Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 11, 12 March 1920 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

"Pela' iN) ka; alaila lie kuleaiia iko 1« uo ka kekahi ou e lawe wāle ai i ko ha'i waiwai me ka ae malkai ole ia aku? Kupaualii iio uao ke kau ole ana iho o koa mau īima maiuna o kekahi mau mci\ j e ae.! Oko oukou ano ilio la no ia eua makai o ka oihana makai o • Eliolani ,e lawelawe inau aua oukoo i oa n>ea liilii me ko oukou »e ole ia aku. A pehea koa māiiao, he «iaimaua oiaio anoi keua, a i oie, be ilaimaaa hoopuuipuui pahaf" "Ke hauoli nei au e paue aku no kou po»o, e Beui, ao'e keia j hel Uaimana oiaio,- he ilaimaua huli pomaikai keia ma ke ano hoo-1 puuipuni. Oka makou e niakenuiio nei e It>asi. oia na Uaimana oiaio j maoli i ailiueia ai, sl ke haiioli nei ku, no kou pono, e hoike aku ia oe he mea hoikeiko wale 110 keia nia'ke auo he daiiuana hoopuuipinū,: aole o ua «.laiinau* oiaio, lie haua akamai uo a.'ka poe koloiie. Aole | keia o na (laiwlaua i aiiiueU ai i k'-uohi, he m-au ipoa keoa i hauaia j 110 ke pani ana ilio ma ko lakou hakahaka, e. jia ke-juimaua. ' J , "Aole anei ou manao he mau pohaku uiaikai niaoli no kena i, hauaia!" i uinau «īai ai o Kupuua, me ka aua ilio o kekahi maka o'ua, oiai oia e naua mai ana i na pohaku i akn I'i iaia. "ile niaii meii holkeike vr«tJe no keia, h'j inau uiea liou loa i lianaia." • 4 ' Aha, \na pela, auhea na poliaku aaimaua i nihueia ai, e Bon»1 "O ka mea hea kau e niuaft mai e Mr. Bai(ii?" "0, ua ikeiio oe, aka, aole au e hookikiua svale aku an'i uo i ka niua,u ana ia oe, e Bemftmina< uiaopopo ia'u keia mau ufea, aka, e uiuau liou aku ana au ii:oe; pehe.'i la koo mauao iua e huli aku nna inaua ia oe i nei mauawa, e loaa.alia no auei in liiaua kekahi pohaku (iaiinaua maikāi Joa ina kou kino?" "Aole loa hookahi mea e loaa ana ina ko 'u kiuo ke huli niai ■ olua, aole hookahi,." i pai}€ mai ai o Beu;aniina me ke okalikalā. j ') G manaoio .inai olua i ka'u e oleio aku uei i nei mauawa, a i ole : pela, e lioomaka mai no hoi olua e h'uli, i ikeia »na ka loaa o ka'olua." "Xani ia ua ae mai ii oe. ins k» nwiiliai e ho<J&o i'o aku aod i maua ia liaua ljie ka ho&hakalia ole. īn e houli>]ie mai ana Oe, i ka'«j a'o aole oe e aua ine ou uiau hoaloha maluun, loho a'k ula oef'' j "kfe makemake au e pii aku iluna, a e haawi aku i ko'u alohaj ahiahi i .o'u mau- hoalpha, he-.haua hoouiaka-e loa hoi paha ia ke liole ole aku e ike ia lakou, ua ike oe—he wain h(wift liilii kekahi a.'u i makemāke ai e Lkē aku i kokahi o e ae mai hoi oe, a—" . "ileaha ia haiia au ine lakou Jaf" i niuau akn ai ka Lunauauu Baida. "E ha'i .mai oo oiai oe e niuauia aku an:i. mahopo—heaha ia hana a.p i.manao fti e hui aku me k«kahi m'aii ola?" " Hfe inisua aua i kekalii mau ola?" "He poe anei ia au i hopoliopo ai e poiuō kokr> aku ana i iiiakemako koke ai oe e iuiaua aku ia lakou. Ke maiiao pei au aohe i kupouo koii launa ana aku nie lakou, 'e-Beiii;"' Ma ke ano o ka leo o ka īunanana o ia kamailio aua aku urt ■hoike maoli āku ia i ka paa e ko-uu, -maneio aohe e ae aku ia Bcuianiina 'e pii i kā hale maluua a e launa aku. me kou.a m'au hoaloha, ame la ike mai no uao ouu o Beni i k'i paa o\kō Jjaida mānao hookuu aku iaia, hoomano mai 1a ao kana noi uō ka lnliluli mau aku o ka iuuanana i kona poo, nana mai ia ua p Beui, a o Kupuua hoi kekahi iuoa oua, me ka helehelena huhn, a hooki iho Ja. "A-,o:Je Joa au .e ne akp .aua ia 0 -5 e pii aku iluua, "i paae a.ku; ni ka. lananau» jne. ka Jeo koikoi ' i "Ina,;hoi ii'a ka pela, ria oki. ae ia;' aia ia i kiia uoonoo ana! Aolo au e noi hoopaakiki aku ana." " liele niai hoi ha c kamailio me-ua hoaloha o kaua ahiki i kuu hoi.ana inai?" i noi aliu ai ka" iunauana, a hooki iho la ka lana kamailio ana. -^ u , like ne la laua a komp aku la iloko o ka rumiaiua,;a ma-1 JaiJtt: Jakon Ī .kamailio ai uo kokahi man mea e pAli ana i ua bauako) ma, ka ainapuniole. Un ho*hera ioa ka lunanana i koua hoamakai no l*e ka.li ia:a aohe pii i ka hinii malunā o uaua aku ai, malia he mea kokahi aua e. ike aku a n a e pHi āua ika laua haaa. Alai.'-i hpop'ha iho la oia i kekahi. kiāha uuku me ka bari U i a inu a» la alaUa olelo mai la,i na kahaka ē .uoho aua maloko o ka ruiui ia maiiawn e pn nna oia ī ka hale maluna, a e hoi koke mai aua ao uae oia ī ka mauawa pouo. MOKU\A XIX.

1« hoi l a 0 ka ,una » a "a » ka puka ua haapu o ae U , J f , ?. kekal» ..meo alaila peahi mai' la i ku Makaikiu Tonina ke kauoka H< ° k ° Ua auo uiau ka «""e ka hooko mau i «nlo'ln ' I " a "Y i "J ai oe .i kapaha bora'ia'u e nolio ai maluua. lu.i aole au e hoi koke nmi maloko o ia hapaha hora mai keia maniwa ' ala,, . a ® a^ a Jlko ae la laua iluua ika uwaki nui e kau mai ana £&KXi buli ae 06 iM '" a ,oaa ae Ika .?& "• »•''«'«•»# iue k,■ < iSi'n«Sl! , » m " n * 0 • k *' «»—*•. «- »• k» lialawai „ei i,,,!'! 1 ?' 8 . o iana aku ai mo keia kauaka o ka rumi »] k« kauaka haiolelo hoole waioua oka Ahaliui J. OTA »" " ' kekahi o kaua ilaJo uei 1101 na ° k k r„r„: »»- « uo kaua • •»•' ua makai Palani. Ua hiki i n« ~„i ? « ka h.iawi ole aku ] lūhia pepehikanakii, a mai ae aku kaia'i» aku j ,lela keia hihia, hookim mai i keia hiha ua kana T U '° " Kji 1 me.a, ua kaua ponoi keia hihia i baaiviia mai ai e hnl- I ī"' ka makai o Palani nei. Ke maononA m«: ui * ? 1 aole ui na "Oia maoli no ka no ,Flfl l ® ke,a - !a oe ,a -' e pane ak.i ai ka Makaikiu 81110 T' 1 hl '" ! uhane la manawa: («na kaua i'n ..« * "°® nna ae la o koua īnakai. V, ko kaua mauao ma Keia "° PM P ' °'1\. m#i T'"' ° a '"^ 0 " 0 ak ° '» ta -u ° U *•' •" ho ' »« - mT a wa'S I>al>a la ia oe keia lal" alaila P" •« «• Maopopo ok,, e hele ~o kahi o P puka "a'hiīli ma* ?' allß aku ,a ka luaaoauu no kalii o ke pakaukau ai'na, kalii a Mr* ° T f' ,ksikin īopiua ana. ' a lla , ani e Bomaniina e noho f ke nVoifit , 'ua° i ,nau *!>K M •* k «'« •'««. poe e hoomakaukau mua ana no ka lakou moai i *h ohke me ka ka mea e pili aua i kaaa 1 Jrl • e hana atu ai < oia no mana i aikueia ma ke alanni J'aka, "Euehn""" ° IUI "°° kt! » aku 'ana i kekaii" al 0 ' 81 ? 116 °' aio e k "' e leku ia mau manao koho wale he mau J U0 ' a he ,ehukekahi ona kanaka i hoohuoiia i aihuē SV, i a °* ° ia a nana aku na ua ,o . aa ka m ca.«sr^;;^ i ;jv;a ,, E l ak 7 o ka * apaakiki ia i keia uianawa. lakou paha, he hana Ma keia manawa akahi n 0 a ulu aP k« . . , «oua poma ana i Jka lawe.pu mai i kan keikika^t UD3lllua 110 inaluna o keia hihia oia oF, , 0 h«« I i - a • ana P" «nn ka hana ana i na moaielu ' ia . * ? au lehia | kuamti maopopo o le. au KL 0 ellla » o» aku niau kana hihia e laweTku° a f imuao*ka*aha hook ?L* w*' b?a a,u *' l la e hiki ai iaia ke hoopilipu aku iko to« i? i L clloa anaja kela hihia aihue i hanaia ma ke alanui * I,,a k e me m«i oba haie o m WH?mpto» ? ***■' & lßWeiB ai hoi mail <>ko O na mea wale uo elua i mānaoia ua hui pa me ka mea i makp ma kela aihue ana oia o Sanakelea ame ke kuene a Mr. Wilemol i Ae: e;a nae ,rna e hiki ana ia Banakele ke hooiaw mai iaia aole oin L ' ahj . 1 ha . na > a aj ka hewa rta ka mauawa i aihueia ai ma kahi mamao loa oia ia manawa, a ina hoi e manao aku ana kuene ka mea nana i aihue, a ina be mau hoike lehulehu ma kona aoao e liooia mai ana ma kahi e no oia uia ka i aihueia ai o aoao e i?coia niai &na īna kahi e no oia ma ki manawa i aihueia ai o >nā «iaimana, alaila, auhea. iho la kaaa hihiat Ina hoi ua loaa iaia kekahi maU daimana i kulike loa xne ua «l:».i--maua i aihueia ai mailoko īiaai o ka rumi paa loa o ka hale o Mr. Wolemota. owai ke hele ae ana imua o ka aha hookolokolo e hoohiki ae oia ua mau eiaimana 1 a ia ana i aihueia aif .. Aole ana paha eku i ka. makemake o Ji»uaka h* umi-kuma-aialua, ka poeji£lakou*'e wt)l?rhe iiiaraTO-ia ; TrrKlā; ' - : - • - A.' .. '•* L i } »"• .;

.ia i kekahl Mhi. .» .1 %£?&£ 25* k"» MikaiWu īopina. i ioM i«»»»*» • - I » ,i «A!! 41 iJi' īi ui oia iīialalo. S'o ka »n e plli »h» me -a » Mf. <V,le - rtluln j R ibuels ai aohē kuhiiieAPH ana no ia mea—aohi» aoa Adhc i lilo keia m*nao hoopohala hope i mea nonn e hookuiliena a! aōhe ooa makemāke i nei olrio, aohe ana hihi*. *iohe ana manaolaiia ana aku no ka loaa iaia o na Uaiuiana a Mr. Walemota i aihuein ?i Ūa maopopo loa iaia ona Uaimana -i aihuei» av mailokoo kela hale ma ke alanui Paka l.e mau aain.aua oiaio a maikai loi no lakou ka waiwaii'o i hoikeia mai īaia, o ka hoolohe ana aku i U<l mauao hoopohala, malia he kumu ia e huli .oleia aku ai ke kiuo o Mr. Nila. a i ole, oloko paha o kona paiki lole. T'a maopopo iaia ua huna o Mr. Nila i kekaln man puupun ilmmana maikai loa maloko o kekahi wahi o kana paiki lole/ina ek.,i„ a eha paha e loaa ana maloko o kona paiki lole., ua lawa loa ia p luu>iaio mai ai aia ia Mr. Nila na (laimana maikai loa kahi 1 huna u, maloko o ka pale o kona mau 1010 komo, a i ole uA humuhumn houia ae kekahi paie ina kekahi wahi o kona niau lole i tvahi e liunaia ai ia mau (laimana. Hc mea paakiki no iaia ka olelo aua iho aia oia ma alihele pololei loa e loaa ai ia mau ilaimana, aka nae, aole oia i ike i kekahi hihia ikemakaia a hiki ia manawa. O kana mau hihia apau i li*e aku ai imua o ka aha liookolokolo ua pau tcale no lakou i ka hoa hewaia. L'a kaulana oia ma ka huli ana i ike oiaio apau e pa« ai ka liihia, a ina no kona nele ma keia hihia o ka makamua loa keia o kona hoohokaia ana, a he puupiau ikaika 4oa lioi ia e lilo ai kona inoa niaikai i mei neniaia e ka lehuleku. «Voi)e oJia «iak9/nakc e lilo aku kona niahaloii» i uei manatra mamuli o.'kona.tb9<)ijj&iViā l oh'' e loaa kaua mea i akenui aiy .e hooikaika ana oift apxu i inea e loaa ai. E loaa ana iaia na (iaimaua apau, pela ka pai o kona manao me ka ninau ole aku i kekahi mau ninau. No >fr. Nila, o ka Ahahui I. O. T. A., pehe:\ la, e hpokuu w;!l« eku ana no anei oia iaia oiai keia- inanawa maikai kia i loaa iai», me ke kau ole aku i kokahi hoopa'i, a i ole, liana ole pihß i kekahi hana e hoopau loa ia ai ke ku ana a ia aliahui? Aoie., ua pAa kouu manno e haiia aku i kekahi uiea e kauia aku ai aā ahcrca ann malima oua! Hr hana pono auei uaiia k& hoike aua aku i ua makai o Pilani uo ka Mr. Niia me-i i hana ai E pono oii e hele Aku a hoike aku imua o lako\i i ka uioolelo ann o ka hoiko ana JUai ia lana ina ia aliiahi, inina oua a imua o Tppiua. pelioa ana 15 ka. niauao o ua lala 0 ka Ahahui I. O. T. A. k4 lohp aku i nel hana a ui o Nila, a pehea ana la ka manao o ka oih'ina makai I'alaui i ki manaw* e lobo aku ai ia,moolclo, a V<" J ha aua 1» Kana e panō.iAai ai iaiā no ia hana epa nua i hana ai Ha! he moolelo kaniahao lea ia:e hoikeia akn ai no malama aua i ka waiwai aihue i laweia mai ke kiiio mai o ke kin'ak» inake. Ua mauaoio uo auei o Mr. Baltla ia m'oololo? Ae; nia, k'Akahi hap.i. Me keia mau mauao lehulehu e Ulu ae »ua i hoopoluhiluhiia «i konn noonoo no leekahi manawa oiai oia e pli akn atoa mā ke a.|a.huipii n<» k-t liale oluna, a mamua hoi o kona hoea ani āku no ka Dumi IP. Jaia i hoea aku ai ma ka puka B o ka jßilmi 19, ku iki ilw la oia a liuliu, alailn wehe mai la i ka puka mfe k« ihftlie loa, a koalo ika la iloko a paiii hou uiai la i ka puk.i mahope ona. . He ciu;J mau kanak.i e noho mai ana iloko o ia' rumi ia maiiawa, o ke kua-nae i k'ilii o k.i puka n o ko laua mau alo u* huli aku i kahi o ke kapunhi hoopume hana, 3 t* pjpii ana 110 hoi ka uvrahi 0 na kika a lauu e pulii ona ia manaw i mai ko lana 111111 walia ae. " Well, owai kou 0 Baia anei?" o keia ka fcia Keoni uinan 0 ka ui aua ae i kous a ka Lunanaiia Bfii»ia o ka loh« ana aku? Ma keia mauawa a ka Lunauaiii Baida i komo aku ai aoir hookahi .0 ua kanaka i huli mai e nann,,A Kke laia. "Oia no ka hoi paha, uo ka mea oia pu kekahi i hul pu mai nie ka kaua-h&na, ua inukaukau au e haafti aku iaia i hookahi kaukaai,'" 1 pane aku ai kekalii 0 la-ua. "K kuu mau kei.ki, iiie ke kanalua ole au e olelo aku uei ua ike no olua a elua ia'll," i hooniaka aku ai ka luuanana e kamailio, a he mea huli ino mai no hoi ia la 0 ua. maū kanaka la me ka puiwa loa, 110 ka mea, uole l»ua i loho iki i ka ana aku o ka puka, a 0 ko poha ina ;uku 0 ka }eo ka iaua mea 0 ka lohe ana mai. 0 65a Keoni o laua ka i hoopuka ao i kekahi mau olelo hailiili a kiola aku la i kana poomuku kika iloko 0 ke kapuahi, a oni pono ae la iluna he. :mo hana a ka lunauana e uana aku āui mg ke kuliihe"wa ole u'a iloko ona. ka inaina ka'hi i hoonaku ai. Xo ka ikaika loa .0 ia oni aua ae aua na puehu liilii aku la ka lehu o ke kika ma p a ( maanei. i "Ka, ua ike uo oe i kela keonimaua?'' i ninau ae ai v Batolomaio, "a 0 Woka hoi kekahi iuoa ona ia Gerena," ; ''"Aohe au i ike mua iaia,'* wahi aka Gcreaa panp. "Ua kolno | h:wa mai uei.paha pe i ka jTimi pololei ole, aaeit'' "«"ahi a Gcj rcna o ka niuau ana inai i ka lunanana. i "Kukihewa? Aole." i pane aku oi ka lunanāna. "Xo keia rumi ku'u liana i hoea mai li. E aha ana olua maaneif Ea, hoike mai! Nolio nuilie oe e Oerena ma .kou wahi, a ihai oni ae oe, i ole ku ao paha ilunu a hookokoke mai ia 'u i hookahi kainawawae. Ua hou.i niii la au niaauei me ka makaukau ma ko'u &oao i na mana"Wa apau, nolnila ea, nobo malie aku, 0 eha ka ili. Nou ko'u manao i hoea mai )» i keia runii!'' "Noho inulie iho, e Gorena—emi aku ihope—e aha. aku ana oe?" 1 paue ae ai o Batolomaio i kona hoa me ka pu ana ae iaia. "Ua maopopo ia'u aole keia keonimana he kanaika powa. ia kaua." "Heaha kou makoniake 0 ka hoei ana inai la noloko nei o keia runi}?" i ninau kokp mai ai o Crofena i ka Lunahana Batda ine k« okalakala, 0 kela m|ju maka alohilohi oua ua helo a po i kn ula 1 ka \>a mea 0 ka piha ukiuki, a he ano e loa uo hoi ke nana aku ia manawa. "Maiuuli 0 kou kamailio ana mai la me kela i loāa iho la ia'u ka ike ua haupu ae la paha oe ike kumu o ko % u hōea ana mn 1.-i maanei i nei inauawa, caf" i pane aku ai ka luuahiiia' me ka leo kuoo. "O oe, e Batolomaio Kiniaa a 0 Woka hoi kekahi inoa ou, e pom oe e lohe aku \ nei mauawa aole i p.iu ka'u hana ms oe; e maknala loa oe uou iho ao malama pu hoi i ko\i nialuhia. Npu hoi e Ocren*i a.o Viua hoi keUahi inoa hoohunahuha on, ua kamaaiu i oe ia'y 0 k<r> hoomanao nei no hoi au no kau mau mea i hana ai mamua a'u e poina ole nei, a pela. hoi me oe ia'u. "Aia nialuna 0 kau mea e hana niai ana maluua o'u i nei man9wa ke kauka'i aua aku » kou walii e noho ai i uei po. Ini 00 p uoho inalie aku aua pakele oe i ka hoopaaia aku, aka, ini hoao wai o'- 0 limaikaika, e hal aku uo au ia oe i nei manawa he pio oe uu ke kanawai, " Nolaila e hoike mai i ki oiaio a 0 ka oiaio wale no ;tpau, h mai huua i kekahi moa i ole e hoonuii- - i ka'u hana a e hoopau walu ia ai koi ko'u mauawa, Ina olua. e hoike mai ana i ka mea oiaio, owau nei 110 ka mei naua e hooikaika aku e loaa ai he kulana maikai liou ia olun, aka i ole pela e.lK\awiia akt» ana olua e a'u i na makai Palaui. "Auwe! hia ka o. Mr. Bai(l?i keia, e uaua ae palia oe iaia la ? K Mr. B.u'da, e kala mai oe no ko maua kamailio aoa aku nei ia oe me kekahi niau olelo kalakala kupono ole, no ko maua hoomaopopo ole aku noi no lioi ia oe. ke kmnu," i paue inai ai o Gereua ma ke amu e mihi inai aua. "No Batoloiuaio nae aolie āna leo mihi, he man olelo kalakala no kaun o ka pane ana mai: "L haawi aku malalo o ka hoomalu ana a ua nrikai I'alaui! Heana ilio la ko maua hewa e haawiia aku ai maua, ke makemake nei au ia oe e pane mai?" . ">-"o ka hewa pepehikauaka " i pane aku ai ka luuanana me ka leo akanele loa. "\'o ka hewa pepelii kanaka! Owai nei kaoaka a maua o ka pepehi aua a iuakef" i niuuu mai ai o BatoJomaio me ka leo haalulu. ' La, e hoomaka'uka'u mai ana anei oe 1a riiaua, a i oh, he mau olelo paani wal« »0 palia nau?'' , ". H , c ni T au olelo oiaio loa ia u'u i hoike aku uei ia olua," i i-ane aku ai ka Luu;inana Biida. "Oia, he mau olplo lioomeamea w^le'no ka i al< he mau olel» paani wale no, a Gereua. oka ana ae-,j ,k^a,lwa.' Ha' Ha. ua kamaama 11 o Mn Baide he kana.leiiipilla wlaila. 0 kela mau olelo ana 1 olelo mai la la ea, mai manaoio kSma." i l-., ,> ° ,C u®, paa f' ano , kuio n, aoli.: kaua i leamailio mai la 1 k ; i uaua aku. I>epehikanaka, caf A owai ka mea } pepehiia? " walii a Gcreua 0 ka pane kikoola ana mai. '* A ,a . ka ,nel ' popehiia nialoko oka liale e waihoia ai na kiu » make 1 keia 1 poe aku ai ka lunaana. "E, auhea oe <• ?p a p KnnW u kauoha hou aku nei au ia oe e uoho iho ilalo, a i ole, ,® h oo|°he mai 1 kem e hana koke aku no au i kou mei * noho mahe koke īho ai ilalo me k» hakalia ole. O oe pu kekahi i holo ini mai a e me tt o "kn 1? \ ke kaaahi h(>okahi wai Ladana ana mai? P ' hookahl uo 5a «"'*■«.holo pu . "Ua hahai hele oe iaia mui kekahi wahi a i kekahi 'ahīlii '? īenn i ko m r m T a a i'i, i „ k ko7i,; i k ° a a z k t L*™: ūct T -° ia k ° & .TSfA' 5? ~ •■'r n,an,v maikai )o». S„ keia mM ,Uim« M Uawe P »f 'X :^r a r P īk r So ,a >r a • » ke k.„oka i *■>, B ka halepaahao ko olna wahi «, tobo aku ° oi e , ™S', a • ,ela ' oloko u loaa poßo anei aku fa Duha n iri l a « !I. aolie a luua p. P »e, « M . aku