Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 12, 19 March 1920 — LOAA MAI NEI KE KOPE O KA BILA KANAWAI E Hoopauia Ana na Pohihihi o Koonei Poe ke Kanawai Hookuonoono no na Hawaii O NA AINA PAPA ELUA KE HOOKUONOONOIA AKU ANA E Hookoeia Ana na Aina Waiwai Loa no ka Hoolimalima Ana Aku i ka Mea Koho Kiekie [ARTICLE]

LOAA MAI NEI KE KOPE O KA BILA KANAWAI

E Hoopauia Ana na Pohihihi o Koonei Poe ke Kanawai Hookuonoono no na Hawaii

O NA AINA PAPA ELUA KE HOOKUONOONOIA AKU ANA

E Hookoeia Ana na Aina Waiwai Loa no ka Hoolimalima Ana Aku i ka Mea Koho Kiekie

Ma ka I'oalua o ka pule akn nei 'i hala i loaa mai ai na kope <> ka Bila i hookomoia aku e ka Elele Kalaiiiauaole maloko o ka Hale o ua Luuamakaaiuana o ku ahaolelo lahui, o keia ka bila e pili aua i ka hoopu.lapula hou ana i ka lahui Hawuii; maloko o kela bila, e hoakaka aua..» ia i kokahi maii hoololiloli lehulehu i ke Kauawai Kuinu o Hawaii nei. O keia ka bila a Kauka Rayinonil i ku-e loa ai ; ma ka halawai. makaainana o ka malauiaia aua malalo o Aala Paka ma ka po o ka Poaono, ka la 6 iho uei o keia mahina, me kona oielo aua, i ka maikai ole o kela bila, o ia ka hookauia o na Hawaii nia ka papa like mc ko na Ilikini, aole hoi he haawiia i manawa no na Hawaii e paio ai no lakou iho, i ka manawa e loaa ai ka aina ia lakou. Penei iho ke auo uui o kola bila kaoawai: Ke ke Kiaaiua o Hawaii, •me ke apono ana- mai o ke senate teritore, a ke kauohaia nei e hookohu i kekahi konŪHiua, e hookahuaia nei maauei, a e ikeia ke Komisiua o na Home Hawaii, o ia hoi i el]a mau makaaiuana o Hawaii, he elua o lakou i mau Hawaii piha, a hapa paha. O ke Kiaaina ka elima o. na hoa, a lunahoomalu no hoi ina ke aao o kana oihaua lu, no ke komiaiua. E haua iiā hoa o ke 'komisina me ka uku ole, a o waiho mai i ka hoike uo ka lakou haiia iloko o kuln ame keia elua makahiki imua.ei ka aliaolelo^ Puunaiie Akii i ka Aina L r a hoamanaia ke komisiua aua kauohaia e hookaawale no ka puunaue aua aku i ua HaWaii piha a hapa palia i na ainu aupuni o ke Teritpre nialalo iho nei peuei: Mokupuui o Hawaii— Kau, 11,000 eka; Puukapu, 15,000; Kawaihae I, 1.'J,000, anie Pauahi, 7ōo eka, maloko lakou aipau o Kohala Hema; Kamoku, 5,000, ame Nienie, 7:{")0, aia iaua a elua maloko o Hamakua; Humuula Mauka, Hilo, 33,000 eka. Mokupuni o Maili—'Kahikimii; 25,000 eka, ame na koena aiua aupuui nialoko o ka apana o Kulk, 6000. Mokupuni o Molokai—Palaau, 11,400, Kapaakea, 2000, Kalamaulā, 6000, lfoolehua, 3000, Kamiloloa J ame 11, 3600. ame Makakuapaia, 2200. * 'Moku]»uni o Oahu—Na koena aina aupuni maloko o ka aina o Waimaualn, 4000 eka, e koe ana muilaila mai ua aiua ko, ke kahua o ka oihana kou anie ua aiua pili kahakai. Mokupuni o Kauai—-Xa koena aina aupuui ma Waimea, 15/000, Moloaa, 5,000, ame Anahola, 2000 eka. Ua lioakakaia no uae, -o na manao o keia pauku, aole ia e pili i kekahi haj-a 0 ua aina i hookaawaleia maluua ae, iua ia nia .kahi o kekalii ululaau i hookaawaleia. Ua hoakaka hou ia no hoi, elike me ka mea e ikoia aua, e wae ke koiniaina 1 kela ame keia manawa, i keka'hi'mau aiua aupuni okoa aku, o ke ano like, a e hookaawale ae no ka hoohaua 'aua aku> uo na hana i makemakeia maloko o keia pauku ma ke ano hookahi a ma ke auo hoi iue he mea la ua "hoakaka maoli ia maloko o keia pauku. Hoolimalima Loihl

O na aina aupuni i hoakakaia mamua ae uei, e waeia ana mahope aku nei, a e hookaawaleia ae 110 ka manao o keia j>auku, e hoohanaia no ia a e hoomaluia e ke komisiua i oleloia,- a e hoolimalluiaia aku i na Hawaii piha a hapa paha no ka nianawa o 999 makahiki, nia ka apana aole e emi iho i ka 20 eka, aole hoi e oi aku mamua o ka 80 cka o na ainamahiai o ka papa elua; a i ole aole e emi iho malalo o 2pQ. eka, a aolo lioi e oi aku i ka 500 eka o ka aiua hanui holoholona papa ekahi, a i ole aole e emi iho i ka 500 eka, aole hoi e oi aku i ka 2000 eka o ka aina hanai holoholona papfe elua, no ka uku hoolimalima o $1 o ka makahiki no kela me keia home hookuonoouo, a malaio hoi o ka aelike, e uohoia ka aina, a i ole e mahiia e ka mea paa hoolimalima ma ke ano he home a aina mahiai paha, a malalo hoi 0 kekahi aelike hou aku, e kaa aku no ka hoolimaliina malalo o ka hiki e jjoopauia, a e hoolimalimaia aku ka aina i kekahi poe okoa aku o na kupuna Hawaii, ke hooko ole ka mea paa hoolimalima, e uoho, hoohana, a i ole mahi paha 1 ka aina no ka manawa o elua makahiki ma kekahi wa hookahi. \ ka .. wa e hopauia ai, e hooholoia ka waiwaiio o na hauahou e ka papa o ekolu poe koho i ka waiwaiio, e ko>hoia ai e ke Kiaaina, a e ukuia aku ke kuleana o ka niea pai hoolimalima iloko o na hanahou, e ke komisina mailoko mai o ka waihOna hoaie Home Hawaii, i hoamanaia maioko rto o ia pauku hookahi. UA' hoakakaia no hoi, i *ka manawa e hoolimalima hou ia ai kekahi apana

aina, o aku ka mea pan hoolimalima hou i ka aina i hoolimalimaia ame nn iiana hou, no kn huinn i kauia uo ka waiwaiio o nn hana hou. a e ukuia mai ci;i. ma !;e aito nie iio mea la oia ka moa aio i kinohi. Pa Holelioloi a Akea K hooknawnlo ko komisinn i apnna o kn aina hniiai holoholona e j>ili pu ana rn.* n.i apana pukahi i makemakeia ai na hoolimali.ma. no win aina mahi, a e ikeia ma ke ano he pa holoholonn no ka loh.ilohii, kahi a ka poe pna i na hoolinialimn o na ainn mahi e hookuu ai i na holoholona. aole e oi aku mamun o umikumanialima poo holoholonn. Aole kokahi hoolimalima i hanaia mnla!o o ua manao o kein pniiku, e liooliloia a i o!e hiawiia aku j>aha, koe w"alo no mawnena iho o nn hoaaina. O kekahi hapn o na nina aupuni i oleloia, i hoakakaia i hookaawaleia ma koia, no na hana i munaoia ai ma keia pauku, i liaawi ole ia a i noho ole ia o na Hnwaii, i kulike ai me ka manao no in hnna, un hiki no ke hoolimalimaia elike me ke kanawai i hoomakaukauia i keia wa; a maloko o-lepla ame keia hoolimnlima, e komo kekahi madao, o ka aina i hoakakaia maloko olaila, e huki hou ia mai ka hoohanaia ann nku uialalo o kn hoolimalima, ke koiia mai no ka hunn i makemakeia ma leeia pauku. A ua hoakakaia no hoi, oiai e kakaliia ann no kn hoohana Dme ka nOhoia o ia mau aina, i kulike ai me na manao o koia j>auku, o nn loaa makahiki e loan mni ann mai na ainn mai i oleloia, e ukuia aku no iloko o ka waihona hoaie homo Hawaii, no ka hoohana ana aku a ke komisina, elike me in i hoakakain mahope ae nei. No ka imi ana aku i na <lala kujiono e;hookoia ai ka manao o keia pauku, ma keia, ke hioamanaia nei ke komisina aina, me ke apono ana mai a ke Kiaaina ame kn elua-hapakolu o ka papa aina, e hoolimalima aku, ina ke kuelala akea i na aina aupuui mahi waiwai loa o ko Teritore 6 Hawaii no ka nianawn, nole o oi aku mamua o 15 makahiki, a o kekahi hoolimalima e kuniia ana malalo o na īnanao o keia pauku, aole e komo maloko olaila, ka īnainalaoielo ununi hou elike me ia i hoakakaia ma ka kanawai i keia wa.

Mai a mnhope aku o ke aponoia nna o keia kanawai, e hookaawaleia ae i 30 pakeneka o na loaa tcritor« mai na hoolimalima mai o na aina mahi waiwoi loa ame nu laikini wai, maloko o ke keenn puiiku o ke Teritore, ma ke ano lie waihona kaokoa, e ikeia ma ke ano ka wailiona hoaie home Hawaii. K hoomauia aku ka ukuia ana o ia inau )oaa i ka i oleloia ahiki i ka hoea ana aku o ka luiina ilala i ohiia ni:ti a i ukuia ae iloko o ka waihona i oleloia i ka huina o $1,000,000. Hoaie i ka Poe Paa HooMmallma O na (iala i hookoinoia aku iloko o kela waihona ,e hoohanaia no e ke komisina, ma ka hoaie ana aku.i ka poe paa hoolimalima o ka aina malalo o keia pauku, aole e oi aku mamua o .$3OOO i kekahi mea hookahi, ma ke ana ukupanee aole e oi aku i ka elima pakeneka no ka makahiki, no ke kokua ana aku, no ka hoomaemae ana i na aina i oleloia, a no ke kukulu ana i na hale ame kekahi inau hanahou mahiai, ame ke kuai ana i na holoholona, ame na lako mahiai, o ka uku hou ana mai iloko o ka waihoua no ia hoaie ana e hanaia e ka poe )»aa hooliinalima, ma keia ke hoamanaia nei ka ahaolelo o ke Teritore o Hawaii, e hookomo aku maloko o kona inau kanawai waihona ho aie, i kekahi itai»u a mau itamu paha me ka lawa kupono i walii e holopono ai ia hana nui, a e hiki no ke hoopukain na bonst, elike rae ia i hoakakaia ai e ke kanawai, ahiki i ka lawa ana o ka huina i makemakeia. E uku no ke komisiua i oleloia iloko o ka waihona puuku o ke Teritore, uiai ka waihona hoaie home Hawaii ae ma na la ukupanee o kekahi mau bona, e hoopukaia ana e ke Teritore, no ua hana i manaoia ma< keia pauku, ka ukupanee maluna o ka huina i lilee aku me ka waiwaiio o ia mau bona, ma ka ukupanee i hoakakaia inaloko o ia mau hona, pela no hoi me na huina i kela ame keia makahiki, ma ka la ukupanee elua, ame ia la hookahi no, ma kela ame keia makahiki inahope mai, iloko o ka manawa i hoopukaia ai ua mau hona nei, e hoea aku ai na huina e ukuia mai ai i Kela ame keia makahiki, ma ke ana ukupanee, i like aku raa ka wa e pau ai me ka \yaiwaiio. Hooliinalima i Loeā ī'a hoamana pu ia uo hoi ke komisina e hoolimalima i kekahi loea mahiai, a inau loea paha ma na kumu aelike, airfe ua ukuluina e hooholoia ana e ko komi.sina. , . K lilo no i hana na ka loea mahiai, a ina» loea niahiai pah», ke kokua ame ke a'o ana aku ina puulu ona kanaka Hawaii, i kulike ai ine na inanao o keia pau'ku, i na ano maikai loa o ka mahiai ame ka lianai holoholona ana, a ina na ano no apau, e loaa mai ai ka holomua o na mea i inakemakeia ma keia pauku. O ka ukuliana o ka loea a mau loea mahiai paha, e ukuia no ia mailoko ae o ka waihona hoaie home Hawaii. Ka Mana o ke Komisina l'a hoamanaia ke komisina e haūa i na mea kupono apau, mawaho ae o na mea i hoainana maopopoia maloko o keia pauku, i wahi e hiki ai ia lakou ke liooko aku i na hana aine ua manao o ke kanawai, a e liana a kau i na rula kupouo uo ka holopouo o na hana ame na' maiiao o keia pauku, a e- iiana i mau lioololi i kela ame keia manawa no ia mau rula; a ke hoolahaia ua mflu reln la, e mana no lakou elike me ke kanawai. O na hoolilo kupono apau, e komo pu aua na bila i ha'naia e ke komisina. ma ka hooko ana aku i kana mau hana, i kulike ai me ua manao o keia pauku, e ukuia no ia mailoko ae o ka waihona aie home īīawaii, ma ke aponoia a'na o ua bila kikoo aie e ka lunahoomalu, a e kekahi mea okoa ae paha, e kohoia ana e ke,komisina. Mamuli o ka nyi palena ole o ka ma'i flu, e pahola mai la ma Kauai i keia maiunv:i, i hoikeia moi ai ka loh» ? keena, o kela ahamele a na Kula Sabati o Kauai i mauao ai e wehe ma ±*ihue, nia* keia- Poaono, Maraki 20, ua lioopau loa ia, mamuli o na a'o una a na kauka, aole he.pono e akoakoa nui na kanaka ma kekahi wahi, oiai keia aho ma'i e holopapa ana ma ka sina.