Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 20, 21 May 1920 — Page 4

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NO KA OLELO HAWAII

@ maoli anei kakou na kanaka @ olelo makuahine. a i ole.  he ike @ paha i ke kamailio ana i ka kakou @ pololei i kamailio ole ia ai ka olelo @ na halawai a na ahahui Hawaii.  @ mau luakini?  Ke hoala nei @ ninau.  mamuli o ke kokua ana aku i @ e @ aku nei ma kekahi wahi o @ i kakauia e Mr.  W.J.  Coelho.  no ke @ ke kupono ole maoli no i na ahahui o @ Hawaii.  ke kamailio ana i ka olelo @ ka lakou mau halawai.

@ loa ko makou manao me ko Mr.  @ kahi i pili i na ahahui Hawaii, aole loa he @.  ke kapae ana aku i ka olelo makuahine @ lahui kanaka.  a i olelo malihini ka olelo e @ @ oiai no nae aohe kakou he poe akamai makaukau ma ia olelo.  mamua o ka lakou olelo @.

@ makou e ku-e ana i ke kamailioia o ka olelo @ a mau olelo e ae paha, e kakou na @ maikai nui ka i loaa ia kakou.  ma ka @ ke kamailio ia mau olelo; i ka hoi ana iho @ @ @ ahahui.  a pili hoomana paha.

@ @ in a ka olelo makuahine e kamaiiioia @ @ @ i hoike ae kakou i ko kakou @ @ kakou olelo makuahine, aka ua makee pa @ kakou iho ma ke ano he lahui.

@ @ o ka manawa mua loa a makou i @ ai maluma o keia ninau, ka olelo Hawaii.  aka @ @ o ka hoala hou ia ana mai @ e ia @ Hawaii.  pela makou e kaoo aku nei ia @ ka @ ana i na Hawaii apau e lilo i @ @ i ka lakou olelo makuahine. 

@ @ halawai a ke Kalapu Hoeueu Hawaii e @ mau ia nei i na Poalime apau, o ka olelo @ ka olelo e kamailio nui ia nei maloko o  @ @ nae.  he ahahui Hawaii ia. a he poe @ wale no na lala apau.  ua kohu ole maoli @ ka hana me ke ano o ka olelo.

@ @ e hiki ai ia kakou ke olelo ae he makee @ ka lahai Hawaii i ke emi hope.  a i ka pau @ a i ke komo iloko o na poina lehulehu.  @ @ kakou makee i ka kakou olelo @.  Ma ka olelo e ikeia ai kekahi lahui kanaka.  E E E loa ka olelo.  ma ka moolelo o na lahui @ apau o ke ao nei.  i ko kakou hoomaopopo @ i keia mea ano nui.  ua hoike ae kakou, i ko @ kupono ole maoli. e lilo i poe.  e olelo ana he makee no ka pono o na Hwaii.

@ @ kakou kamailio ole ana i ka kakou olelo makuahine.  maloko o ko kakou mau ahahui ponoi @ aole kakou i hoike ae i ko kakou hoowahaaha i ka olelo a keia lahui kanaka, alaila ua hoike @ ae kakou i ka manao hookae i ke koko e holo @ @ o kakou.

Ke hoomaa pa ia nei ka olelo Beritania maloko na anaina haipule o na luakini o na kanaka Hawaii; ua hoea mai anei i ka manawa, e hoikeia aku @ na hiohiona.  no ka noonoo nui ole ia o na Hawaii.  i loaa ole ia lakou ka makaukau o ke @ i ka olelo Beritania?  Ina, ua kamailioia @ Beritania maloko o na anaina hoomana, @ ka pono o ka poe opiopio.  na keiki a na makua @.  e hele nei i na kula olelo Beritania:  aole @ he kumu ko‘iko‘i oi aku o ke kupono loa, e ka @ @ ia no ka olelo Hawaii, no ka pono no @ kela mau opio.  i loaa aku ai ka ike ame, ka @ ia lakou.  i ka lakou olelo makuahine.

Ua hemahema maoli no kakou na Hawaii i ka kakou olelo makuahine.  a he ike ole ma kekahi @ ana ae.  he keu keia a ka mea hilahila no kakou:  @ hemahema oi loa aku a makou i ike, o ia no @ kakau ana.  aole he maopopo iki i kekahi poe.  o @ mahelehele ana i na huaolelo ame na hopuna-@ oki loa aku hoi ka hiki ana ke mahelehele @ ka manao.

O kekahi pilikia nui a makou i ike, aole wale no @ o ka poe opiopio.  aka iwaena pu kekahi o @ poe @.  o ia ke kamailio ana aku ma ka olelo @.  a kamailio pu aku la i ka olelo Hawaii.  @ @ hoi.  in a ma ka olelo Hawaii e kamailio ai.  o @ aku la ia.  he hana hewa loa keia.  e pono @ @ keia pilikia.

O ka olelo Hawaii kekahi o na olelo nani loa, ke @ me ka pololei, iwaena o ka poe inakau@ maoli i ka olelo Hawaii.  ua hiki ia lakou ke @ i na olelo hookau.  me ka nalo o ke kaona @ kekahi mau mea e kamailioia ana, a kakou e haa@ maoli iho ai no i ka kakou olelo, ke lohe aku i @ kamaaina o kakou e kamailio mai ana, i na @ kuli‘u.  me ke kaohi ana i ka leo, a hooko‘iko‘i @ paha elike me ke ano ame ka manao o ka mea @ kamailioia ana.

He mau peresidena Hawaii wale no ke noho @ nei ma na ahahui Hawaii o kakou, pela hoi @ na halepule o na Hawaii, he poe kahunapule Hawaii no.  e lilo lakou apau i poe hooikaika.  ma ke alakai ana i ko lakou mau hoa kanaka.  e ike i keia mea ano ni loa; e hoea mai auanei i ka la a lakou e olelo io ai.  i ka pomaikai.  ma o ka hiki ana ia lakou ke kamailio i ka kakaou olelo makuahine me ka pololei.

O na makua kekahi i na keiki, mai hoalo i ke a‘o ana ia lakou i ka olelo Hawaii, he keu aku na keiki @ e pii ae nei, a ka poe hemahema loa i ka lakou olelo.

Ua nui no ka poe i hoea mai i keia keena.  a hoakaka mai i ko lakou mau manao ku-e, i ka hookaeia o ka olelo Hawaii e na ahahui Hawaii o kakou, a maloko no hoi o kekahi mau luakini, ke kono nei ke Kuokoa ia lakou, e ku okoa ae iwaho, a hoakaka i ko lakou mau manao imua o ke akea, me ka maka‘u ole.  no ka mea he ninau keia, aole i pili wale no i ka mea hookahi, aka ua pili i na Hawaii apau.

KUOKOA

Hoopukaia i na Kakahiaka Poalima Apau

Mei 21, 1920

KA MAKEKE KULANAKAUHALE

Ma ka Poaono aku la i hala.  i weheia ai ka makeke kulanakauhale.  me ka ikeia o ka holopono maoli o na mea i hoolalaia.  a ua pomaikai hou he heluna nui o na ohana.  ma o ko lakou kuai ana @ kekahi mau meakuai oluolu a makepono maoli, a mamuli o ia makepono, i kono okoa ia aku ai ka poe e kuai ana i ka lakou mau meakuai ma ka makeke kahiko.  e koemi iho i ke kumukuai ilalo.  i hiki ai ke lilo ma kela la.

O keia maoli no ka makemake ame ka iini o ke kukuluia ana ae o keia makeke.  i loaa ai na meakuai oluolu.  i pau ai ka pulapu ana mai o ka poe hoopukapuka i ka lehulehu.  ma ke kaki ana i ke kumukuai o na meakuai a pipii launa ole.  e ohi ai lakou ma kahi o ka papalua a papakolu iho ko lakou pomaikai, mamua o ko lakou mau hoolilo.

Aole o ka poe hele aku e kuai ma keia makeke.  ka i hoopomaikai wale ia no ma o ka loaa ana mai o ka lakou mau mea i makemake ai me ke kumu-kuai makepono.  aka.  o ka poe kekahi he mau mea-kuai ka lakou.  mai ia lakou ponoi mai no ka wai-wai e kuai ai.  a i ka lehulehu.  aole hou elike me na makeke kahiko, he okoa ka lakou kumukuai e hoo-lilo aku ai i ka poe o ka makeke.  a mai kela poe mai hoi i ka lehulehu.  ua papaluaia ae la ke kumu-kuai.  ua ku a pilikia maoli no ka lehulehu.  ma kela mau ano hana.  a ka poe o na makeke kahiko o ka-kou.  aole nae e hiki ke alo ae.  no ka mea aohe wahi e aku e hoona ai.  iloko o ka wa o ka nele.

Ua pomaikai maoli kakou.  ma ke ku ana ae @ keia makeke hou.  in a he lako mau i na keakuai i kela ame keia manawa.  aka i hiki ole no ke hoolakoia.  alaila e mau ana no ko kakou kolohe mau ia-e kela poe loea‘i ke kuai i‘a ma na makeke kahiko @ kakou.

Aole loa o makou kanalua iki.  no ka hoemiia mai o na keakuai.  in a he lako mau keia makeke kulanakauhale, no ka mea pela iho la no ka mea i ikeia.  i ka wa e ku ana ke keena kuai liilii o ka ma-keke Teritore.  na kela nakeke i kono aku i na makeke e ku nei i keia la, e hoemi iho i ke kumu-kuai o ka lakou mau waiwai.  i loaa like ma ka ma-keke Teritore.  a i ka hoopania ana o kela keena.  o ka wa ia i hoopii hou ia ae ai na ano kumukuai like ole ahiki i ke kiekie loa ana.  elike me ia a kakou e ike nei i keia la.

Oiai nae.  he makeke keia no ka lehulehu, ua noa i kela ame keia.  he mau meakuai kana.  no ka hoolilo ana aku ma ke kuai.  ka hele ana ae malaila a waiho aku i kana mau waiwai kalepa imua o ka lehulehu.  me ka uku hoolimalima oluolu loa o ke pakaukau, o ka makou e a‘o ikaika aku nei i na kanaka Hawaii, mai hopohopo.  a hoopepe ka @ i ka lawe ana ae i na meakuai ma keia makeke.  a in a paha.  e konoia e hooponopono ana i keia ma-keke, mai hilahila.  a hoopepe iho, ma‘ka hele ana aku a hui pu he alo a he alo, a hoakaka aku i ko oukou mau akemake apau.

E a‘o kakou i ka mahaoi, ma keia hana he kalepa, e waiho ka hilahila mahope.  o kekahi ia o ko kakou kumu pilikia.  i ha hilahila waie.  @ paha e kaa aku ana ka hoohana ana i kela makeke, malalo o ka malu o ka ahahui o na wahine o ka home, mai lilo ka noho hoomalu ana o kela poe wahine i kuu ma kakou e hoopepe iho ai, hele aku imua o kalou.  hoikeike aku i ka oukou mau mea i makemake ai.  e ike no auanei kakou, ma ko lakou lilo ana i poe na lakou e hooponopono i ka make-ke.  e lilo pu ana lakou i poe kokua mai no ko kakou pono.

Pehea ka nui ame ka uuku paha o ka i‘a e loaa ana, ka limu no hoi i na kumukuai kupono, me ke kanalua ole ke olelo ae.  iloko o ka manawa po-kole loa, e pau ana ia i ka lilo, me ka nui ole o ka hana.

Aole o makou kanania iki.  no. ka lilo o keia ma-keke kulanakauhale i wahi e kokuaia mai ai kakou, ma ka hoemiia ana mai o na keakuai o kekahi @ meaai, eia nae, ua ili aku no ke ko‘iko‘i maluna o kakou ka lehulehu, o ka hana ana aku i na mea apau e holomua ai keia makeke.  E nana aku kakou i ka nee ana mai o ke au o ka manawa!

E Haawiia Na Kokua Ana e Pono Ai!

No na mahina ae nei i hala, i hapai ae ai na hau-mana i hemo o ke Kuia Kaikamahine o Kamehameha i kekahi hana nui.  o ia no ka imi ana i kekahi waihona, ho ke kukuulu ana aku i home no na kai-kamahine Hawaii e noho ai.  ma keia kulanakau-hale oiai e huli ana i ka naauao, a ma ka Poaono hope o keia mahina, e wehe ana lakou he aha @ maloko o ka halekoa ma ke kuai ana aku i na mea-ai like ole, no ka pono o kela waihona kukulu hale.

Aole he poe e ae e hoopomaikaiia ana, mamuli o ka hooikaika ana a keia poe kaikamahine Hawaii o Kamehameha.  aka o na kaikamahine Hawaii no ka poe i nele i na home no lakou iho, ame na wahi kupono no lakou e noho ai, oiai e hele ana i na kula ma Honolulu nei.  a e hele ana paha i ka haua.  malalo o ke                     ia kumu, ke hoeueu ikaika aku nei keia pepea ia kakou na Hawaii, mai au‘a kakou i na kokua.  no keia hana maikai.  aka e haawi aku ia mau kokua, me ha minamina ole.  malia e hoea mai ana no he la ma keia mua aku.  o ka home ia o ka kakou mau kaikamahine e noho aku ai,

A hoea mai i ka la 29 o keia mahina, mai poina i ka hele ana ae i ka halekoa, no ke kuai ana i ke-kahi mau meaai.  ma ia hana ana.  aole wale no i loaa aku ia oe.  kekahi mau mea kupono loa.  aka ua kokua aku oe.  ma ka hoomahuahua ana ae i ka waihona kukulu home no na kaikamahine Hawaii.

Nuhou Kuloko

No na hihia piliwaiwai walr no na hiki aku ka nui o na @ hoopa‘i i ohiia ma ka Poakahi aku la i hala, ma-loko o ka ha hoomalu, ma kahi o ka eono haneri dala.

Mamu‘i o ke kaa@ana o ka La Kai pua ma ke Sabani, e lilo ana ka Poakahi, ka la 31 o keia mahina i la kula-iaanpuni.  E panikula ana na hale oi-hana ma kela la.

Ma ka Poakahi nei, Mei 17, i @ mai ai na ka wahine a Alexander Kupa Ignacio, kekahi o na limahana o keia keena pa‘i he keikikane.  He maikai ke ola o ka makuahine me ka bebe.

Ma na hoike i loaa ae i ke Kiaaiua mai ka Elele Kalanianaole mai, aia na manaolana he nui, no ka hooholoia mai o ka bila hoopulapula hou i na Hawaii i hookomoia aku iloko o ka ahaolelo lahui.

Eia ke pinana loa ae nai ke kumu-kuai o ke kopaa i keia manawa, a i ka nana aku, me he mea la, mamna‘o ka pau ana o keia mahine, e hiki aku ana ke kumukuai o ke ake kopaa keokeo ma kahi o ke kanakolu dala,

Mahope iho o ka holo mahuka ane mei ka halepaahao aku i paa hou ae ai o K.  Keawekane ame A.  Limo i ka kapuia.  ma ka po o ka Poakahi nei, ma-loko o kekahi hele, e ku kokoke ana i ka home kahiko o Keawekane, manka ae nei o Makiki.

Imua o ka aha Mure a ka Lunalanawai John T. De @ ma ka Poakahi nei i ahewaia ai he @ Riko no ka hoopono ana i kekahi kaikanahine uuku malalo o na makahiki he umi-ku-mamalima.  a ma @ Poano iho @ kania aka ai ka hoopa i aluna on a.

Eia @ @ Kepani @ ke noho mai nei me ka hou hou ole i ka hana o na mahiko.  aka no na @ @, na pau hou aku ka @ o lakou i ka hoi e @, a koe @ Pilipino i loaa ka lakou mau hana ma Honolulu @.

Eia ke @ niai @ ka , @ @ ka poe i waihoia aku ai ka @ ana o ka Makeke Kulana-kanhale ia lakou e loaa nui na waiwai mai na wahi like ole mai, no ka hoola-ko ana aku i keia makeke o ka lehulehu me na meakuai i kela ame keia manawa.

Ua makemakeia ka poe apau i kule-ana i ka pa ilina o Puea, e akoakoa ae ma ka pa ilina o Puao o oleloia ae nei, ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka Ia Kaupua, o ia ka Poakahi, Mei 31, no ke kukakuka ana i kekahi mau hana i @ loa aku no ka pono o ka pa ilina i oleloia.

Eia o Mr.  Jonah Kumalae ke lawelawe mai @ i ka oihana kuai @ i keia manawa, a ke kuai nei oia i kana @ ma ka elim kanaka o ka paoaa, o ka poe e hele maoli ae ana e kii i ka lakoh poi i kona wahi, malalo o ko la-kou @ hoolilo ponoi, ke loaa nei ia lakou he @ paona i ka iwakalua-kumahalima keneka.

Na Mare

Alexander Craig ia Dora Chee Chong Mei 10.

Sunny S. Kalawa ia Elizabeth Kaha-lekauwiia, Mei 11.

John M. Antone. Jr., ia Mattie K Meumann.  Mei 11.

John Kalanipii ia @ Ikaoka, Mei 15.

Na Hanau

Na David Trask ame Annie Travins, he kaikamahine, Mei 2.

Na Ernest M. Keaunui ame Lily A. Kanahi, he keikikane, Mei 4.

Na Edward Chang me Laura K. Nau-kana, he keikikane, Mei 7.

Na J. Wong ame Hattie. Ah Bo, he kaikamahine. Mei 11.

Na Matthew J. Ryna ame Hattie Hookano, he kaikamahine, Mei 12.

Na James K. Kula ame Elizabeth Kikoo, he keikikane, Mei 14.

Na Lawrence H. Tulloch ame Alice T. @ , he keikikane, Mei 14.

Na Wilham Maile ame Lily Ume, ke kaika,ahine, Mei 10.

Na Make

Mrs. Sophie P. Kahaleaahu, ma ke alanui Dowserr, Mei 13.

Cecilia Leihulu, ma ka Home Leahi, Mei 13.

Josephine N. Kaupe, ma ke alanui Kalihi, Mei 14.

Victoria Williams, ma ke alanui Mo-kanea, Mei 15.

Maria K. Shutte, ma ke Alanui Colburn.  Mei 16.

Mrs.  Maile Ankai.  ma ka HOme Leahi, Mei 16.

Herbert Kalawela Mareallino, ma ke alanui Leilani, Mei 17.

Moraman K. Papolo, ma ke alanui Ka la Hema, Mei 17.

WACHITA, Mei 18.--- He eha mau kaa i piha me ke kopaa i paa i ka hopuia e ka Hope Hamuku Amerika maanei i ue-hinei.  Ma ka hooaioia mai na paaia keia mau kaa i piha me ke kopaa ma kekahi mau alanui kaaahi ma kekahi aoao maloko o ka pa kaaahi mai ka la 11 mai o Aperila no ka hoopukapukaia aku.

 

Nuhou

            Kuwaho

            OMAHA, Mei 18.––– He hoemi nui o 30 pakeneke maluna o na kumukuai o kana mau waiwai holookoa ka i hoike la ae ma ka la i nehinei e kekahi o na halekuai nui loa o ke kulanakauhale. Ekolu mau halekuai i hoikeia ae he 20 pakeneka ka laua hoemi ma ka Poaono. He halekuai lole pu kekahi i hoolaha ae i kaua hoemi o 20 pakeneka ma na kumukuai.

            NEW YORK, Mei 18.––– ua hoea mai ianei ma ka la i nehinei maluna mai o ka moku lawekoa Nereus na kino o 150 mau luina Amerika i make ai ma na aina e.                O na kino o na luina ame na koa i make ai iloko o ke kaua ma na aina e ua hoihoiia mai lakou mamuli o ka loa ana o na pelike mawaena o ka oihana kaua moana, ka oihana kaua aina ame na aupuni o na aina e. Mala! o ke kiai ana a kekahi koa hoohanooa no o na mokukaua e hoomakaukau a ana na pahu kupapau no ka hoouna ana mai ianei ma ke kaaahi.       E ukaliia mai nua kela ame keia kino e kekahi koa hoohanohano iloko o kona kahiko koa, a e noho mau ana ia ma kehi o ka pahu @upapau ahiki i ka hookuuia ana iho o ka pahu iloko o ka lua.

            MEXICO CITY, Mei 18.–– Ua o‘e‘o ae ua luna aupuni kipi maanei ma ka po i h@la no ka loaa ana mai o na lono ia ia kou no ke komo a@@ aku a paaia e na koa kipi o Montery, ke kapitala o Nuevo Leon, Victoria, ke kapitala o Ta@aulipa ame Zeca@e@os, ke kapitala o ke mokuaina o ia inoa like.     Ua manaoioia o na kenerala eha a Corranza i kaua mei ai ma ka hapa hikina, ke holo la no Metamoras, kahi a lakou i manao ai mailaila aku lakou e hoao ai e komo aku @o Amerika.    Aia ke kulanakauhale o Matamoras ma ka mokuna @ina ma ke hapa hikina akau loa o Tamaulipas, a ma keia aoao aku hoi o ke kula@@uhale o Bronsville, Texas.

            WASHINGTON, Mei 18.––– Ua hoikeia mei i ke keana aununi ka huki hou ana o Kenerala P@blo Gonzalves, he kenerala mua malalo o Carranza, i kona inoa mai ka paio ana aku no ke kulana pe@@@ lena.   Ua hui aku o Gonzalves me na koa kipi ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala.   Ua hui pu kona huki ana i kona inoa me ka Ygnacio Bonilla hooholo ana aole oia e hoomau aku ana i kona inoa moho, he hookoe ana ia i ke Kenerala Alvaro Obregon oia wale no ka moho no ke kulana mana hooko no ka Repubalika o Mekiko.   Aohe lono o loaa nei no ka hopena o ke Kenerala Carranza, e holo ana oia no na kaahiwi o Jalapa o ke auhea ana mai ke kaua aku me na koa kipi.

HE KO‘E LOIHI O ELIMA KAPUAI ME ELUA INIHA.

            I kulike me ka lono i hoikeia mai i keia keena he ko‘e loihi elima kapuai ame elua iniha ka i hemo mailoko aku o Kilinahe Puahi, o Kapapaakea, Waikiki, ma ka Poalima, Mei 7, i hala, ma ka manawa ana o ka hele ana aku e hoopau pilikia, a ua hookomoia ua ko‘e la iloko o ka omole i mea hoikeike.   O ka lua iho la ka ia o ka manawa o ka hemo ana o ke ko‘e mailoko aku on a; ma ka manawa mua o ka hemo ana elua mau ko‘e, aole nae i hoomaopopoia ko laua loihi.   O keia kekahi kumu hoomailo i ke kino o ke kanaka, mai na kane, na wahine ame na kamalii, wahi a na ka uka, a ina e inuia ka laau e hoohemo aku ai i keia mea hoopilikia i ke ola kino, e loaa ana ke ola maikai i ke kino, a ua ikeia ka oiaio o ia mea ma o kekahi poe la i hoainuua i ka laau hoohemo ko‘e a ke ola mai nei lakou me na kino momona maikai.

HOOLAHA.

            I KA MEA E NANA MAI ANA I KEIA.   Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha, ua unuhi mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei F. W. Carpenter i keia la mai kela hoa–hui mai mawaena on a iho ame W@@ L. Peterson, malalo o ka inoa a i kepala "Star Realty Co.," malalo o na pauku o ka hoa–hui, i hanaia i Aperila 17, 1920.            Ke haawi hou aku nei ua o E. W. Carpenter i oleloia, ma keia i ka hoolaha, aole e ili mai maluna on a ke @@@@ no kekahi mau lawelawe hana ana, e hookoia aku ana mahope aku nei, a e manaoia ana peha e hanaia aku, ma ka inoa o ka hoa–hui i oleloia, aole hoi no kekahi mau koi e hanaia ana ma ka inoa o ka hoa–hui i oleloia.

            Hanaia Honolulu, Teritore o Hawaii, i keia la 19 o Mei, 1920.

E. W. CARPENTER.

6401––Mei 21,28.

HOOLAHA LULU MANAWALEA.

            Ke hoikeia aku nei ma keia i na lala apau o ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na Wahine Oiwi Hawaii e lulu mai i ka lakou manawalea o Hapalua Dala no ko kakou hoahanau i haalele ai i keia ola ana, Mrs. Ro@e Richards, a e haawi ae ma ka lima o ke kakauolelo ohi dala Miss Helen Allen, ma Kapalama, Oahu.

MRS. MAIKAI KALEO,

Kakauolelo Moolelo o ka Ahahai Oiwi o na Wahine.

6401––Mei 21, 27; Iune 4.

HOOHOLOIA KA WA HOOMAHA O NA KULA AUPUNI.

            Ua hoohalaia he man hora lehulehu a papa komisina hoonaauao, ma ka lakou halewai o la noho ana ae ma Poakahi aku la i hala, mai na hora mai o ke kakahiaka, ahiki wale i ka hookua ana, mahope aku o ka hora 10 o ka po, me ka nui nae o na mea i hooholoia ai e kela komisina hoonaauao, o ia no ka hoomaha ana o na kula aupuni, ma ka la 30 o ka mahina ae nei o Iune; ua loihi nae ka manawa a na komisina i hoakaka ai i ko lakou mau mnao maluna o kela ninau, ahiki i ka hooholoia ana, o ka manawa iho la ia e hoomaka aku ai ka hoomaha ana o na kula.

            Ua hapaiia mai kekahi manao, no ka pono e hoomaha na kula mamua ae o ka la hope o ka mahine o Iune, i hiki ai i kekahi mau kumukula e manao ana e keu aka maluna o ka inokuahi, e haalele iho ana is Honolulu mei ma kela la, ua hooholo nae ka hapanui o na komisina, nole e hoololi i ka la e hoomaha ai na kula aupuni, aka o na kumukula e manao ana e holo aku no Amerika, ma kela la ua hiki no ia lakou ke noi mai, e aeia aku e haalele iho i ka lakou maa hana mamua ae o ka wa e pau ai ke kula ana.

            Ua hoakaka ae ke kahuku;a nui no ka loa ana aku he leka iaia mai ka hui mokuahi aku, no ka loaa he mau rumi no na kumukula he kanahiku, maluna o ka mokuahi e haalele iho ana, ma ka la 30 o ka mahina o Iune, a o la mea a ke komisina i a‘o aku ai i ke kahukula nui, o ia no kona hoouna ana aku i kekahi leka, i ka hui mokuahi e nonoi aka ana, e hoopanee iki ia ka haalele ano mai o ka mokuahi, hiki i ka pau ana o ke kula ma leka la.

            O kekahi o na ninau ano nui i noonoo ia e ke komisina, o ia no la mea e pili ana i na keiki o na lahui e i hanania ma Hawaii nei, ala e kuleana pu ana nae i ka pono makaainana, o na aupuni o ko lakou mau lakua.           Ua heluheluia ae ka manao kanawai o la Loio Kuhina Irwin, ao‘e he mana i loaa i ke komisina, e kue aku ai i na keiki o kela ano ke makemake lakou e komo iloko a ke kula kumu, aka poae he hana hiki i ke komisina, kle waiho mua aku i na ninau i na keiki o kela ano, mamua o ko lakou lilo ana aku o mau makaainana no na aupuni o ke lakou malalo o ke aupuni i lilo ai lakou i mau makaainana.

            Aole nae i pili wale aku no kela noonoo ana a na komisina i na haumana a na makua Pake ame na Kepani, e makemake ana e komo iloko o ke kula kumu, aka ua pili pu aku no ia i na kumukula nei i keia manawa, e loaa na hooia mai ia lakoumei, no aupuni, o ia ke aupuni o Amerika, ke aupuni, hoi i lilo aku ai lakou i mau makaainana.

            Ma na mea hoi e pili ana i ka hookua ana aku i na haumana, me na palapala hoomaikai, mai na kula aupuni aku, a mai ke kula kumu aku paha, ua hooholo ke komisina, e hoololi i na rula i kaa mua ia, o ia hoi aia wale no a ikenika makaukau maoli o na keiki i ka olelo Beritania, alaila loaa aku na palapala hookuu ia lakou

            Mamua aku nei, o ka makaukau o na haumana ma na haawina e hoikeia ana, na kahuna iho la ia e loaa ai na palapala hoomaikai, ma keia hoololi ana nae a ke komisina hoonaauao, o ka makaukau oo ka olelo Beritania, ka kahuna ano nui loa, o na haumana e hookahuaia ai, ka loaa ana aku o na palapala hoomaikai ia lakou.

            Ma kahoomaka hou ana aku o na kula aupuni iloko ae nei o ka mahina o Sepatemaba, ua hooholo ke komisina e hoomaka na kula aupuni ma ka hapalua o ka hora ewalu o ke kakahiaka, aole hoi ma ka hora ewia,         Ma keia hooholo ana pela, ua lohaki ka manao o na hoa apau o kela komisina, a aole no hoi he mau ku e i hoalaia mai, ma kekahi ano.

            Ua hoakaka mai ke Kahukula Nui MacCaughey, ua hooholo oia i kona manao aole w hookohu hou aku ia Amos J. Ignacio i kumupoo no ke kula aupuni ma Ninole, mamuli o kona makaukau ole, ma ia kulana, aka ua hooholo oia i kona manao e hoihoi aku iaia ma ke ano he kokua kumu ma kekahi kula okoa aku.    No kela mea a ke kahukula nui i hana aku ai, ua haawi aka ke komisina i na apono ana.

            O na manawa e hoomaka ai na kula, a e hoomaha ai iloko o ka makahiki, na hooholoia ma kela noho ana i ka halawai a na komisina, elike me ia malalo iho nei penei:

            E hoomaka ana na kula ma ka la 13 o Sepatemaba o keia makahiki, a pau ma ka la 18 o Dekemaba, ua ike ia me 14 pule.

            Komo hou ua kula ma ka la 3 o Ianuari, ahiki i ka la 1 o Aperila, ua like me 13 pule.

            Hoomaka hou ma ka la 11 o Aperila, a pau ma ka la 24 o Iune, ua like me 13 pule.

            Mawaho ae o na mea i hooholona e ka papa komisina hoonaauao, elike me ia mamua ae nei, ua noho hou kela komisina ma ke ano he papa no ka uku hoomau o na kumukula,       Ma ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Irwin i hoakakaia ae imua o kela papa, e olelo ana ia, he mea pono e hookaawaleia he moolelo kaokoa, no na hana wale no a keia papa, mai na hana mai a ka papa komisina hoonaauao,a e malamaia hoi i mau puke Laokoa loa, no na mea pili dala.

            He leka ka i heluheluia ae, mai na kumupoo kaahele mai apuni keia Teritore, no ke koiia ana o na kumukula apau, e uku kakou iloko o ka waihona uku hoomau, i hookahi dala o ka mahina; a o na kumukula e noho ana ahiki i ka piha ana o na makahiki he iwakalua, e loaa aku ia lakou ma ke ano uka hoomau, ka huina o @55 no ka mahina.

            Ua lao pu mai no hoi na hoakaka ana mai kela mau kumupoo kaahele mai, in a e pau ana ka noho kumukula ana o kekaho mea, mamua o ka piha ana iaia o na makahiki he iwakalua, he mea pono no e hoihoi hou ia aku kana mau dala apau i hookomo ai iloko o ka waihoua uku hoomau, me ka ukupanee pu o ia mau dala, a o na kumukula e make ana mamua ae o kela mau makahiki, e holo aku no kana mau dala apau i kona mau hooilina e ola ana.

            E noonoo ana kela papa i na mea kupono apau i manaoia no ka pono o kela ninau, alaila waiho aku imua o ka ahaolelo, ma ka manawa e noho mai ana, no ke apono mai ame ka ole.

HOPUIA NO KA LOAA ANA O KA OPIUMA.

            Ma ka hora ewalu o he kakahiaka o ka Poaono aku nei i hala, i paa ue ai o John Akana i ka hopuia e ka oihau i makaikiu, mamuli, o ka loaa na aakku o na kiui opiuma malalo o kana malu, elike me na mea i oleloia ae e ka Makaikiu McDuffle.

            He limabana o John Akana malalo ka oihaa kukeawa o Honolulu nei, ma ke ano he lunanana oia no ka uwaki o ka po.

            Ma ka oleloia, ua lohe ka Makaikiu McDuffle i kekahi mau mea e pili ana i ka opiama, me kona lohe pu ana, o ka inoa kekahi o John Akana ma kela hana, no ia kumu ua hele maoli aku la ola e hui kino me ka Luna Kukeawa Nui Malcolm A. Franklin, no ka mea e hana aku ai, ma ka halawai pu ana o kela mau luna oihana, i hoikeia mai ai ka lohe i ka Makakiu McDuffle o ka oihana kekahi o na loaa kuloko, ma kela hana hookahi no, me ka haawiia ana mai nae o ke kauoha i ka Makaikiu McDuffle e hookolo aku oia mahope o kana mau mea i lohe ai, in a ia he mea e loaa pono aku ai ka poe i pili maoli i ka hewa.

            Me ke Kakipua Makaikiu Kellett ame Roger Taylor o ka oihana kukeawa, ke poo nui o na lunanana, ua lawelawe koke la aku la na hana hoomakakiu. ma keia hoomakakiu ana, i loaa aku, ai ka ike i na makaikiu, aia ka opiuma i kekahi Pakiki, nolaila, ua laweia ae kela Pukiki no ka halewai.

            Ua hoakaka pono ia eku ke kanawai e pili ana i ka mea malama opiuma ame ka hoopa'i e kauia aku ana maluna o ka mea e loaa ana, ua pili ka hewa iaia, o ka manawa no ia i hoike ae ai o keia Pukiki i kana mau mea apau i ike ai, ia wa i pii pololei aku ai na makaikiu no kekahi hale mauka o Kalihi, iwaena o ka le'i loiki.

            He pake o Lee Sing ka i loaa aku i na makai maloko o kela hale, a i kona manawa i ninauia aku ai, hoike mai la oia i kona ike ana i kekahi puolo a Akana o ka haawi ana aku i kekahi Pake, a in a ka olelo a na makai he puolo opiuma kela.

            I ka wa i loaa aku ai ka lohe i kela Pake, eia na makai, ke huli aku nei i ka opiuma ua hoonee hou ia aku la ka opiuma i kekahi hale okoa aku, pela aku ana ka hoonee hou ia ana ahiki i ka loaa ana aku i na makaikiu. He eono mauikini opiuma i loaa aku i na makaikiu no lakou ka waiwaiio ma kahi o ka hookahi kaukani dala.

KA AHAHUI KALEPA O NA HAWAII KAUPALENAIA

(Hawaiian Mercantile Co. Ltd.)

Mamuli o ka pii mahuahua loa ae o ka nui o ka poe lawe i ka poi a ka Ahahui Kalepa o na Hawaii i Kaupalenala (Hawaiian Mercantile Co., Ltd.) ua hooholo ae na lunanui o ka hui he mea pono e maheleheleia na la lawe poi ma kela ame keia wahi o ke kulanakauhale nei elike me ia malalo iho nei.