Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 13, 26 March 1920 — Page 5

Page PDF (1.76 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Mo'olelo no Ka Tazana

Ka Weli o na Ulula'au Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

 

ookoa, w halawai hou ana laua ma kela po, elike me kana i lohe aka ai 'ia Miriama i ke kahea ana mai. Aole oia i ukali aku mahope o Miriama, no ka mea ua maopopo loa iaia kahi i hele mai ai o kela kaikamahine, ame  kona wahi i hoi hou aku ai ihope, aka nae o ke kumu ano nui loa o kona aeole e hookolo aku ma hope on a, no kona makemake ole e ike mai o Miriama i kona kino olohelohe; aka o ke alahele maalahi loa ana e hana aku ai, oia no ka hookolo ana mahope o  ke kanaka Pelekane.Mawaena ou w ka makamaka heluhelu ame a'u, ka mea kakau moolelo, he hana paakiki loa na kaua ke koho ana aku no kahi a ka Mea Hanohano Morikina i hele aku ai, aka no Koraka nae, ua hiki iaia ke heluhelu aku ma ka helehelena o kela kanaka, i kaua mau mea w haua aku ai, a hui pu iho nei me kona lohe ana aku i ua olelo a Miriama, nolaila he hookahi wale no wahi a kela kanaka e hele aku ai, oia no ka huli hoi hou ana ihope i kona kahua hoomoana, i hele mai ai. Ina no uaw e loaa ole ana kela kanaka i ua o Koraka malaila alaila ho hana maalahi wale no iaia ke hele ana aku e huli, me ka nana ole i ka loa ame ka laula o ka ulalaau. No ekolu hora paha kela hiamoe ana a Koraka me ka maikai, ua paoho ae la oia, a hoomaka koke aku la no ka hele ana, no kahi i hoomoana ai na kanaka Pelekane ame na Paele, a he oia ia Morikona ame ka Paele helewawae, akahi no laua a kokoke aku i kahi o na halelole, a he hookahi o ke kumulaau, in a kahi wahi mamao, e ike ole ia mai ai e na kanaka. Ke noho maile la o koraka, me ke kiai, i ka hana'a kela kanaka Pelekane, a oiai aole he wahi hiohiona iki, no ka hele hou o ua kanaka nei, e halawai me Miriama, o ka noonoo mua loa o ka oli ana aw iloko o Koraka, o ia no ka hoea aku o Miriama no kela kahua hoomoana ma ia po iho. Ua hele nae a na hora o ke ahiahi, ike mai la oia i ka lua o na kanaka ili koekoe i ka kauwa Paele, me ka maopopo ole nae i ua o Koraka, ka manao o ka laua huakai, aole no nae on a noonoo iki no kekahi poe e ae, aka aia kana hakilo pono ana maluna o ke kanaka ana i ike pono ai, i ka puili ia Miriama iloko o kona umauma. I keahiahi loa ana aku, aia no Morikona mamua o kona halelole kahi i noho ai, me ka ai ana i kona aina ahiahi, a puhi mai la hoi i kaua ipupaka, aole he wahi mea a hoomaukaukau no ka hole ana aku e hui pu me Mririama. Aia kekahi paele ke noho la ma kae o kekahi ahi uui, me ka hookau mau ana aku i ka wahie iluna o ke ahi, a i ka hele ana a poeleele loa, loeia aku la ka leo kuwo o kekahi liona, ia wa i komo aku ai o Morikona maloko o kona halelole, a oili mai la me kekahi pu raifela, aia hoi ma kona helehelena, e hoike mai ana oia, no ka piha i ka makau, me ka hookikina mau ana aku i ke keiki paele e hooi ae i ka a ana a ke ahi, he mea ia e hookokoke ole mai ai kekahi liona i ko lakou mau kauhale. No kela ano pihoihoi iloko o Morikona, ua hoala okoa mai la o Koraka i keia mau ninau: O kela iho la auei ke ano o ke kanaka, e hiki ai ke hoopakele ea ia Miriama mai na poiuo mai? Ina i ka leo kuwo wale no o ka liona, ua haalulu e keia kanaka, alaila heaha ka wea hiki iaia ke hana aku no ka palekana o Miriama, i loko o na poino he nui e waiho mai nei ma na wahi like ole o keia ululaau. Noonoo hou ae la naw oia, aole he like o ka noho ana o ka poe ma loko o ka ululaau me na kanaka i ke au malamalama, he poe koa ka i hoonohoia, ua ke kiai ana i ka maluhia, aia hou na makai me ka wana e hoopakele i ke ola o na kanaka mai ka hoopilikia wale ia aku e kekahi poe ino. Ua kokoke e poeleele ma kela ahiahi., hoea aku la o Hauakona me kana Paele kauwa, no kela wahi mua no a Morikona o ka halawaai pu ana me Miriama. Ma kekahi wahi kupono a Hanakoua i ike ai he u."aa kou ia kaku ana lawahi maikai ia, kauoha mai la i kana kauwa e noho maile oia malaila a hele loa aku la ua kanaka nui, ahiki i ka palena pau o kaululaau no ke kakali ana no, o ka hoea mai o Miriama. Ma ka honu eiwa ponoi, lohe ai la ua o Hanakona i ke pahupahu aku o na wawae lio, a he mau minuke helu wale no, ku ana o Miriama, imua on a, a i ka wa i lohe mai ai i ka leo o Hanakona, ua kuenui aku la oia ihope, me ka piha i ke kahaha, aka naw ua wikiwiki aku la o Hanakona i ke kamailio ana: "Me na manao kaumaha au e hoike aku nei ia oe e ka lele opio, aole e hiki mai ka mea hanohano Morikona, elike me ka olua naelike mua ai, no ka mea na okupe kona lio ahina ilalo me ka maui o kona wawae, a no ia kumu la i kauoha mai ai oia iau owau ke hele mai e hui pu me oe" Aole e hiki ia Miriama ke pane koke mai a o ka poeleele iho no hoi kekahi, ua hiki ole iaia ke ike mai i ka lamalama o ka helehelena o keia kanaka kolohe, no ka holopono loa o kona mau me i hoola mua ai, no ke kaa aku o Miriama malalo o kona malu me ka maalahi loa. "E pono kaua e wikiwiki, me ka hoohakalia hou ole iho, mahope kauanei loaa ai kaua i ka poe e huli maiana ia oe e kuu lele mai kai, "i hoomau hou aku ai no o Hanakona i ke kamailio ana. "Pehea, ua nui loa anei ka eha i loaa is Morikona" i ninau aku ai o Miriama, no kona makemake e ike i ka mea oiaio."Aole i nui ka eha, koe wale no ka maui o kekahi o kona mau wawae. He hiki no iaia ke kau iluna o ka lio, aka nae ua manao maua, he oi aku ka pono o kona hoomaha ana i keia po, no ka mea he mau la aku keia, maluna wale no o ka lio e hele ai, nolaila e hoopilikia aku ana oia, ke ole e loaa he hoomaha maikai ana iaia mamua o ka hoomaka ana aku o ka huakai e nee imua. Ke ike aku la au i ka pololei o kena mea au a kamailo mai nei, "wahi a Miriama, o ka hoohuli ae la no ia o Hanakona i kona lio, a kamoe aku la no ke kukulu akau, aia no hoi o Miriama mahope aku ona kahi i hahai ai, me ka manao nei he pono keia.  No ka mile hookahi paha kela hele ana aku a laua ma ka lihi ka ululaau, alaila hoohuli ae la Hanakona i kona lio ma ke kukulu komohana, ke pono hele wale aku ia no o Miriama mahope, me kona nana pono ole i ke ano o ku laua alahele e hele nei.  Aole no o Miriama i ike i kahi i ku ai o na kauhalelohe o Hanakona ame kona mau kanaka, nolaila ua hiki ole loa i ua kaikamahine nei ke ike, eia paha o Hanakona ke alakai nei iaia no kona kahua hoomoana, a i ole he wahi okoa loa.  Ma kela po holookoa, aloe inoa i hoomaha iki, e hoomau ana laua i ka hele ana, no ke kukulu komohana, a i ke ao ana ae ma kekahi kakahiaka mai, olelo mai la o Hanakona ia Miriama, e hoomaha liilii laua, no ka ai ana i kekahi mau meaai, no ko laua aina kakahiaka, ana i hoomakaukau mua ai maloko o kana eke ili.  Hakalia no a pau ka laua ai ana, o ka hoeu koke ae la no ia o Hanakona, e hoomau hou laua i ka hele ana imua, aole no hoi laua i hoomaha hou ahiki i ka auwina la, ia laua i hoea aku ai ma kekeahi wahi kupono, kauoha mai la o Hanakona i kona hoa, e lele ilalo, a e hiamoe laua i oluolu ai na maka, mamua o ka hoomau hou ana aku i ka hele ana imua.  "E hooluolu iki kaua maanei no kekahi mau hora, a e haawi aku no hoi, i manawa no ko kaua mau lio e ai weuweu ai."  "Aole i loaa mua ia`u ka noonoo, ua mamao loa kou kahua hoomoana mai ua kauhale o Tazana," wahi a Miriama, me ke au hele ana o kona mau maka ma o a maanei.  "Eia au ke alakai nei ia kaua no ka hui pu ana aku me ko`u poe kanaka, no ka mea ua haawi aku au i ke kauoha ia lakou, e haalele i kela kahua hoomoana ma keia kakahiaka, nolaila in a kaua e mau ana i ka hele, iloko paha o na la elua a ekolu, e loaa aku ana lakou ia kaua."  No kela mau hoakaka aHanakona, aole no o Miriama kamailio wale aku, ke manaoio mau la no oia, aole he epa ma ka aoao o Hanakona, aka ke lawe nei keia kanaka iaia, elike me na mea i hooholo like ia mawaena ona ame ka Mea Hanohano Morikona.  Ua Hele no hoi a ahiahi loa, ala ae la laua mai ka hiamoe ana, a mahope o ka ai ana i ko laua aina ahiahi, hoomau hou aku la no laua i ka hele ana imua, a i ke ao ana ae ma kekahi la mai, me kekahi i ka hiohioua ole, o ko laua halawai me ka poe o Hanakona, akahi no a komo mai oa manao hoohuoi iloko o Miriama, he mau hana apuhi wale no keia a hanakona iaia.  O kela ano oluolu, a nana pono ole mai o Hanakona iaia, ua loli loa ae mai keia wa a laua e hele nei, mahope o ka hana ana o na po elua ame na la elua, no ka mea ua hookahahaia mai ko Miriama manao, ua ka nana pono mai o Hanakona iaia, a hoala hou ia mai la no hoi ko Miriama noonoo, no kona ike mua aua no i kela kanaka, koe aku have ka hiki ana iaia e maopopo a kana wahi i ike mua ai.  Ma ke kolu nae o ka la o kela hoomau ana o laua i ka iho kaua hele, me ka halawai ole me kekahi mea, akahi no a ala mai na manao ku-e iloko o Miriama, me ke kaohi ana mai i kona lio, a hoakaka aku la no hoi i kona mauao kanalua loa, no ka pololei o ka Hanakona mau mea i kamailio mua aku ai iaia, a o ia ka ua kanaka kolohe nei i paue hou mai ai: "Me ke kanalua ole, ua hala mua ko`u poe kanaka, in a paha no ko kaua hoea mua mai ma keia wahi i nehinei, in a ua loaa lakou, ia kaua.  Ma ka`u hoomaopopo, he keu aku a ka mama o ka lakou hele ana."  "Aole loa kou poe kanaka i hoea mai ma keia wahi, no ka mea o na moali kapuai wawae mai na kanaka a na holoholona, he mau kapuai wawae ia no kekahi mau pule ae nei kekahi mau pule ae nei ke kahiko."  Noke ae la o Hanakona i ka akaaka, ma ke ano hoolalau, me ka imi wale ana no i wahi e hoomau ole mai ai o Miriama i ke ku-e ana iaia, alaila pane aku la; "Ina i kamailio kahiko ia mai e oe, nokeia mea au e hoala mai nei, in a ua hoopauia kou pohihihi, o ia hoi keia, aole ma ke alahele like kakou e hele nei, aka nae, ma kuu manao paa, ma kekahi manawa o keia la, e ike ai kaua i ko lakou mau kapuai wawae."  Ma keia mau hoakaka a Hanak leo nui, me ka lalau okoa ana aku o kekahi lima ia Miriama on a, ike koke iho la o Miriama, ke hoopunipuni aku nei kela kanaka iaia.  Ua hiki loa i kekahi mea naaupo, ke ike mai, he hana paakiki loa ka halawai pu ana o kekahi mau puulu elua i kahi hookahi, oiai nae o ka mea oiaio loa, he alahele okoa loa ko laua e hole nei, a pela hoi ke alahele o na kanaka o Hanakona.  Aohe o Miriama hoouluhua hou aku, aka nae ke hoolala la oia iloko on a, i na alahele e pakele ai oia mai kela; kanaka mai; o ia hoi, in a e manao ana ke ano o ko laua hele ana, o kekahi mai kekahi mai, alaila e hiki ana iaia ke holo mahuka mai ia Haaukona mai.  Ma ka nae o kekahi la, oili aku la laua ma kekahi wahi oneanea, aia hoi mamua pono mai o ko laua alo, e moe ana kekahi muliwai nui, ma kekahi mau kauhale, i hoopuniia e ua laau ooi kuku.  "Ua hoea mai la kaua i ka pahu hopu o ka kaua huakai," wahi a Hanakona i huli mai ai imua o Miriama, me ke ki ana ae i kana pu panapana i ka lewa, he hoailona, e hoike aku ana i kana poe kuuwa Paele, ua hoea mai oia; a i ka holo ana mai o kekahi mau Paele, a ku ma kaiaia`e o ka muliwai, kahea aku la oia ia lakou e kii mai iaia ame kana malihini, no ka hoihoi ana aku ma kela kapa o ka muliwai.  K e nana la hoi o Miriama, o kona ike  aku i ka Mea Hanohano Morikona, aole on a ike aku, he poe kanaka Paele wale no.  Ua holo mai la kekahi waa nui, e hoeia ana e na kanaka Paele, i ka pae ana mai ma keia kapa aku o ka muliwai ua lele mai la he elua mau kanaka Paele iuka o ka aina, a kau aku la o Hanakona me Miriama no ko laua wahi, me a noho ana iho o kela mau kanaka Paele, e kiai a e malama i na lio.  I ka hoea ana aku o Miriama me Hanakona, no kahi i ku ai o na kauhale, o ka mea mua loa a ua kaikamahine nei i ninau aku ai, o ia no o Mr Morikona, no ka mea ua ala koke mai la no iloko on a, ka hoohuoi, aole o Morikona ma kela wahi, aka ua apuhiia mai oia e Hanakona.  No ka pane hoi no kela ninau a Miriama, kuhikuhi mai la o Hauakona i kekahi halelole e ku ana iwaena o ka nui o na kauhale, me ka olelo ana mai, aia maloko o kela hale o Morikona kahi i noho ai, nolaila alakai aku la oia ia Miriama no keia halelole, a i ka hoea ana aku no ka puka, papale ae la ua kanaka nei i na opi o ka halelole, a kuhikuhi aku la ia Miriama iloko, me ke kauoha ana aku i ua kaikamahine nei e komo iloko.  Aole a Miriama hookololohe ana iho, no ka mea aia kona noonoo nui maluna o Morikona, nolaila komo aku la oia iloko, ke au hele la kona maka ma o a maanei, aole on a ike aku i ku ai mea, ia wa i huli mai ai kana naua ana, ia e Hanakona, me ka i ana mai:  "Eia ihea o Mr. Morikona, aole o`u ike iaia maloko nei o keia hale?"  wahi ana me ka hoike okoa ana mai i kona ano pihoihoi a piha maka`u, no kona pulapuia ana e keia kapaka.  "Ae, ke ike like ae la no hoi kaua, aole oia maloko o keia hale, aka nae, aohe au noonoo hou ana aku nona, no ka mea eia no au me oe, a i hoike aku no au i ka mea oiaio ea, owai au ke kanaka oi ae o ke kupono, mamua o kela kanaka i kupono ole loa e ola ma keia honua.  Ua pomaikai oe e ka lede opio, ua kaa mai oe malalo o ko`u malu, a o kahi no keia noho like iho kaua, e hauoli i na la o keia ola ana,"  a noke okoa ae la ua o Hanakona i ka akaaka me ka leo nui, me ka lalau okoa ana aku o kekahi lima ia Miriama.  I kela paa ana aku o Miriama i ka hopuia, ua noke mai la oia i ke aumeume, i wahi nona e hemo ai mai ka puliki ana a Hanakona, eia nae, ua like pu kana hooikaika ana e hemo me he mea ole la, no ka mea, ua apo ae la na lima a elua o Hanakona, i ke kino o Miriama a paa, a no ka manawa mua loa, akahi no a loaa aku ia Miriama i hoao e limanui aku maluna on a, oia o Mahina, kela kanaka no hoi nana i ki aku i kona kokoolua a make me ka pu panapana, oiai e hoao ana e hoopakele iaia nei, a e ole wale no ka hoea ana aku o Tazana, pela iho la oia i pakele ai.  He hookahi kumu o ka hiki ole oa ia Miriama ke hoomaopopo, o kela no ke kanaka hookahi naua i hoopilikia mua iaia, o ia ke kahi ana o Mahina i kona umiumi a nemonemo kona wae, aka nae i ka ulu hou ana o ka umiumi, ua hoi mai kona ano apau`a Miriama, i kamaaina ai iaia; eia nae, aia oia malalo o ka maua o ua kanaka kolohe nei, me ka loaa ole o ka mea naua e hoopakele ae iaia mai kanaka mai, ua haalele aku oia i ka home o Tazana, kona hoopakele ame knoa makua.

 

E waiho iki aku kaua ia Miriama malalo o ka malu o Mahina, a o Hanakona hoi ma kekahi inoa a kaua i kamaaina ai iaia a e huli hoii hou ae kaua e ka makamaka heluhelu ihoe i kela keiki Paele, a Hanakona o ke kauoha ana aku iaia, e kakali malie ahiki i kona huli holi hou ana mai.  No ka hora hookahi kela noho malie ana a ua keiki Paele nei, malalo o ke kumulaau, lohe mai la oia i ke kuwo o kekahi liona pololi mahope o kona kua, a iloko o kona piha i ka maka`u ame ka weliweli, pinana koke ae la oia iluna o ke kumulaau no kona palekana, a mai alualu okoa mai no paha keia liona iaia, koe wale no ka ike kike ana aku i ka waiho mai o ke kino make o ke lia opio a Koraka i pepehi ai a make, nolaila lilo aku la ua liona nei i ka ai i kela holoholona, a hookuu mai la no i ka Paele e pinana iluna o ke kumulaau.  Ma kela po holookoa, aia no ka liona ma kela wahi ana i ai ai i ke kino make o ke lia opio, no ka mea i ka piha ana o kona opu, aole ana noonoo hou ana e maauhele aku iloko o ka pouli, aka he hookahi no hana, o ka hiamoe, pela no hoi me ke keiki Paele, aia no oia maluna o ke kumulaau kahi i noho ai, ma kela po holookoa ahiki i ke ao ana, me ka himi ole iaia ke hiamoe.  Ma ka puka ana mai nae o ka launa kekahi kakahiaka mai, ua haalele iho la ka liona  i knoa wahi i hiamoe ai, a hele aku la no kekahi wahi okoa, pela no hoi ke kumulaau, a iho mai la nolalo o ka honua, me ka ualu nui ana iho iloko on a, i kahi o kona haku i nalowale ai me na lio elua.  He hookahi makahiki o ka noho pu ana o keia Paele me Mahina a kamaaina i ke ano o kona haku, mamuli o ia kamaaina, i ala koke mai ai ka mauao iloko on a ua haalele maoli ia mai no oia e kona haku, me ka noonoo, hou ole ia mai o kona pono, ina no ka pau i ka aiia e ka liona, aohe on a nana, Elike no me ka nui aku o na kanaka Paele e ae, ka hoowahawaha i ko lakou haku, pela iho la no ka haawina hookahi i loaa i keia Paele no Mahina; o ka mea wale no mae e hiki ole ai iaia ke haalele ana on a, i hooi loa ia ae ai kona huhu me ka hoonaukiuki i ua haku lokoino nei on a. I ua Paele nei e huli hoi la no kahi o na kauhale i ku ai, a kahua hoomoana hoi o kona haku, he nui na noonoo like ole e oiliili ae la iloko on a, no ka panai aku i ka ino no ka ino i hanaia mai maluna on a, o ka mea apiki wale no nae, aole iloaa iaia na manao koa, e ku e aku ai i kona haku, in a no ka halawai kino he alo a he alo. No ka maile hookahi nae kela hele ana aku a ua Paele nei hoea aku la oia i kekahi maoli alanui, a ike iho la i na kapuai wawar o kekahi mau lio elua, a ike koke iho la no oia, aole kela he mau kapuai wawae no na lio okoa ae ai oia i ka akaaka, me ka pai ana iho ma kona uha no ka mea maopopo loa mai la ia a kahi o kona haku i hele aku ai, me ka nana ole mai i kona pono. O ke kumu o ka akaka ana ae o keia Paele, no kona hoomaopopo ana , i na mea i kamailioia, a i hoolalaia mawaena o Mahina ame Morikona, a @@@kahi nae o ka hooko aku o kona haku i na mea i kukakukaia me ka lua o na kanaka ili keokeo, ua haaleleia iho o Morikona me kekahi poe Paele, ma ke komo hana me ka lawe pu ana aku i ka wahine i manaoia na Morikona a haalele iho ia Morikona me ka nui ae o ua Paele, me ka nana ole mai i na no ko lakou paa i ka hopuia e Tazana. Maloko hoi o ke kahua hoomaha, kahi a Morikona e kakali mai la o ka huli hoi aku o Hanakona, me Miriama, aole e hiki i ua kanaka nei ke hiamoe ma kela po, oiai, aia mau kona noonoo no ke kaikamahine opio, a hakaila no ka wehewehe ae kaiao ma kekahi la mai, ku ana no ke kanaka a Hanakona i waiho iho ai mahope i alakai no Morikona ma, a hoike mai la ia Morikona, aole he manawa hou aku i kow no ke kakali, aka e hoomaka koke ko lakou hele ana no ka akau. Ua kue loa o orikona i kela manao, me ka hoike okoa ana aku i kona huhu maoli, aia wale no a hoi mai o Hanakona me Miriama, alaila me oia e haalele iho i kele wahi. Oiai nae, e haalele iho i kela Paele na mea a kina haku i hoolala ai, nolaila hokaka mai la oia imua  o Morikona, he mea makehewa wale no ka hookololole hou ana iho o kekahi mea e noho mahope, oiai, ma ka manawa mua loa e loaa aku ai ka ike ia Tazana, aole o Miriama ma kona home, hele koke mai ana oia e huli i keia kaikamahine, a o ka poe apau e loaa mai ana iaia, e hookauia mai ana ma hoopai koikoi loa maluna o lakou. No keia mau hoakaka a ke kanaka Paele, ike iho la o Morikona aole he mea maikai nona ka hookololohe hou iho e hono ma kela wahi, maila paha, ua loaa pono o Hanakona ia Tazana, ma kela hana hoomahuka ia Mioriama, o ke kumu ia o ka hoea ole mai o ua kanaka nei me ka kaikamahine opio, in a o ka mea oiaio loa ia, alaila aole ana e nele ko Tazana huli mai ahiki i kona loaa ana, o ka hookania mai no ia o kekahi hoopai koikoi loa maluna on a.

 

He Moolelo no Keoni Hanafoda

Ka hua awahia o ka uhauha me ka puni lealea-loaa nae ke kaulana ma ka hoomanawani

 

"@@ ae mai oe e hoolohe i kau mau mea apau i makemake ai e kamailio aku, Ua ike au i ka nui o kou hewa, ame kou ano lapuwake maoli, elike me kau i hana aku ai maluna ou, iloko o na makahiki he nui i kaahope aku nei. E ae mai oe e lilo au i mea hoohauoli aku ia oe iloko o na makahiki e hoea mai ana, au e ike ole ai ia mea he nele, a he hooikaika ana paha ma ka huana, ua hiki nau me kuu ikaika apau, ke hoopakele ae ia oe mailoko mai o ka nele. Ia'u e nana aku nei iamua, aia ke @ala, ka waiwai ame ka hanohano ke kakali mai la ia'u, a i hoike aku no au ia oe i Helena ea, he kanaka ano hou loa au, i kaokoa mai kela KEoni Hanafoda kahiko au i kamaaina ai, a ua makemake au e hooiaio aku ia mea imua ou, O kela makemake iloko ou i ka hana, i ka  hana, i ka noho ana ma ke ano pololei, pela hoi ka makee i ka inoa, o na mea iho la ia nana i hookomo mai i ka uwila iloko ou, e pinau aku ahiki i ke kau ana iluna loa o na anuu o ke alapii o ka hanohano ame ke kaulana.  "Ua noho aie au ia oe e Heleua, no kau mau hooikaika ana e lilo au i kanaka ano hou, a elike auanei  me ko`u ike ana i na pomaikai, o kau mau hana, pela no au e hooia aku nei imua ou, e hooikaika aku ana au e hoopakele i ka poe apau i haule ilalo o ka lua, a mamuli auanei o ko kaua hana like ana, e loaa aku ai na pono ame na pomaikai i kekahi helana nui o ko kaua mau hoa kanaka.  "O, e Helena, e hiki ana anei ia oe ke hoi hou mai me a`u!  E kau aku anei au i na manaolana, no ka hoi hou mai o kela mau la hikimua o ko kaua noho hauoli ana?" Ua hele ka helehelena o Keoni Hanafoda a aiai pu, me kona piha hoi i ka haalulu, iaia e pahola mai ana i kona mau lima imua o Helena, e koi okoa aku ana me ka halo`ilo`i o kona mau, waimaka, no ko laua lilo aku he kane a he wahine, ena ola kino, a hui pu iho me ke elike me mamua.  He mea oiaio loa, ia Keoni Hanafoda e nana aku la maluna o Helena, me he mea ia, aole oia i ike i ka u`i o Helena mamua aku elike me ia ana e ku mai ana imua on a, ok kumu paha hoi, mamuli o ka maikai o ko Helena ola kino, a hui  u pu iho me ke ano o kona lolo e komo  ana, ua lawa ia no ke kaili ana aku i kona mau manao hoohihi, no ka wahine ana i nana ole iho ai, a kiola iho hoi iloko o ka uele, ma o ka alualu i ke aka wailiu-la o ka hoohihi i ka wahine himeni.  Oaia o Keoni Hanafoda  e noke aku nei i ke kamailio, aia hoi o Helena ke hoolohe mai la, me ka piha i ke kahaha, no ka mea aole he manawa e ae ana i ike mai ai i ko Keoni Hanafoda kulana oiaio a kanaka makua no hoi elike m keia, he hoaliona maopopo loa, o ka hoi ana mai o kona ano kanaka oiaio: he kulana kilakila maoli no ko ua o Keoni, o ke ano no hoi o kana kamailo ana, ua like pu me kekahi ua loaa mai ia ano, mamuli o na kulana maikai he nui, iloko o Keoni Hanafoda. O kela helehelena okalakala, keoa kino oohu, ame na ano he nui o Keoni Hanafoda a Helena i ike hope aku ai maluna on a, aole ia me ia i keia manawa, he paa lole o ke kumukahi pipii ko ua o Keoni Hanafoda e komo on a, he hiehie maoli no me ke kulana hanohano ke nana aku, me he mea la, aole loa oia i lilo he kanaka haahaa ma kekahi manawa o kona ola ana; a ua maopopo loa ia Helena, he kanaka ano hou o Keoni Hanafoda, he maemae mawaho he nonaia aku, a he maemae pu maloko o kona noonoo. Me kela mau ano hou nae iloko o Keoni Hanafoda, a ua o Helena no e mahalo mai la, o ka mea kupaianaha aole loa he komohia aku o ka manao aloha iloko on a no Keoni, elike me ka ua kanaka nei e uwalo aku la imua on a, aole he hiki ia Helena ke hoomaopopo i ke kumu o kona haawi ole ana mai i kona aw i ke koi a keia kanaka hoi hou ae laua a lilo i hookahi me ka hooikaika like aku e hoopakele i na hoa kanaka mailoko mai o ka poino o kana wale no nae pane mai ai, mahope iho o ka pau ana o ka Keoni kamailio ana mai iaia, o ia keia:

"O e Keoni, pehea la oe i hoao ai e hele hou mai e ike iau" "No ka mea, aole e hiki iau ke noho aku ma kahi kaawale mai ia oe mai e Helena,: wahi a ua o Keoni Hanafoda, me na manaolana poino, a haule wale iho la no kona mau lima ma kona aoao, me ke kulou ana iho no hoi o kona poo ilalo, a hoomau hou aku la i kana kamailio ana. Mo ka mea, mai keia manawa mai au i hoakaka mai ai imua ou, e homo au e ola aku, me ke alualu ana e loaa iau ka waiwai ka hanohano ame ke kulana ma ka honua nei, he hookahi eale no mea nui loa iloko o kuu noonoo,e lilo au i kanaka maikai au e hoowahawaha hou ole mai ai. Ua hooikaiaka au ma pa ano apau e loaa iau ka waiwai ame ka inoa, no ka hookau ana aku maluna ou e Helena. Ina no paha he wahi mea uuku ia, no ka uku ana aku i kau mau hana ino ia oe, i na makahiki aku nei i hala. O oe wale noe Helena ka mea nana i hookomo mai i ka manaolana iloko ou, a i hookomo mai hoi i ka uwila o ka iinni e kau ma ke kulana hanohano, a oia kau e uwalo aku nei imua ou, e ae mai oe i hookahi ko kaua ohi like ana i na hua momona, o kau mau hooikaiaka ana. o e Helena! Maluna wale no ou kau mau mahalo kiekei ana: a o ka mea oiaoa ea, ua hooi loa ia ae kuu aloha nou, mamua o na la a kaua i lawe ae ai i ka herita o ka mare; e ae mai oe, e hooiaio aku au imua ou ia aloha. Ua oi loa aku na olelo a Keoni Hanafoda e kamailio aku nei imua o Helena mamua o ka mea hiki i kela wahine ke hoomanawanuui, alaila hikaka aku la oia imua iaia i ike mai ai i ka hoao ana aku o Keoni Hanafoda e hana aku i kekahi mea nona e pono ai. No kela kau ana mai hoi o Helena i kona mau lima ilina , na kuemo hope hou mai la o Keoni Hanafoda, a noonoo iho la oia maila na ilio kona hoea ana mai i mea e hoopilikia aku au ka noonoo o Helena. No kekahi mau sekona, aole e hiki i ua o Keoni Hanafoda ke pane aku, alaila ku ae la oia iluna a pololei, ke pinapina i la hoi kona hano ana, alaila pane aku la:"E Helena, na oi loa aku anei kau mea i kamailio aku ai, ia oe? Aole anei e hiki ana ia oe ke ae mai" "Ooe Keoni, aole e hiki iau ke ae aku," wahi a Helena me ka leo maile loa. No ka maile, me ka oluolu o keia kamailio ana mai a Helena, manao aku la ua o Keoni Hanafoda, aia no kekahi manaolana, no ka hookoia o kona make make, nolaila hookokoke loa mai la oia ia Helena, a nana aku la ma kna helehelena, o kana mea nae i ike aku ai, ua awa ia ua ka hoike ana mai iaia nei, aole he manaolana i koe no ka hiki iaia ke @@@ aku no ko Helena ae mai, e lilo i wahine mare hou nana, a o ia kana o ka i ana aku: " pehea no laau i noonooo mau ole ai, aole oe i huikala piha mai i kau mau hewa apau i hana aku ai maluna ou o ka wa i hala, "eia nae, ua kahamaha e mai la o Helena, me ka hookuu ole mai a pau pono  ka Keoni Hanafoda mea i makemae ai e kamailio aku. "Ua huikala piha aku au ia oe e Keoni ma na ano apau, aole loa he wahi manao ino iloko ou nou, ua holoi loa ia aku ia, iloko o na makahiki elima i kaahope aku nei, elike me kau i hooia aku ai imua ou; a i keia la, i loaa ai iau ka ike, ua hookumu mai oe iloko ou i na manao mahalo nou, elike me kou mahalo ana aku i kekahi kanaka eae mawaho ou i hooikaika ahiki i kona lanakila ana aluna o kona mau ana maikai ole a pua, ma ka loaa ana iaia o na noonoo kilakila loa e hana aku i na mea e mahalo ia ai oia, a e kaulana ai hoi kona inoa. No'u iho, ua hoopiha loa ia mai kuu uhane me an haawina pookela o ka hauoli, no kou hoouka ana i ka paio no kou pono ahiki i kou lanakila ana, a'u e manaoio nei, e hoomau aku ana oe, i ka pinana ana ma na anuu o ke alapii no kou hanohano. "Auhea nae oe e Keoni, o ka nipuu i polenaia ai kaua, a i okiokiia ai a mokumoku liilii, he hana paakiki loa ka hoihoi hou ana mai elike me ia i kinohi. Iau i hoopaa aku ai ia a iho, malalo o kau hooiiki, e lilo au i wahine mare mau, he kanakolu ae nei makahiki i hala, ua haawi aku au i kau hoohiki me ka oiaio loa, o ka make wale no ka mea nana e hookaawale ae ia kaua, I ka manawa nae a ke kanawai i mawehe ae ai i kela nipuu i awaianulia ai kaua a lilo i hookahi, a lawe mai la oe i wahine okoa, ma kou noonoo.

i ka moku ana o ke kaula nana i hoohui ia kaua i hookahi, ua ku ae la he awaaw kuhoho mawaena o kaua elua, a o ia kau e olelo aw nei, o ka lua i eliia a hamama, aole loa ia e hiki ke hoopiha hou ia me ia manaoio, i hoohiki iho ai au, e ola aku au ma ke ano owau hookhi wale no, ahiki i kou hoouolu ana".

Ke ku maile la o Keoni Hanafoda hoolohe i na olelo mai ia Helena mai me ke kulou o kona po ilalo ma ka hiki pono mai iaia ke hoomanawanui, ahiki i kona noho okoa ana iho ilalo, me ka palulu ana aw i koona mau lima mamua o kona mau make a oia kana o ka i ana aku i ka wa i hooki iho ai ka Helena kamailio ana mai: "Ua hiki ole loa iau ke hoomanawanui e Helena, oiai no nae, ua ike au, ua pololei loa kau mea i koho ai. Mamuli o kela aloha Kristiano Hoko'ou, he elima makahiki ae nei i hala, i loa ai iau he ola hou, he ikaika hou, a iini hou, no keia ola ana; me ka manaoio nae, e ola aku ai iloko o na hooikaika ana no kou hanoli wale no e

Helena, no ka pulama ana aku ia oe na huoli ana o kia kino, no na mea i hooneleia ai oe, mamuli o kau mau hana ku i kalokoino,  ka hana hoi nana i hoonele mai ia'u i ka inoa, ka home aina ka ohana. "Me kela manaolana mau, e noea mai ana i ka la a`u e papahi aku ai ia oe me ka hanohano ame kuu inoa, i lawe mai ai au i kou moto, e hooikaika au e lanakila maluna o na mea apau, ma ka huna ana ma ke alahele pololei, Ua lanakila au i keia la, mai ko`u mau ano kahiko mai, ua aneane loa au e kau maluna o ka panepoo o ka hanohano ame ke kaulana, ma ka`u oihana he kahakii, o ka iini hookahi wale no i koe a kuu puuwai e li`a nei, o ia no ka hoea mai i ka la a`u e hoohui hou ia ai me ka`u mea aloha.  I ka nele ana o keia manaolana o`u, he hookahi wale no a`u mea e nana aku ai iamua, ua like ka honua nei, me kekahi po pouli, i nele i ka malamalama."  "Mai hoopoho wale i kou mau manaolana e Keoni, aia mamua o kou alahele na mea maikai he nui e Keoni," i pane mai ai o Helena, me kela leo kuoo, elike me kaua i a`o ikaika mai ai ia Keoni Hanafoda, ma kela manawa e waiho ana i ka ma`i, me ka hoomau hou ana ai: "Ua hooialo mai nei oe imua o`u i ka hiki ana ia oe ke lanakila maluna o kou mau ano maikai ole apau, mamuli o kou hoao ana e hele ma ke alahele pololei, a e lawelawe hoi i na mea apau i ku i ka pono.  Ma kou hanau ana aku ananei i ka palo ana ma ia alahele hookani no, e hiki ana no ia oe ke hoaohee aku i na noonoo like ole, mailoko aku ou, elike me ia au i uwalo mai nei imua o`u i keia la."  "Ua maopopo ia kekameo mau mea e kamailio mai nei e Helena, aku nae ua makemake loa au e ili mai maluna iho o`u ke ko`iko`i no kou pono nei o ka mea oi loa aku, ua makemake loa au e hoohauoli aku ia oe e Helena, ka piea a`u i hana mua ale aku ai pela ia oe."  "Ua hoohauoli mai oe i kuu noonoo i keia manawa e Keoni, aohe au mea hou aku e hana mai ai no`u," wahi a Helena me na waimaka e hiolo mai ana mai kona mau lihilihi maka mai.  "O ka loaa ana o ka ike ia`u no kau mea i hana ai-kau mau mea i hooko aku ai iloko o keia mau makahiki elima, hui pu iho me ko`u maka ana ia oe i keia la, ua hoohauoli loa nui i kuu uhaneuha, mamua o ka mea au i hoomaopopo ai."  I kela lohe pono ana mai o Keoni Hanafoda i ka paa maoli o ko Helena manao, aole lo uhaa e haawi mai iaia iho malolo o ka malama ana aku a kana kane mua, ua huli aku la o Keoni Hanafoda hele no kahi o ka puka, no kona ike, in a oia e noho loa aku ana imua o Helena, e noke okoa aku ana oia i ka uwe, no ka mea, ua hiki ole loa iaia ke hoomanawanui hou iho.  Ua kuhihewa maoli no oia i kinohi, e hiki ana keia ke uwalo aku malalo o na kumu maikai a kupono loa, i wahi manao, akahi no oia a hoomaopopo, o kela kaula kaakolu, nana i hoolilo ia laua i hoole, ana ponoi no i okioki ai a mokumoku liilii i na apana lehulehu, mamuli o kana mau hana aloha ole, aole loa ia e hiki ke hooku`iku`i hou ia.  aia i`o he awawa kuhoho mawaena o laua, nona ka hohonu e hiki ole ai ke anaia, aia ilalo o ka papaku o kela awawa, ka puuwai kupau kahi i waiho ai, i maheleia i ua apana he nui o kaua mau hana lokoino.  O kona oili loa aku no hoi ia iwaho o ka lanai o ka hale, ua huli hou mai la oia ihope, e ka hele ana mai a  ku aku la ma kahi kokoke ia Helena, mo ka i ana aku:  "He mau hoi ia, ua hoole mai la oe i ko`u hoi mai a malama aku ia oe ma ke ano he kane a he wahine, o ka`u e nonoi aku nei imua ou, oia no kou ae ana mai, owau ka mea nana e hoolako aku i kou mau makemake apau.  ia`u i nana maoli iho ai no i ko`u kulana, ua ili mai maluna o`u, ke ko`iko`i o ka hoihoi hou ana aku i kau mau dala apau, au i noke ai i ka uhauha.  He nui dala ia`u i keia manawa e loaa mau mai ana ia i kela ame keia wa  mamuli o ka`u oihana, nolaila e ae mai oe e  loa hookaawale ae au i kekahi uku makahiki nou e Helena!"  "Aole o`u hemahema iki ma na ano apau  e Keoni, aka ke mahalo aku nei nae au no kena mea au i manao ai e hana mai no`u," wahi a Helena me ka aneane e hiki ole iaia ke hoomau mai i kela kamailio pu ana me Keoni Hanafoda, no ka mea, aia ke halii la na manao aloha maluna o laua pakahi, aka nae hoomau hou mai ia no o Helena i kana kamailio ana:  "Ua lawa no ko`u loaa makahiki, no ka malama ana mai ia`u, e ike ole ai i ka pilikia, oini hoi ua loaa ko Dora makua kupono, nolaila aole he mea hou aku e lele ai ko`u oili, a o kekahi no hoi, aole loa e loaa ia`u ke noho hauoli ana, ina au e haalele ana i ka`u hana."  alaia hooki, okoa iho la ua o Helena i kana kamalio ana mai, mamuli o ke kani ana mai la o ka bele mamua o ka lanai o kona home, a o ia kana o ke ka i ana ae; "Ke ole au e kuhihewa o Dora mai la kela; no ka mea ke kakali aku nei au iaia, o kona hoea mai." "Auwe!  Ina o kuu kaikamahine kela, a eia hoi, au kona makuakane maloko o kou home, he keu aku a ka mea ehaeha o ka naau, ina aole ana au e ike hou iaia E Helena, e ae mai ana anei oe i wahi manawa uuku no`u e ike aku ai ia Dora?"  Kulou iho la ko Helena poo ilalo, no kekahi au sekona, a i aku la:  "Ke manao nei au, sole no he mea pilikia nou ka ike ana iaia.  Aia e hoea mai o Dora, alaila hoikeike aku au i ko leka iaia, me ka hoakaka pu aku, ua huli hoi mai nei oe no jeia kulanakauhale, a in a e hoike mai ana oia ikoua makemake loa e ike ia oe, alaila ia wa olua e hui hou a aka hoi, i hoole mai kela, alaila malaila ioho la no pau, he mea lmaikai ole loa kou ake ana mai e ike iaia, me kona makemake ole.  E komo aku nae oe maloko o ke keena waiho buke, malaila e kakali ai, no kekahi manawa, ahiki i ka maopopo ana ia`u o ka mea e hana aku ai."  Hakalia no a pau keia kamailio ana mai e Helena, o ke komo aku la no ia o Keoni Hanafoda, noloko o ke keena waiho buke, a komo aku no la no hoi o Helena  noloko o ke keena hookipa a`ike aku la i kana kaikamahine i ke komo ana mai, me ka holo ana mai o Dora imua, a puili mai la i kona makuahine me ka hooho ana ae i keia mau olelo:  "He keu aku maoli no kou u`i e mama, a ua nani maoli kena iole au e komo mai nei.  Aole anei he ano huikea kou helehelena o mama i keia ahiahi!  E noho iho oe e mama ilalo, aia hoi a pau a ko`u mau mea i ka wehe, alaila kamailio aku au ia oe i kekahi meahou ano nui loa."  Wehe ae la o Dora i kona kuka koloka veleveka, pela  pe hoi ma kona papale, kona mau mikinilima, a i ke kaawale ana ae o kela mau mea mai iaia aku, noho iho la ua o Dora ilalo, a hoomaka koke aku la no  e hoike i kana meahou  imua o kona makuahine, i ka i ana aku: "Henuhou ano nui loa ka`u e kamailio aku ana ia oe e mama.  E hiki ana anei ia oe ke koho mai, i ka mea i halawai me Alekana i keia la, ma ka Hale Kalapu Gokama!  Aole no nae o`u manao, e hiki ana ia oe ke koho mai me ka pololei; a ke hopohopo loa nei au i ke ano o ka`u haha`i ana aku i keia mea ia oe e mama, me ka lilo ole o kau mea e lohe mai ana, i mea hookahaha loa aku i kou noonoo.  O, e mama, o ka mea a kuu kane i halawai pu ai i keia la, aole ia he mea okoa aku, aka o kumu makuakane no ia."  "Pela anei ka mea oiaio e Dora1  wahi a Helena, me ka hoike ole aku i kona ano pihoihoi.  O ka mea wale no nana i hookahaha aku i ko Helena manao, o ia ka loaa mua ana o ka ike i kana kaikamahine no kona makuakane, me kona  manao kuhihewa la, e lele ana ka oili o Dora, ke hoike aku oia i kana mau mea apau i ike ai no Keoni Hanafoda, eia ka aole."  "Mai noke mai oe e mama, i ke kamaikio ia`u, aka e kakali malie oe ahiki i ka pau ana o ka`u mau mea e hoakaka aku ana, " I hoomau hou aku ai no o Dora i ke kamailio ana.  "I ka hoea ana aku a Mr. Alekana no ka hale kalapu i keia la, ua hele oloko o kela hale a piha i na kanaka, a oiai e hoolaunaia ana kekahi me kekahi, ia wa i hoolaunaia aku ai ola imua o kuu makuakane, a makuahunowai hoi on a.  "Ua hoomaopopo koko o Alekana i ka wa i hoikeia mai ai iaia ka inoa o papa, a hui pu iho no hoi me kona ike ona ana i kona kii, me ka nui o kona kaulana, a ua kuai nui ia kaua mau kii e hana nui o ua kanaka maloko o kela hale, o Alekana hookahi wale no ka mea i hoomaopopo i kona pili ia papa. "Ma kana mau mea i hoomaopopo, ua hoohala nui o papa i kona manawa ma na aina mamao, me ka hoomaalana ma kona oihana pena kii, me ka nui o kona kulana, a ua kuai nui ia kana mau kii e hana ai, ma Parisa a ma Ladana, a ua lohe pu mai uo hoi oia, na loaa nui ka waiwai ame ka dala ia papa."  Aole i noho pouliuli o Helena i kela mau mea a kona kaikamahine e kamailio mai la iaia, a e hoomaka aku ana nae oia e kamailio, ua kaliamaha koke mai la o Dora me ka i ana mai:  "Aole au i hoohewahewa no kou ano e mama, no keia mau mea a`u e kamailio aku nei ia oe, mamuli o ko`u ike maoli iho no i kou ano, i ka wa a Alekana i hoi mai ai, a hoakaka mai i kona hui puana me kuu makuakane.  Wahi ana, he kulana keonimana maoli ko papa i keia manawa, i kaokoa loa, mai kela ano kahiko on a.  Eia oia maloko nei o Nu Ioka i keia manawa, a o ka mea oi loa aku o ka hookahahaia mai o ko`u manao, o ia no ka mea naua i hoololi ae ia papa, mai kela ano ino on a, a lilo oia i kanaka maikai, i kanaka kaulana, a i kanaka nui o ka waiwai ame ka hanohano.  "Aole au i hoohewahewa no kou ano e mama, no keia mau mea a`u e kamailio aku nei ia oe, mamuli o ko`u ike maoli iho no i ko`u ano, i ka wa a Alekana i noi mai ai, a hoakaka mai i kona hui pu ana me kuu makuakane.  Wahi ana, he kulana keonimana maoli ko papa i keia manawa i kaoloa loa mai kela ano kahiko on a.  Eia oia maloko nei o Nu Ioka i keia manawa, a o ka mea oi loa aku o ka hookahahaia mai o ko`u manao, o ia no ka mea nana i hoololi ae ia papa mai kela ano ino on a a lilo oia i kanaka maikai, i kanaka kaulana, a i kanaka nui o ka waiwai ame ka hanohano.  "O ka mea nana i hookahaha loa mai i ko`u noonoo, oia no ke kumu o kona hoi ana mai no Nu Ioka nei, a in a ua loli i`o ko papa ano, a ua lilo maioli oia i kanaka maikai, alaila he mea keia e hoike mai ana, aia kekahi mau ano maikai he nui iloko on a, ka mea ana i hoohaua ole ai mamua; a ke kaumaha loa nei au no ka`u mau olelo hoinoino iaia, pehea nae e hiki ai ia`u ke alo ae, i ka hana ana pela, mamuli o kona hele pu me kela wahine ino. (Ia hele kuu makemake)

(Aole i pau.)