Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 9, 27 February 1920 — MAKE KA MEIA JOSEPH J. FERN PAUAHO MAI KA MEIA O HONOLULU I KEIA OLA ANA Lanakila ka Make Maluna Ona Mahope o ka Hakoko Ana no na Pule ae Nei Elua i Hala MA KEIA SABATI AE KONA HOOLEWA E MALAMAIA AI E Huliamahi Ana na Ahahui Hawaii Apau me na Makaainana ma Kona Anaina Hoolewa [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MAKE KA MEIA JOSEPH J. FERN

PAUAHO MAI KA MEIA O HONOLULU I KEIA OLA ANA

Lanakila ka Make Maluna Ona Mahope o ka Hakoko Ana no na Pule ae Nei Elua i Hala

MA KEIA SABATI AE KONA HOOLEWA E MALAMAIA AI

E Huliamahi Ana na Ahahui Hawaii Apau me na Makaainana ma Kona Anaina Hoolewa

o kn Halema'i Moiwahine, lif niiiī ininuke i hala ae o ka hora eouo <. ki' ahiahi o ka Poalima aku la i liala, i pauaho msi ai o .loscph James Fcrn, k* Meia o ke Kulauakauhale a Kalana • ' Honolulu in-i i keia ola ana, mahope iho o ka hakoko ana mawaeua o ka maV" hiuo ke ola, no elua pule, maiuua o kona hoea aua mai i kona hopena. He kulana ma'i maoli ko ka Meia l\rn no kekahi mau mahina ae nei i liala. ahiki i kona hoihoi okoa ia an;t noloko o ka haloma'i, no ke okiia, no nn i'oulu. ka mea naua i hoopilikia iaia no na makahiki; a ma ke Sahati koke aku no mamua, kona okiia ana, eia k;i. i'nanēi, he haua ia nana i hoopokoie koke mai i kona ola ana. Ma ka Poakolu aku i pahola ae ai ka ! >no apuni ke kulanakauhale nei, no k:t liaalele ana mai o ka Meia Fevu i keia nla ana, a he mau miuuke helu wale no mahope mai, i oili ae ai ka lono « īaio, ke kamau la uo ka lianu ola iloko oua, oiai uo nae he kulana uawali wali kona, a i kulike ai me na lono pilikia o kela ano, ua, nui ka poe i olelo .-<e. e loaa ana ke ola iaia, aka he mau kuhihewa wale uo ia, no ka iiio» ua oi aku ,ka nawaliwali malun-i o koua kino. mamua o ka ike o na kauka e hoopakeīe ae i koua ola mai ka 111»ī. Me ka noonoo maikai no ka Meia TVrn, ahiki i ka hora eono o kela ahiahi l'oalima, ia wa i hoomaka mai ai ke liulana nawaliwali loa, me ke kupouli o '<oua noonoo, a oial aole he manaolana ; koe īio ka hiki iaia ke ola hou aku uo kekahi man&wa loihi, ua hoike koke ia nku la ka lohe i kona ohana, a hoea ae la lakou ma kahi o kouft moe, a ike no !i<>i i koua hookiiu ana ae i koua hanu hopp loa, a upo'i iho la, na lihilihi, no ka mea ua haaleie mai Hi ka uhane i ke

K ino. No ka liaawi ana i manawa nui kul'ono, no na luna oihana o ke aupuni kui.inakaiiliale ame ko Teritorc, pela hoi na ahahui lehulehu, i lilo ai ka Meia V»>ru i lala, ua hoopaneeia mai kona-lio.-lewa a keia Sabati ilio?. uolaila e V'!m :ma ka hoolewa o ka Meia Fern i h"olfwa ano «ui loa, ma ka moolelo o lnna oihana o ke Kulauakauhale a Kalana o Houolulu nei. No komo pu aua aku iloko o na Līiiawina o ke kauniaha, īnamuli o ka | hala ana aku la o ka Meia Feru, ua pa- j nikuia na keena oihana ma ka Poaouo . ahiki i ka Poalua nei, me ka hoohai h j>u ia hoi o na hae, e hoike aua, i ka mn.' ana aku la o ka Meia Fern, kekahi i> na luna oihana kiekie ltta ma ke poo 0 k»> aupuni kulanakauhale. Ua hanaui« o Joseph J. Fern ma Kohala, H.*»w.iii. ina ka la 2ō o Sepatemaba, 1872j i.'"iaila. ma ka manawa o kona make : : ;i aku la, ua piha iaia na niakahiki kanaha-kamamahiku a oi, e piha ai kt> kanaha-kuma'mawalh niakahiki :nr< ka la 2ō o Sepatemaba ae nei. oleloia. no na uiakahiki he umii. ;iu;tinawalu, iuka- wale o Kohala 'iia <• noho ai; e lawelawe ana i na hana 1 ike 010 iloko o koua niau la kamalii, ' n:i ka halihali wahie ana me ke kaa no na mahiko. I ka umi-kumamaiwa o kona mau "iakahiki, ua hoea mai la oia no Hono- ' .'iii ihm, a no kekahi mau makahiki ua i "bo hana oia no ka hui kaa hapaumi, ■■ nukiia ana e na hoki, iloko o na la, " i'- i hoea mai ke kaa uwila ma keia -> ilanakauhale. Mai ke kalaiwa kaa hapanmi ae i •""ho hana aku ai oia no ka hui mokuahi Waila ma, a i ka wa i hoohuiia ae ai hui mokuahi o Waila nia, me ka hni »i"kii holo pili aina, ma ka inoa o ka "iii moku hope, ua paa no oia i kona ma ke ano he inea ohi kanaka fi"luna o na mokuahi. Komo i ke Kalaiaina Mai ke kulana mai aua e paa ana mnhlo o ka Hui Mokuahi Holo Piaiaina > )'ii mai ai o Joseph J. Fern, ahiki i kona noho ana he meia niua loa, no ke aupuni Kalana o Oahu nei, ka mea n i'a kanaka > kapa aku aia iaia, ka "Moi Ku'i o Hawaii," a mailoko mai o na manawa eono o kona alualu ana i kela k'ilaoa, he hookahi wale no ona manai haule ai; a na ka make ana akn !h i hoohakahaka iho i ke kulana ana i 1-aa ai me ka hanohano. No kekahi kau i kohoia ai oia he hoa :>o ka papa o na limakiai, a i ka manawa i lilo ae ai ke anpuni kalaua, i auj".ini Kulanakauhale a Kalana o Houoluhi n«»i, mamuli o ka loaa ole o kekahi nioho kupono ma ka aoao Demokarata, ua ae aku Ia oia e lilo i moho na kona aoao kalaiaina, a iloko o na paio kalaiaina hahanu ana, i oili mai ai oia nie

nu lialokn (>i. nniinuii o kona ho;i inokoInuko, ;i k;iili hoi i k;i ii;ino!i;ino iiimi loa, o I\:i noho ineiii :in;i no !<c kulanakaiiliale o Monoluiu nei. No Lane ka Noho i Manaoia O ka lioiikumnia an:i o ke •uipuui lvulniiakauhale a Kalana o Monolulu nei, niaimili no ia o na liooikaika :wia a Mr. .lohn ('. LaiM'. i kona kau e nolio ana )ic lioa no ka aha sciiatc, a oia no ka inoho a ka aoao Kepuhalika i kukulu ae ai imua o ke kuhua mokoinoko, o ka luea hookaliaha noonoo nae i ikeia, o ia i no ke kaili ana aku o .loseph .1. Fcni ia hauohano, a iio na kau kohO i ua luua oiliana kulanakauhale maliope mai, he liookahi wale ao kau i lilo ai o -lohu C. I..nne i ineia.. Lilo i Lunapaahao r ka inakahiki 11 I i ka manawa i pii ae oi o .lohn ('. Lane ma ka noho nieia no ke Kulanakauliale a Kalana o Monolulu nei, ua iiookohuia o .loseph .1. Fern i lunapaahao no Kawa, no ka inea he kuleana ia i haauiia e ke kanawai i ka Makai Nui; aka nae, inahope o ka paa ana i kela kulnna no na makahiki elua me ka liapa, ua liolo hou oia i moho i meia ma ka aoao Demokarata, me ka j loaa ana iaia o na haloka oi kiekie i loa, ka mea nana i hookahaha aku i ku • manao o na Demokarata me na KepuI halika pu. Ua nui na moho o ka aoao Repubalika i alualu i ko kuluna moia i kela niakahiki, me ka loaa ana ia .lolin C. Lane o na haloka kiekie loa, niai n.-i moho e ae e holo pu ana me ia ma ka paa baloka hookahi, a ua oi aku no, hoi kona • mau baloka ma ke kolio wae inolio ann i Ikō ,loseph .1. Fern, eia ka auanei, he ' m.iu hana maalea wale no kela na na Dcniokarata; ua haawi aku lakou i ko lakou mau baloka ia .lohn ('. Laue īua ke kau wae. moho, mamuli o ko, lakou manaoio, he hana maalahi loa ka liooj haule ana aku iaia, ma ke kau nui, ma- : mua o ka moho haole, he oiaio, i ke ku ; palua ana ae o Fern ame Laut ma ke 1 kahua mokomoko, ua hiki ole i ka ika- ; ika o Lane ke ukali aku mahopo o na baloka i loaa ia Fern. I Ma ka makahiki koke aku nei no i hala, ua hooholo Uip la ka ahaolelo kuloko e hoomahuā*hua ae i ka nku o ka meia i eono kaukani ilala no ka maka* hiki, uie- ka hooloihi ana i ke kau o kn ineia' ame na hoa o ka papa .lunakiai e noho ai » eha makahiki. ua holo hou no o ,los. ,f. Fern me ClareiiPe ('ral>be, ka nio-

lio a k;> aoao Kepuhalika, rno ke koho hou ik aua..o «>os. .1. F»»ru, a ha ka I niake wa!c ana no i hoopokole ae i kona ; nolio ana ma kela kulana. I He Makua ro ka L«hulehu Aoll' o .1 ns. .1. Kein i hoonaauao kiekie i», elike me kekahi poe kanaka Ma"waii e ae; aole hoi i like aku kona nia- ; kaukau ine kekahi mau ineia o na kula- | nakauliale ano nui' o ■'•Aulerika, i lawa nie na makaukau, ka n'aauao, ame na nianao ano liou' <io ka hlioke'le ana i ke aupuni kulanakauhale,-aka ua uauaia aku oia e kona lahui, ina ke ano he makua no ka lehulehu. | Me ka nana ole ae i koua kulana, e . ikeia ana oia e lululima pu ana me ua mea ai>au, mai ka poe kiekie ahiki aku ( 4 ka poe īiaahaa, a o na kanaka nele e hoea aku ana imua ona, a uoi aku iaia e haawi mai i kekahi tlala na lakou, ! aole loa oia e hoonele mai ana. K pilia-1 mau ana kona keena oihana i na kana- | ka o kona luhui ponoi, me ka hana aua | niai i ua inua apau e pono ai lakou, m;i J ka hoōpau ana n;ai i ko lakou mau pili-1 kia, a ma ka lioolako ana mai uo hoi i | kekahi mau 'hana ua lakotf e lawelawo ! ai, a i kona hala iui f a la, ua wailio J iho oia i na manao kaumaha iloko o ka puuwai o ua kaukani 'o kona man hoalolia e ola nei. Mare no Ekolu Manawa l'a mai e o ,los. .1. Fern uo ekolu ma- I nawa. Me kana wahine inua, ua loaa mai he elua inau keiki ame ka lua o kaiia wahine, he umi-kumamaha mau keiki; a iaia i mare aku ai me kana walii-; ne ekolu, 'ua loaa inua na keiki eiwa a keia wahine, nolaila, he niau keiki lehulehu kana me kela mau wahiue, me . ka nui pu o kana inau moopuūa. | Iwaena p na llawaii o ko Joseph .1. Fern ano, oia kekahi o na kanaka i hiki ke kamailio i kekahi mau lelo lehulehu, j mamuli niai keia o kona launa pu me na lajiui like ole, a ma na manawa kalaiaina, e kamailio ana oia iiuua o na makaainana ma iva olelo lehulehu, me ka noke ia i ka huro; o l<eia kekahi mea nnna i ume aku i na- manao mahalo o na mana koho iaia, a hui pu iho rae koua oluolu waipa-he, ua lawa ia nō ka ume ana aku i ka noongo o ka hapanui o na mana koho, mai na Hawaii, na Puleiki, na haole unie na lahui e ae, a koho.aku iaia, me ka nana ole i kona makaiikau a naauao jiaha, e uolio ma ke kulana moia.

MEIA JOSEPH J. FERN