Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 22, 4 June 1920 — He Moolelo no MATE WILEMOTA He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai [ARTICLE]

He Moolelo no MATE WILEMOTA

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai

Aōlie mea hookahi malpko o.ka holo nui.o ka halp a i ole maloko o ka rumi hookipa, o kona hele loa aku la no ia no ka mmiaina, mamuli o koiia manao he manawa ia no ka aina. kakahiak? aole e.nele ana ka loaa aku o ka 'ohana Moama iāia maloko o iā. rumi, a he oiaio, lia loaa aku ka ohana a pau iaia maloko o ia rumi. laia i welie mai ai i ka pūkā o kana īiiea mua loa o ka lohe ona aku e kamailio ana no lakou no Kuela ame korra kumu V.ka hoi ole ana aku. "Ke maopopo ole nei ia'u ke' kumu o ko laua hoi ole ana mai," wahi a Mr. Moasa o ka i ana ae a Mate o ka lohe ana aku, "malia paha ua holo ma-lu aku nei a ua mare ma-lu, mai nei," a hene ae la kana aka, a nana hoi ka akaaka ana mai o ka ohana. O Mrs. Moasa ka niea miia o ka ike ana mai-ia Matē ia weJie ana aku ana i ka puka, no ka.mea ma kekahi aoao mai oia o ke pakaiikau, a e huli pono mai ana kona alo i kahi o ka puka,.a i kona manawa i ike mai ai ia Matc i kona komo aua aku, o kona ku koke ae la no ia iluna me.ke kahaha nui, iloko ona. O ko Mate helehelena o ia ike ana mai anā ua hele a haikea. he hiohiona hoi o kekahi mea i komo kuhohonu iloko o kekalii haawina pilikia, a ma ko Matc mau maka ia mānawa he mau wa'imaka ke haloiloi anā, nolaila ua hoohikilele loa ia aku oia me ka maka'u nui a ninau koke mai la: "Ea. e Mate, aiihea o Ruela? Heaha keia pilikia nui?'' Ua ku koke ae la na mea apau iluna ia manawa mai ke pakaukau ae a huli mai la e nana ia Mate me ke pihoihoi ioa v me ka loaa oJc nae o kekahi huaolelo e kamailio mai ai ia manawa. - • Ua maopopo ia Alrs. Moasa he ulia ka i halawai me na opio, a i ka ike»ana niai i kfckahi kohu koko maluna o ko Matc lole liooho mai la me ka leo o ka mea i piha loa i ke kumakena: "O, e Mate dear, e ha'i koke mai, heaha kēia pilikia, 110 ka mea, ke ike aku nei aU i kela kohu koko iiiaīuna o na pulima o kou lole!" Akahi 110 a loāa ia Mate kbkahi mau huaolelo e paiie aku ai» a me ka malie loa ōia o ka pāne ana aku: "Eia o Ruela mawaho o ka puka, aka ua eha nae oia, a malia he eha kukonukonu loa ia i loaā.iaia.'' Ua hiki ia oe, e ka makamāka ke ike iho i ko ka makuahine mau anō ame kona inau manao ia maiiawa, 0 ka uwe no ka mea mua loa e loaa iho ana, a mai holokiki mai pāha oia no kalii o. ka puka ia nianawa», ua paa koke aku la nae oia i ka hopuia e Mr. Moasa a hu'li mai la o Mr Moasa eninau ia Mate: "He eha ulia ahei?" ' . . , Aohē pane aku o Mate. aka, kunou aku la nāe oia. "lna pela ua hiki iaia ke hoihoiia niai noloko o kona rumi, n e kauoha koke aku au i kekahi kauka e holo mai ianei i! keia mahawa." wāhi a Mr. Moasa o ka pane ana mai'. 0 ko Mate oili aku la no ia'a ku ma kalii o k puki a ka-!| hea aku la i kahi kanaka kalewa waiu: e liaoai mai ia Uuela noloko o kona rumi. a ua hooko koke; niai.īa kahiikanaka 1 ke kauoha me ka hoohakalia ole f " fio k'a iiiea. !ā ; rriahawa ua ku a uluhua loa oia no koiia awakea loa, a e huhu maiana paha ka poe makemake waiu iaia;no ka lolohkloa. - • 1 ka hapaiia aha mai o Ruelā a kohio: ilokō o/kona rūini moe oia mau no kona ike a hoomaopopo ole ae, o konaaiia-i kuahine ka mea oi loa aku o ke kumakeiia me;*ka loa; kona noonoo. no ka mea. ma kana nana iho ia Ruela ia f manawa, me he nrea la .he kanaka mak£ oia. a i ole e ir»akc ;:kU'ann. ... , • O Mr. ,Moa.sa pit kēkahj i hookaumalia; loa *iar< aka, j no kona ike aku i ka ehaeha loā :0 ka nāāu .p Moāsa iia. hoao.akp .la ora e hoonana iaia elike me kn hiki, ā iioi pii ( mai la ia \Falc e hoakaka ak» i na iiiea iipati- ; |i6katiHa i lOāa ia lāua. a pehea la i loaa ai ia uliau .. Okā Mate pane ua pāu niua-ad hei inakaiaaka^ heluhelu. ika ikeia mamua. ai ka paiivana r niJfeui hōiu lā u. Mr. Moasa iaia iha palia ua loaa i - tr|au pālaipu. Aolie ona wāhi i eha. oia kana o ka pane ana ākii, o ke kumu ua hooikaika o Rucla e hoopakele ab i koiia^la^a'pela i loaa ai ia Rucla ka poino.

Ma ka i pau ai o.ko Matc hoakaka ana. ua lioea mai la ke kauka i kaiioiiaia ai iloko o ka liale ia manawa, a lioomaka kolee ilio la 'no kaiia hana ana i kahi o ke kanakt oj)io i eha. O ka 1010 o ke kanaka opio kahi f ]>oino, wahi a kana hoakaka, a hoike mai la i ka laau anie kfc ano o ka hanai aua, me ka malama a makaala loa i ka māfama«a|ia i ka mea ina'i. • , . , Oiai ke kauka e-kaliia ana ua haawi aku la o Mr. Moasa i kekahi huina ilala nūi i kalii kahaka kalewa wiiu me ka <jlelo aku e lawe oia ia mau elala/Aoīcf nia ke aho hē vtku līona .no kona hooluhiia ana\ aka, uia-ke ano he m*kana :i haawiii a^ JaJa me ke • aloha. ua hoole loa insti ua : wahi kanakaJā il«i lawe ana ia huina dala, me koiia olclo pu mai. ; 0 ke dafa he mea loaa wale 110 ia- iaia i ka. o ke o]a aole hiki-e kuaiia me na waiwai apau o ke ao nei. . :tJa' ntti ka malialo o ka ohftna Moasa i kefe kanaka kaleW me ka olelo pu aku i nohp oia a i lialawai me kekahi pilikia ma ke ilala a ma kekahi ano e ae palia, mai pōina i ka hele mai a hoike ia Mr. Moasa. no ia pil^ia/ : "Ua hana au i ka hana maikai loa a'o i 'ike ai 110 ka hoakanaka, nolaila'at)le e ukuiā inai au no ia hana uuku wale 110," \vdhi a kahi kailakiā i patic mai ai. Ua ninau kokeia akii kona inoa, a ua hoike mai oia o Keoni Wiliba, he ihoa i hiki ole e poina ia Matt .loko o kona māu! la a< pau o ke ola ana-; - Ma ka ke Kaiika Oilimana oia ka inoa o ke kauka 1 kauohaia aku ai. "me ka makāala nlaii i lea haa\Vi anā i ka laau. me ka malama loa e komo ole ai kekahi āno ma'i okoa i ka hiea nia'i e ola hou ae ai<o Rucla." , Mā kela la a j*) ; nia ko Ruela aoāo niāu o Matc oka iloho ana, oiai ke kanaka opio e waiho ana me ka nāwaliwali Ma ame ke kulaha hoi i hiki ole ke maopōpo' i kona hopeha. Ma kekahi imānāwā oia la kakāii iHo'ia o Matē i.kekahi ieka a hoounā ākU lā i kā oliana Pere, ka 6hatiā ana e noho pu ana ia niānaWay ē hoike aku. ana ia lakou. i na mea apau: mai ko. laua manawa o ka hele ana i ka holokaa ahiki>iamanawa anā e hoho ana hia ka adfo & ā e noi aku āua ia ohana aole e noonoo iiio māi hona, iio ka mea, āole oia i halawai n'ie kekahi piiio. he oia mau. kona ikaika me ka maikai o k'e ola kiilo, ā no ke kokua.ana- ia Mrs. Moasa. e ho6- ; hala. ana oia i kekahi rtlāu la me ka oHāha ,ahlkUi : koiia.ike ana Lko Rfiela maikāi ae, » s x\ofte 14 hā'o i kfe iKuleā Gilimana i ka hēle māi ē nana ia Ruela me ka hoolana niau mai i na noonoo o n.i m.ālhhi na laua ke keiki i poino. a pela hoi ia Mate.

[ Malhali oko Mate ike ika malama ana ika ma'i ma'ke ano he kahuma'i oiai oia e malama ana ia Mr. Pere ma' kela manawa i loaa ai o Mr. Pere i ka eha, ua lilo oia i' mej kokuarnuf ia Mrs. Moasa ma ka malama anā ia RuelaM<msa iloko o keia nianawa. Ma ka po ua ku kiai o Mrs; Moasa ame Mate ina ka aoao o kā moe o ke kanaka opio ma'i ma ka mahele ana i ka manawa mawaena iho o laua; o ka hapa mua o ka po i kekalii a o ka hapa hope i kekahi. a i kekahi po aku. ana. o ka liapa mua o ka ;po i kekahi a i ka hapa hope i kekahi. ma keia ano g ka laua kiai ana ua hoomamaia ka hana. me ka loaa pu he manawa hoomaha 110 kela ame keia, ōia na po e olelo ohewahewa mau ana ke kanaka ma'i me ka mau o kona hoomaopopo ole iāe i kekahi mea. < Elike me na kanaka i loaa i ka ma'i liva ikaika loa, e ohi e wale ana no ka olelo ana me ke kahea inau mai i ke kokua me he mea la ua piha loa i ka maka'u, pela no me RueJa ne kekahi mau po lehulehu. a i ka wa e pa aku ai o na linia o ke kahuma'i pau iho la ka walaau ano e ana. Ma ka hoomaopopo iho a kona makuahine o ke kumu o kona olelo olalau mau aiaimau no iloko o kona noonoo na hoomanao ana rio kela ulia i halawai ai laua. a o na olelo ana e hoopuka ae ana me he mea la e kamailio ae ana.no ia mau mea i hanaia. Mahope o ka moe malie ana o ka mea ma'i 110 kekahi mau hora loihi o ka po e oni ae ana oia ma na hora kakahiakii me ka auwe ana i ka elia. elike me ka poe e loaa a:ia i ka ma'i 110 ka eha 110 kekahi nianawa. a iaia e huli ae ai maluna 0 kona moe, oia ko Mate manawa e ku ae ai a kau aku la i kona lima maluna o ka lae me ke kamailio malie loa iho elike me kana hana mau mamua aku no ka hoonana ana iho 1 ka mqa ma'i. Ma kekalii manawa e lolie iho ana oia i ke kamailio ae o ke kanaka opio iloko o kona manawa ohewahewa, 4i O, e Mate, mai maka'u. Na'u oe e hoopakelē, ke liaule aku nei kaua i ka pali, aka, e lioopakele no au ia oe elike me ka hiki' ia'u."

Alaila pa ipa i iho la o Mate i kona lima me ka malie loa me ka papa pu iho me kona mau waimaka e hiolo iho ana, "Moe malie, mai walaau oe!" "Aohe oia i ike i kana mea e kamāilio ae nei," i olelo'wale iho ai no o Mate iaia iho. "No'u, no ko'u palekana i hooikaika ai oia e hoopakele a i halawai ai oia me keia poino. .O, kanaka opio koa maoli no oia!" No ka nui o kona aloha i ke kanaka opio kulou iho la oia a honi iho la i ka lae, a mahope o ka hooponpono hou ana īhp i ka uluna malalo o ke poo, hoi hou ae la oia maluna o kona noho hooluolu. me ka mau no o ke kau o kona mau māka malunā o ke kanaka opio e moe mai ana. Ua hoomaopopo iho oia i keia manawa i ka oi aku o kona aloha no Ruela Moasa mamua o kaiia mea i manao ai. Oiai oia e noho ana maluna, o kona noho na ka waimaka no e hi'olo, me ka hoomau no hoi i ka pule e hoola koke ia ae ka mea ma'i. tfe ia ano oia i hoomau aku ai i ka noho ame ke kiai ana ahiki 1 ka oili ana mai a na kukuna o ka la i ke-kakahiaka a ojai ua hoohalaia kona manawa hiamoe, eia nae, aole oia.i ike īho la mea lie maluhiluhi, oiai nae aole no i kaawale. mailoko aku o kona noonoo ame kana hoomanao ana kelu ulia poino o ka po aku, a i ka manawa e kani mai ai.° ka . *? ele °ka halewili okekuaela no ia niai kona wahi o ke kiai ana ma ka aoao o ka moe o Ruela, i pa£ koke mai a īa Mrs. Moasa ki manawa. a hoi pololei aku la iro kona home. Hakalia no a pau kona mau aahu eliele ai i ka hana i ke komo o kona hele aku lā no ia.no kahi o ka hana a heokahi hui P" ana aku me na haneri o na limahana e hele awiwi ana no kahi o.ka halewili. a ma ka manawa e hoomaka ai ka hana ana ua lioi akir la oia a ma kahi o kana pakaukau maloko o ke.keena e hoomaemaeia ai na laau „ ' hoomaka ilio e hana holo mai ana o iosepine me kekahi nupepa ka Un.on e paa ana i kona lima a kahea mai la: E Mate, heaha keia moolelo weliweli a'u o ka ike an i īho.uei nial °ko o keia nupepa kakahiaka? Oia hoi ua lialaw&i oe ame Mr. Moasa opio me kekaln ulia ma kela owawa hphonu kokoke i ka pa ilina, ma ka po „ei. a niamuh oia ulia me he mea la e make aku ana oifi. E oluolu oe e hoakaka mai. ia'u i maopopo aku ia'u- na mea apau." <Me ka pane ol.e aku i haina no ka losepine ninau,,Jalau aku la oia i ka nupepa mai ka lima mai o losephine a nana iho la ī ke poo ma na laina mua e kau'ana maluna : ' , HE HAUL& KU IKA WELIWELI. Ha^ Ic . ka ***** ke Kaa'llalo oka Owawa ma kt Alanui • 4 ke Keikikane a Kekahi Makaainana Kiekie ka Meā i Eha Loa—Pakele Aku Konā KokoolUa

Ala-ila- liooniaka il„. la o M ? tc e hehihe!,, ik a moolelu lioopilio, 1,01 .1001100 me.ka hiaala nui .nalalo ih.o a i ka ,>au ana haawi aku la i ka nupepa ia loscpinc. a,IC ! nioo,c1 "?" '' "inau mai ai o losepine Ac, 1 pane aku o Matc. "Me moolelo oiaio keiav" I 'Oluolu oe e hoike mai pehea i halawai ai olua nie kda ulu, a pehea oe i pakele ai me ke koe o kou ola? E make āku ana anei o Mr. Moasa opio? O, aole anei.ia he ulia ku 1 ka weliweli ' . , ;J;£° I ?^ pi . nC l l , °° mal ' a »na «w a i ka loaa ana,iē laia o ka ■Kaika alaila hoakaka aku la o.a . ua mea apau elike me ia i pau liiua ae ne, n,e ka pokole loa eiike n,e i, e hiki ana iaia ke hoomanao ae*. -MOKUNA \MI I. I loo'poliihihiia o Male. Ua hoehaeha lou ia ko Matc no(3iioo ma kōna mana\V;«a i :|ioptuaka aku i ka liana a maliope hoi o kyna hoike aiia ajiu ja Josep,l,c. 1 na mea apau e p)li ana i kela ulia. Aole hiki ,aia ke haawi 1 kona uoonoo ame kana hoomaopopo ana ma-l una q kana haiia, i kana nana iho iaia ia ma.iawa me he mea la ua luhi loa oia. aole ana mea Iwihoi ia manawa; ~ nla,,awa n,c he mea la e ku mau n,af ana imua o kona rtiau maka na mea hooweliweli i kona noonoo. I'o.iiuniu mak P UP'I 8 r ? ' "! aU ku " a oili ' a nle lle n,ea la l,c ra «a t ~ | ° a 0 lana 1 P' M kaumal 'a loa-ai oja. No lea pilihua loa o kona noonoo ua haalele iho la oia i • o ' ke , pa ! ca V ,{au - ;a l,cle aku I» ma kahi . 3 nana a nva,, ° ' . ka muliwai, He nie.i aku Tkci'n na " a " a a " a 3u' ka mll,iwili •"a la mamua mai'ia " ,awa nae ' ~1C hc mca ,a 0 kahi mea hoehaeha mai la i kona noonoo. kc^l W ana^ ma k a r| IO r ,i ° i# ?kc ku malai,a «hlki.i ae la i S i " a 111 ", na ° kona I )ool, ivvi. a lohe peikot Jeo oluolu e pa-e iho ana ma konakmau.pen,ai I hookaUn,al,a ~,a« loa noo- ° ' e P au ae *«* no kena pilikia iloko o kekalii maliiwae pau ae ana no kena piiikia iloko o kekalii manawa: e ola !L ana /I°. ° a ■'kekahi manawa kokoke ma ner mua V I k ? Jwe * " ona keia '«o oka pane ana.iho. Aole.h'k' ia Mate ke numi ilio-i kona akaaka ia nianawa a aku la: Aole o»a he ipo na'u." ; . . ipo oia naii," i paakiki mai ai o Ua aloha '**. taia a oiu ia oe. Aole au. e hoahewa. aku-aua ia oe itcj ia aloila ana aku au iaia, no ka mea, he kanaka opio u'i oia u he waiwai pn, aole onn inulama, aohe no hoi he piliwaiwai. elike me kekahi poe opio e ae a'u o ka ike ana."

"Ua ike no tiae oe iaia?" i ninau aku ai o Mate. "Pehea la no hoi nele ai ko'u ike he hele mau mai nc» hoi oia' i kā hana ianei i na manawa apau i hala. Eia wale k-a'u noi ia oe. mai hookaumaha inau f»e i koil noouoo iloiia. no'ka mea. iiia ē hana rf»au ana oe pela e loaa ana oe i ka ma'i. a malia make aku paha oe. Ua nui a lēhulehu kekahi mau kaikamahine i poino mamuli o ke akiha kupouli i ka lakou niau ipo no ka hooko ole ia ana o ko lakou mākemake. no ia.kuimi aole o'u makemake o oe e halawni pu ihe ia ftopēna." Nana pono mai la o Mate iloko' o na makā o losepine. kona hoaloha. no kekalii manawa alaila pane aku la: "Auhea oe, o kaua wale no hoi keia. inakemake loa au ina ati i iiiake. Ua lilo kēla ike aku o'u i ka €ha o Kuela Moasa i mea hoouluhua loa i ko'u noonoo i na manawa apau, 110 keia kunui no. aole maopopo ia'u i nei manawa e ola liiai aiia j)aha oia a aole paha." "Aole paha ia o kou mānaoio maoli. e Matc." i pane mai ai o losepine nle ke kuio. "Aole oe i maopopo i kau m£a e kamailio mai nei'. He ofaio anei kou makemake e inake? No'u ilio Fa ea. makemake e make. oiai na;e. oWaii no hoi kekahi e ku akuJa me na manao kaumaha a ehaeha' ō ka.iioonoō, a 110 ia kumu au i manao ai. ina paha au e mare koke aku ana e kāaw.ale aku ana nei kaumaha niai ia'u aku," nie" ka malie loa o losepine o ia kamailio ana tnai ana nie ka maopopo iaiia o kana mau mea apau o ke kauiailio ana mai. Akaaka liou aku la o Mate. aohe nae he pane hou aku. alaila huli ae la kona alo i kahi o kana hana a hoomau aku la ahiki ike kani ana oka aina awakea. līnli.aku la no o Tosepine hele no kana wahi o ka liana me ka nui o kana mau mea. e hoonaluea ana.i kona noonoo. He hāpalua hot*a paha ma ia hope iho. kani mai la ka bele o ka haleliana e hoike mai ana o ka hora awakea ia no ka hoi ana āku oJ<ela ame keia 110 ko lakou mau home 110 ka aina awakea. Hakalia no a kau ko Mate papale, kamoe pololei ku la kana hele ana no ka hale o ka ohana Moasa. no kona makemake e ike i ko Ruela kulana ma'i ia manawa. mahope iho nae keia o kona hoi ana aku no kona home e ai ai, a-ia maona aiia 110 hele āku la me ka awiwi loa no ka hale o ka ohana Moasa 110 ka nana ana ku ia Ruela. I kona hoea ārna aku ilaila ua hookipa ia aku oia e Mrs. Moasa, me ka hoihoi loa. o ka mua no ia o ka Mate mea o ka ninau'ana'aku. pehea o Ruela. a ua pane mai la no hoi ka makuahine ua loaa iki iaia kahi maha. He loiio hauōli loa keia ia Mate, nolaila aohe oia i hele aku noloko o ka rumi e moe mai ana o kuela no ka ikemaka ana iaia. Ua hala aku na la kulipolipo loa o ka hoopouliia o ko ke kanaka opio noonoo mahope o ka moe malie ana 110 na la elua a ma ia manawa ua hoi hou mai kona mau noonoo mai-kai-a ua ! hiki. ke homaopopo mai i na.mea apau e noho aku ana imua ona. "O kana mau huaolelo niua o ka- ninau ana ae." wahi a •Mrs. Moasa. "11011, e Mate —ua makemake oia e ike ina ua pakele kou ola ; Ua hoike akii au iaia aohe oe i eha ahe .oia mau kou olamaikai, ia lohe ana iho 110 ona. o ka upoi hou ihy la no iīLi.kona mau lihilihimaka a pau kona ninau hou aiia ae. ' "Ua maopopo ia ia'u, mamuli o kona ninau ana ae nou. ua hoi mai kona noonoo maikai. pela oia i hoomanao ae ai nou. Aneane he hora mahope iho ua ala hou ae oia, a ninau mai la pehea la oia i liiki ai i ka hale nei, a pela hoi me. ka nui maoli o kona eha. ' hoike aku au iaia ina mea apau. aua papa pu aku aole oia e kamailio nui mai. ole .hoi e hoonioni iaia oia ke kaupha paa a ke kauka. a ua kiai aku au iaia ahiki i kon.i liiamoe hou aua. Ua hiamoe oia i nei maiiawa, nolaila aole pono ka heie ,ana aku e hoonioni a kamailio ana aku paha iaia." •• . .ke li.auoli.nei.au hp ka liaa ana ae la iaia ka maikai iki.'' i pane aku ai o Mate. Ua hoirhou aku ja o Mate no kana wahi o ka liana maloko.o ka halewili olopapa. ma ia auwina la ua oi ae ka maikai o kpua noonoo mainua o ko ke kakahiaka. mamuli o kona lohe ana mai a Mrs. Moasa mai 110 ko Ruela hoo maopopo ana mai ame ka hiki a:ia iaia ke kamailio mai. Ma ia aliiahi iho. mahope o ka pau ana o kana hana a hele aku la ē nana ia Ruela aohe 110 i loli ae ko Ruela kulāna, ua like 110 nre ia ma kela kakahiaka, aka nae. ma kekahi la aē. t ma ka manawa ana o ka hele lu)u ana aku e ike ua loli loa ae ko Kuela kulana i J<a maikai i oi ae i ko na manawa mamua aku. '■ Ua ikeia ke emi mau niai o ua wahi o kuela i eha ai mamua o ka kekauka i hoj).oliopo ai. a i ka hala ana o ka pulv nookahi 111 ā ia hope mai. aneane ē hoi hou mai kela ola maikai iloko o Kuela elike me kona ano niamua aku o konā halawai ana me kela ulia weliweli, Oia ni.aii 110 ka paa o konawahi i eha ai ina kona poo i kā hauhoaia. eia nae aohe ona ike i ke konikoni loa o ka eha inamua o ko na manawa naanuia aku. Ma kela ame keia ahialii e ; hoohala mau ana o Mate i kona manawa me ke kanaka opio. a ina ia mau manāwa aohe a laua niau mea e ae e kamailio-nui ai o na mea wale 110 i ikeia aē nei mamua. a ua lilo ka. nohō. mau aku o Mate imua o ke kanaka opio i laau lapaau niaiūai loa. .

Ma kahi liiki ia Kuela ke iioomanao ae e hoakuka niai ana oia i ke iano o ko laua halawai ana me ka poine i i ka liope ioa o kana hoakaka ana i mai la: "Aoliē au i inaopppo iki e hana ana ka 'iio i kekahi hana e poino ai kaua. elike me kela. aole au i ike i kona iiana lapilwale elike nie kelā nianiua, © ka makanuui loa iho la kela. a ka 110 nae iaia- e make. iio kona hana ana i ka mea e poino ai la; aohe maopopo iki ia'u ke kumu o kona maka'u ana. a ke manao nei aii aole no'paha e h>aa iki ana ia'u kekahi ike 110 ia haawina aiiQ e i loaa iaia. : T .'^ t .7 v ! ate - iloko ° ,<cla . "lanawa au o ka waiho an.a i ka eha e ala mau mai ana iloko o'u ka hoomanao aiKi no kau meii i wanana mua mai ai e halawai ana kaua iiie ka poino no ia kumu au 1 makemake loa ai e lohe i kou moolelo." L ioaa aku aiia ka ike ia oe. e ka makamaka heiuhelu. • , c kumu.o ka puiwa ame'ka maka'u ana o ka lio nana e kauo ana V ke'kaa' £ Mate ma oka hoio ana ma keia p<, ( ?£ no ,' a -° " ae nia k . eia vvahi - aka - ma nci mua aku. . ° keia nrau * p.uka mai ka waha mai oke kanaku opio. nana pono aku !a o Mate i na maka o Rueia a'i aku : Aolle ° u makemake e hoike aku ia mooielo ia oe i nei manawa aka nae, a ku ana oe maioko o kekahi mau la lenulehu irfa nei mua aku. "He moolelo waiohia ioa ia ina oe e lohe aku ana. no ia kumu i hoole aku Ia au i ka hoike ana aku ia oe. aoie o'u makemake e hoaiaia mai na hoomanao ana iloko o'u 110 na hana o kela mau la i liala, na la a'u i olelo iho ai ua piha i ke kaumaha ame ka eiiaeha. "He mau makahiki lehulehu i hala ka hanaia aua o keia nae v me he mea la oia mau no ka makamaka iloko o ko u waihona noonoo. iloko o ko'u manawa e ala ana a i kuu manawa-e liiamoe iai." : _ ■ Ua īke iho la o Ruela i kona hewa nta o kona noi ana mai ia Mate hoike aku i kona mooleio. he moolelo a Mate u Ka olelo ana.aku iā iaia he walohia. he moolelo e hookaumahaia ai kona noonoo. nolaiīa aole oia i kam-aiiio hou mai no īa mea ma ia.hope mai. no kona manao iho ia e hiki no ka ia a Mate. e hoike aka ai iaia ī na mea apau me kona koikoi ole mai iaia. - » L ka.liala.ana o kekahlmau» ia īiia ia iiope niai ui ola loa ae la ko Ruela eha, a ua hoi hou ae la oia ma kana wahi o ka hana maloko o ka pa papa, a ua hookipaia aku no hoi oia e Mr. Pere ine ka hauoii no kona ola hou ana.

: Ma ia manawa. tio ka ike paha hoi o Mute i kana aloha iua. ola loa ae la he maikai wale no kona noonoo ia niau la mu' ka piha hauoli. me ka hoihoi mau o kona helehelona i iui l.i •apau e hele ai ika hana, aole nu*a nana e lioano-e hou i konn noonoo. ano hoi. elike no h*>i me kona amo, ka pilia kolohe mau pela 110 oia ia mau la. Ma ka auwina' ia o leekahi la hoea ae la kekahi keiki inviu 0 M'ate. nona ka inoa o Kimo a i ae la: ,4 He kanaka ka i paa mai nei ia'u ma ke alanui. ma ke awakea. a ninau mai nei ia'u i-kekalii mau ninan lehuleliu e pili ana nou." • . Nana mai la o Mate i kahi keiki me ke kahaha nui iluko» ona. a oiai o Josepine e nana mai ana a lohe mai la hoi i ua olelo a kahi keiki, kahea mai Va me ka leo nui. me ka noke āna ae i ka akaaka: •'Ha, heaha ka kela wahi keiki o ke kamailio ana aku la ia oe? Ke in&nao nei aa.ua makemake kekahi kanaka ia oe, e Mate, oia ka mea i niele mai la i kena wahi keiki, i maopopo kou wahi e nōho nei 4 alaila hele mai e noi ia oe i wahine. "E Kimo, he kane ka kena kaikamahine. a e olelo aku ue 1 kela kanaka pela. a ina'he makemake ko ia kanaka i uahiiie ea. ina nae he kanaka uji oia a he waiwai pu. olelu akn oe iaia owau ka mea makemake kane. no ka mea o ka'u ia e nTakfmake mau nei i nei manawa o ka loaa o ka'u walii «ia.'* a hele ae la ka losepine akaaka. "Aole; he kanaka kela ua aoo." wahi a Kinio o ka pame ana aku. "Nona paha na makahiki aneane i ke kauaha i nei manawa. he i like loa me ko na kanalka Mekik«i a kakou i heluhelu ai iko lakou moolelo. Aole ou he kanaka opio.'i "A. heaha kana.mea i makemake mai ai e ike ia'u?" i ninau aku ai o Mate, alaila pupuku ae la na maka o Mato ia ma'nnwa; a ua ike'mai la 110 nae o loKepine ia ano e ana ae o kona hfelehelena. "O. ua niele mdi liei oia ia'u pehea la ka loihi o kou m»lin> ana e hana niaanei a he nui hou aku kekahi mau ninau ana. Aole o'u makemake i ka ike aku i kona helehelena, he kanaka j)upuka maoli oia o ka helehelena. he hauli kona ili. loloa 110 hoi kona umiilmi me ka manana i o a ianei. uliuli kona mau ku-emaka e ku ole ai jio kekahi mea i ka hoihoi k« iko aku iaia. aohe i nui kana mea i ike 11011. 110 ka mea. aole au i hahai aku nei i lohe oe. Aka he kanaka waiwai oia pela ko'u manao. e nana mai palia oe la i kana mea o ka haawi ana mai nei ia'u." alaila hoikeike mai la o Kimo he dala keokeo. "Ua ike mua 110 nae paha oe iaia ?" i ninau aku ai o Mate.

•'Ae; ua ike aku au iaia i kela la aku nei e lialiai aku ana mahope ou ma ke alanui Elema. O ,eia lum ka lu>i kekalii mea ana i makemake ai e loaa aleu iaia ka ike ia oe. ina e ae ana oe e ike iaia ke hele mai oe i ka hana ianei, i ninau pono mai ai oid ia oe i kou wahi e noho nei. "O ka'u i olelo aku ai iaia aole au i ike. aka, ina tiu palia 110 kona hakilo man ma kau wahi e hele ai e loaa ana 110 iaia ka ike 110 kau wahi e noho nei. "O. keiki maikai niaoli ka hoi oe. e Kiiuo, no kou hele ana mai la e hoike ia'u i kena mau mea au o ke kaniailio ana -mai la. ina la palia o ko'u noho nanea wale ia a hoea ana kela kanaka. me ka maopopo ole o ka'u mea e hana ;i. o kamailio aku ai iaia," i pane aku ai o Mate. "Ina e ike alui ana oe i kekahi mea e pili ana nona, ea, hele hou niai oe e hoike ia'u." Alaila, o\elo wale iho la, ho oia iaia iho: "Owai la lioi kela kanaka i ninau mai nei i kekahi mea e pil ana uo'u ? LJa make ko'u makuakane, a mawaho ae ona aohe a'u mea i ike e make«iake mai ai oia e ike ia u. Kc niakemake loa iho la ka hoi au e ike i ka inoa o kela kanaka." Ua la na la elua, aohe oia i lolm hou niai i kahi mea e pili ana no ke kamaka malihini i makemake mai ai e ike iaia. Ma kekāhi la ua hoohikileleia ka noonoo oke kanaka kokua i ka halewili, oia hoi ua hoea mai he mau akena hou no ka lawe ana ae i na hana o ia halewili inalalo o ka lakou hookele ana. Ua lilo keia i mea hoopioo i na 11001100,0 na kanaka e nana ana maloko o kd haīewili papa, a ua komo pu aku na kanaka e hana ana maloko o ka halehana hoomaemae laaii ma a , haawina hookahi, ninau aku a ninau mai, "heaha mai net keia r" Nui ka liauwalaau o na kaikamahine hana iualoko o ka hoomaeniae, ua kamailio kela ame keia elike me ! kana i manao ai he pono, oia hoi e manaolana aku ana lakou ! e hauaia mai ana keia, e hanaia mai aiui kela, a pela aku wahi a lakou. 1

aolle ,Jl,a l,oikc M '' ko »a liiana.. ku-c P , m . I,c l " 1 " '"'I niea noonoi, 110 ]<ck;i!ii liot>lui« i li.i«i|ia a nie ka mea a ia mau kanaka in>u e luina mai ana: oka mea oiaio 110 ua manaka oia i ka liana nialoko o ka halewiii papa la inanawa a ua hooiiolo oia me ka paa o kona manao e naalele 1 ka hana 1 kekahi mānawa kupono aua e ike ana. Josepme ke. kaikamahine .01 aku o ka walaau ,e!ikc n.> nie kona ano mau. a walii ana o ka pane ana ae i keluln h,O, aolie o u naua. ina lie kanaka opio ke kanuka l,„ u e lu-,-nonoia mai ana. ina he kanaka u'i i liko ka opiopio „ic k.,'u a he kanaka niarc wahme ole Oia, alaila e hookaumi .iku ana au ine la, aia ka pono o kona liihia a aloha mai ia'ii. a ina e )iolopono la manao maA-aena iho o maua. e marcia ana niaua ina ke akea. me ka liaawiia o kekahi ahaaina nui a e kon-, mai ana au i na limahana apau ® keia halehana e liele ai e liauoli pu me au ina ko'u la e marcia ai." Ile kuko palaualelo wal« no keia a losepine. no ka me.i • aole 1 hookoia kona makemake: o ka akena hou i hoea mai , 1 ., 0 ;| l,an;l aole IH "ke kanaka a loscpine i lia ai l ? , y c 1 »oa nona no na la a pau o kona ola ana. , ; l 'r c '" ,,e . •-">'<= i hookoia kona makeiuake. i wale 1110 la no 014 Ja ia i!u,. "nani ia na hooneleia ko'u mak. nuke 1 nei manawa, e halawai aku ana no au in c ka niei hauol'i 'ia ai " mal<Cmak,i ' kckal,i la ' ll ia mauawa au e 1.00Ua J)oomaka koke mai la no ke kanaka hou e hana n,., h J .il. W 't'' " kona ano oluolu ua l>lo koke oia • kanaka niakeniakeia e na limaliana a e na luna liana malal, n h'l.n!,,','' °" a keenahana a P au - L'a lilo kana man "ooponopono 1 mau mea apono kokeia. me ka hoouon,, sa « js * nianao h W p,ho,hoi a naanao haalcl« o kekahi poe i ka iMikk?o U e| l ' ke na me ka l,akuh *» a - me ka N " '! ka ha,,a ka holoniua. No ki. alolia ole lii niai o kekalii mea e pili ana i ke kainki meililuni no hookahi pule. aohe iioonoo<hou aku o Mau- no ;a mea. ka hikilele nui,.aole he puiwa. lofta niai la hia keka-hi leka a e olelo ana ehke me ia malalo nei. penei • la Mte Ma.c Wp.mota: ° kal " , ' a * O kekalii kanaka i kamaaina loa i kou ola ana o ni i , i liala ka , makemake e halawai , e kamaUio pu me oe ina\: aku a a i!aT, ,u L aa kekahi manaw » loa. I- l,,aa ukU ana u oe ka. īke no na inea e hoohaūoli ia aku ii k-on U9ono° »he j„c a no .hoi e loaa ai k a potaaikai ia oe \ol" ! l'o»pthkia aku la. oe i manao ia, aka. he inaii niea lioolana wale aku no i kou noonoo no k-ou pomaikai ponoi ii'io Ina e apono mai ana oe i keia e kipa ae oe i ka ll..kt»K Winesoa i keia ahialii ma ka lu»ra S a e ninan ao i ka inoa o Ll.m n \K ~ a £Ao)e i pau.>