Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 21, 28 May 1920 — He Moolelo no MATE WILEMOTA He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai [ARTICLE]

He Moolelo no MATE WILEMOTA

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai

■".\..he nu a i I*>htr hou ia mai 110 Duj)'>na a hala ekolu j ntakahiki. a i ka hala ana o ia manawa. mahope iho -,a hoea j :-iai i.i na «• Dtij*jna ika aina mahi pulupulu a ..awai me j luu mau makua. 1 ke kula no au i kela manawa. | "Aohe hoihoi o kuu makuakane ia halawai ana ae a laua, j 11«. i't hoihoi ole ua olelo aku la kuu makuakane i ua .oJ !)u]»"ua e ho:>kaawalc koke aku oia mai ia wahi aku elike! :v.v ka hikiwawe e hiki ana e loaa iaia. no ka mea. aohe ona -.nakemake e ike hou ia aku maloko o, kela aina niahi pulu-; i'ulu. "L : a niha loa o Dupona ika huhu no keia kipaku ino aua aku a kim makuakane. a ina aole kuu makuahine ma keVa wahi i:t manawa-he kanalua ole ke olelo ae e hooleleia ana na puupuu mawaena o laua. "l'a nui na olelo hooweliweli a kuamuāmu a Oupona. i k makuakane. aua hoike pu mai i kona manao mamua o ! ,t hala- a:ia <» kekahi manawa loihi e hana mai ana ola i l.ekahi hana hoopoino i kuu makuakane, a e pong kuu'makuakane e hoomanao no ia olelo ana. Alaila hele aku la oia a kāu maluna o kona lio a holo aku la me ka mama loa. ' L'a lilo keia hana i mea hookaumaha loa i ka noonoo o i uu makuahine me ka walania loa a aneane oia e maule. keia paee ana o Dupona me kuu makuakane. a no ka maka'u o kuu makuahine o hana mai o Dupona i kekahi 1 :R-a e poino ai au oiai au e noho ana i ke kula. ua kauohaia ;u- la au e hoi mai, a elua la ma ia hope iho ua hoea aku la au i ka lmme m|f kahi mahi pulupulu o kuu kupunakane. ia manawa he o'u mau makahiki. "la"u i hoea aku ai i ka hale ua hoikeia mai la ia'u na mea ;.pau elike me ia a'u i hoike aku nei ia olua, a loko o ka i.ianao ulumahiehie, o .ke ano kamalii ua hoike aku la au i ko'u makua no ko'u maka'u ole e halawai aku me kela ka•;aka ino. me ko*u noonoo iho he hiki no ia'u ke hoopakele īa'u iho. Hoonana no oe, pela paha olua e olelo mai ai, ea? *L"a hala ae la elua makahiki hou, a ia manawa oiai au e I .'lo ana maluna o ka lio ua hoao mai la kekahi mea e hooji"ino i kuu ola ma kekahi auwina la. Ua kiia mai kekahi pu e kekahi mea a'u i ike ole aku ai mailoko mai o ka uluuahele aole nae au i ku mai, o ke kihikihi o kuu papale ka i ku mai. Ua huki koke ae la au i ka'u pu panapana maii.'ko ae o ke eke e kau ana mamua o ku,u noholio, a hoi hou ak ula ihope i kahi o ka pu i kiia mai ai..eia nae, ua holo ke kanaka powa aohe au i ike aku. 'No keia pakele ana o'u ua hunakele loa au aole i hoike aku i kuu mau makua, aka ua hooholo nae au me ka paa o kmunanao e kiai me ka makaala loa ia'u iiio mai ia manawa aku. a e hele mau ana au me ka lako i ka pu panapana i na manawa apau a'u.e kaawale ai mai ka hale aku. Ma keia wahi i hoomaha iho ai o Hale i ka hahai ana aku i kaua moolelo. he moolelo hoi a Joe ame Toma i hoolohe mni ai me ka hialaai uui, alaila ho-a iho la i kika hou nona mah«»pe o ke kiola ana aka i ke poomuku iloko o ka ipu kuha. MOKUNA V. Ke Koena o ka Hale Mpplelo, "L'a like kena moolelo au e Hale i hoike mai la me kekahi Kaao a u o ka heluhelu aua," i pane ak liai o Tonia, "aka li<...mau aku. ke hoolohe aku nei au me ka liialaai loa."

Aolie no a'u niea i lohe 110 keia moolelo o ko kaua lohe iike ae la no keia." i pane niai arhoi 6 Joe. "Aohe a niakou mea o nei i lohe no kekahi niēa e pili ana i keia, o keia k.i nma lo.i. noiaila elike me kou makeinake loa i uei moolel.. pela iio hoi me a'u." I ke a ana ae o ko ua o llale kika. liina liou aku la oia i.iiua o kona noho a hoomaka mai la ke keaka au ai kana nio..lclo: "Mahojic niai o kela hana hoao e.hoopoino i kuu ola ua ;'ālnaia aku ko'u makaala no'u iho me ke kilo mau aku i na 'uana maalea apou. e hanaia mai ana no'u. Ua maikai waie ia noho ana aku a makou a hala kekahi manawa loihi mei! ka maluhia. a ma kekahi po ua hanaia mai la kekahi hana! ! >.ao e puhi i ka hale o makou i ke ahi. "< > ka mea i hanaia, he kan^ilua.ole. ke olelo ae, lie hana i i na ka mea manaoino e pau ko makou haln' i kaa ia e ke -a'ni. ma ke ano o na puu opala ame na welu i hoopuluia i ka aiia ame kekahi auka kiana pauda i loaa aku ai malalo o ».a liale. ' L*a lilo ka hana a ka mea manaoino i mea hua ole mamuii o ka ike e ana mai o kekahi o na kauwa i ka hoomaka ana ae o ke ahi e a. a nana i holo mai e hoihe ia makou. mannia o ka ikaika loa ana ae o ka a o ke ahi a ua kinaiia a pio... ka mea nana i liana ia karaima aole i maopopo, nolaila aohe waiwai o koplua ni»iau ana mai ia'u no ia mea. "Ua liaawi kuu makuakane i kekahi uku makana nui o «iinia hanen dala i ka mea a mau mea paha e hoike mai ana i ka.mea n,ana ia hana. a i ole. e -toaa ai kekahi ike oiaio e aiakai aku ai ahiki i ka hoopa'iia ana o ka mea nana ia karaima i hana? . "He mea oiaio ua hoohuoi no kuu makuakane na Dupona ia hana. elike me kana mau oielo hooweliweli i olelo mai ai '•i ]»apa. aka. aohe ike oiaio e hiki ai ke hoopii iaia. Mahope »v.ai ia manawa aohe liana hoao liou i hanaia mai e hoo]>t>ino i ko makou mau ola. "Mai ia manawa aku ua waiho aku la kuu makuakane i ka hana o ka hookolo ana mahope o na kapuai o Dupona a e imi aku oia ma na ago apau i mea e paa ai o Dupona i ka līopm'a. iApko o na lima o ka Makaikiu Keoni Tavara. "I ka manawa i komo aku ai kela hana iloko o na lima • » na makai. ua huliia ko Dupona wahi noho, a imiia aku la o a ma na ano apau e loaa mai na ike i hiki ai e paa o Dupona i ka hopuia. "La hala okoa iaia kekahi manawa loihi ma ka hoao ana - h.Mikomo aku ia Dupona iloko o kekahi karaima a no ia karaīma e paa ai o Dupona i ka hopuia. eia nae. aole i hōlopono kana hooikaika ana. a no ia nele ua hoolala iho la.oia i kekahi ano hana ana i manao ai e hookoia ana makemake. "Ma kekahi la ua hoea mai la oia 1 ko makou hale a kahea;a mai la au e hele.aku, a i kuu hoea ana aku imua ona, alaila huakaka mai la oia i kona manao e komo pu aku au i'oko o kekahi mahele .hana ana i manao- ai , i mea e holoponu ai kana mea i manao ai no ko Dupona hopuia. He eha makahiki keia Thala aku iiei. - >iai ka Makaikiu Tavara e noho ana i ka liale o makou ia manawa i hoikeia akw 6nthia" na mea ap'au. elike me iā i j j.ii miu ae uei. pia hvi ; ko Dupona makemake ana e inake j;i a ke make au e Uo ana ia i puupuu ikaika e hoehaehaia

ai kuu makuakane amē kilu makilahine pu, nolaila hooliolo iho Ja ka makaikiu e hoolilo ia'u i maunil no ka hoowalewale 1 ana ia Dupona, a ina e imi mai aiia o Dupona i mea no'u e poino ai alaila e lilo ana ia he hihia nona e hopūia aku ai. "He ano hana kupono no ia e ninauia iho a pehea la oia e hana aku ai ahiki i ka hopuia ana o Dupona, ae. aka e loaa ak uana ka ike ia olua ke hoomanawanui iki iho. "I killike me ia makemake o ka makaikiu ua a'oa'o mai la uia ia'u i ka'u mea e hana ai, a e hana aku au ia me ke koa. me ka ike oie iho ia.mea he maka'u; e pono ia'u e hana pela i mea e hookoia ai ka makemake, a he hana hoi ia no ka pono o makou apau. "Ua noi mai la ka Makaikiu Tayara ia'u e holo pu me ia i ke kulanakauhale o Nu Olina. a ia maua malaila ia nianawa oia e hoakaka mai ai i ka'u mau mea apau e hana aku ai no! ke apuhi ana aku ia Dupona ame kona hoalnii. Aolie poe e ' ae i ike i keia meahuua. o kuu makuakane wale no. ka makaikiu ame a'u, aohe niea i huikeia aku i kuu makuahine no hana a ka makaikiu i hoolala ai. O ka mea wale no i hoikeia aku iaia e hoounaia ana au i ke kulanakauhale o Nu Olina no kekahi hana a kuu *nakuakane, a e hala ana paha he mau la e!ua a i ole he mau pule paha mamua o ka pau ana o ia hana. alaila au hoi mai. "Ua maikai loa keia mau mea i hoakakaia aku i ka manao o kuu makuahine. nolaila aohe ana niea i hoohuoi ai, a mahope o ko'u honi ana aku iaia me na olelo hoohauoli. haa\yi aku la au i ko'u aloha hope a ho\o aku la.no ka hale a Tavara e noho ana maloko o ke kulanakauhale.' 110 ka hui pu ana aku me ia a hookahi ko niaua liele like ana."Ile kanaka nalowale ole o Tavara ke ike ma kona mau ano. He niape a wiwi wale no kōna kino, he kiWkihi nae kona poohiwi me ka ikaika o kona ipau lala a no.na na makahiki he kanalima ia manawa. ua hele nae kona helehelena a alina, mokumoku kona mau papalina me'na lima, he hiki wale 110 ia oe ke ike aku mamuli o ka linalina e k?fu mai ana, he mau alina i loaa iaia mamuli o na kaua lelnilehu ana o ke komo.pu ana, he kaua i komo ak*uai oia ma ke ano he kiu, a o kekahi, mamuli o na hakaka lehulehu ana o ke paio pu ana me ka poe ha'iha'i kanawai ana o ka hopu ana a paa kekahi poe a hemo aku no hoi kekaHi poe, ilokp 0 kona manawa e lawelawe ana i ka hana. makaikiu. "He kanaka hoihoi oia ma ke kamailio ana, he hoomakeaka mau kona ano. he kanaka oluolu, a o kana puni oia ke keaka ana mai i na kaao hoomakeaka me ka manaka ole i ka hoike mai i na hihia apau ana o ka hopu ana, a pela no hoi me ka poe ana i hakaka pu ai. "la'u i hoea aku ai i ka hale ana e noho ana e kali mai ana 110 ua o Tavara o ko'u Uoea aku, alaila lawe aku la oia ia'u ahiki i kona keenahana a i mai la: 'Ano, e kuu keiki/ mahope keia o kona pani ana aku i ka puka a paa mahope o maua; 'ke makemake nei au e ninau aku ia oe i kekahi mau ninau kakaikahi, aia a maopopo mai kau mau pane, alaila hoike aku au ia oe i kau.mea e hana aku ai. O ka mua, he kanaka opio maka'u- wale anei oe?'

" 'Aole,' wahi a'u o ka pane ana aku "'He hiki no nae paha ia oe ke hakaka?' 4<< Pehea ke ano o.ka liakaka au i makemake ai la?' wahi a'u. / " 'Me ka pahi a i ole me ka pu panapana.' " 'Aole au i hakaka mamua ma kela ano, aka nae. aole o'u maka'u ina 110 ko J u hakaka aku me kekahi o ia mau mea. Ilookahi a'u mea e hoike aku ia oe he opio akamai au i ke ki pu panapana.' i pane ak uai au. ( " 'O, maikai; ina pela aole e liuliu Joa ka manawa a hakaka aku oe me ia pu panapana. A ka la apopo kaua e holo pu ai 110 Texas.' "'I Texas! Auwe! Heaha aku la hoi ka kaua olaila e holo ai?' i pane aku ai au me ko'u kahaha loa. i " <Mai ninau mai oe; ma ka mo}<uahi kaua e liolo ak uai ahiki i Galavasetona a mailaila aku a i Hausetona. Ilaila 0 Dupona e loaa aku ai ia kaukl' ! " 'I i ninau hou aku ai au me ko'u piha loa | i ke kahaha. j " 'Ae jioi; ilaila oia e loaa aku ai ia kaua, Ao ka mea. 110 ».kekahi manawa loihi ae nei i hala kona hala ana ilāila. o kana mau hana apau maanei na kekahi kanaka iMekiko e malama mai nei, he Mekiko. i hoonaauaoia, eia nae. o ia kekahi o na kanaka ino ppwa, o kona inoa o Sanaho Gome/a. "'O ke kumu o ka loaa ana o keia i'ke ia'u ua hui au me ia a hookamaaina, a ua hoolala aku au iniua ona no ka pepehi ana ia oe, oia ka hana a'u i manao ai e hihia ai laua a o ke alahele wale no lioi e paa ai laua ia'u I ka hopuia. >Nolaila e holo kaua i keia manawa. Ua maopopo aku la anekkeia ia oe?' " 'Pela kou manao.' wahi a'u o ka pane ana aku. "'Ua" pviK>. J ko kaua manawa e hoea ak uai i kahi a ua o Dupona*e noho mai ana. ea, ia manawa au e hoolala aku ai i kekahi hana e haawi aku ana ia oe ia laua no ko laua pepehi ana mai ia oe, aka nae o Dupona : mc Gomeza ke halawai me ka poino. a e lanakila ana ka oiaio?' "Hc mau olelo hookunana loa mai īio keia ia'u, aka. rto kō'u hilinai aku maluna o Tavara no ka holopono o kana hana, iia ae aku la au. me ke kuihe nui no nae iloko. o'u no ka holopono o kana hana. "Ma kela la, no ua kau aku la maua ma kekahi mokuahi no Galevasetonā, a ua lioea aku la maua ilaila i ka manawa kupono. a hoomaka aku la no ko maua hple ana noloko o ka aina. Oiai maua e hele aua kamailio mai la o Tavara ia'u he makemake oia e komo pu mai o Dupona o.ka hana ana o ka hoolāla ana, a -ke komo niai ka hoi oia ilokp o kana upena la, o kona hihiia no ia a loaa hoi ke kumu e'Hopu aku ai iaia. Ke niapopo aku la anei keia ia olua?" "Ae; hele ak iiimua." wahi a Toma o ka pane.ana mai. "Ae, ua loihi no ka manawa i hala ia maua, a i ka wa | hope 110 hoi, hoea aku la i ke kulanakauhale o Hausetona. 1 Ua hele ak ula au ahiki i kekahi hale hookipa a o Tavara ua hele aku la oia e huli ia Dtipona. a ia loaa ana aku. hoakaka aku la i kpna manao elike me ia a'u .i hoike mua aku nei ia olua. „"Na kekahi kanaka olaila i hoolauna aku i ka Makaikiu Tavara ia Dupona, a i ko kua huj ana ae ua hoolala koke aku la no ka makaikiu i ka hana e make ai au, a he mea hauoli loa ia i ua o Dupona i ka lohe ana aku me kona manao nei he pono. eia ka he hana apuhi wale no iaia i mea nona e hihia ai i ka upepa a ka Nananana. "Ma. kro laua manawa o ke kukakul*a ana ua makemake o Dupdfiia. o Gomeza ame Tavara ke hana i ka'mea e make ai au, ajfa no ke akamai loa o ka Tavara pelo ana i ke kanaka Mekiko ua puni niaoli no ua kanaka Mekiko la. a ua kaa oia malalo o ka maha o ka makaikiu e puka pa-ke ole aku ai mawaho o na manamanalima o Tavara. ua hoole like laua aia wale no.a o Dupona kekahi e komo pu mai. "No ka paakiki loa aku o ka makaikiu i ke koikoi ua ae mai oia. me ka hoihoi ole o Dupona. mahope iho nae.keia o kona hoole ana mai me ka ikaika loa. O ka hana«ā ka makaikiu i hoolala ai e hele au a kekahi wahi 'mehameha loa kakoke i ka inuliwai, kahi a ua mau kanaka la e hiki gi ke h'ana i kā laua hana, me ka holopono, malalo o kekahi hana. hoopunipuni e lawe ae laua i kekahi pu-a bipi a ma ua Avalii la no ka/u >vae.ana i na bipi a' ue.makeiiiake ai, a oiai aii fne laua ma ūela wahi mehameha ia manawa laua e lele mai ai e pepehi ia'u. "He haiia mauna no keia i kuu ola a ka niakaikiu o. ka hōplāla āna, 110 Iv4 mea. ina 110 ka hplopono ole o ka l>vara mki i lioōta)a ai. mni a.nn no ka inohi.oia lioi, e niake ana au i l:ēla mau kanaka; ke mapopo mai la olua la i keia?" "Ae; ke maopopo akuja ia maua, hele aku imua," wahi

a Toma, 110 "ka tnca ia manawa, ke oni walo la no oia no| kc ake e ike aku i ka hopena. ■""* ! ,4 Ēia nae, na aa loa no au e hele imua a ike aku au ika | mea e )ianaia mai ana no'u, no keia kumu. aole paha ka; makaikiu e hookomo aku ana ia'u iloko o ka pilikia me kona komo ole mai e kokua iā'u. O kahi i hooholoia ai he wahi mehameha, he ululaau ma kekahi aoao o kekalti wahi oneanea. a he muliwai ma kekahi aoao mai, he mamao loa 'ia wahi mai ke kulanakauhale mai a mai kahi mai hoi o na kanaka e noho ana. ! I "Hc wahi kupono loa keia i ko ka makaikiu manao o ka wae aua, he wahi a Dupona ame kona hoa hūi e ike iho ai j e Jiolopono laua hana maluna o'u, eia nae, ma-kahi o ko'u make ia laua, o laua nae ka i lilo' i mau pio na ka makalkiu. 1 ** t£like me ka Dupona liana i «hoolala ai. e hoea inua 0! Gomcza ia wahi mamua o ko Dupona hoea ana ae 110 ka hui j niua atia,me a'u, a iflahopc o Dupona ame *I'arava *c hui j ae ai me maua. Malaila'au e pepehiia ai'a make. a kiolaia aku kuu kino iloko o ka'muliwai i o!e e ikeia ka mea a! mau nīea nana a na lakou paha i pepehi ia'u. "He hana aiio diabolo no keia i hoolalaja iloko wale 110 o ka'naau o ke kanaka elike me Dupona e hopkuipiu.ia ai| ia hana. la'u e nana aku ai ihope i kēia mau la. o, e holo mau ae ana ka niaeele iloko o ko'u mau aakoko me ka 'hooae o ko'u kino holookoa, me he mea la e nana aku ana 110 au i'na m?a i hanaia. j "īa'u i hoea aku ai ma kela wahi nana ae la au ma o a maanei no ka ike aku ia Gomeza. me ka'maopopo ole e ku | mai ana paha au i kekahi poka a kekahi mea niailoko mai 0 ka ulunahele e hoopuni mai ana ia\i.» "Ua hoea mua o Gomcza ma kela wahi a e ku mai ana maha'i o kona lio, me kekahi lima ona-e paa ana i ka oniuku 0 ka noho paniolo ona. a 0 kona holoholona o ke kau ana a e ku ana ma kona aoao, he >hoki hoi hinuhinu o ka hulu. 1 kona ike anā mai ia'u i ka ho.lo aku o kona kau ae la no ia maluna o kona hoki 'a holo mai la no kahi a'u e holo aku ana. "Aha.'e ke keonimana opio, i. hoea mai la anei oe 110 ka nana ana i na bipi? Ua peno, aia lakou maloko o ka pa hoopaa holoholona ma kela aoao," wahi a ua o Gomeza o ka pane ana mai me<ka hoihoi. "Ua manao kela kanaka ino. mamuli o ko'u oplopio a kamaaina ole i ka ike i na mea apau ma kela wahi. e manaoio'aku ana au L na mea apau ana e kamailio mai ai, me ka nana ole pehea la ka nui o kona maikai i ka' nana aku. "O Gomeza oia kela kanaka a olua i ike mai nei i keia po maloko'o ka hale pahupahu." "Pehea?" i puoho koke mai ai o Joe ame Toma i ka manawa hookahi me ka piha i na manao kahaha. "O kela kanaka a olua i ike mai nei maloko o ka hale pahupahu i nei po o Gomcza ia; alia olua e kahamaha e mai. o ka pau aku no hoi ia o ka'u moolelo," i pane aku ai o Hale, alaila hoomau aku la oia i ka wehewehe ana i kana moolelo. "O na aaliu i maa i na kanaka Mekiko o ko Gomeza ia e komo afta i kela manawa, i kahiko paha oia iaia iho elike me ia no ka maneo e hooko ia ana ko laua makemake pepehi ia'u; he kahei kilika ula/ila ma kona puhaka, me ka lolewawae ili holoholona me na pihi ma kela ame keia aoao ō na wawae, a«he pahi iloko o ka ili ke lewalewa ana mahope. a he kaula ili ke kau ana mamua o kona noho.

"Ua ka[iiia kona uniiumi a maemae ka auwae, aole elike me ia a olua i ike aku nei i keia po ke puhuluhulu kiwalao. He hauli kona ili a he helehelena no hoi e lioike mai ana he kanaka puuwai eelele loa oia, a ma kona mau maka'he hulili ano e o ka mea i piha me ka maalea, a 110 ia mau ano ona Vu o ka ike ana aku ua piha koke au i ka hoowahawaha iaia. "Ua ike aku au aia iloko ona he naau i like loa me ko ke kanaka e oki mai ana i ka puu o kekahi ina no ka halawai me ia ma kahi mehameha. Ina oia i hoao mai e hana i kekahi hana hoopoino ia'u ia manawa, a oiai ua niakaukau au me ka pu panapana. aole au e hoohākalia ana, aka e ki kokeia aku ang. oia e a'u ahiki i kona make ana. "Nu ka Gomeza ninau ua pane aku la au i hoea i'o aku au ilaila no ka nana ana i na bipi 110 ko'u manao e kuai. Oiai au e kamailio ana me ia ua ike aku la au i ka oili ana mai o Oiipona no kela wahi. aohe o Tarava me ia. Auhea la oia? Pela au i ninau iho # ai. "O. ua liiki ia olua ke koho ilio i ko'u manao ia manawa. No kekahi mau minuke ua holo ae la ka lia maeele o k,i maka u uui iloko 011 no ko'u manao ana iho ua apuhiia au e I ai'aya a.e miike ana au iloko o na lima o keia mau kanaka- Ja iYi*tnawa ua maopopo loa ia'u e halawai ana au me ka pilikia, nolāiia ia jnanawa o ko'u mau manao koa a aa no,ka hakaka ua kakoo ae la au ia'u me ia mau manao, no ka ma"P e hakaka hookahi aku me leela mau kanalea. "O kela hoea,ana mai o Dupona oia ka hoailona.a (iomeza e kali ana a ia manawa ua oaka ae Ia ke ahi mai ka waha ac ( o ka pu panaupana a Gomeza e paa ana i kona lima. "No keia ki ana mai la a Gomeza ia'u me ka h?kiwawe loa. a' 110 ka hoea koke ole mai hoi o ka Makaikiu Tarava ua hoopihoihoi loa ia au. no ka mcfa aole au i makaukau no ka panai ana aku i ka poka 110 ka poka, aole i makaukau no keia hana i kiia mai me ka hikiwawe loa, aka nae, ua manao mua no au oia no ka liana e ukali mai ana, nolaila aole ia J hf manawa no ka hoololo iho, aka, he manawa ia e hoike ai i ka elen nia na ano apav. v f "No keia ki ana mai a Gomeza a halahu wale ae Ia no ka poka i ka lewa, ua lele koke ih-ola au iluna o ka honua mailuna iho o ko'u lio. Ja'u i lele iho ai ua kani hou mai ia ka pu panapana no ka Ina o ka manawa e paaia ana ma ka lima o Gomeza, a ia manwa like ua kani mai la .ka pu j panapana e paaia ana e Dupona, a hihio ae la ka poka makina ae o kuu poo me kuu ku ole mai. | "Mamua o ka hiki ana ia laua ke ki hou mai ia'u aku la aii a nalowale iloko o ka ulunahele. • Oiaj au.e holo j ana ua ki mai la au i ka"u pu panapana a ku kekahi wahi o Dupona. no ka mea, oia ka mea kokoke loa mai Ua ike aku au i kona haule ana mailuna iho o kona lio, a ia ma-nawa-110 lohe mai la au i ka leo o Tarava mahope.iho o ke kani ana mai o ka pu e kahea mai ana ia'u. I "Aohe au i pane ajcu i kana kahea. no ka meai ua piha, a;u i ka maka'u ia manawa me ko'u hoohuoi pu oia no paha kekahi e kokua aku ana i kela mau kanaka. Ua kahea hpu mai la oia ia'u i ka i ana 'mai, 'hoi mai, aohe pilikia, ua ku aku la o Dupona i kau poka a no Gomeza hoi ua paa oia .ia'u!' . 9 . "Akahi no a kaawale aku la ka maka'u mai a'u aku. a huli hou aku 3a au ihope no kahi ana e ku mai ana. He oiaio kaija mea o ka hoike ana mai. Loaa aku oia ia'u e noho ana maluna iho o Gomeza e huli ana loe alo ilalo, a e hoopaa iho ana i na kupeehao ma na lima o Gomeza. Ma kahi kokoke mai iaia e waiho ana o Dupona me he mea la ua make loa. "Hakalia no a paa na lima o Gomeza iaia i na kupeehao, haalele iho la o Tarava iaia a hele aku la ma kahi a Dupon;t e waiho mai ana. He wahi puka uuku ma kona kuka a ma ia wahi ke koko e kahe mai ana. he hoike ana mai ia ma ia wahi i ku ai oia i ka poka a'u i ki aku ai. 1 " 'E nana mai oe iai no hookahi manawa Ua mak^'_.aia,':"| wahi a Tarava o. ka pane. ana mai ia'u. ; | ".{{a 9lua $ kohQ. iho i ko'u ano rfnie ke-'u manāo ia manawa,. aplfe liiki. ia'u k,e hoike aku ia olua aia la ihea ia maii Uianao. Ua p.epehiia^ea'u. Ji&kanakat a niake; he:</ujūo.ia. uu kn a,na nnp.-.i J:un o.k». aka/ q:i,» lie ki»|ika po4xe.hr: kahnka nnei an ? "I kela manawa a'u i ike aku ai ia Dupona e waiho mai

r,na ua make a i ole e iiiake aku ana paha. aole hiki ia i.ana hou aku iaia, huli aku la ko'u mau maka i kalu , • ka ma'i o ka naau ame ka aneane e maule. "No ko ka Makaikiu Tara\'a tffaa loa no hoi paha , ka halawai me na ulia o keia ano, aohe ona maka u a maha i ka'u nana aku, ke noke fa oia ikā nana. Ike ka-.-, i me ka haha ana ialoko ona pak^ke^p^ * e kuka ani. k lolewawae o Dupōna, a lawe aela ina mea apau e loaa k iaia maloko olaila. Alaila lohe aku la āu iaia i ka 1 ara " 'Oleko o ka muliwai kahi inaikai loa nona e kmla ai!' ahe minuke ma ia liope iho ua lohe aku la au ike k ana aku o kekahi mea kaumaha iloko o ka wai o ka mu: a maopopo aku la ia'u ua haule aku la'ke kino. o Dn : iloko oka niuliwai,. — „ 1 , , • i "No ka hoopokole ana ne i keia moolelo. lta Imi hi.n la muāa ihope no ke kulanakauhale la iluil. i manawa e molehulehu loa iho ana».« hoi lqa aku la au i. kulanakauhale o Nu Olina. O Oomeza p>^ f k c kahi i .a. e maua. He paahao oia na T arava, a iloko okeau o nawa ua.hoi aku la oia nohō maloko o'Rfckāhi liaie j»<.n. "tja hoi hou .au i ka home o kuu kupunakniie a h.»ik« !a i ka moolelp i kuu jnakual<jinc f , a na kuu makuakane i ke hapa wāle nb d ka ltuu maku.i no kona maka'u o lilo i vnea īia ieuu makiialiine e iv nui ai me ka hoonaluea loa i$ o kona nooiioo. "Ua loaa aku ika Maleaikiu 1 ārava, keKahi uku n;i: i kuu mpkuakane aku no kana hana'koa loa i hana ai. "Ua hala he mau la loihi ma ia hope mai hoea mai ka lono ua kiia o Gomeza i ka pu mā ka manawa ana !ioao ana e holo mahuka mai ka halepāahao aku. ua ma u loa au ua make o Gomeza mamuli o kela kiia ana ona. au i manao iki ua ola oia a ke ola nei no ahiki iho la i po. akahi no au a manaoio he oiaio ko'u lulie aole ■ ; make. "Ma kela manawa a'u oka ike ana aku īiei iaia iki i > ua loaa koke ia'u ka manao e pepehi iaia a make nia i i wahi. Oia ka mea pono loa e hanaia aku iaia. i pane ma: ,i o Toma a he kokua wale mai tto hoi ka Joe. "Ua lohe aku la olua i ka moolelo holookoa o ko u . i ana. Ua pau ka hora elua i nei manawa, he wanaao ko;; . ina he hiki ia olua ke hiamoe me ka lōaa ole o na moeuli; r. • ino, alaila e hoi kakou e hiamoe." walii a Hale i patie akr. ; |me ka akaaka. He umi paha minuke ma ia hope iho ua"hoi aku la i Toma no'kona hale a hoi aku la ho hoi o Hale ame e hiamoe maloko o ko laua mau rumi moe.

MOKUNA VI f. Ka Hoaloha lloko o ka Wa Popilikia. E hoi hou ae kaua c ka makamaka heluhelu ihope a naii i aku ia Mate Wilemota. fiaa!ele aku nei kaua iaia e h"«.naku'wale ana no i kahi e loai ai kekahi kokua. Ae; kiia i haalele iho &i ia Ruela Moasa e waiho ana il.-U > 0 ke kulana kupilikii. ua pinana aku la oia ma ka pali ahikt 1 kona kau ana i ke alanui, a iaia i nana aku ai, eia ka o k i halulu ana o ka lohe ana aku he huila nō kekalii kaa la \ 1 | waiu t holo ana 110 ke kulanakauhale o Manakascta im k.i ! hoolawa ana aku i kana poe lawe mau nie ka waiu. ! Okd kalaiwa oia kaa he kanaka opio helehelena maik.ii |a oluolu, a e noho ana no hoi makina ō' ka noho o kana ka.i a e noke ana i ka hokiokio ma ke ano hoihoi a- Matc e ik-_-iiku ana, o ria kaulii kaohi ua kauia'ae nialu'na 'o kekahi hnk.i maluna ae o kona poo. No ko Mate kahea ana aku nie ka leo kaumaha a ke k.inaka opio e nana'mai ana me he mea la he. kaikamahinv oia iloko o ka pilikia, ku ihp la ke kaa a liinau mai la k-: kalaiwa: "Owai oe. a heaha kou makemake?" me ka nana pono au.i mai maluna o Mate me ka heleīielena kahaha, a mahope ■» kona kunu ana iho. i hou mai la: "F, kala mai oe ia'u. lle makemake nae paha oe e kau mai ? 1 ' 4 'Aohe o'u makemake e kau aku/' i pane koke aku ai •> Mate. "Ua halawai maua me kekahi ulia poino ma kei.i wahi, a ua eha loa ia kuu hoaloha. a malia ua make !• ; 'mai la paha oia i keia manawa/ alaila' kuhikuhi aku la i jcahi o ka pnlaau i hiolo e waiho mai ana maha'i o ke alam: "lle ulia! Auwe pilikia maoli ka! Ua haule anei ma kela wahi mailuna aku o ke alanui a ilalo o ka owawa ".Ae; ua liaule maua, ke ka lif», ua make l«»a i i lio, ua pau ke kaa i ka naliaha. a ke. walhj> mai !a kn'u I konhia me ka maopopo ole o-keola bo.iMj.iai, a ina h«»i m oluolu mai ana e haawi mai oe i kekahi kokiia," i j»ane a! ; ai o Male me ka heleleUo na waimakai • ' "O, he makemake ka oe no kek'ahi kokua car O. . > pela ua pono; e haawi aku ana au i ka'u .Hokua elike me ! ■ liiki ia'u/ wahi'a ke kalaiwa. i le mau olelo hoomama mai keia i, ko Matc nouuoo. ;■ ka manawa no ake kalaiwa i haawi mai i kona ae, ok< ; lele mai la no ia ilalo mailuna mai o kaa. a hahai mai ia Matc o ka huli ana ae a hele no kahi a Ruela Moa-: • waiho me ka ike ole ae ame ka maopopo ole h-»i kona hopena i manawa. . ; . I ko laua hiki ana ae no kahi e waillo aiia: o ke kau i opio, uoi mai la o Mate ina paha e hiki ana laia ke hapai ; Kuela Moasa ahiki i kahi o ke kaa, 'me ka olelo pu aku e iiawi aku ana oia iaia i kekahi uku maikai loa 110 kana ha "Ke manao nei au he hiki no ia'u ke hapai akn iaia m ahiki i kahi o ke kaa e ku mai wahf a ke kanaka, alai!. 0 kona hopu iho la no ia i ke kanaka opk>j)ilikia a hii ae iluna o kona mau lima, me he mea la he wahi bcl>e wale : ke kanaka opio iaia ia manawa, me ka ninau mau mai Mate i ke kumu o ka ka apela aku. • laua e hele aku ana 110 kalii ,o ke kaa e ku mai ana. I, ka hiki ana aku i kahi o ke kaa, aole uae me ka maala! . aka, me ka hana nui no, hapaiia akuja q Ruela Moast . hoonohoia iho la maluna o ka noho kafi{p ke kalai.wa e ai. me ka hoomoeia o kona poo maluna o :i lla u-ha o Ma' a helewawae kahi kalaiwa me ke ka i i a me ia ai laua o 'ka hoomau ana afcu i ka hele a liQea :iio hoi i kahi &4*hale ona makua o Ruela Jtl<?asa. * ~J ( Me ka malie loa-i hoj hou )<uela>ano hooma popo ae 1 kekahi mea aohe nae.oia i : w,eJie«Ae' i kona ma maka, oia mau 110 ka upoj, ,a,'.i keia loheia ihQ ana kona nunulu, ka leo o ka mea iloko o ka eha eha. Ma keia ano iho la i hookokoke mau aku ai ke kaa.law waiu me kana ukana makamae aliiki i ka hoea ana aku t k hale. he kowa m'kmao loa ma\faena o Ka pa ilina ame k ; home o ka ohana Moasa. I ka hoea ana aku mawaho-o ka pukapa o. ka hale. olel aku la'o Mate i kahi kalaiwa e kali oia malaila no kekaiii in. nawa a iaia hoi e koino aku ai noloko o ka hafe a.hoike aku 1 ka ohana Moasa j ka ulia i halawai ai Jaua, a.i Joaa ai k kanaka opio i ka poino, aole nae ma ke ane% hoohikile 5 c:ku ai i ko ka ohana noonoo. alea. ma ke anomiaikai a mak C 4 P^W 3 01/e mai ai lakou ina no ko Ruela:lawcia aku iloK- • o ka hale. . .. ~ , 4, .. ." , I ,ka liolopono ana. o ; kcia nianao mawaeua o jaua. h"!" kiki aku la o Mate no ka hale a pii a.kti la mU l>e.alauui| 'i o.ka ha'le nui a;nant oka ona milioiia Moasa. a i kona h»»;i* • .-ma aku i »kc jho 1n n«>l« i |»an i w« liiiialie mdi ia o'u i l:a pukn a kum*. aku la me ka mhi, (Aole i pau.) . t --1