Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 18, 7 May 1920 — He Moolelo no MATE WILEMOTA He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai [ARTICLE]

He Moolelo no MATE WILEMOTA

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai

Hoakaka—Ke hoolaunaia aku nei keia moolelo hou i mea hoonanea na ko ke Kuokoa }>oe pnni moolelo, a ke lana nei ka manao e loaa ana mailoko mai o keia moolelo kekahi mea a'o mai. MOKUNA I. Ka Hoomaka Ana o ke Kaua. "Fa. e ka hoaloha! Aole ajiei oe i ike aku la iaia la i hele ae la ? Aole anei oia he wahine opio huapala i kou manao. au no e olelo iho ai o kekahi ia o na leds kaili j)iiu\vai o nei mau la?" "Ae. ua ike aku la au, a i ke aha la?'' "Hc makemake wale no au e ike i kona inoa, owai la?" "(> Mate \Vilemota kona inoa a-'u o ka lohe ana, kaikamahine oia na Mr. \Vileinota o keia kulanakauhale." kamaaina no nae paha oe ia'u?" "Aolie au i kamaaina loa. he mau inanawn kakaikalii wale n«> ko'u o ka halawai ana me ia." "Ina hoi us launa mua oe me ia e oluolu hoi ha oe e hoolauna mai iaia ia'n i ka manawa kupono loa e loaa ;iiia ia oe." " \ole i keia manawa, e ke kanaka aoo. E maopopo aku ana oe nona iloko o kekahi manawa kupono ma nei mua aku. Mai nana j)ono loa aku oe iaia. o manao mai «.ia e nema aku ana oe. Ke puka mai la oia iwaho i nei manawa," i ka lede opio i kaalo ae ai mamua o laua alaila ha]>ai malie ae la ka mea e kamaili*» ana i kona papale no ke aloha ana aku me'ka minoaka hoomahie ma kona mau papalina. # He mau keouimana keia e u kamailio nei mawaena iho o laua. no laua na inoa o Joe Keranakona ame kona hoahanau. o Hale Lesetera. Ma ka puka o ka haleleka ko laua wahi e ku ana ma ke ālnui Hanaowa, e kani ka hora ewalu o ke ahiahi Poaono, e u kali ana no ka hoea mai o kekahi hoalaha o laua, ma ka manawa i hopu ino aku ai o Hale i ka lima o Joe a hoeho ae la i na olelo inamua ae nei ma ka manawa o ka wehe ana o keia mo«<!elo ma mua.

lle nani io r.o ia lede opio ma kona nvau ano a pau, kilakila kona kulana, hiehie koua mau kiionohi, lamalama k«ma mau maka, he lede opio oiaio oia a nona na makahiki iie l'nii-kumamaiwa. Pololei kona oiwi, he kiekie kupono «> ka averike nei o na wahine a pau, he koa paki oia i l«»hiia a aohe puu aohe kee, a i hoomahuahua loa ia hoi ia nani ona mamua o kona mau aahu maemae e komo ana ia niaiiawa, c> ke kaila hou loa o ia au, a ke nana aku iaia ua lilo oia i mea na ka poe ā pāu e ike aku ana iaia e hookani ai i ka wahine u'i, a ma kē koho iho ua lilo paha o Miss \Vilemota i niea nana kanaka opio e kuko ai o ka ike ole ia aku. • la Miss \Vilemota i huli mai ai a ike mai la ia Hale e nana pono aku ana iaia, pii ae la ka ula ma na papalina nohea ona a kulou iho la kona mau maka ilalo no kekahi manawa, e like me ke ano o kekahi poe kaikamahine malihini ke ike mai i na kanaka opio e nana pono aku ana e ano paweo ae ana kona mau maka, aka oiai oia e hoomau ae aua i ka hele mamua o na kanaka opio, aea ae la kona mau maka iluna a nana mai la me ka minoaka ma kona mau papalina a kunou malie-mai la ia Mr. Keranakona. Aia niamua aku o ka Miss \Vilemota wahi e liele rfku ana he anuu poliaku, a mamua aku o ia anuu he kaalio ke ku mai ana e kali ana no'na. Ia Miss Wilemota i haule nku ai iluna o ke anuu pohaku, hopu aku la kekahi o kona mau lima i ka pou o ke leāa a ee aku la. Ma kela manawa he kanaka opio ke ku ana ma ka aoao 0 ka lio a e hamohmo ana i ke poo o ka lio a ka lio e hoomaopopo ae ana o kona kahu ia, a i ka ike ana o ke kanaka opio, ke kahukaa, i ke kau anā aku o Miss W T ilemota, haalele aku la oia i ka lio a pii mai la iluna o ke kaa, a i ka paa ana mai o na kaula kaohi i kona lima hoomaka aku k» ka holo ana o ke kaa ma ke Alanui Hanaowa. I ke kaalio e holo la aia wale no ilaila na maka o na kaiu.ka kahi i kaukolo pololei ai. ahiki i i<a huli ana ae o ke kaalio ma ke alanui Elefna a nalowale aku la mai ka ike ana aku a na kanaka opio, ajlaila huli ae la o Hale a nau:i m.n la i k<. f na kokoolui, a tl?ke me kona ano ohohia a h«»ilK.i ma'i i mai la: "Auhea oe, e Joe, aneane kc!a kaikamahine e lawe aku 1 ka hanu ola mai ia'u aku, o ka nele ka hoi ia o ko'u hanu 2 aneane hiki ole ke puai ae. i? ninau hou ana au ia oe. < )\va. «ia, a owai ka inoa o kela kanaka opio kahukaa nana i lawe koke aku la iaia mai ka ana aku? "O kela kanaka opio la ea. e Hale," i pane aku ai o Keanatona. me ka minoaka ma kona mau papalina," o ke keikikane oia a kekahi kanaka waiwai loa a'u no e olelo ae ai he Ona Miliona maloko o Manekaseta nei. O Reuela Moasa kona inoa. O kona makuakane he kanaka kuai laau a papa hale oia, a noloko mai o ia hana i loaa.ai iaia ka waiwai a ke noho haku nei oia maluna o kekahi mau haleh.ina l«*hulehti." "Ahe. a owai lioi ka inoa o kela kaikāmahine?" •'Niele no ka hoi oe; adTe ka oe i lohe a'u i olelo mua aku nei o Miss Mate Wilemota kona ijjoa? Heaha kau mea i makemake loa ai e loaa ia oe konā inoa?" i pane hou aku ai o Keranatoua. "He kaikamahine hana oia noloko o ka halewili olopapa, a maloko o kaHi hoomaemae loa i na laau kona walii o ka hana. "lle kaikamahine' hana noloko o ka halewili olopapa?" Kahuhu. kupanaha maoli hoi ha ka ka hoonohoia ana o kekahi kaikamahine u'i i limahāna noloko o kekahi wahi kupo--110 ole iaia e hana ai!" wahi hou a Hale. "Ae. e manaoio mai oe i ka'u he kaikamahine hana oia nolokō o ka halewili olopapa. "Heaha iho la ka pilikia «. ia hanaJ kou manao oiai he nui no a lehulehu na kaikamaiiine o keia aina e noho mai nei a e hana mai nei maloko o na lialehana like ole 110 ka huli ana i ko lakou pono o ke ola ana. me ke kaukai ole a na ka loaa wale no a ko lakou mau makua e kokua mai ia lakou ma na mea a pau e pono a: ko lakou ola ana?" "He kaikamahine hana maloko o ka halewili olopapa," wahi a Hale i palua a pakolu iho ai kana kamailio ana me ka i wale ana iho no iaia iho. Alaila kamailio ae la oia a uui ka leo. "Eia hoi paha ka'u mea i kahaha iho la he nanaina kona i like loa me kekahi lede opio a he like no hoi kona mau aahu me ko ka ,lede. aolē oia wāle. aka, rfia kona mau anoa pau ke nana aku he kulana leele oiaio a hanohāno loa kona! ' '

"Ea, e Hale, "i pane aku ai o Keranatona, aole anei i loihi kou noho ana nialoko o Manekaset«i nei e loaa iluj ai ka ike ia oe o ka hapanui o na kaikamahine e hana mai nei maloko o ka halewili olopapa he mau lede wale 110 lakou. j Aole o ko lakou hana ana maloko o kekahi halehana he j kumu ia e hiki ole ai ke kapa aku ia lakou he mau lede, j oiai nae he oiaio he lehulehu o lakou aole io no he mau ano lede iloko o laknu. "No ko lakou mau aaliu he pinepine o lakou i haawi i ko iio lakou, oia ka lakou hana, a i na kaikamahine nunui hoi no lakou,. oia ka Ikou hana, .a i na kaikamahine līunui hoi e hele ana i ka hana i mea e loaa ai na mea e pono ai ka noho ana, a i ka wa e nunui kupono ae ai o na v kaikaina, a j i makemake lakou e hele i ka hana, o lakou pu kekahi e ; komo aku iloko-p na halehana 110 ka imi pomaikai ana. j "He liilii loa ko lakou mau hoolilo, a he lehulehu o na j kaikamahine hana i loaa na ukuhana pii. No ka makahiki j a oi ko Miss Wilemota hana ana maloko o ka halewili olopapa ma Manekaseta, a e like no me kona mau ano a.pau au o ka ike a;ia aku la pela mau kona ano ame kona hiona ke nana aku, he kulana leele oiaio kona, a he kaikamahine hiehie no hoi u kona helehelena. Oia mau iho la no kona ano, a o kekahi mea maikai loa iaia, he haahaa oia, lie akenui i ka hana, a he paa mau kona manawa i ka hana i na manawa apau, koe wale uo a loaa oia i kekahi nawaliwali ina ke kino.*' Ke ku la o Hale hoolohe me ka hiaalanui no na olelo a pau a Kenaratona e kamailio aku ana. 0 keia kanaka opio o Male Lesetera mai ka mokuaina niai oia o ka liema, a he hoahanau hanauna hoi 110 Joe Keranatonaa, a eia oia i nei manawa iloko o ke Kulanakauhale Moiwahine no ka makaikai ana no kekahi manawa. L'a hoopuniia oi.a me na mea maikai like ole a kona niau maka i ike nuia ole ai, a ua nui no hoi na mēa ana o ka ike ana e lilo ai i mau mea hookahaha i kona noonoo, o keia iho la nae kekahi o ia mau mea hookahaha i kona noonoo. E like me na kaukani o na kanaka i noho ma na.wahi e lohe ole ia ai ka halulu o ha halehana, ka nakeke no hoi | o ua mikini ,o na halewili olopapa, ua loaa iaia keia manao,! 0 na kane a mau wahine paha e hana ana maloko o ia mau I halehana, he "poe haahaa a ilihune" lakou, i lawa ole ka I "hoonaauaoia ana", a he poe hoi i hoowahawahaia, nae,, he mau manao kuhihewa wale no ia, no ka mea, mailoko J mai o ka poe e paa mau ana, me ka hooikaika e loaa ka pomaikai, ua oili mailoko mai o ia poe kekahi poe koikoi ioa, mamuli o ko lakon hoomanawanui ana i ka hana,"hoahu ana i ka lakou mau wahi loaa liilii, ame ka hōokupono ana ia lakou iho. O ka mea i oi loa aku, ua loaa ia lakou ka ike liana i loaa ole i ka poe waiwai a hpnohano. Aka oiai oia e noho ana maloko o ke kulanakauhale o Manakaset.a, me kona mau halewili e hoohanaia ana e na kaukaiii kanaka i kela ame keia la, me ko lakou hoomau 1 ka hana a puni ka makahiki, a mamuli o ia hoomau o lakou i ka hana i loaa ai ia lakou ke kuonoono ame ka lako o ka noho ana, ua ike iho'oia i kona hewa £*ia o ka noonoo wale ana aku he poe kanaka haahaa a hoonaauao oleia ko ia wahi. Eia nae, nie ia mau mea oiaio no a pau ana e ike iho ana aole no i hoapono kona naau i ka ike aku i kekahi kaikamahine kulana leele me kona helehelena u'i i ke kupono ole e hana maloko o ia halehana elike me Māte Wiiemota. m Ua hoakaka aku oia i kona mau manao kahaha a pau ia Joe, kona hoahanau a ia nianawa i pane mai ai o>Joe: "Aole hiki ia'u ke hoakaka nui aku ia oe no ka niea e pili ana ia kaikamahine, aole i nei manawa, mtilisi paha e hiki ana i kahi manawa aku. He kaikamahine oia o ka hele ana mai a noho ianei, a, ke manaoio nei au, •he moolelo kona, koe nae keia aole au i maopopo. "Aole ona kaukai wale i ka upano o kona ola ana maluna o kona mau ukuhana mai ka halehana mai ana e hana nei, inā ka'u mau mea i lohe mai he kaikamahine waiwai k.a oia a he kulana hanohano ko.na ma o kon.a mau makua la." i "Pela?" i ninau aku ai o llale. "Ile ohana no nae paha kona e noho nei o keia kulanakauhale?" "Aohe ona ohana maanei, me kekahi ohana o ka poe hana o kela halehana oia e noho nei, ka poe no lakou kela hale e ku nei ma ke alanui Alahaka. ! "Ea, e Joe, ke maopopo ole nei au ia mea. He kupanaha, o ke iho la ka e like me kela ke kulana hanoi hano, a he Avaiwai no hoi, e like me ia au i olelo mai nei, ' iloko iho la ka o ka halehana papa kona wahi e hana ai, | oiai nae, ina he hana okoa ae kana e ola ana oia elike me ka I leeie a e loaa ,ana no hoi kekahi hana maemae e aku nana e hana ai mamua o kela halehana, na ka poe haahaa loa j e hana kela wahi aole na kekahi lede opio u'i elikfle me I Mate Wilemota." I "Ha! Ha!" i akaaka iho ai o Joe. "Aole anei oe i hoo- [ manao i kekahi poe e noho ulakolako mai nei, mailoko mai I o lakou o kekahi hana haahaa loa i pii mai ai? O, e Hale, ke ike aku nei au ua lia oe i ka lai Pohina, ua ilihia i ka ! wai mapuna. "E Hale, ke kaumaha nei au nou, no ka ' mea, ua lilo mua oia i ka mea e. Ua pau mua na mea e | ])ili ana no laua i ka hooponoponoia, i hakalia wale no i i ka hiki mai o Mahealani o ka hui ae no ia o na opua . | O Ruela Mosa kana ipo, i lohe oe. I "Xo kou makemake nae e ike paha oe i ka oiaio o keia ea, e kakali oe a loaa kekahi manawa. kupono au e hui ai me Miss Wilemota, a hookamaaina me ia, alaila niele aku oe i na mea a pau iaia a nana ia e hoike mai, ke aa oia e hana mai pela, no'u iho la ea, aohe hiki ia'u." No keia mau olelo a Joe, pii ae la ka ula ma na papalina o Hale a me ka huna.ole iho i ka mea oiaio i aku la: "He oiaio ua nui kuu makemake i kela kaikamahine. i ka -lihilihi wale no lawe o Malino i ka la, aka he mea olf wale no nae keia, no ka akahi no hoi paha a ike aku i kekahi kaikamahine huapala elike me kela ke kumu o ka ulu ae la o ka makemake, a ke ike nei nae au i ko'u hewa loa ma ia makemake kuhihewa ana." Ua hoopau kokeia ka laua kamailio ana no Miss Wilemota mamuli o ka hoea ana mai o kekahi kanaka opio kino puipui a ka lawai, me kona helehelena me he mea la' e aka mau mai ana oia, a iaia i kokoke mai ai, i mai la me ka leo nui: "Ua manaka loa paha olua i ke kali ae nei ia'u! Mea ka hoi kau i ka nui ho hoi o na hoapaapa a na hoa. Aohe i [Hiki ia'u ke alo ae, a ia'u i hoi mai la ua loaa ia'u ka manao j e nuku ae ana olua no kuu lohi loa, oia paha ea?" "Heaha auanei ko maua mea e manaka ai i ke kali aku no ka mea he hana no hoi ka maua o ka hana āna iho nei e hoohala wale ole ia ai ko maua manawa me ka waiwai ole," i pane aku ai o Joe. "O. ina pēla ua pono; ina kakou!" | O Toma Hailaki ka inoa o nei kanaka opio o ka hoea I ana mai la: i kona manawa kaawale a pau e ike mauia ana oia e hele pu ana me Toe Keranatona, o kana hana he ! kakāuolelo noloko o kekahi halekuai ma ke ano he mea i malama buke waiwai no ia halekuai, e ku ana ma ke alanui Elema. He mau kanaka opio hoaloha oiaio lakou, ma kahi a kekahi e hele ai, ina no ke kaawale o kekahi, e hele puulu; }ike ana lakou, a ke nanaia mai e kekahi poe me he mea la he mau hoahanau lakou a pau na ke ki ame ka pahu hQOkahi, aole nae $ela, nal<o lakou ; makemake iho no, elike no hoi me na kanāka onio e ae apau e ikeia ai ā puni ke ao' , 1 ka hui ana mai o Toma me Hale ma lehulehu ka lakou! mau kumuhana Kke ōle o ke kamailio ana nō īcā c p'epehi t

niānawa ana, a rio ka lōāa ole o hana ria fakou e hana ai hele holoholo wal.e aku la no lakou ma ke alanui Hanaova, a no ka hora a oi ko lakou hele holoholo ana J maloko iho o ke kaona rrie ka maopopo ole o kekahi mea na lakou e hana ai, o ke kamailio wale no ma na mea e pili ana i ka hana, a pela aku. L'a nui ka lakou mau wahi o ka hoolhlau hele ana, a mahope loa, oiai lakou i kaalo a'e ai mamiia o kekahi hale pahupahu i kapaia "Ka Hale Nani/' I mii la o Joe e "komo lakou iloko e papa lealea aft'no kekahi manawa mamua oko lakou hoi ana aku i k.a haJe. Ua holo like ia maneo ia lakou. a o ko lakou komo nui aku la no ia. ' ! T na kanaka opio ekolū i komo nūi aku ai iloko o lea rumi pahupahu. haka pono aku la ka Hale nana ana maluna o kekahi kanaka e noho mai ana maluna o ka noho ma ke-1 kahi kilii o ka rumi, ke kaukolo pololei loa Ia kana nana mia maluna o ia kanaka, ā p'ela no hoi ke "kanakā, ia ike ana mai iaia, nana mai la me ka helēhelena e hoike mai ana i kona hoowahawaha loa iaia nei. - Ke noonoo nui la o Hale i kahi ana o ka -ike mna ana ia kanaka. he kanaka malihini loa oia i ka Hale nana aku ma ia wahi. no ka mea, o ka makāmua loa ia o kona ike ana i ia kanāka maloko o ia kulanakauhale, a ma na helehelena o' ke kaiiaka a Hale e nana aku ana e hoike mopopo mai ana j lie kanaka ha'iha'i kanawai oia o ke ano ino loa, a ma kahi paha o ke kanaha a kona mau makahiki. lle hauli ka heleheiena o ua kanaka !a» ,kohu ili i kaulaiia 1 ka 1a a lialena. a ike. koke iho la no nae o Hale mamuli o ka hele mau o ia kanaka i ka la ame ke anū ke kumu hauli 0 kona ili. He umiumi puhuluhulu nui kapulu kona me ka manana i o a ianei, me he mea la i ka Hale hoomaopopo aku, aole wa a ia kanaka i auau ai, a kahi ae paha i kona umiumi, o kona mau maka me he mea la he mau maka no kekahi kanaka i uluhiaia e ka uhane ino ka leleiona. I na manawa apau a Hale e paani ana iluna wale no ona na maka o ua kanaka la e kauaheahe mai ai, me he tiga la e makemake loa ana e lele mai maluna o kana mea e ale ai, eia nae. aohe nana aku o Hale iaia, me he mea la he pohaku, a i ole, he pauku laau oia i kona noonoo, no ka lilo loa o kona noonoo i ka pahupahu. O i noho mai ua kanaka la a o ka loaa ole. paha o kana mea e hoohana mai ai, o ke ku mai la no ia ahele mai la a noho ma ke pakaukau pahupahu a kalele mai. la i kona lima maha'i o ke ka-e o ke pakaukau ma ke ano imi kumuhana e "haunaele ai o Ewa i ka Moae." īaia i nee mai ai a noho mahai o ke pakaukau pahupa|iu ! o ke aiwa loa mai la ia o kona nana pono maluna o HaVe. ' Oiai o Hale e anehe aku anā e pahu i kana ulu» alawa iho la oia i ua kanaka hookolohe la a noi iho la e oluolu oia e hooj kaawale aku ma kahi e, no ka mea, he wahi paani hoi ia [no lakou. Aohe wahi mea aeu ae oua kanaka la, oke aiwa | loa iho la ia o ka hookololohe me ke kokoe ana iho o kona ' mau maka. No ka eu ole ae o ua kanaka la, nana aku, Ia o Hale ma kahi o ke pakaukau kuai lama no ke ake e ike aku i kr? kanaka nana e malama ana ua hale pahupahu la, a e olelo aku iaia e kauoha mai i ke kanaka e hookaawale aku ma ka'hi e, aka, no ka paa loa o ua kanaka la nana e malama ka rumi pahupahu i ka hana ma kekahi wahi e aku, aohe oia 1 hele mai e hooko iko Hale makemake. Ō kekahl mea hoi i pilikia loa ai aohe mau kanaka lawelawe e āe maloko o kela liale ia manawa, e hi.kiai la hoi ke kahea.aku e hele mai a hookaawale aku i ke kānaka hookolohe ma kahi e. No ka hooko ole.mai o ke kanaka i ka Hale noi, a no ika hookaawale ole aku hoi ma kahi kaaWale, nō ka niea, he nui aakea okoa aku 110 hoi oloko o ka rumi/pii ae la ka uīa ma ko Hale mau papalina, oia rio oe o ka halii mai an a i ilikai. Oka hoomaka ana keia oke kumu oka hana. Ke ku mai la na kanaka opio e ae, o Joe ame Tomat nana i ke kanaka me ka pii pu ae la o ka inaina iloke o laua pakalii, no ka hana hooheu hakaka a ke kanaka malihini, o ka manao i loaa ia Hale o ia manao like ka i loaa ia laua, o ko laua makemake loa ia manawa o ka hoomaka koke o ka hakaka, ua ike lāua aohe eha a ke kanaka hookahi, no ka mea, ekolu lakou, koe wale no a he pu ka ke kanaka, aka, ua makaukau like no nae lakou i na ilio pulu ia manawa. No ka neeu ole aku o ke kanaka, nonoi hou i'ho la o Hale no ka lua oka manawa. Ma keia manawa ua koikoi kana leo o ka pane ana iho, me he hekili pamalo la ka nakoloko)o i ke alo pali. Me ia nui no nae o kona leo o ka pane ana iho mea kau !a a hele aku ua kanaka la, oia mau no ka noho, hookahinae ona lima e kau ana ma kona puhaka. • Aohe hiki i ka kakou koa Opio no ka manawa mua ke ike iho i kana mea e hana aku ai no ia kanaka. Uā ulu ae nae kekahi manao hoowalewale iloko ona e peku āku oia i ke kanaka i kaawale aku oia ma kekahi aoao, a no kona- ike : in a oia e hana ana pela e lilo ana i liana hoohaunele, a he hana māikai ole loa hoi ia i kona noonoo ilio, e lilo ai paha i kumu nona e ike aku ai i na papalina o ka lunakanawai i kekahi kakahiaka ae. Oiai oia e noonoo ana no kana mea e hana aku ai, pae ae la keia mau hoaolelo awahua i konia mau pepeiao : "Manao iho oe he kanaka opio kiekie oe, ea?" He mea maopopo loa ma keiā mau olelo a ke kanaka he makemake kona e hooulu hakaka. Aohe o Hale i pane iho, aka hele ae la nae kona helehēlena a puai ka ula me ka hulili 0 na maka. M a kona moolēlo hē kanaka huhu hikiwawe a inoino loa oia, me ke kōa a ike ole ia mea hē maka'u. O ka manao mua i loaa iho iaia ia manawa aole oia e nana hou aku i ke kanaka, ē hookuu no iaia e noho malie malaila a e koi aku oia i kona mau hoa e hoi lakou, no ka manao no keia i kumu e ala ole māi, ai kekahi haunaele. Oiai oia e kū ana ma kahi kokoke i ke kanaka ke honi pu iho la oia i ka 'hohono lari\a o ke kanaka a ke ike pu iho la 1 kona ona. la manawa hoomaka aku oia e pahu ika laau, eia nae, aolie i pa aku ka ulu i ka laau, no ka mea, ua hopu e mai la ke kanaka a lele ana mai ko Hale lima aku. Ua haule aku lā ka laau ifuna o ka papahele a kakaa aku la | a waiho mai hr i kahi e. Ua oi loa aku keia hana mamua o ka mea hiki i ka kakou koa ke hoomanawanui. No ka hikiwawe loa o keia lalau ana ae a ke kanaka i ka laau a kiola iluna o ka papahele ua loaa ole 'ka wa ia Joe Kēranatona Toma Hailaki j e hoomaopopo mai ai i ka mea i hanaia.' i He poha oka puupuu ka laua mea oka lohe ana mai. Elike me kekahi tiga wahine i lele mai maluna o kana mea i makemake ai e ai, pelā okoa iho lā no o.Hale i lele aku ai maluna o ke kanaka imi" haunaele, ua pololei loa ka Hale puupuu oke ku'i an a aku a loaa pono na maka oua kanaka. la a haule pa-hu aku la oia iluna o 'ka papahele, a no kekahi mau minuke kona wāiho 1010 ana. Ua uluaoa koke āe Ia oloko oka rumi ia manawa. Ua ku hou ae la ke kanaka iluna, a me kekahi mau huaolelo kuamuamu o ke ano ino loa» me na olelo l>ailiili like ole no hoi, lele mai la oia maluna o Hale me ka manao e loaa mai ana iaia, eia nae, ua ike mua o Hale i ka mea a ia kanaka e nana mai ana, nolaila ua makaala mua oia nona iho, ma o kona lele ana ae ma kekahi aoao a halahu aku la ka puupuu a na kanaka la i kahi e. Ma keia manawa no o Joe ma kekahi aoao mai o ke pakaukau kahi i ku mai ai, i ka manawa i nele āl ke ko o makemake o ke kanaka o ia lele ana mai e ku'i ia Hale ua ike mai la oia i ka hulali ana ae o kekahi mea a Joe i ike I maopopo mai ai 'he pahi wiipwini oilua. a me ka leo nui kahea niai la ia Hale e makāāla loa, me ka i āna mai: "E Hale, e makaala loa be, he pahi kā ke kanaka e paa lā ma kōna lima."

MOKUNA 11. Nalowale ka Enemi. • #. Ua makaukau ioa o Joe e lele mai, o ke alai hoi a ke i i a kaukāu pahupahu nlawaena ona anie ka enemi. Ua ike mud o H-ale no keia hopena, nUlaila ua niaka;>i, mua oia iaia iho, a oiai he kanaka opio />ia i hanauia nialui ; 0 ka repo o ka ama i lilo i hana kuluma ka ikeia o ka hakA., o ka poe me ka pahi, a ua lehulehu no hoi kana mau 111:1nawa o ka liakaka ana me kekahi poe Mekiko o ka le.e mai e pahu iaia, ua halawai aku no nae oia me kekalu o poe, .a ua wali ka auwae o ia poe iaia, a o ka hope loa ua . noho aku lakou i ke puhi. 1 Ua hele na maka oke kanaka a hulili. me he mau niaK , popoki la ia manawa ana o ka lele an a e pahu ia II t t me ka pahi. 'Me ka ikaika a pau i loaa i u a kanaka 1., 1 lele mai ai oia e pahu ia Hale, eia nae. "puu pale »a ale ; , nei hookele waa." no ka mea, o ko ia nei wai auau ia. No ka ikaika loa o ka lele ana mai a ua.kanaka ia na ii, lahu wale ae la no ka paTii ana i ka lewa, a i ke kapeke a , > o kona wawae.ua haule iho la oia hie ka ikaika iluna .. papahele a kani ke u. Maniua o ka-hiki ana iaia ke ala hou ae iluna ua kau ii,.. la o Hale maluna ona. me ke kalele ana iho o kona kuli ma luna oka umauma oua kanaka la, a paa koke iho la no i kania-i i ka umiiia e na lima hao o Hale, a ia Joe hni i li» 1,. mai ai a lawe aku la i ka pahi mai ka lima aku o ke kanaka. a i 'kekahi lima o Hale e ana iho ana e )iaawi kuala paa ma na maka o ua kana-ka la. He hoana wale iho 110 nae ia a Hale o ke kau ana ai ! kona lima iluna, no ka mea, aole Ja o kona manao ma.ih. hookuu hou iho la ilalo. Oiai ke kanaka e moe aua a t* kaleleia iho ana kona umauma e kekahi knli o llale im hiki ole i ke kanaka ke kupaka ae. ua like oia me kekain puaa i paa ii ka hauhoaia. a iloko o ia manawa a pau aia mau kekahi lima o Hale ke paa la ma ke kania-i o ua kanaka la, a ke nana iho iaia ia manawa uaa hele a pii ka uli, ke an.. o ka mea e lele loa ae ana ka hanu. He manawa uluaoa loa ia maloko o kela rumi ia manaua. ua holo mai la ke'kanaka nana e malama i ka hale ]»ali 11 pahu a ku iho la e nana i ka paa a Hale i ke kaniai o ke k 1 naka, a pela no hoi me ke kanaka oloko aku o ka rumi inu rama me kekahi poe e ae. me ko 4akou lele ole mai nae e uwao. o ke ku nana wale mai no me~ka ninau ana, "heali.i iho nei keiar" * Ua hoao mai nae kekahi o na kanaka o ka hele-ana m.n me ka manao e uwao, a oia ka Joo-ame Toma o ka i ana mai: r Hooku« ia laua e hakaka, i ikeia aku ka mea o laua e lanakila ana," a ma ia manawa aia o Toma ame Joe ke ku la me ka makaukao ma ka aoao o Hale, 110 ka lele ni;u 110 o kekahi kanaka o ko laua manawa 110 lioi ia e U-lc aku ai. Aia ma ko Joe Keranatona lima e paa ana ia manawa he kookoo pahikaua, a he mea maa mau iaia ka lawe hele ana ia kookoo ma na wahi apau ana e hele ai, o kona hoopakele 110 ia, wahi ana- a aia lioi iloko o ko Toma lima e paa ana ia manawa he o ka \aau pahupahu j haki, ana o ka lalau ana iho e waiho ana iluna o ka pepahele. I kekahi mau kanaka hou o ke komo ana mai a iUe i ka waiho o ke kanaka iluna o ka papahele me Hale e kau iho ana maluna ona, anehe mai la laua e hele mai e mvao, a oia ko Joe Keranatona manawa o ka pane ana aku: "Auhea olua e na hoaloha, ku aku ma kahi e, mai hookokoke aku olua ma ka laua wahi e kupaka mai la; hookuu ia laua e hakaka, i ikeia aku ka oJaua e lanakila a'na; pela wale no e maopopo ai ka mauao o kela kanaka hoohana o ka hooheu ana mai nei i ka hakaka, nona ka makemake hakaka, aole no keia kanaka opio. a ma ka noonoo iho me he mea la he lioomauhala mua ko nei kanaka ia Hale nei." "Oia ka pololei, e na keiki," wahi a Hale o ka pane ana ae. "Na'u ia nei e paluku ae, malia paha o koi nei makemake ia o ka hele ana mai nei o ka imi i hakaka, eia ka ha kaka la. a ke manao nei au, i ole ai oia nei e hoonana hon aku i kekahi mea, e pono ia nei e make maanei." Ma ka nana aku i ka manao o ka rqea malama hale paluipahn ua makemake oia e hele mai e iiwao a e hoopau ae i ka hakaka. mamuli o kona maka'u o hoea mai na makai mamuli o kh lohe aku i ka hakaka maloko o ia hale. eia nae hoomamao aku la na kanaka e ae me ke ku nana wale mai no i ke kupaka a na mea elua maluna o ka papahele. Ik)ko o keia manawa a pau a Hale e paa ana i kela kanakn maluna o ka papahel£, e nana pono mau iho ana oia i kona helehelena me ka noonoo nui i kana wahi o ka ike mua ana iaia. He helehelena i kamaaina iaia kana e ike iho ana, ua ike mua no oia iaia ma kekahi wahi, eia nae, ihea la ia wahi ana o ka ike mua ana. Ua liuiiu loa no ia noonoo anā ahiki i kona haupu ana ae. alaila lamalama ae la kona helehelena. a ia manawa i ho<» ikaika loa iho ai oia i kana umii ana m a ka a-i oke kanaka. me ka o'eo'e mau iho o kana kuli a ikaika maluna o k;« umauma o ke kanaka. Ua ike ke kanaka e moe ana me ka hoomaopopo i ka wai wai ole o kana hooikaika ana ae e henao oia, nolaila nioe hoololo iho la oia me ka hooikaika ole ae e hemo. Ua hele kona puanai a pii ka uli a pela me kona helehelena holookoa, a ina* no ka liala o kekahi niau minuke hou aku o ka make kona hopena. "E hookuu ae ia'u," wahi ana o ka pane ana ae me kaln leo lulii loa, oiai kona mau maka e kakaa wale ana 110. "I oluoln e hookuu e ia'u e make ana au!" wahi hou ana "E hookuu ae ia oe? Healia no la kau oka hoonana ana mai nei, a laa ko eh a la; a ina he like ko'u manao me kou .. kou hana ana no keia make loa, aka, aole o'u manao ino e hke me kou, e keia kanaka puuwai eleele. O kau hana wale no paha ia o ka hoohalua ia'u, a i kou ike *na mai nei kou manawa kupono loa keia e pepehi ai oe ia'u, oia kou mea o ka hoohana ana mai nei imiea e hooko ia ai kou ma naoino mua." Alāila hookuu 4 ae la o Hale.,a ku ae la oia iluna a maloeloe me ka naua mai i ke ku ae o ke kaiiaka, a ia ku an « ae. hopu mai la laia a lulu ae la me ka ikaika. a he lohe wale mai no o Joe 1 ka nakeke o na niho o ua kanaka la Mamua nae o ka hookuu ana ae o Hale i kona lima mai k 1 puana-i ae o ke kanaka, kalele iho la kona mau lima ma luna o na poohiwi o ke kanalea, a nana pono iho la me ka hawanawana ana iho, e lohe ole ia mai ai e kekahi mau pepeiao: * "E Sanaho Gomeza. ua maopopo oe ia'u i nei manaw;. me kuu hooliewaliena ole, a he hana pono loa na'u ka ne..r hi ana .a oe a make i nei manawa. Healra leou manao o k , hookolo ana mai mahope o'u aliiki i keia wahi. a i keia waln oe e manao mai ai e pepehi ia'u a make?" "Iloko o na makahiki eha i hala aku nei aole au i ike iki 13 oe a ua manaoio maoli no au ua make oe. oiai afe» me:. i P°no loa .a e loaa aku ia oe. E hookuu ana au iaW i m i manawa, aka nae ma, no kop hoao hou maJ e hUohalua i K" l? r mu t ak " " kou hana ana ak "'a hoi uhane ..<■ . Mekiko . kou wah, . hele ma.a., F. ike māi oe aole au lukeiki elike me la au ok a ike ana mamua, lie kanaka makua au 1 nei manawa, nola.la eia ka'u a' oia oe, e makaala loa oe ,ho - a mai he,e hoH ' pohaku e okupe ai au. mamua kuu alahele. "Ajeia hou. oiai eia kaua i ka akau nei, na ia mea i kaohi inai ia'u mai ka hooko ana aku i kuu makemake maluna ou \r\ au aia i Luisiana he kanaka make oe ia'u i keia la a i keia manawa. Ku koke ae iluna!" (Aole i pau.)