Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 20, 21 May 1920 — He Moolelo no MATE WILEMOTA He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai [ARTICLE]

He Moolelo no MATE WILEMOTA

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai

1a Mate i huoki iho ai i kana kaniaiiio ana kani iiio ia kana uhu o ke ano o ka leo uhu a kaua, e ka mea heluhelu, e ike iho ai iloko o ka wa iuuiuu loa o ka.noonoo, aiaiia upoi iho Ia na lihiiihi maka o Mate, no ka mea, ua maule iho la oia ia manawa. Ia manawa ua lioike ae la ka iio i kekahi iioailona o kona maka u, pi ae la kona ihu, me ka ii-o ana o na me ke ano puiwaiwa, me ka holo kikaha i o a ianei. Hookuu jho la o i.kana paa ana ia Mate, paa mai ia kona lima hema i na kaula kaohi, a i kona lalau ana aku i ka huipa me kona īima akau, hahau aku la i ka lio ine ka ikaika loa. Ua maopopo iaia ua eha ka lio, eia nae, aohe ona neeu aku imua, ke lele wale la no iluna, a i o a ianei, me ke kani o ka ihu. Ua huhu ka lio oia ka mea maopopo loa. ina paha he hiki iaia ke kamailio mai ina la ua oieio mai ua eha ia. Ua oi aku kā pilikia hiki ole ke hoohewahewaia i ioaa ia Kuela i ntei- hiānawa. Ua like ka pouli aaki o ka po, oiai nae he mahina hoi ko ia po, me kekahi lua lanahu, ua piha ka lio i ka huhu me ka maka'u pu. a he kaikamahine maule hoi ke paa ana iloko o kona lima hema.ia manawa, a o ka niea i oi aku mamua o keia mau mea ae la aia laua ia manawa ma kekahi wahi inoino a piiikia ioa o ke aianui l'aka, mawaena o na kahua o kahi hoikeike fea ame ke kulanakauhale. Ma-ko laua hema ae he pa iiina. a ma ka aoao akau he lua liohonu o kanalima kapuai aoie i hoopihaia me na pohaku iiaioaloa e waiho ae ano maialo, a he wahi paiaau e onioni wa4e ana no na pou i ka makani ka mea nana e.paku ana ma ha'i o ke alanui, e pa aku ai no i kekahi mea kaumaha o ka palaha l aku no ia i ka pali. No ka neeu ole aku o ka.lio imua ua hahau hou aku U o Kuela iaia me ka huipa me ka ikaika a hahau iiou, he ole nae ka hoio aku o ka lio imua. Eia nae, mahope iho, no ka hiki ole paha i ka lio ke hoomanawanui i ka eha, ua peku mai la ia i ke kaa. a me kona hoike ole.mai i kana mea e liana aku ana. o ka hoomaka ku Ja no ia e holo imua me ka mama a pau i loaa iaia me ke nahu ana i ka haowaha mawaena o kona mau niho. Ua hooikaika o Ruela ma na ano apau e paa mai iaia he ole nae ka paa, he oi aku ka uh'u, a me he mea la he hancri kapuai paha ia aha'i ana aku a ka lio me ia ano o ka liolo nui ana ma ka manawa i halawai ai iaua me ka poino ku i ka weiiweli. Ua nui launa ole mai ka maka'u o ka iio. a mamua o ka hiki ana i ke kanaka opio ke hoopakele ae ia iaua, o ka hooku i aku la no ia o ke kaa o laua i ka palaau nawaliwali e pale ana mahai o ke aianui, a o ka iho aku ia no ia o ka lio. ke kaa. ke kanaka opio ame ke kaikamahine maha'i o ka pali.nolalo ō ka owawa hohonu. me na pohaku iialoaioa e mokaki ana malaio. O keia iho ia ka hookoia ana o ka Mate mea i maka'u honua ai ame kana mea o ka wanana mua ana ae ia Ruela e halawai ana laua me ka poino. MOKUNA IV. i f Ka -Nanaina Ku i ka Manaonao. O ua nponoo uluaoa ame na maka'u e iioio ana iloko- o Kuela Moasa ia inanawa, oiai ka iio huhu i holo aku ai a hooku i i ka palaau ma ka aoao o ke alanui, a rho aku la i ka pali me ke kauo pu ana aku i ke kaa i ka pali, ua oi aku mamua o ka mea hiki ke hoakakaia, nau ia e ka inea helu,helu e ike hou iho. Ua haule aku la na mea apau ilalo, ilalo, iialo ahiki i ka pa ana.ia lalo loa o ke kahawai ko lakou iua kupāpa'u. Oiai ke kaa ame ka lio e iho la ua poina ae la o Rūela j kona poino pouoi a. iloko o kela manawa pokole loa hookahi ana mea hopohopo loa, oia ke kaikamahine, a 110 kona palekana kana mea nui e noonoo nui ana e hoao oia elike me ka hiki iaia e hoopakele ae iaia mai ka make mai. Mc ia manap haalele aku la oia i ka paa ana i na kaula kaohi n puliki mai la ia 'Mate a paa iloko o kona nia.u lima me ka ulu pu āe la o kek'ahi manao iloko ona e lele pu laua mailuna aku P ke kaa, he hana manaolana poho nae, ia ana ka haupu ana ae. no ka mea, o ke kaumaha o ka iio ame ke kaa, a. peiā no hoi me ko laua, na mca v na lakou i hoohikiwawe loa i ka hoohaule ana aku ilalojo,l>a owavva. Ma 'kekahi ano laki wale no i pakele ai o Ruela mai ka leie koheoheo ana mailuna aku o ke kaa 1 ka manawa i hooinaka ai ke kaā e iho i ka pali. • Ua lilo ka poulr o ia po i mea hoomaliuahua mai i ka poino ame ka weliweli. a oiai oia e paa ana ia Mate iloko o kona mau lima. a e kakall~ana hoi no ko laua hopena, me kona mau niho e aakr ana. puanā ae la i kekahi māu luiapule e nonoi ana i ke Akua e kele mai ia laua mai ka 'make mai i maopopo loa, a ina 110 kona make aku, e kala mua mai i kona mau liewa mamua o ka hiki ana mai o kona hopena. - ■ - Ua pule paha keia kanaka opio mamua aku, .a aole paha ; eia nae. iloko o keia manawa o ka pil'kia o ke Akua ka mea mua loa i iele mai iloko o kona noonoo e nonoi aku i kona mana e hopakele ae ia laua, a ua loheia mai kana le l ,i»ulc mamuli o ko kaua pakele ana mai ka make niai, ua mahunehune nae. ' Hc ku i ke aloha ka leo o ka lio i ka wa i haule loa aku ai ilalo o ka ovv r awa a mau wawae, a mamua hoi o kona make loa ana, ua ike iho o Ruela i ka nui o kona maka'u. a ma kana ho«>maopopo iho he pakela loa aku ko Matc. no ka mea. ua maka'u mua no oia, a i keia halawai ana iho la me keia pilikia ua pakela loa aku. I Ma kela liaule at>»aku ilalo o ka owawa o ka lio mamua i 0 ka hooku'i ana aku i na haloaloa pohaku, a o ke kaa aku malUna ona me ia mau no o ka paa o na ili kaohi i kona kino. O na kolo o ke kaa ua pau i ka liakihaki a pela no hoi me ke kaa: No Kuela ame Matc ma kahi o ka umi kapilai ka mainao o ko laua kiolaia ana aku a.wailio mai i kahi e m«inuili o l<a ikaika o kela hooku'i ana o ke kaa i ka papaku nialo o ka oWawa, me ia mau iio ō ka paa o kona mau lima ia Matc. ' . ..... !a haule arta aku a laua ike iho ia o Ruela īaia īho ua kukoke loa mai kona hopena, no ka mea ua ikaika maoli kela haiile ana. Puana hou āe la oia i kekahi mau leo pule no ko M-āt& palekana. He mau halulu liilii kana o ka lohe ana ae. naiia ae la oia 110 ka manawā hope loa i ka lewa e i'iuiki liilii i.nai aua na hoku, he pouli wale 110 nā wahi āpaii, 1 kana ike ae." o Va loā"iri o'kana Uiāu nieā o kā hooiitoāp' 'po aua/a.pāiiae 'hi kona ike. E hoomanao e na makamaka heiuhelu o ke ahiahi Poaono keia. Ma ko.kakahiakn Sahaii ae, i k.x māu.iu.i i U U' unai ai 11« kukuna malamalama o ka la «a pa maliina o laua akalii nn

ā lioomaopopoia ac ka nui ona poino loaa ia laua. Ua make loa ka lio, ua nahaha na wahi apau o kc kaa, a o na pale kaa, na uhi ame na mea e.ae. e mai ana ma ke.a j.a ma keia wahi. O ke kumu mai o keia lele liilii o na inea apau mamuli 110 ia o ko ka !io kupaka ana manuia o ka lele loa ana ae o kona alio hope loa oiai ia e yvaiho ana. Uoko o ka ehaeha. No.ke kaikamaliine opio paka'iaki lipi e huii ana kona aio. iluna a ma ka mea maopopo lōa e hianioe ana. he helehelena minoaka kona. a hookahi lima ona e kau ana maluna o kona umauma, a ma kona manamanalima ekahi e anapa'.ana kekahi komo daimana. Aole bia i make. aka, ua luhi me ka piha maka'u ame ka manaonao no kana mau mea i ike ai o ka po mamua iho. No ke kanaka opio hoi. kana alolia. i ka manawa i leie mai ai ka malamalama o na kukuna o ka la maluna o kona helehelena, lie helehelena kona o ke kanaka. make, me ka ike ole ia iho o kekahi liiohiona no kona ola. Ua'pili kona niau maka.a e hamama ana kona waha, e hoike ana ua ko'iko'i kena auamo ana i ka ehaeha, a e pupuu ana kona mau lima. a ma kona helehelena ua haukae i ke koko e puka mai ana mai kekahi puka mai ma ka aoao hema o kona lae. a o ka lauoho. ua haukae i ke koko me ke one o kalii ana e moe ana. īle mau hiona keia o ka poino nui i halawai me )aua i manao mua ole ia. Ia oe. eka makamaka helu'heiu. e in»omanao ae ai i keia poino. me he mea la ua kakauia a paa ka moolelo o ko laua halawai ana me keia poino. a me ke kii hoiookoa hoi o keia ulia e kau mai ana. aole 110 e nele ana kou ike iho i ke ko'iko'i o ka ehaeha i kau aku maluna o kela mau opio. me he mea la o oe kekahi i ikemaka pu aku ji na mea. apau e waiho. nia-i ana imua o kou mau maka. Ma keia manawa e waiho ana o ke kaikamahine opio ua hoopuivvaia ae oia mai kona hiamoe ae mamuli o kona lohe aua ae i ke kani o ka ieo o na manu e kau mai ana iiuna o kekahi kumuiaau paina maioko o ~ka pa ilina ma kekaiii aoao aku o ke alanui. a ia nana ana ae ana eia ka ua ao a e lele mai ana na kukuna malamalama o ka la. Oia wale no anei kana mea i iohe. J Aoie, he leo nunuiu o ka mea iloko o ka ehaeha nui kekahi ana ō ka iohe ana iho, alaiia kani iho la kana uhu o ke kaumaiia. me ka ninau ana iho iaia. "Eia au ihea?" 0, e Mate, ua ioiie ae no ko ipo ia leo ninau ati. eia nae. aole hiki iaia ke pane ae! Ke noho Ia oia me ka nana aku i na mea apati'c waiho mai ana mainua ona me ka puaiieo ole, me ka piha loa o konā naau i ke kumakena ame ka manaonao pu. i\e mau mea na kona mau maka i ike ole ai mamua. o keia iho la ka mua loa. "O, e na lani. eia au ihea?'' wahi hou ana. me ka ieo malie loa, a ke hiolo makawaiu ia no lioi kona mau wāimaka. he mau waimaka i awiliwiliia o ke kumakena ame ke aloha. lioko o kona hiamoe kulipolipo, eia ka iaia e ala ae ai o keia mau mea hoehaeha loa iho la i kona noonoo kana mau mea e ike aku ai.

Alaila hoauau ae la kona noonoo ana no kana niau mea i hiki ke hoomanao 110 na niea i h'anaia o ka po manuia iho, a me na anuu liilii loa oia i hiki ai ke hoala mai i kana 'lioomanao ana. kona liele pu ana me Ruela i ka holokaa. kona maule ana. a mahope mai o ia manawa ahiki i keia m'aifawa ' ana o ke ala ana .ae aohe mea liiki iaia ke hoomaiiao ,'ae. j alaila ho.omaopopo iho la oia ua halawai iaua me ! kekahij ulia weliweli. elike me ia ana e ikemaka aku ana. j 0 kahi i laki loa ai ua pakele oia mai ka make ! m&'f.' aka.! no I~pehca la oia? O kona huli mai la no ia a k'ukuli'! •iho la ma ka aoao o Ruela. a nana pono iho ia i kōiia hele-' helena. O. he ku i ka inanaonao! .. Aole hiohiona o ke oia iloko ona i kana nana iiio, ae a.nana ae hoi iaia. ke waiho iolo waie ia no ia. Kau ilip 'a oia i kona lima ma ka papalina o Ruela ua'hele a hu'ilui'i elike me ko ke kanaka make. Laiau iho la oia i kekahi. lima. a paa mai la iloko o kona mau lima. ua hu'ihu'i pu ka lima. laia nae i haha iho ai i ka puuwai ke hoomaopopo loa la oia ke pana malie loa ae. alaiia loaa ae la iaia he manaoiana no ko -Ruela palekana ina e hiki ana e ioaā koke iaia kekalii mea kokua mai. 1 la manawa \yehe āe ia oia i kona hainaka e hele 'aku ia e ho-u i ka wai e lana mai ana iloko o ka poopoo pohaku ma kekahi wahi aku. a me ia hainaka i holoi iho «j.i oia i kek°ko e kiheahea ana ma'l<a papalina o ke kanaka ōpio. a me .kekahi hainaka ana o ka welie ana ae mailoko āe o ka pakeke o ke kuka o Ruela liauhoa iho la i kahi o ka puka ma ka lae o Ruela, kahi o ke koko e puka mai ana. 1 ka pau ana o keia liana ana. noke iho la oia i ka auaauai i na lima i hele a hu'ihu'i o ke kanaka opio me ka manao ma ia hana e loaa iho ai ka pumeiiana a īoaa.ae paha ka' ikaika a i ole hoi hou mai paha ka noonoo maikai iloko o ke kanaka poino. hia nae, iloko oia noke ana iho aua e ananai aoli'e hiohiona o ka pohala ae o ke kanaka opio, a ia mānawa ulu mai la ka manao hopohoi>o iloko ona e make.aku ana o Ruc!a. He manawa ia no na waimaka i hiolp makawalu hou iho ai ma kona mau papalina a ke haaloiilou la oia ia manawa'me ka walania loa o ka naau. Hc hora okoa palia i hala iaia ma keia ano o ka mi'li ana ilio. o ka mea hoi nana i hoomahualuia loa mai i ka ehaeha he keu aku ia a ke kakahiaka hu'ihu'i nui wale o ka mākani. Oiai. oia e noho ana me ka uwe mau ma ka aoao o ke kanaka opio pakalaki. e leha mau aku ana kona mau maka iluna i kahi o kealanui; me ka manao ina no ka maalo.ae o.kekahi kanaka ma ia alanui e kahea aku ana oia iaia e liele mai e kokua iaia: t , Aole ona makemake e haalele i ke kino o ke kanaka opio iloko o keia kulana kupiiikii ioa, piai ua hooikaika "'ke kanaka opio ,c hoopakele ae iaia mailoko ae o" ka pilikia. a ua , palekana i'o oia mamuli o ia hooikaika. ana ana. me ka muna ana i kona ola. me koua hoomau no i ka hooikaika ana.e lomi a e hoopumehana i^ia. Iloko nae o keia mau manao piliiiua ona.-na ukuia mai ka leo o kana pule mamiia iho. mamuīi o kona ike iho i k'a t-hoi ana mai o ka mehana o ka ili o ke kan*ka opio, a hoi pu mai'la no hoi me kana hanu maikai ana o ke ano mau nei me. ka maikai. me ka pinapinai ole elike me ia mamua aku. : He mau hiona hoohauoli loa mai keia ia Mate. nolaila kalokalo hou ae la oia i ka lokomaikai o na lani e kokiia mai i iaia ma o k'a hoouna ana maU Kekahi ko.kua. L Ua paneia mai kana leo pule, 110 ka mea, aole i liuliii loa ma ia hope iho lolie aku la pia "i ka haliiiu mai o ha huila o kekahi kaa māluiia aku o kahi a laua e.noho ana. ma ke alānui 110 a laua o ka liplo ana'mai a iiaule.ai i ka pali. kona hoioi ae la Uo ia i kona māu waimaka me ka olioli iloko ona, naalele iho ia i ke kiuo o ke kanaka opio e waiho pela. a hoomaka aku la ka pinana ana i ka pali ma kahi ana e ike aku ana he hiki pouo iaia ke pii.aku, ahiki i ke kau ana iluua o ke aianui. O na lima o na wawae ia ])ii ana aku ana a kau no hoi i ke alanui. .. . . " MOKUNA y. \ Ko Hale Moolelo._ E nana ae kaua e ka heluhelu i ko Hale, Lesetera moolelo. I ka nianawa.i mjiopopo ai iaia e hookplo, maU aku ana o Sanaho Opjne?a. ke .kanaka Mekiko mahppe <)ns,j ttābi:>lō ae lā ka hioiuonā minpaka ma kona mau'papaliua a t il(i> la no oia-iaiauho: > ' ' "Hu, alaila aole ka paha oia i iawa aku la me kela ēhā 1 hanaiā aku nfti inia mn ka.po nei, a ke hnao hou iViai nei oia i e imi mai i hana e hoomahuahua" aku'ai-au i ko'u makaala

j no'u iho ma nei liope aku. Heaha la ka manao nui iloko . ona 119 kona haha.i ana niai mahope o'u a hoea ianei aole 1 liiki ia'u ke koho iho. | "Hc. kjeu aku kela a ke.kanaka hoomauhala i ka'll ike. •- tja hiki nae hoi. O ka oi aku oka pono iaia e hana ai oia ka . h r oomajuao .loa jaia uiai ko'll. alo aku, a mai hele ae oia ! inain.ua ,'.o ko'u. e lilo. a.i oia i pohaku no'u e okupe ai. , "Ua niaopopo ia'u kona manao maoli .oia 110 keia. h'e makeniake oia e hoopomo i kuu ola, a-laki maoli ito ko'u hooniaopopo nnia ana aku nei iaia, ina la paha o ko'u noho . naneā waie ia a. liiki i kona manawa e hana mai ai i kana ' hana hoopoinō maluna o'u. o ko'u poino no ia. Aka. aohe a'u kiuiiu ,e. inaka'u iho ai i ua hiki : iaia ke hahai ■ mai mahope o'u a hahai ole mai paha. 110 ka mea. ua makau- | kau mau au e halawai aku me ia i na manawa apau ana e t makemake mai ai e hoopoino 1 kuu ola."« j Hoōniau aku la na opio ekolu ika lakou hele ana. a oiai !. aohe loaa ka noonōo maikai iloko o Hale ia manawa me | he mea la aia no kōna iioonoo iiui maluiia o kona enemi kahi ; i lilo Ida ial aole oia i kamailio mai. a rio*ka ike o Joe ame | Ton\a i kona kukule aohe no hoi laua i kamailio wal'e aku. Ua ahiahi loa keia manawa e aneane aku ana i kauwahi o 1 ke anhioe,' a ōiai ua lilo ka lakou paani ana maloko o ka I hale pahupahu i mea hoohaunaeleia mamuli o ke komo ana ae o ka lelb hokai. ua hoi aku la lakou no ko lakou mau | home pakahi me īeā loaa ole o na 11001100 maikai. ia manawa j ke māu la 110 ka makamaka liou o na hana i hanaia ma ia po ; iloko ō ko lakou mau waihona noonoo. He mau kuea ka mamao o ko Toma Hailaki»( hale mai ko Joe Keranatona ma aku, nolaila ua hele pu aku la lakou ma ke alanui hookahi e hoea aku ai i ko ioe'ma hale. kahi hoi,a Hale e noho ana ia mauawa. no kona manawa hoomaha. • Me ka malie loa lakou o ia hoi nui ana aku me ke kamailio ole mawaena' iho.o lakou. a mahope o llale o lakou ka mea nuia oke kamailio a:xi ae: "Ua pilia maoli au ika hiihu iloko o kela manawa i ala mai nei o kela haunaele maloko ō kajtal ; e pahupahu. O ka luia kela o kekahi hana hoao e hoōpoino ia'u he mau makahiki lehuiēhu i kaahope aku nei. "He mea oiaio e makemake mai juia olua e lolie ia moolelo. a e lohe io aku ana 110 olua. aole nae maanei. aka, e kali olua l a hoea aku kakou ika hale, ia manawa au e hoa"kaka akii ai ia olua i na mea'apau. a "Aohe ito he loihi loa o ia nioolelo. e Toma. e lilo ai palia i mea hoouluhua loa aku ia oe a e aumoe loa ai oe ke hoi aku i kou hale. lie pokole wale 110. nolaila hoomanawanui iho- ko plua 'hiakemake ahiki aku kakou i ka liale." ivpane aku ai' o Hale. '• t1 0:aole au e'ulūhua ana, o ko'u makemake loa ia o ka lohe aku i maopopo ai ia'll ke kumu o ka hana a kela kanaka b ksi hoohana ana mai nei ma keia po. E hauoliloa ana .niaua ke lohe aku." i pane niai ai o Toma Hailaki me ka hoihoi. ■ - ( U:i kbmo pu mai la o Joc Keranatona ma ke kokua ana i ko I o'ma manao. no ka mea. oia kekalii e makemake loa aha e loh.t aku ia manawa. Aole loa ma ia liope iho hoea nui akn la lakou 1 ko I K»e Keranatona ina hale, a hele aku la o Joe e wehe i ka | puka ma ka aoao o ka liale, a ia hemo ana mai komo nui aku la iloko a pani hou ia mai la ka puka mahope o lakou. Mamua o ko Hale Lesetera komo ana aku alaalawa mua ae la\oia .ma o a, maanei no ka nana ana aku ina paha ua liaiiai. mai ke.kanakā Mekiko mahope o lakou a hoea ia hale. No-kona ike ole aku nae-noonoo iho la o l lale ua hoi- hou aku ua M<anakd Mekik'o 1 ano'ka hale pahupahu, a i ole 110 .koha hale paha e noho ana. alaila komo lba aku la oia iloko o ka iiale. Alakāi aku la o'loe i na opio e.lua ahiki i ke komo ana ■aku i kekahi r'unii ana o. ka olelo ana mai o kona rumi kUkau ia. aia maloko n ia nimi ia nianawa e aa mai āna 110 ke ālii ma ke kapuahi hoopumehana. Ika ho-aia ana ae 1 o ka ipukukui ailaea, ua piha ae la oloko o ka rumi i ka mala«malania alaila haule nui iho la .iluna o na noho mahope o ka'wehewehe nui ana ae i na kuka o lakou a kau ma 'kekahi wāhi. ' -

Ua lawe mai'la o joe i na noho a lawe pu mai la i kekalii palni kika a waiho iluna.o ke pakaukau poepoe e ku ana īwaenakpnu b ka ninn, a haule nui iho la noho maluna o na noho a joc i lawe mai ai mahai o ke pakaukau. ■ Ua lawe ae la kela ame keia i kana noho i niakemake ar-a'fiTe kaūa' wāhi i makemake ai e noho mahai o ke pakaukau c loaa ai ka oluolu maikai o ka noho ana. O Joc me ko'na -hiau 'wawae e hoouka ana kekalii maluna o kekahi ua kau mai la jliina o ke pakaiikau. o-Toma hoi o kona kua i ke kapuahi hoōpnmehanā, 'a o iluna o ka nolio pulu nui kahi i hookikii ai. I ana ae na kika o lakou. alaila hoomakaukau ilin I<i. i.iia no ka hoike ana mai i kana moolelo i ka i ana mai: Aok* a'u he kanaka pahee o ke kamailio, ana i ka mooelo a ma ja kumu aole no paha e lilo ana i mea hoihoi no 011 , ,a pepeiao ke lohe mai. aka nae g na mea oiaio wale , n ° , i 1 ,' 1 . 1 - c . hol . kc aklT an ?J a 'ot«a me ka pokole loa elike me ka hiki ia'u. i ole oe e Toma e houlolohi loa ia maanei. 110 mea. he manawa haiia aku.paha kou o ke kakahiaka." O, hele aku imua.' i akaaka mai ai o Toma me ke ano .uluhua.no ka 4iookakaiahili kamailio loa o Hale. "Mai hoopau manawa wa«lc oe ma ka hoakaka ana mai nou iho, hele aku imual" . - "L T a p.ono. a eia mai: Ua maopopo ia olua a elua aia ko'u lame malōko o ka moKuaina o Luisiana. Ae. o ko'u makuakane ame. kou'makuakane e Joe. he mau hoahanau hanauna laua, he mau hoahanau hapa paha ka pololei e olelo ae ai. Ua niaopopo keia- mau mea apau ia oe. e Joe. i kamailio wale ae la no au i keia 110 "ko'Toma pomaikai, no ka mea. akaln no paha oia a lohe i keia moolelo. na makniakane o kaua he niau keiki laua na kekahi mau kanaka o ka akau nei. a iloko o ko laua mau la opio maloko iiei no. o keia ku.laHakauhale o Manakaseta ko laua wani'o-ka 'nolio' āua aliiki i ko laua oo ana. I ka make ana aku o na makua. a mahele like ia ka waiwai ma\vaena o! aua a oiai ua oo laua i kela manawa. ua noho 110 kou makuakane e Joe maanei a o ko'u makuakane hoi ua loaa iaia ka manao makemake e hoi a-noho nia kekahi mokuaina o ka hema. a i kulike ipe ia makemake ona ua nee io afcu la oia a noho maloko o ka mokuaina o Luisiana, maloko o ke kulanakauhale o Nu Olina. a hoomaka aku la ka lawelawe ana 1 kekahi oihana kaīepa malaila. , Ua holomua loa kana oihana, malaila a ua pii mahuahua loa ae ko.na waiwai, i a ; oiai oia e.noh.o ana malaila, 110 kona ikeiā mai pi(ha hoi.he kanaka waiwai ua mare aku la oia i ke kaikamahine a Alabati Kamerona, he. kanaka mahi pulūpulu waiwai loa no-ka Hema. \. No keia marc ana o kuu makuakane i ka wahine ua kuai aku la oia i kana mau 'waiwai kalepa apau a hoi aku la e noho ma kahi mahi pulupulu o ka makuahonowai. kuu kupunakane. Hoko keia .0 ka 1853. Ile 25 makahiki i hala aku nei ko'u hanau ana. a e ho.omaopopo mai olua o ka nui ia o ko'u mau' makahiki i nei manawa. • y'Ma/ko'u lohe māi i leo'u makuahine. ma kela manawa •6,u v i hanauia ai ua lilo au i mea nui loa i kuu leupunakāne, a pela no hoi i kuu mau makuakane ame kuu makuaJiine>. au a, i niea pjinahfele loa ia iakou. aole. īa. lakou,,aka j iia.kanaHa pu kekahi e.:tiana aua> majofcaVkā aina mahi pulupulu o kuu kupunākane. L "fClike rio hoi me na leeiki punahele i na kupuna pela iho la no-ko'u ano. O ka'n mau mea apaii e makemake ae ai |. ua hooko wale ia-mai 110, 110 ia kumu iioopailaniia pftha hoi,

; i ko'u nui ana ac ua liana aku la au elike me ka u e niake- ! make ai, a ud lilo mao'i i keiki liookiekie uie ka uliaulia a j haaheo. eia nne, hookalū mea poina ole iloko o ko u noonoo ' oia ko'u aloha i ko'u mau makua. a o ka oi aku i ko'u ku{>unakaue auie ko'u kupunawahine. "Hookahi kanaka maloko o kela mahi pulupulu a'u i ike ' iho ni i ka makemake ole ia'u, oia ka lunaiioohana e hana ana malalo niai o kuu makuakāne. () VAjna inoa o I.ilega l)uyona. "He kanaka u'i oia o ka helehelena, a no kekalii mau maj kaliiki lehulehu kona noho hana ana malalo o ka mahi pulupulu ,o kuu kupunakane ma ke ano he lunahoohana. Ua hooipoipo oia ine kuu niakuahine a ua aloha oia i kuu ma- ' kuahine. a pela no paha kuū makuahine iaia niainua o ka ' hui ana o kuu makuahiile me kuu makuakane. ua noi mai | ua o E(lega.Dupona i ka lima o kuu makuahine nu ka marc aua hooleia aku nae kana noi. Me ka ike ole keia o kuu j kupiu\ākane i nei mau hana a laua. j. '"Ua lilo kela hooleia ana aku o ka ua o Oupona •noi i mea hoka a kaumaha loa nona. eia nae aohe n<» oia i'hele hoohune hou mai e noi, elike me kekahi poe ka hoohune mai. me ia hooleia aku no e ku iho ai i ka hilahila. Aohe i ike iki kuu kupunakane i neimau hana a I)upona ma me kuu makuahine. ina paha-.no kon.'l ike nei ua hoopau mua ia aku o Dupona mai ka hana aku, eia nae. hunakele loa kuu makuahine ia hana hooipoipo a laua. a hoemau aku la no i ka noho ana elike me mamua. "Mahope ua halawai kuu makuahine me kuu makuakane, a elike me ia a'u i lioike mua ae nei ua marcia laua. Ua hoi mai 1a kqu makuakane a noho ma ka aina mahi pulupulu o kuu kupiinakane mahope o kona kuai ana aku i kana mau waiwai kalepa apau maloko o ke kulanakauhale o Nu Olina. a kaa aku īa malalo o kana hoopōnopono ana na haeia apau o ka aina mahi pulupulu o Kamerona, kuu kupunakane. "Ua lilo keia mare ana o kuu makuakane me k\iu makuahine, a pela hoi me ke kaa o na hooponopono ana i ka mahi pulupulu o kuu kupunakane malalo v o kuu makUakane i mea nui i ko Dupona manao, a o-ke kumu hoi o kona enemi ana i.kuu makuakane. a me ka ma-lu loa o Edeg"a Dupona i lioohiki ai e hana mai ana oia i ka ino maluna o kuu makuakane i ka manawa kupono ana e ike ana maria mua aku. no ka lilo ana o ka lima o ka wahine ana i aloha ai i kuu niakuakane. "Ua maopopo keia mea i kuu makuahine, aka no kekahi manawa kona noho malie ana me ka hoike ole ae ia mea i kana kane, a i ole. i ka makuakane hoi. 11 e helehelena kauniaha nae kona. i hiki ole iaia ke huna iho, eia nae aole hiki i ka makuakaue ame kuu makuakane ke ike i ke kuniu o ia kaumaha ana ona. ,4 Ua hoomau aku la no o Dupona ika paa ana i kona kulana lunahoohana me ka lawe aku 110 hoi i na kauoha apau e haawiia aku ana iaia e kuu makuakane me ka ehaeha no 'nae iloko o kona naau. O, ua eha oia i ke aloha, he hiki loa ia tnea ia oe e ka makamaka heluhelu ke ike iho. eia nae. aole oia i hoikeamaka ae i kona inaina. iloko wale iho no ona e nu ai. aka 110 kuu makuahine ua maopopo ia mea iaia, a no ka niaka'u i kuu makuakane aole oia i hoike iki ae i kekahi mea. "I ka hala ana o kekahi manawa ma ia hope mai. ua hanau ae la au. a ia manawa ua piha loa kuu makuahine i ka maka u no u no ko u palekana mai a Dupona mai. mamuli o kona koho iho. e hana mai ana o Dupona i kekahi mea e hoehaeha like ia ai kuu mau makua, elike me kona hoeha-

ana. Ua loaa ka manao hopohopo i kiui makuahine ma o u la e hana mai ana o Oupona i kekalii, hana, ina no ko u inake alaila oluolu oia. hoomamaia ae kona ehaeha o na la i hala. No ia kumu ua kiai niakaala loa kuu uiakuahine ia'u i na manawa apau me ka ae ole e kaawale aku au ntai kona mau maka mai. koe wale no a kaa aku au malalo o ka malama ana a kuu kupunakane a i ole kuu makuakane palia. "Ua hala ae la eha makahiki. a oiai au e liilii ana no ia tnnnawa, ua loaa nae ia u ka manao hoowahawalia ia Dupuna, aole au i maopopo i ke kuniu, a ua hoike okoa aku au ia makemke plfc o'n i Oupona. a uā ike na mea apau ia mea. "iloko nae o keia mau makahiki apau aole i hoike mai o Oupona i kona nian&o ame ka hana e hoopoino ia'u, a i ole hana mai i kekahi hana hoao «'kaili aku ia'u me ka manao e iawe ia kekahi wahi mamao alaila pepehi iho. aol-o. Aohe 110 hoi ona hoike mai ma ke ano e ikemaka ia aku «i he manao inaiifa kona i kuu makuakane. a uo ia kumu maikai a oluolu mau ona. ua hoopalaka loa kuu makuahine i na nianao hopohopo nona. eia nae. aole no i hoohala kona makaala ana ia'u. ;\ka nae, ma kekahi la, ua hele mai la o Ihipona a iinua 0 kuu maKuakane a olelo niai la ua mannka oia i ke ano <> ke ola ana maloko o kahi niahi puhi|mlu, a ua makemake oia e hoi a noho maloko oke kulanakauhale o Nu < )lina. Ua lioike aku kuu makuakane i kona kahaha me ka minamina nui iaia, me ke kaohi pu aku e noho mai no i ka hana. aka nae, mamuli o ke noi ikaika a kuu makuahine. na hookuu aku la kuu makuakane iaia e hele elike me ka na o Oupona 1 noi mai ai. "1 ka hala ana.aku a ua o Dupona no a loaa i kuu

makuahine ka maha, me ke akakuu maikai ana ih«» »» kuna n<j()noo. Maliope maPakahi no kuu makuahine a h»»ikc aku i kuu makuakane i ke kumu ame ke ano lioi o koiia aa ole ana e hoike aku iaia mamua. "Ua hoolohe mai la kuu makuakane me ka lu>omanavvanui me ka pane ole mai, aka nae ua ike aku la n<> kuu makuahinne ua piha. loa oia i ka huhu. no ia ike ana aku <» kuu makuahine ia ano ona noi aku la aole e hahai aku maho[»c o Dupona a e hana ak.u i kekahi mea e hoopoino aku ai iaia. Mahope ih<» ua ae mai la oia i ke noi a kuu makuahine, a noi j>u mai i kuu makuahine aole e maka'u liou akn nona. no ka mea, ua kaawale aku la oia i kahi e. Ma kekahi la ua loaa mai la he louo e uleln aua ua maie 11 a o Dupona i ka wahine, ana hanauia mai he kaikamahine na laua. Ile lono hauoli loa keia i kuu niakuahine. nolaila ua hoopau loa ae la oia i kona maka'u hou ana aku uo Dupona, no ka mea ua marc aku la hoi a ua loaa he keiki nana. aole paha oia e imi mai ana e hoopoino i kana keiki. oia liui au. "He manawa |)okole ma ia h.ope mai ua ala ae la he kaua mawaena o ka Akau ame ka llema a loaa pu mai ia no hui he lojiu ua hui pu aku ua .o Oupona me na pualikua o ka Ilema. "Aole kuu makuakane i komo pu aku i kela kaua mai ka mauawa o ka hoomaka ahiki i ka pau ana. a ma kekalii haaw ina laki 110 hoi.aohe ana mau waiwai i poino a i lilo aku, koe«.wale no kekahi mau kauwa paele ana, ua pau lakou i ka make. "Aole i pau ke kaua ua make aku la kuu kupunakane; ua īli mai la kona waiwai apau ame na aina maluna o kana kttikmahine, kuu makuahine ame kuu makuakane. koe kekahi mahele iloko o ka mahi pulupulu. oia mahele ua hooiliia mai maluna o'u v . * I ka manawa i pau ai ke kaua ua huouna hou ia au i ke ku|a iio ka hoopau pono ana i ko'u hoonaauaoia t aua. ; Mahope iho qa lohe hou ia mai la kekahi mea e pili ana ia , E)upoua. Ua puka lauakila mai oia mai na kaua mai apau ana i kgmo kku ai me ka palekana, a ua ike'ia mai oki ma ka inoa ke Konela pupona. • "Ua. loaa mai he nuhou «iaWpej-.maiHua kaawale <?ia mai» kana walwne .mai man»uJj o?ka ho»pii ukimare a .ka wahine i aponpia ni4i e ka aha. a oia wahiue a»ue k« kaika;mahjnp, '.h<» >\'ahi kaikainahino uuku, o ehikit- l ia iia heie ,la.iia.«o kekahi ;vahi i ma. »pr,].., (Aole i pau.)