Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 20, 30 April 1920 — He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA. [ARTICLE]

He Moolelo no ka MAKAIKIU MAKENEKI a i ole KA OHUA MAI KA PA KAPILIMOKU MAI O SEKOTIA.

Hc lia olia o n»i kuu i ke kumu o ko olua ulololii ana aole i hoea mai ianei i ka manawa kupono a'u i makemake ai. lleaha la ke kumu? Ua kauoha aku au ia Tobina e lioike koke mai ma- ke kelekalapa i ka oihaua makai maanei e lioi mai ana au, a ua kauolia pu ak uau iaia e lioike mai i ke Kakiana Bele e hoouna mai i mau makai ianei mamua o ko u hoea ana mai, a ke manaoio nei au ua loaa ae kana kelekalapa i nui o keia la, eia nāe, ia'u i hoea mai nei ia nei aole aii i ike i kekahi o.olua ahiki i kuu manawa i ku iho nei i ka pu i kela kanaka." "No ko ke kakiana manao ua kuhihewa ka Makai Topina ma kona manawa i kelekalapa mai ai ma keia kakahiaka, pela ke Kakiana Bele i hoouna koke ole mai ai ia maua ianei i ka manawa au i makemake ai ia niaua," wahi a ka ?vlakai Masi. 'He keu aku 110 ka a ke kupanaha, ka i no i ka nianawa e loaa mai ai o ka hoike iaia e hooko koke mai -oia ia kauoha, via ka he koho hewa w'ale aku 110 kana no ko Ti>pina manao; aia mahma ona ka'u hoahewa,, a e lioike aku ana au ia hana hemahema ana i ka makai nui. "Ua manao ke Kakiana Ua manao ke Kakiana Bcle?'' i namunamu iho ai ka Lunanana Baida, me ke kalele ana iho i kona kaumaha maluna o ka makai e paa ana iaia, "Ua lehulehu maoli na Kakiana Bele maloko o ka oihana makai ma Enelani nei! E malama ponoMoa oe i kena pu panapana. no ka mea. e lilo ana kena i hoike ano nui imua u ka aha i ka manawa e noho mai ai ka hihia e pili ana i ka pepehiia ana o Reminetona." "Pehea oe i keia manawa?" i ninau mai a ka Maka Masi. "E hele ae au e kuai i kekahi omole barani maanei nou, ea, ke ae mai oe?" "Aole maanei—aole maanei! Mai haalele mai kekahi o olua ia'u i nei manawa, no ka mea, ke ike nei au i ko'u nawaliwali. makemake au ia olua a elua e noho,pu mai me a'u. aole i maopopo ko'u hopena. O kekahi kumu nui a'u i makemake ole ai ia olua e haalele mai ia'u. eia me a'u i nei manawa na daimana, aole i ikeia aku kekahi poe e ae e ho'ao mai ana e hoopoino i kuu ola, nolailA la ea, mai haalele mai olua a elua ia'u. Hakalia no a pau keia mau ol.elo ana oka pau ae la no ia o kona ike a hoomaka iho la e heheē iluna o ka papahele, a me ka liana nui kahi makai e paa ana iaia o ka paa apa mai. Ma keia manawa ua hoomaka mai la na kanaka a lakou o,ka ike ana aku e kuku mai ana ma ka puka e hele mai no kahi a na makai e paa ana i ka lunanana. a ia manawa i kauoha aku ai ka Makai Masi ika i ana aku: "Kū aku ou-' kou ma kahi e. o oukou a pau loa. o ka mea o oukou e hoao mai ana e hookokoke mai ma keia wahi, he kanaka make. oia!".

I ka hoomamao ana aku o ua kanaka ma kahi e mai kalii iiku o na mea poino. oili aku la kekahi o na.makai iwalio a kahea aku la i kekahi kahukaa e hele mai. a i kona kokoke ana mai i ka makai, oia ame ka makai konio pu mai la iloko 0 ka rumi e waiho ana o na mea poino, a ia maiiawa i kauoha aku ai ka Makai Masi i kc kahukaa e holo koke aku 110 ka liale o ka oihana makai a e hoike aku i ke kapeha makai e ku ana i ka uwaki ia manawa e hoouna mai i kekahi kaa lawe mai i ka hale lialawai o ke Kalapu Gole(iona me ka hikiwawe loa. Ile manawa pokole loa ma ia hope mai ua lioea mai la kekalii kaa lawe ma!i a ka oihana makāi a laweia aku la na kino o Gerena ame ko ka lunanana no ka hale p ka oihana inakai, a no ke kino hoi o Gerena ua laweia aku no ka hale e waihoia ai o na kino ma.ke no ke kali ana no ka hana a ke koronero, a np ka lunanana hoi ua laweia aku kona kino no ka halema'i no ka lapaauia ana. mai e kekahi kauka. a mahope o ka nanaia ana o kona kino ame k.c kauia ana mai 1 ka laau, ua hoihoi loa ia aku kona kino no ka home ponoi * > ka Lunanana Baicla, mamuli o ke noi a Mrs. Baida. Ua kaahope ae la ka La Kalikimaka me ka loaa ole i'ka Lunanana Baida he manawa maikai e ho.ohauoli ai iaia iho ine na mea i hoolakoia 110 ia la, elike me kona maa mamua :.ku: 110 Batolomaio hoi ua ohi oia i na mea i loaa iaia mai na hana lealea a hoohauoli mai a ka lehulehu iloko o na iMna he kanaha-kumamawalu mamua aku, oia mau la nae i ln»ohalaia eia. iloko o ke ola uluaoa a haunaele, a ua hoohalaia kekahi liapa o ia manawa ma ia ano o ke ola anā. No ka Lunanana Baida ua ike iho oia iaia iho i kona ano maikai i ka hala ana o kekahi mau la, a mamuli o kona aeia ana mai e kona kauka, e Mrs. Baida, a no ka maikai hoi o ke ea i kupono i kona ola kino ? īiele aku la oia i ka hale o ka makai kiekie no ka hoike ana aku iaia iho iinua ona, lie hale ia e ku mai ana ma kekahi aoao mai o ka llalp Keokc<>. Ua oi ae ka liaikea o kona helehelena i keia manawa nianuia o ka kakou īnanawa o ka ike mua ana ae nei i ka lunanana, mamuli o ka nui o ke koko i kahe mailoko aku ona.r He kauaka ola kino maikai oia ma kona manawa i haawiia ; ku ai ka hana no ka hanu ana aku mahppe o ka mea nana i aihue i na daimana a Wilemola i aihueia ai. me kona a'o pu ia aku i na mea apau ana e hana aku ai i inea e loaa ai ka waiwai i aihueia. laia i hele ae ai e ike i ka makai kiekie e lei ana oia i kona lima hema iloko o kekahi kaei kilika, a iaia i komo akii ai iioko o ke keenahana o ka makai kiekie, panee ia mai la | kekahi noho e noho iho ai, a noi mai la i ka Baida e noho iho ilalo. . . . i Mahope iho o ko lau& liaawi ana i na aloha. hoikeike mai la ka makai kiekie i ka hoike a ke kauka o ka waihp ana aku imua ona e pili ana no kona eha ana ame kona lapaauia ana. a ua hoike pu mai la i kona liauoli no ka ike ana niai i ka me ke ola, oiai nae, ua kaumalia oia no ka hoea J ; na aku o ika lono imua ona no ka halawai aua o ka lunanana me ka poino. me ka hoike pu mai i-kona manaolaua e "ki loa ae ana no oia ke halawai ole me kekahi ma i hou e poino ai kona ola. Ua hoakaka mai la ka makai kiekie i kona nana ana 1 ka hoike. aole i loihi mamua koke iho, a ua o Mr. Baida o k.i waiho ana mai imua o kekahi mea uana e kakau i Kona maiiao nona no ka hoike ana ae i ka makai kiekie, ma ka ; la j mamua aku, e hoakaka ana maloko o ia hoike i ka hihia ame ka nui o ka hana o ka ninaninau ana a ua o Mr. Baida ōhiki i ka loaa ana o ka waiwai i ailiueia, a e lawe kokeiu i«na nae ia hoike ana a noonooia ma kekahi manawa-kupono uia ia mua koke iho. - , Ma ka manawa i' hpikeia aku ai ka,k>He ia Mr. Wi|€mo ; ta no. ka loaa ana o na daimana ana i aihueia ai, ua piha loa • 'ia i Ua hauoli me ko kahaha nui o leona ncv>noo, no ka pilia eNmi a makaukali o ka mea nana i huli a loaa ia waiwai, a

ua noi mai oia i .ke keena o ka oihana makai e hoike aku' i ka inoa o ka makai nana i huli a loaa na Uaimana ana, no kona makemake e hele kino aku lea mea nana i huli me ka holopono loa imua ona, no kona haawi ana mai i kekahi makana ana i maiiao ai e haawi mai. Aolie mea aka makai kiekie i kainailio mai iaia maluiia o keia makana. no ka mea. ua maopopo iaia ua ike ka .Lunanana Baida i na rula hooponopono a ka oihana makai e pili ana no ia inea. Ma ka mea hoi ,e pili ana.ia Wilemota ponoi. he mau mea oiaio ka i hoikeia ijiai i ka ohana makai. he mau mea kupono e haayviia aku ka noonoo ana maluna o na hana e ana e ka hui Wilemota ma ka Hale Gadona. E hooinaka'ukau ia ana kekahi hana 110 ka hooponopono ana i na hana o,ia hale. a ina e ikeia ana kekahi mau hana kupono no ka hana ana aku, ia manawa e kauohaia mai ai ka lunanana no ke kukakuka ana. No ka mea hoi e pili ana 110 ka aihueia ana o na daimana mailoko aku o ka rumi paa loa o ka hale o Wfk-mota ma ke alanui Paka, ua ikeia ka heinahema ma ka aoao o ke Kakiana Bele ma o kona hookuu ana aku ia Foasai, ke kuene a Wilemota, e holo mahuka āku me k« ike ole o ke Kakiana Bele. O Eoasai ke kanaka i manaoia ua ike oia i kekahi mea e.pili ana i ka aihueia ana o na daimana mai, ka hale aku o \Vilemota, eia nae, ua makaala ōle ke Kakiana Bele ia kanaka a ua mahuka ak.u oia. I "Ua loaa ia makou ke kanaka hana ki a Foasai i lawe aku ai i na ki he mau mahina aku nei i hala, me ke kauoha aku o ua o Foasai i ua kanaka hana ki la e hanaia mai kekahi ki a kulike loa me ke.ki hale ana o ka lawe ana aku," wahi a ka Lunanana Baida o ka pane ana mai, "eia nae no ko Kakiana Bele makaala ole ia kanaka i makemake lqa ia no keia hihia, ua mahuka aku la kela kanaka, a ua loaa ia 111 a- j kou ka ike ua mahuka aku kanaka no Holani. j "Ua hoakakaia aku nae na ano apau o kela kanaka i na luna aupuni ma Parisa ma ke kelekalapa a ma na leka pu. i Maloko o kekahi o na nupepa mai Palani mai i loaa mai e hoakaka ana ia i ke ano o ka pepehiia ana o kela kanaka 1 maluna o ke kaaahi ma ke ano i kupono loa nau e huli aku. Ua kauoha aku au i kekahi o na kupakako o keia keena e malama i kela nupepa no ka haawi ana aku ia oe 110 kau nana ana iho oiai oe e hoomaha ana. « "I ka nana aku pakele mahunehune loa oe mai na lima mai oko kakou hoaloha, ka Makai Kiekie Hai o Parisa; he wahi buke liilii kana o ka hoomakaukau ana no ka' hoohanaia ana akii e na makaikiu o Europa ; ua loaa .mai ia'u kekahi kope o ia wahi buke mai iaia 'mai. a ke waiho mai nei ma kekahi wahi o keia rumi, a ina he makema]we kou e nana iho ia wahi huke oiai oe e hoomaha ana i keia mau la mai ka hana aku, e lawe aku oe." ) No ka ike a kamaaina o ka lunanana i ka Makai Kiekie he , kanaka uuku loa o na olelo e kamailio mai ai, aole oia i noke wale aku i ka noii ma na mea e.pili ana i ka hana a ka oihana makai i kona manawa i kaawale akti ai no Palani., 1 "E loaa ana he manawa hou no kaua e noonoo ai maluna o ke kulana o kela hale halawai k.e Goledon,a," wahi a ka makai kiekie oka parre ana mai. "Elike me ia aii i ike ai ma ka pepa hoomanao i haawiia ae i ke Kakiana Bele, o ka wahine i hele ae ai e noi i ka haleleka 110 kekahi mau lekd ekolu i kakauia ma ka inoa oia no o Kiui Kalaka, o ka Ululaau Sana Keoni, he wahine i hoopaaia maloko o ka halepaahao no kekahi manawa lōihi 110 ka hewa apuka malalo o na inoa hoonalonalo, Deise Peka. Vaioleta Vere. ame kekahi mau e ae, a me ke kenelua ole ke olelo ae ua hookuuia mai oia e hoi ae.e hookele i na hana maloko o l?ela liale halawai (ioledona, me ia hoohiki mai no o lakou ia kakou aoīe e hana hou ia kekahi hana ino maloko o kela hale, a aole lio.i e hookuuia- kela wahine. - ,

"Ua hookoloia. aku kela w.ahine e makou ina na iwahi apau ana oka hele ana me kela kanaka, Rcminetpna. .Nlawaena o kekahi mau hana kolohe ana ua hooiaioia mai kona lilo ana.he mea aie i kekahi huina dalā no kā hookaa ana i nā aie no ka auhau o kona maū aina ponoi ma ka mākahiki i hala. "Aohe mea e hoike mai ana i kona hui pu ana me keia hihia, aka nae, o ka inoa ame kona wahi i nolio ai i ikeia maluna o ka apana pepa i loaa aku ai e Avaiho ana ma kahi kokoke i "ke kino o Reminetona. ua nanaia aku ia ma ke ano ua hanaia kekahi aelike mawaena o kela wahine ame Remiuetona, o ka limakakau e kau ana maluna o ka apana pepa, elike me ia i hoomaopopoia, no I^emineUMia. "Ma kekahi ano ke nana aku m.e he mea la ua holo leka kela waliine me Foasai, ke ,kukc a Wilemota, aka nae, aohe mea hooiaio īnai np ia niea e hiki ai ia'.kakou ke liuli aku. Ma ka mea hoi .e pili ana i kau hoke 110 ka hui pu ana o kela wahine me Gerena, i ka nana aku he .kahua kupono kou kalele ana i kou manao. "Me he mea la he kanaka kekahi i hele aku m;i kekahi wahi kokoke i ka hale o \Vilemota, a i ole ua kpmo ; maoli aku no paha iloko o ka hale oiai oia e kiai mau niai ana ia Foasai, ke kuke a Wilemota, he kanaka i hui pu me Heminetona. a ua 4i N aawiia mai na daimana ia kanaka a li\wcia aku ā liaawi ia Rcminctona. Owai nae la ia kanaka he mea hiki ole ia ia kaua k.e hoike ae. Aole <5 Mr. Nila, elike me ia au i hoakaka ai maloko o kau hoike, eia nae, ua lilo no ia i mea nui na'u o ka noonoo āna. "Eia ko'u nianao. e waihoia aku ka haua o ka noii pono ana ika hana aka Ahahui I. ( 0. T. A. iloko o kou lima. O kekahi lala o keia ahahui hoole waippa he lehulehu na lala o na halehana nialpko o keia aupuni i komo aku, eiā nae, he ahahui, tna ka 11001100 aku, e hana ana i kekahi mau hana ])ohihihi loa, a e launa mau ana keia mau ahahui ma ka leka nie na ahahui ma Parisa a maloko o'Vicnna. "Ua lohelohe wa|e ia hc.ma.u ano |iana hou ka keia ahahui e hoolala mai nei, aole n\a ke ano maikai a hoopono. aka. ma kekahi ano kolohe- Ke haawi aku-nei au ia liana iloko 0 'kou Uma no kau noii pono ana. aku. e ka Lunanana Baida. 110 ka inea. o ge wale no ke kanaka a makou e'ksKi ?iku nei'i ka manaolana uo kā holopono oia noii ana. Mai keia | la aku aole oe e ike hou ia ma ka inoa Lunanapa Baida, aka, "Ka Makaikiu Makeneki." . Alaiīa huli pono mai la ka niakai kiekie a nana mai la |ia Mr. Baida. a i mai la: "E haawi aku ana au i ko'.u maia oe, 110 ka.mea. mamuli wale 110 o kou makau--1 kau ame .kou makaala. me ka piha noonoo, i loaa ai ka hanoI hano i keia oihana makai, o ka holppono o ka hana i lawelaweia e oe e pili ana i leeia hihia. ua hookau mai oe i ka hanohano maluna o ka oihana makai, a ke hoike aku nei au i ko u hilinai nui maluna o kou makaukau ma keia oihana." .. Ua hana au i ka maikai loa a'u i ike ai e ke Sa Rolana.' i .pane aku ai ka lunanana, me ke ku ana ae a maloeloii h manawa, "a ke paa nei no kuu manao e hana aku.ana ku i l?a mea ioiael ko ka manawa i hala. lna uā hana au i lea hana i hookauia mai maluna o'u me ka holopono hapa. < hooikaika 110 au e holopono loa ai kekahi manāwa hou aku.' O, e ka Makaikiu Makeneki, aohe a makou e. hop : halahala ai 110 kau hana, ua kaiiohaia oe e huli aku i na dai ! mana i aihueia a ua loaa. a heaha auanei ka makou hoohala | holo ana i koe? Eia wale no, oka haawi aku ika mahaU ia oei""" . ■ ' "O, me rpahjilp, eke Sa aku ja oia kona aloha a pili aku la iwaho ke pani miiie .ana. aku ka puka mahope ona. a i koiia oili lōā ana aku iwaho. ki j iki iho la oia e noonoo tio na oielo a kona poo ma kā oihān o l:a honkal n ana mai. 1 1 ; 'KA HOPJENA.