ka olulolu! Ae, e kala mai no olua ia'u  no keia kumu e pono olua e ike no olua, manao no au e hoohihi ana olua i kela wahi ke ike maka olua, o ka nee aku la no ia o na mokukaa nei o'u imua, o ka hora 10:50 a. m. ia.

            Ahiki mai la makou mawaho iho o ka halepule o Kawaiahao ninau no hoi na malihini he hale kahiko loa paha keia! Ae aku la no hoi au me ko'u kuhikuhi ana aku i ka home mua o na makua o ka pono i noho ai ma keia paeaina, ame ka hale hou e ku nei o ka Papa Hawaii ame na ninau e pili ana i na pohaku o ka halepule: ae @ hoi ka'u; ke ku nei makou no ka nana ana i keia ano pohaku, a hoomaka aku la au e wehewehe i na mea a'u i hoomaopopo ai, @ ia hoi i ka manawa a ka moi ame na makua o ka pono i makemake ai e hanaia keia hale, ua kuahaua ka moi, a alii hoi o keia mau mokupuni e auhauia kela ame keia kanaka Hawaii piha maoli, i hookahi pohaku ana e lawe mai ai mai ke kai mai, no ka hana ana i keia halepule, na nui maoli ka pohaku i hanaia i ke la hookahi.

            Ua nui ke kahaha o na malihini no keia mau hoakaka mai a'u aku, me ko laua olelo mai alaila he nui maoli na kanaka ia manawa: ua ae aku au, 'a nee mai la makou no kahi waiho buke o ka lehulehu, a ku iho la mawaho o ka pa alii ame na wehewehe mai a'u aku, a e pili ana no hoi no ka Na'i Aupuni kekahi, no ka mea aia makou mamua on a laua mai, o ka holo iho la no ia ahipoe koa, a iho ana i ha'i ke au, me ki i ko makou aalo ana iho ma ke kula o Kamehameha, ua kuhikuhi aku la @@ ia laua, ua nui loa ko laua hauoli no ka loaa ana o kekahi kula o kela ano o na Hawaii wale no ame na hapa.

            Eia no ke nee nei nomua me ka maikai me ko laua mahalo no na hale o ka muli o ka haalele ana o na Kepani, a kona kulana nani ke nana aku, a iho ana i Halawa, a kiei ana ia Aiea, nana aku oe i ke ko i ke ku mai, ua pala ka lau, ano maloo, a mea aku la au ia laua: Eia ka oihana ko iloko o ka pilikia ma muli o ka haalele na o na Kepani, a eia no makou ke nee nei nomua, me ka piha hauoli maoli o na malihini, a iho ana i Kipapa, a kauaheahe mai ana o Leilehua, a holu ana i Waikakalaua, a kikaha ana i Kaukonahua a hoola'i ana iluna o Waialua.

            Eia makou ke iho nei nolalo o Waialua, nana aku oe la kohu iwa i ke kikaha hoi i na uakee, a ku iho la i Haleiwa, i ka hora 12:30 p. m., me ka maikai, aole poino, ame ka hoomaha liilii ana, a hui aku la me ia mau keiki lalawai o ua kaha nei, e kiai ana i ka uwapo holuholu, ua ano kapakahi no hoi oe ke nana aku, me na kamailio ana me laua no ua aina kaulana nei, a hoi mai la au i ka hokele, no ka hoopiha ana ia Hanale, no ka mea, ua hauoha iho la na malihini i ka on a hokele e hanai aku oe i kuu kalaiwa i na mesai helu ekahi o keia hokele, nolaila, eia au ke hoe nei nomua, nana aku oe la auku ana ka iho o ua Hanale nei i ka makani, i ka onouonouia e Keoni Bulu, a loaa ae la kela olelo kaulana a ia kanaka, aohe hana a Kauhikoa, ua kau ke poo i ka uluna, o ia iho la ka mea i loaa i kou kiu nei, a haule iho la iluna o ke kahua manienie o ua kaha nei, me ka helu ana i ka manawa ame ka'u mau olelo hoakaaka i ka'u mau malhini, ua nui loa ko laua makemake i na kaha nei, ame ka hai ana i mau rumi ame ka noho ana o ke aliikane ame ke keiki, a hoihoi mai la au i na lede me ka piha hauoli a haalele i ka hora 3:30 p. m., ahiki i ka Moana Hokele i ka hora 5:35 p. m., me ka maikai o na mea apau, ame ka piha hauoli pu no hoi me ka iini, ua nui maoli keia mau hua inamona.

                        Kou kiu hanu meahou.

                                                J. K. MOKUMAIA.

 

HE HOALOHALOHA NO MRS. WAIKANE I. HELANI.

 

Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu mai kou ahonui i kekahi keena o ka nunu lawe meahou, no ka'u wahi puolo a ke aloha, a nana hoi ia e aha'i mama aku i ka lono ma na paemoku o Hawaii, i ike mai ai na kini lehulehu o ka'u mea aloha, he makuahine.

            Ma ka auwina la Sabati, Feberuari 1, 1920, i pauaho mai ai kuu makuahine aloha. O kuu mama aloha i hala aku la oia kekahi makuahine maikai no ka noho home ana; he puuwai i piha i ke aloha me ka oluolu, he mea nui iaia ka ohana me na makamaka, e kipa mai aua ma ko makou home. He hoohaahaa, aole oia e ake wale aku ana i na hihimanu o keia noho ana.

            Ua pili aloha ia e kuu mama ame kuu papa he mau makahiki loihi,. Auwe ka mea ehaeha o ka naau, ke noonoo ae kahi i hele ai o kuu mama.

            Aloha na lihikai âme ka limu aala he lipoa, me ka i'a hone i ka pueone, me ka la ikiiki, a pea hoi me ka makani kohaihai, e ha'i mai ana ia makou kana mau keiki ame ko makou papa i hooneleia i ka wahine, i kona hora hope.

            Ua haalele mai oia ia makou kana kane, na keiki ame na moopuna. Ua hele aku la oia i ke ala hoi ole mai.

            Me keia mau manao, ke haawi aku nei makou na ohana keiki i ko makou hoomaikai nui i ka poe i hele mai e ike i ke kino wailua o ko makou makuahine aloha, Mrs. Waikane Helani.

            Ke hooki nei makou ma neia wahi, a na ke Akua mana loa e haawi pu mai ia oukou apau i ka hoomaikai a oi aku mamua o ka makou.

            O makou no me ka oiaio, na keiki i hooneleia i ka makuahine.

                        MR. & MRS. WM. K. HELANI,

                        MR. & MRS. A. KUMUKAHI,

                        MR. & MRS. JNO. DAVID,

                        MR. & MRS. NAPAHUELUA.

 

KA OLELO HOALOHALOHA NO KA MEI A@ER@.

 

            Ma ka po o ka Poalua aku la @@@ i heluheluia ae ai he elua m@ @@@@ hooholo hoalohaloha no ka Meia @ @@@@ J. Fern, e ka Lunakiai C. N. Ar@@@@@ oiai aole he hookahi hoa Demokarata @@ ka papa i hiki ae ma kela halaw@@2@@@ laila, ua heluhelu wale ia no @@@@@@ hooholo, a waihoia pela, ahiki i @@ @@ nawa e akoakoa ae ai ka hapena @@@@ @@ hoa o ka papa, a i ole kaka@inoa@@@@@ paha kela mau olelo hooholo @@@@@@@ mau lunakiai Demokarata.

            No na manawa elua i hoao e @@@@@@ Republika o ka papa, e malama @@@@@@ hi halawai, mahope mai nei @@@@@@@@ ana o ka Meia J. J. Fern, aole @@@ @@ hookahi hoa Demokarata o ka @@@@ hoea ae, ma kela mau halawai, @@@ @@ na @lolohi loa ka haawi ana ae o @@ papa o @ lunakiai i na olelo @@@@@@ hoalohaloha no ka Meia Fern, a @@@@@@@@ heluhelu okoa ana ae o ka @@@@@@@@ Arnold i ka olelo hooholo e@@@ @@@@@@@ malalo iho nei:

            Oiai, ua oluolu i ke Akua, ka @@@@ ana maiwaena aku o kakou @@ @@@@ Joseph J. Fern ka Meia o ke K@@@@@ kauhale a Kalama o Honolulu, a

            Oiai, he Meia oia, a he Luna @@@@@@ hooko no ke Kulanakauhale a Ke ana @ Honolulu, a he Lunahoomalu no @@ @@ pa o na Lunahiaia, a

            Oiai, o kona ano ame kona @@@@@@ kiekie, ka mea nana i hookomo a@@ @@a manao aloha iloko o ka poe apau @@@ maaina iaia,

            Nolaila ano e hooholoia e @@@@ @@ kakou i ko kakou kaumaha m@ @@@@ hala ana aku la o ko kakou ho@@@@ @@ Iuna oihana hooko a lunahoomalu @@ hoopaaia aku ko kakou mahalo @@@@ no kona ano, ame kana mau ha@@ @@@@ welawe ai no ke Kulanakauhele a Kulana o Honolulu, a no ke Teritore o Hawaii, a

            E Hooholoia, e haawi aku kakou @@@@ @ ohana e ola nei o ka mea i mak@@@@@@ kakou manao kaumaha, a

            E Hooholoia, e hopaaia aku ke@@ @@@@ olelo hoalohaloha maloko o ka ma @@@@ o keia papa, a e hoounaia aku i @@@@@ ia mea i ka ohana o ka mea i makou.

 

            Oiai ua laweia aku o Joseph J. Fern, ka Meia o ke Kulana kauhale o Ka@@@@ o Honolulu mai o kakou aku, ma@@@@ o kona make ana, ma ka la 20 o Feberuari, A. D. 1920, a

            Oiai, ma ke ano he meia oia no ka kou, o Joseph J. Fern, oia ka @@@@ oihana poo o ke Kulanakauhale a Kulana o Honolulu, a

            Oiai, o ka manao o ka papa o na lunakiai o ke Kulanakauhale o Kalana o Honolulu, e haawii i ke kino wailua o Joseph J. Fern i oleloia na hoohanohano ana a ka lehulehu.

            Nolaila, e hooholoia ma keia a ke noiia aku nei ka Mea Hanohano Curtis P. Iaukea, ka Hope Kiaaina o ke Teritore o Hawaii, e ae mai i ka R@@@@ Kalaun@ o ka Hale Kapitala, malaila e waiho ai ke kino o Joseph J. Fern, oiai e kakali ana no kona kanuia aku.

 

KE ALANUI KAHIKO AME KE ALANUI HOU.

 

(Hoomauia.)

            E papa ma, i kou hiki ana i ke kao@na e loaa aku ana na keiki ame na hoopuna i na rumi liilii, ua huikau maoli a ulu ole no hoi ka lahui o ka pili mai o ia rumi, a pela mai ana ia rumi ame na kani ana mai o na pila ame na nakeke like ole apau ua paiwaia maoli kou noho ana me kou ohana a loaa ai keia mele kaulana:

            Kiei aku au ma ka puka ki,

            O ka pela o ka uluna ke waiho ana,

            O ka a mai no a ke kukikui,

            Aole ka mea i manaoia,

            Ua hiki n@ oe e hele ana.

            A na'u no ia e oni hookahi.

            O keia ke ano alanui hou o keia manawa e nee nei, ke nana aku aole iloko o ko kakou noho honua ana keia manao pailani i keia manawa, aole loa no na kumu, o ia keia, i keia manawa e nee nei, aia ke ano hookelakela e kukulu ae paha au elike me keia, a he mea ikemaka ia ke nana aku oe, ua hele no hoi ia la a lulu ka makani ke nana aku oe, me he la ua kuonoono maoli aia iluna loa, iluna loa aku, a i kou hiki ana aku i kona home, aole i kupono elike me na mea e uhi ana maluna o ko@a kino.

            O keia kekahi mea pilikia iwaena o kakou, in a he mau keiki kau o ka mea apiki, ua hanaia aku la a oi loa mamua o ka mea kupono, o ia hoi, aole i ana oi na mea kupono no ke kamaiki mamuli o ka hana mau ia o ia hana ahiki i ka nui ana o ia kaikamahine, e hiki mai ana i ka manawa e olelo mai ai aole ou makemake i keia mea, o ke a mana piha ou e ka makua na pau iho la o kela mana piha ou e ku kupono wahine, ua pau iho la, no ka mea nau no i a'o i na mea apau e lilo aku ai o ke@a mana hoomalu mai ia oe aku.

            Ma ka nana aku a ka mea kakau, a kukulu ae me kela au o ke alanui ka@@ ko, he like ole maoli no o ia keia kela u, he a'oia na keikikane i ka @@hiai, kaka wahie, kuke ame ka @@@ wali poi o na ano hana no apau, e pi'i ana i ka noho home ana; o na kaikamahine hoi humuhumu, ulana lauhale papale, kukue, hoowali poi, o na ano @@ na pili noho home ana, ma ka nana @@@ i keia manawa, ua kaawale loa aku keia mai ia kaua aku, a i ka hoi ana ae i @@ mai ia kaua aku, a i ka hoi ana ae i @@ mea e pono ai kaua, ua like pu no, a haawi ae aku i kou mahalo i ke kaawa@@ ana o ka moi o ka rama i ka hookap@@@ ana, i ka wa pono loa, oiai ua kupono loa kona kapu ana, in a eia no ke h@@@ nei in a ua nui loa ka pilikia maluna o kuulahui.

(Aole i pau.)

 

APONOIA KA MANAO O KE KENERALA MORTON.

 

            WAKINEKONA, Feb. 20. -- Ua @@ noia e ke kakauolelo o ka oihana k@@@ Baker ka manao o ke Kenerala @. @. Morton, ke aliikoa kiekie nana e @@ malu ana i ka oihana kaua ma Hawaii no ka hoolilo ana aku a ke aupuni $5,000,000 maluna o na alanui o Oahu he mau alanui pomaikai nui no na ha@@ a ka oihana kaua.

            Ua kauohaia aku ke poo o na @@@@@ nia e hoea ae mamua o na komite o ia ahaolelo no ka hoakaka ana ae i na @@@ i makemakeia no kekahi haawina @@@ o $@00,000 maloko o ka bila no ua @@@@@ no keia makahiki ae, me ia dala e @@@@ ai e hoomaka koke aku i ka hana a @@ no ia hana ano nui i manaoia. @@@ manaoia ma keia pule ae e hoomaka @@ ka hoolohe ana a ke komite.