Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 23, 11 June 1920 — Page 7

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Jemmie Swanson
This work is dedicated to:  To my daughter Samantha, the world is in your hands. I love you!

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, IUNE 11, 1920

 

He Moolelo no

MATE WILEMOTA

----------

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Poamaikai

----------

 

            Ua kakauia ka leka e kekahi me ka lima haalulu ole e like me ke ano o na huapalapala i kakauia, he aweawe me ka maikai. Ua lilo leka o ka loaa ana mai la iaia i mea hoonaluea loa i kona noonoo, me ka ninau mau iho iloko ona, owai kela kanaka nana keia leka i loaa mai nei a no ka maopopo ole o ia kanaka, haehae ae la oia i ua leka la a kiola aku la i na apanapana liilii ma ka  puka aniani a nana aku la i ka lele o na apana liilii ma o a maanei e puhiia la e ka makani ahiki i ka haule ana aku iloko o ka muliwai a laweia aku e ka wai i ka moana.

            “Aole kela he kanaka e aku o ke kanaka no i kamailio mai ai ia Kimo,” wahi ana iaia iho. “Owai la kela kanaka, a heaha la kona makemake e ike mai ia’u malia paha he hana hoopoino mai kana ia’u. Aole au e kamailio aku ana i nei mea i kekahi mea a aole no hoi au e pane aku ana i keia leka.”

            I kulike me ia hooholo ana iho ana, aohe oia i haawi i kona noonoo no ka leka, me he mea la aohe leka i loaa mai iaia, a eia nae ua hoopuiwaia oia ma kekahi la ae i ka loaa hou ana mai o kekahi leka i like no me ka manao o ka leka mua. a i kakauia no hoi e ke kanaka hookahi no nana ka leka mua i loaa mai ai. eia nae ma ka hapa hope loa he wahi anoh oowelewelik a manao ke nana iho aohe nae he hiki iaia ke hoomaopopo.

            “Ina aole oe e hele mai ana e ike ia’u e hele aku ana au e ike ia oe.” wahi o na olelo hope o ka leka.

            Pehea la oia e hana aku ai. a heaha la ka hana pono iaia aohe maopopo ia Mate. a no ia maopopo ole o kana mea e hooholo ai noe aku la oia ia Ruela Moasa i kekahi la no kana mau olelo a’o no ka mea pono ana e hana ai alaila hoike aku iaia i ka leka.

            I kulike me ia manao ona, ua hoea mai la o Rrela i ka hale o Mate ma ia ahiahi iho mhope o ka aina ahiahi alaila haawi mai la o Mate i ka leka iaia no kona heluhelu ana iho.

 

MOKUNA IX.

 

He Malihini Komohewa.

 

            Heluhelu iho la o Ruela i ka leka a Mate o ka haawi ana aku a ia pau ana nana aku la ia Mate a ninau aku la:

            “Ea, e Mate heaha ka mea e pili ana i keia leka?”

            Olelo mai la o Mate iaia aohe oia i maopopo i kekahi mea. aole i ka mea nana i kakau mai ka leka ma na no apau, owai la ke kanaka nana i kakau mai aohe maopopo iaia, a no ia maopopo ole o ke kumu o ke noi ana aku iaia no kekahi a’o mai iaia mai no kana mea pono e hana aku ai.

            “Hookahi wale no hana pono e hana aku ai. elike me ia a’u e nana aku nei imua no ka manao o keia leka.” i pane aku ai o Ruela. “Mai haawi oe i kau noonoo ana no keia leka ilike me ia au i hana ai i ka leka mua i hoounaia mai ai ia oe.

            “Ina he makemake i’o ko kela kanaka e ike ia oe, oia ke hele mai ianei a i ole hele ae i kahi o kau hana. elike me ia ana e ike ana i ke kupono. Aole ia he hana pono o oe ke hele aku me kela kanaka. ua ike aku auanei oe i kana mea e hana mai ana ia oe eia ka auanei o kou paaia mai la ia a i ole hoopoinoia mai paha kou ole, malia he kanaka enemi ia i kou mau makua mamua. a i mea e hookoia ai kona ina@ e hana mai ana oia i kahi mea e poino ai oe.

            “O kana mea e kamailio mai ai ia oe he mea ano nui ia no kou pono paha, a no kou poino paha. Ina oia e hele ae ana e ike ia oe hoolohe aku oe i kona manao ina he pono a ina he poino paha. nau ia e hooholo nou iho.

            “Ae : oia ke alahele maikai loa,” i pane mai ai o Mate. oia no kou kumu o ke kali ana a hui au me oe, i loaa mai kekahi mau hoomalamalama ana ia’u mai a oe mai.

            “A ina no kona hele ole ae e ike ia oe,” wahi hou a Ruela, “alaila owau ke hele aku e hui me ia ma kou aoao, a ia manawa e ike aku ai ma ka ninau ana aku iaia i kana hana o ka makemake ana e ike ia oe.”

            “Aole.” ke manao nei au o ka hana mua au i hoakaka mai nei ka hana pono loa.” wahi a Mate.

            Ua ike mai la o Mate i ka pupuku o ko Ruela helehelena me he mea la aia kekahi manao inoino loa iloko ona kahi i hana ai no kekahi mea aohe nae he hiki iaia ke hoomaopopo mai ia mea ana i noonoo ino ai. Alaila ninau mai la.

            “Ea. e Ruela. ua lilo anei keia leka au i heluhelu iho nei i mea hoano-e loa i kou noonoo?”

            Nana aku la ke kanaka opio i na maka o Mate a me ku leo haahaa a malie loa i aku la:

            “Mate, aole o ka leka ka mea nana i hoano-e ae la i ko’u noonoo. aka he mea okoa no. a he mea pono no e  hoike aku au ia oe ia mea i nei manawa. Aneane eha mahina keia mai ka manawa mai a’u i halawai mu ai me oe. Iloko o ia mau mahina eha ua hoohala au i ka hapuui o ko’u manawa ma o ka hele pu ana me oe i na manawa kaawale apau.” alaila hopu aku la oia i ka lima o Mate a paa mai la iloko o kona me ka lulu ana iho.

            O laua wale no koloko o ka rumi hookipa ia manawa. alaila i hou aku la ia Mate: “Ke manao nei au aole hiki ia oe ke koho mai i ka nui o na manao like iloko o’u nou. Iloko o keia mau mahina loihi a kaua o ka launa pu ana ua lilo oe ame kou moolelo i mea pohihihi loa ia’u. Ua maopopo ia’u he mea huna kau, heaha nae la ia mea huna au aole hiki ia’u ke ike aku.

            “Ma kekahi manawa aku nei i hala ua olelo mai oe ia’u e hoike mai ana oe ia’u i kou moolelo, o ka’u nae hoi ia o ke kali ana no kekahi manawa aohe au i lohe iki, a no ko’u hilinai aku maluna ou he wahine opio hoike oe i na mea oiaio wale no, a e hoike mai ana no oe ia’u i kekahi manawa, pela au i koikoi mau ole aku ai ia oe e hoike mai , no ko’u manao o oe no ka i ike i ka manawa pono au e hoike mai ai ia mea huna.

            “Eia nae ua kakali no au me ka hoomanawanui. eia nae ua lilo ko’u lohe koke ole mai i kou moolelo i mea hoouluhua ia’u. me ia ike no o’u e hoike mai ana no oe i kekahi manawa. I ha’i aku au ia ike no o’u e hoike mai ana no oe i kekahi manawa. I ha’i aku au ia oe i nei manawa ua lilo ia lolohi loa o kou hoike mai i mea no’u hookaumahaia ai.

            “Malia paha he mea liilii loa ia me ka waiwai ole e noonooia aku ai, eia nae ua hoea mai la keia leka mai kekahi kanaka mai i kamaaina i kou mau la o ke ola ana mamua aku o keia, a mamauli iho la o keia ua hoomahuahua loa ia iho la ko’u pohihihi nou.”

            Heki aku la o Mate i kona lima mai na lima aku o ke kanaka opio, a iaia i hooki iho ai i kana kamailio ana, kuloa iho la kona poo ilalo. Iaia e kulou la, ke nana pono loa la ke kanaka opio iaia oiai no oia e ku ana ia manawa a nana iho, a ua maopopo ole iaia kana mea e kamailio ae ai.

            A hala paha he minuke, alaila aea ae la ka Mate poo iluna a nana pono ae la i na maka o ke kanaka opio a me ka hunahuna ole iho i kekahi mea i ae la:

            “E Ruela malia paha he nui loa na mea hoopohihihi aka, e oluolu hoi oe e noho iho ia oe e noho iho ilalo a e hoolohe mai i ka’u mea e hoike aku ana ia oe.”

            Ua noho i’o iho la ke kanaka opio ilalo, elike me ia i kekahi lima ona maluna o ka lima o Ruela. me ka nana pono mai i na maka o ke kanaka opio.

            Aohe ana mea e ae e hiki ai ke heluhelu mai iloko o na maka  o ke kanaka opio imua ona o ka oiaio ame ka hoopono wale no. Ua maopopo iaia ia manawa aole kekahi manao hoopunipuni a epa paha i hunaia maloko o ka naao o ke kanaka opio, o ka oiaio wale no, a o na huaolelo i ka mailioia mai ai iaia ua puka mai ia mailoko mai o ka puuwai i piha i ke aloha.

            Ke nana pono loa mai la ke kanaka me ka iini nui e lohe i kekahi mau mea mai ko Mate mau lehelehe aku. Ua hooholo o  Mate e hoike mai iaia i nei manawa i kona moolelo @ he mea pono i’o no i ke kanaka opio e lohe aku i kona moolelo me ka hoopanee hou ole aku a kahi manawa, i ole e hoouluhua mau ia ko Ruela noonoo no kona hoike ole aku i kona moolelo.

            “Nona ia kuleana.” wahia ua o Mate i olelo iho ai iaia iho. “Ua maopopo ia’u ua aloha oia ia’u. a he makemake no hoi au e hoomaua mai kona aloha ana maluna o’u he mea maikai ole na’u ka hoouluhua ana aku iaia. He oiaio, aole ana no paha oia e haawi mai ana i kona aloha ia’u, aku, e pono no nae ia’u e hoike aku iaia, aole i kekahi manawa okoa aku, aka i nei manawa no.

            He wahi ano pihoihoi kona ia manawa a he hiki wale no ia Ruela ke ike mai ia ano ona, eia nae, kakali malie iho la no oia no ko Mate kamailio aku. Iloko nae o ke kanaka opio ia manawa aia no he manao e okuku ae la mai oi loa aku ka ka maikai ina aole oia i hoike mai i kona uluhua no ko Mate hoike ole aku i kona moolelo iaia, aka, i kaawale aku ai nae kela manao hoouluhua iaia e pono oia e lohe i nei manawa.

            O kekahi mea a ke kanaka opio i noonoo iho ai ina paha no kona lohe aku i ka moolelo o ka mea ana i aloha ai, he moolelo e lilo ai i mea no laua e kaawale ai ma ia hope aku, a e ko ole ai kana mau mea i manaolana ai no kona hauoli ma ia hope aku. alaila ua hewa loa oia ma o kona koikoi mau ana aku ia Mate.

            Ua lilo keia mau manao i mau mea hoehaeha loa iaia. Noonoo ae la oia i na mea liilii lehulehu a Mrs. Garanade o ka olelo ana mai iaia. He mau mea lapuwale wale no nae keia iloko iho o lakou. ua maopopo iaia he hoopunipuni. aka, aole hiki iaia ke hoalo ae i ka hoomanao ana ia mau mea.

            “O. aole, ua liko ko Mate maemae me kekahi anela.” wahi ana i i wale iho ai no iaia iho. “He mau kumu maikai no kana o ka hoike ole ana mai i kona moolelo. a i kona manawa e makaukau ai ia manawa o ia e hoike mai ai ia’u. E kakali no au ahiki ia manawa me ka hoomanawanui.”

            Me kona waihona noonoo i hoopihaia me kekahi mau noonoo like ole. ua hiki pono ole iaia ke halawai aku he alo a he alo me Mate oiai o Mate e nana pono aku ana iaia. He oiaio aohe oia i ike aku i kekahi hiohiona o ke ano hohewale a i ole hewa paha iloko o kona mau maka.

            Aole loa, oia ka mea i hewa no kona hoohuoi wale aku no aia he hewa iloko o Mate. E aneane aku ana nae oia e noe ia Mate aole e hoike mai i kona moolelo ia manawa aia no i ko Mate manawa e makemake ai e hoike mai. Me ka leo moakaka a maopopo nae na huaolelo i pa mai ma na pepeiao o ke kanaka opio i ka i ana mai:

            “E Ruela, ua hana hewa au ma o ko’u hoike koke ole ana aka ia oe i ko’u moolelo o ka wa i hala, me kou hoopouliuli mau ia aku. aka ua loaa iho nae ia’u ka manao koa i nei manawa e hoike aku ia oe i ole e hoopilikiaia aku kou noonoo no ko’u aua loihi loa.

            “E hooikaika mau ana no hoi au e loaa ia’u ka manao koa e hoike aku ai ia oe. eia nae i kela ame keia manawa a’u e noonoo ae ai ua hiki ole iho la i ko’u naau ke aa e hoike aku. He elua mau kanaka a’u e hoomaopopo nei i hoike aku ai au i ko’u moolelo, a o laua no hoi na mea a’u i haawi aku ai i ko’u hilinai piha, oia no o Mr. ame Mrs. Pere, kuu mau makua hookama.

            “I ka manawa mua loa a’u i hoi aku ai a noho me laua. he makahiki a oi iki aku i hala. ua hoike aku au i ko’u moolelo ia laua. a ke manao nei no au aole laua i hoike aku ia moolelo o’u i kekahi mea okoa, i ko laua lohe ana no ua nalo iho ia ia laua.

            “He moolelo walohia ia o kekahi ola ponalo ame ke aloha i hilinai kuhihewaia. aka no kou iini loa e lohe aku ia moolelo e hoike aku ana au me ka hoohakalia ole.”

            No keia mau huaolelo hope a Mate loli anoe ae la ka helehelena o ke kanaka opio a anahe pu ae la oia e ku iluna ia manawa mai kona noho ae. Ua ike iho oia i ka naholo ana ae o ke anu ma kona kino, aka no ka manawa pokole wale no nae, ua manao iho oia no kona maopopo ole paha iaia o ko Mate manao ke kumuj o ia ano e ana ae ona.

            Ua ike mai la no nae o Mate ia ano e ana ae o Ruela mamuli no ia o kana mau olelo hope o ka hoopuka ana ma a ia manawa oia i hoomaka koke mai ai i ka wehewehe ana i ka i ana mai:

            “Ma ka hapa mua o ko’u moolelo e hoakaka aku ana au ma ka mea e pili ana i ko’u makuahine aole no’u iho.”

            Akaaka aku la o Ruela. a olelo wale iho la no iloko ona ua makemake loa oia ia manawa ina oia hookahi wale no maloko o ka rumi i hiki ai iaia ke ku’i iaia iho.

            “I na manawa a pau a’u e hoomanao ae ai no keia moolelo a’u e hoike aku ana ia oe e loaa mau ana ia’u na manaoino me ka hoopiha pu ia me ka inaina ia manawa hookahi.” i hoomaka aku ai o Mate. “ no ia moolelo ua hooikaika mau au e hoopoina loa. me ko’u kamailio ole aku i kekahi mea. eia nae. he hana paakiki no ia ma ko’u aoao. a no ia kumu no au i kaohi loa ai mai ka hoike ana aku ia oe mamua, a ua hooholo iho no au pela iloko o’u aole e hoike iki aku ia mea ia oe. aka, nani hoi ia ua nui kou makemake e lohe aku ia moolelo aohe a’u huna hou ana iho.”

            “Ke manao nei au ua maopopo aku la ia’u kou manao, Mate. “ i pane mai ai o Ruela.

            “Ua makaukau loa o Mate e kamailio mai e kikeke e mai ana kekahi mea ma ka puka. a i ke kehea ana aku a Mate e wehe mai. ua hemo mai la ka puka a komo ana no o Mrs. Pere.

            He minuke aku mamua ua hookaniia mai ka bele oloko o ka holo e hoike mai ana he malihini mawaho eia nae. no ka lilo loa o Mate ma i ke kakahele i ke kamailio ua lohe ole aku laua ia bele.

            I ke komo ana mai o Mrs. Pere iloko o ka rumi haawi mua mai la oia i kona aloha ma ke kunou ana. alaila kamailio ae la me ka oluolu loa ia Ruela a mahope ia Mate i ka i ana mai:

            “He keonimana kela aia mawaho o ka puka kahi i ku ai a e makemake ana e kamailio me oe. e Mate.”

            Nana aku a nana mai na opio ia manawa. “Owai ka inoa o ia kanaka?” wahi a Mate o ka ninau ana aku.

            “Aohe i loaa ia’u kona inoa.” i pane mai ai ka lede. “he kanaka malihini loa oia ia’u. aole au i ike iaia mamua. Peheo au e olelo aku ai iaia?”

            Nana hou ae la o Mate ia Ruela me he mea la e ninau ae ana no kana pane e haawi aku ai i ka lede. Aohe a laua kanaka okoa aku e noonoo ana ia manawa, o ke kanaka no nana i kakau mai i ka leka nona ka inoa o Fiseka. No ko Ruela kunou ana mai me he mea la e i mai ana “e hele aku oe e ike iaia a e ninau aku i kona makemake.” i aku la o Mate:

            “E olelo aku oe iaia e komo mai iloko o ka rumi hookipa nei a maanei au e kamailio pu ai me ia.” wahi a Mate o ka pane ana aku ia Mrs. Pere.

            “Mai olelo aku nae oe iaia he mea kekahi e noho pu nei me a’u maloko nei.”

            Me ke ano pihoihoi a pahaohao huli aku la o Mrs.Pere hele no ka hooko ana aku i ka mea i kauohaia aku la iaia.

            Ua hoopana’oha’o pu ia o Ruela no ka Mate kauoha e komo mai kela kanaka malihini iloko o ka rumi a malaila e kamailio pu ai me ia, aka, i kona hoomaopopo ana mahope iho hoopau ae la oia ia manao ona. O kona ku ae la no ia mai ke koki ae a laua o ka noho pu ana. a hele aku la a noho maluna o kekahi noho e ku mai ana ma kekahi aoao o ke pakaukau, a ke ku la no hoi o Mate iluna no ke kali ana aku o ke komo mai o ke kanaka malihini.

            He minuke mahope iho ua lohe hou aku la oia ia Mrs. Pere ma ka puka e hoike mai ana ua makaukau ke kanaka malihini no ke komo ana mai. I ke komo ana mai o ke kanaka he helehelena hoihoi ma kona mau maka me ka ikeia aku o ke keokeo mai o kona mau niho.

            O Mate kana mea o ka ike ana mai e ku ana iluna aole nae oia i ike mai i ke kanaka opio e noho ana ma kekahi aoao o ka rumi.

            “A. o ke aloha no kou. e Miss Wilemota.” wahi a ka malihini o ka pane ana mai. No kou ike ana i ke kupono o kou hele ole ana ae e hui me a’u maloko o ka Hokele Winasoa. pela au i hele okoa mai la ianei no ka hui kino ana me oe. a ke manao nei au aole no hoi paha oe e ku e mai ana i keia hoea ana mai la o’u ianei.”

            Me ka maikai wale no ke kanaka o ia olelo ana mai me ka ike ole iho i ka hilahila i ko Mate ohaoha ole aku iaia. he ku wale aku no ka Mate nana iaia me ka pane ole aku. O ke wale aku no ka Mate nana iaia me ka pane ole aku. O ke kumu o ko Mate kamailio ole. aole hiki ia Mate ke hoomaopopo i ke ano o ke kanaka i ka wa hea la oia i ike ai iaia. a mahea la oiai nae ua ike oia i na maka uliuli o ke kanaka ame kona mau umiumi kiwalao ame ka leo o ke kanaka. he leo ana o ka lohe ana mamua aohe nae he hiki iaia ke hoomano ae.

            “E oluolu oe. e ka malihini. e hoike mai ia’u no kau hana o keia hoea ana mai la imua o’u.” i pane aku ai o Mate.

            “E hoike aku ana au iloko o kekahi mau minuke pokole me na huaolelo pokole loa. ke oluolu mai oe.” I ke kanaka i kamailio mai ai au ae la kona mau maka ma o a maanei oloko o ka rumi a ia manawa i ike aku ai oia ia Ruela e hoopue mai ana ma ke kuono no ka manawa mua loa, oia’ o Ruela e nana pono mai ana i ua kanaka nei me ka onioni wale no kona mau lima.

            I ka loaa ana o ka ike i ke kanaka aole oia ame Mate wale no koloko o ia remi. ua loli ae la kona helehelena mai ke ano hoihoi mamua iho a i ke ano wiwo a hoka me ka loli pu ana ae o ke ano o kana kamailio ana.

            “Aole au i maopopo mua.” wahi ana. “he kanaka hou ae no ka hoi kekahi maloko o keia rumi mawaho ae ou ame a’u. O ka hana a’u i hoea mai la imua ou i keia la e hana ia a’u i makemake ole ai e lohe wale ia mai e kekahi mau pepeiao okoa aku mawaho ae o kou. he mea huna ka’u makemake ai e hoike aku ia oe. a no ia kumu au i makemake ai o oe a owau wale no ke kamailio mawaena iho o kaua no ka’u hana o ka hoea ana mai la.”

            No ko Ruela lohe ana mai i nei mau olelo a ke kanaka o kona ku ae la no ia iluna a i mai la:

            “Ina pela. owau ke hele aku iwaho.” a o kona oili aku la no ia hele.

            Aohe i ku e mai o Mate ia manao hele o Ruela. he minuke mahope iho ua paniia mai la ka puka mahope o ke kanaka opio. koe aku la o Mate ame ka malihini o lau wale no ko loko o ka rumi.

            I ka ike ana o ke kanaka malahini o laua wale noko loko o ka rumi. hoihoi hou ae ia kona nanaina. alaila hele mai la oia hookahi kainawawae imua a kokoke loa ia Mate. oiai o Mate e kali mai ana me ka uluhua ame ke ano hoonaukiuki no ko ke kanaka komo hewa kamailio aku i kona manao.

 

MOKUNA IX.

 

Ka leka a ka Makaikiu.

           

            Ehoomaha iki ko kaua kamailio ana e ka makamaka heluhelu no Mate, oiai e kamailio ana me ke kanaka mailihini i maopopo ole kona inoa i keia manawa, aka nae e maopopo aku ana ia oe mahope, ke hoomanawanui iki iho, oiai nae ua hoopuka iki ia ae nei no kona inoa ma kekahi o na mokuna i hala, a e huli hou ae ka kaua nana ana no Hale Lesetera.

            Ua haalele aku kaua iaia e hoi ana e hiamoe, a pela no hoi me Joe Keranatona ame Toma Hailaki. Ae; ma kela hoi ana aku a Hale e hiamoe. o ka hoololo wale iho no kana iluna o ka moe aole nae he hiki ke hoopoina i kana mau mea o ka ike ana ma ia po, kona hakaka ana me kona enemi kahiko a he nui wale aku. Ua hoao oia e hoopoina ma o ka hoohiamoe loa ana aku aohe nae he loaa iki o ka hiamoe. hia-a mau aku la kona noonoo. O kona lolo ia manawa me he mea la e hooiniuia ana, nui na manao hoopihoihoi iaia.

            Ua ulu mau mai iloko o kana hoomanao ana na hana o ke ahiahi mamua iho a namunamu wale iho la no oia iaia iho: “Ua hoao maoli mai no o Gomeza e pepehi ia’u a make i keia ahaiahi. a no ke ko ole o kona makemake, aole no e nele ana kona hoao hou mai ina e loaa ana iaia he manawa kupono, nolaila he hana ia na’u ma ko’u aoao ka hoohoka ana aku iaia ma na ano apau.

            “O ka’u e makemake loa nei e maopopo i nei manawa pehea la i loaa mai ai iaia ka ike eia au ianei iloko o keia kulanakauhale a ina paha no kona makemake wale no e ike a e pepehi ia’u i holo mai ai oia ianei.

            “Aole o’u manao he hele holoholo wale mai no kana iane, ma ko’u koho iho no’u no kona kumu o ka hele ana mai nei e huli ianei. no ka mea. heaha auanei kona waiwai e holo mai ai mai Luisiana mai a i Nu Hamesia nei e hoopoho manawa wale ai no, koe wale no aia he kumu ko’iko’i iloko ona no kekahi hana ano nui oia kona pepehi ana mai ia’u a make.

            “Ma ka nana aku me he mea la aia no he manao ano nui mahope aku. a na ia hana i hoolalaia i kikoo loa mai iaia e holo mai a ianei i hookoia ai ia hana i hoolalaia.

            “O, ua maopopo ia’u ka’u mea apau i hana aku ai ; e kelekalapa aku ana au i ka Makaikiu Tavara me ka hoakaka aku iaia i na mea apau i hanaia ma keia po iho la a nana ia e hoakaka mai i ka mea e hana aku ai. a me kana mea e hana mai ai no keia kanaka.

            “He mea kupanaha no ka noohoo iho, o ka piha no hoi keia o na makahiki eha mai a’u o ka lohe ana mai ua kiia keia kanaka i ka pu ma kona manawa i hoao aku ai, a ua manaoia oia ua make. eia no ka ke ola nei. a eia oia iloko o keia kulanakauhale, a no kona hoao ana e pepehi ia’u i keia po he hoike maopopo loa ia no’u no ke kumu o kona holo ana mai ianei e huli ai a i ka ike ana iho ia’u i keia po ua hoao mai e pepehi ia’u, a mai oi loa aku ko’u hauoli ina oia i make ia’u i keia po.

            “Aole au e hookahahaia ana i nei manawa ina o Edega Dupona ponoi ka i hoike mai iaia ma keia po oiai ua ikemaka aku au iaia i kona kiolaia ana aku iloko o ka muliwae mahope o ko’u ike ana aku iaia e waiho mai ana ua make.

            “Eha makahiki i hala aku nei! Ka, hikiwawe maoli no hoi ka lele ana a ka manawa. a nui maoli no hoi ka loli iloko o ko’u mau la o ke ola ana mai kela manawa mai. Hookahi puni o ka ainapuniole ia’u i ke kaahele ia. Mai ka akau a ka hema. mai ka hikina a ke komohana : pau na kulanakauhale eli lanahu : mawaena au o na kanaka paniolo bipi ame na Ilikini mai na aina kuahiwi a i na kapakai. iloko o keia kulanakauhale. a ianei no hoi halawai hou ana me kuu enemi kahiko i manaoia ua make eia no nae oia mahope o ko’u meheu e hanu hele mai nei.

            “Nui maoli no ka like ole mai ko’u mau la kamalii mai e hele ana i ke kula a e noho ana hoi maloko o ka aina mahi pulupulu o kuu kupunakane, ame keia manawa. Ua pinepine na manawa a ko’u mau makua o ke koi ana mai ia’u e hoi aku a e noho pu me laua. eia nae, mamuli no o ko’u mau manao haakei a hukiku ua a’o mai la i ka auwana. ua pono no hoi ia ina he mau makua nele ko’u. o laua kekahi mau mea kuonoono maloko o ka mokuaina o Luisiana. eia nae e hoole mau ia aku ana no nae ko laua leo.

            “I nei manawa eia au i Manakaseta nei : maloko o kekahi o na kulanakauhale paa mau i ka hana o kekahi o na mokuaina o ka akau nei i loaa iho nei au ia Sanaho Gomeza. Ina no kona loaa hou aku ia’u o kona hana ana aku ia make a ke make ke hoi oia la aohe ana hana hou ana mai e hoopilikia i kuu ola ma ia hope aku.

            “E hoopau pono ana au i ko’u makaikai ana ma keia mokuaina, a mahope e hoi aku ai i ka home a hoao iho e hoopau i ko’u mau manao auwana hou aku. hoohiki e hoopau loa i ko’u mauano lapuwale a pau. hoopau i ka inurama ana. ka piliwaiwai a pela aku, a hoao iho e hookuonoono i ke ano o ka noho ana.

            “Aia a loaa ka punana alaila mare aku i kekahi kaikamahine! Aia ilaila ko’u hauoli a o ka heleumau hoi nana e kaohi ia’u mai ka hele auwana hou ana aku ma o a maanei me he manu puana ole la. O ke kaikamahine a’u i makemake loa ai e mare oia kela a’u o ka ike ana aku nei i keia ahiahi, ke ae mai nae oia, o ke lilo mua ole hoi ikekahi mea okoa i nei manawa. oia ke kaikamahine kupono loa na’u.

            “O, he huapala maoli no kela kaikamahine! O Mate Wilemota kona inoa, wahi a Joe Keranatona o ka olelo ana mai. a eia nae hoi. he kaikamahine hana oia noloko o ka halehana olopapa.

            “Aohe nana aku ia : he u’i oia elike me kekahi o na anela. ua pa-umiia iho kona nani i ko na kaikamahine e ae a’u o ka ike ana ma na wahi like ole, heaha auanei ka nema ana aku ina he kaikamahine hana oia noloko o ka halehana olopapa, o ka loaa wale no o ke kokoolua o keia ola ana ka mea nui. Me he mea la e hawanawana iho ana kekahi leo iaia. “hooikaika e lilo mai kona puuwai ia oe ina e hiki ana.” a puiwa ae la oia.

            Me ia ano iho la kona mau noonoo e hoauwanaia ana i o a ianei. a no ke ano ulupuni loa o kona noonoo me na manao like ole ua mamao loa aku la ka hiamoe mai kona mau maka aku. Me ka malie loa na hora o ia wanaao i newa aku ai me he kahe ana ala na ka wai lana malie, a me ka maopopo ole iaia o kona hiamoe ana loaa aku la iaia na moeuhane hooweliweli o na ano like ole.

            O ka oi aku o ka maoeuhane hooweliweli mau mai iaia iloko o kona manawa hiamoe oia no kona ike ana aku i ke kino o Edega Dupona e waiho mai ana iluna ke alo me ke kahe no hoi o ke koko mai kona wahi mai i ku ai i ka poka ma kela mokuaina mamao o Texas, kahi no a laua meka Makaikiu Tavara o ka hele ana.

            Ua ike aku oia me ka maopopo loa i ka lana mai o ke kino make o Dupona i kiolaia aku ai iloko o ka muliwai. Alaila ua ike aku la oia i ka lele ana mai o na manu a pohai iho la maluna o ke kino o ua o Dupona, a ai iho lai kona i’o, a ia pau ana lele nui aku la a kau iluna o na lala laau o na kumulaau e kuku mai ana mahai o ka muliwai a hoomaka ae la e kanu me ke kapalili loa me he mea la ua piha loa ia mau manu i ka maka’u. a i ole i ka ukiuki.

            Mahope iho ua manao iho la oia ua ala ae na iwi keokeo a halena o Dupona mai kahi ae o ka wahiho ana a kuhikuhi mai la kekahi wawae o ka iwi wale no, a pela hoi me kekahi lima. o ka iwi wale no i kahi ana e ku aku ana me he mea la e kuhikuhi mai ana iaia nana oia pepehi a make. a e olelo mai ana aia he kanaka pepehikanaka oia.

            Maluna o na iwi ana o ka ike ana aku e kuuwelu ana no na i’o weluwelu ame na olona me kekahi hapa o kona mau aahu ua hele a weluwelu a haukae i ke koko. Iloko o ka iwipoo ana e ike aku ana me he mea la he ipukukui a i ole he ihoiho kukui paha kekahi iloko. mamuli o ka malamalama ame ke hulili o na maka. a mai kela poo mai i puka mai ai kekahi huaolelo “Ka Mea Pepehikanaka.”

            “No’u kela i kamailioia mai ai, no ka mea na’u oia i ki lipo loa o’u a i ka manawa i loaa ai kela moe aole hiki hou ia’u ke hiamoe ua piha loa au i ka weliweli. a e oni wale ana no au maluna o ko’u moe ia manawa.

            “Mahope iho o ka palua ana mai o kela kino iwi i ka huaolelo “Pepehikanaka” ua ike aku la au i kona hele ana mai maluna o ka wai a mahope iho ua nalwale iho la ia iloko o ka wai.” O keia ko Hale manawa i puoho ae ai ua hele a haalulu me ka nui o ka hanu.

            Ua hele a kahikole ka la ma kela manawa a ua o Ilalo o ka puoho ana ae. a e ku ana o Joe ma ka aoao o kona moe a e kahea iho ana iaia “e ala, ua awakea.”

            He hapalua hora ma ia hope iho. mahope o ka pau ana o kona mau maka i ka holoi. pau no hoi na niho i ka holoi me ka palaki a me ka pauda. a komo kona mau aahu. mahai oia o ke pakauakau aina o ia kakahiaka kahi i noho iho ai e noke ana i ke kamailio me ka ohana no na mea e pili ana i kona home. kana mau wahi apau o ke kaahele ana a pela aku.

            Ma ka hora 8 o ke kakahiaka Poakahi ae ua hele aku la o Joe i kahi o kana hana me ka ukali pu ana aku o Hale iaia no ke keenahana. Ia laua i komo aku ai he nupepa Ka Uniona ke waiho ana me kahi kokoke i ka puwa. ua laweia ae e na keiki kalewa nupepa a waiho malaila. a i ko Joe lalau ana iho a nana iho la ma ka aoao mua. o kona ike iho i no ia i ka nuhou e pili ana i ka halawai ana o Mate ame Ruela me kela ulia ma kela po Poaono.

            I kona ike ana ia meahou kamailio mai la ia Hale , a nana i’o aku la no hoi o Hale, a no kekahi manawa loihi ko laua kamailio ana maluna o kela meahou me ke kaumaha pu o ko laua noonoo no ka halawai ana o na opio me kela ulia.

            “O keia Ruela Moasa e hoakakaia nei ma keia moolelo, he ipo anei oia na Mate.” i ninau ae ai o Hale ia Joe.

            “Oia no paha ka pololei a’u e olelo ae ai, no ka mea, ma ka nana aku ua kohu maoli no laua ma na ano apau. a e ike mauia aku ana no hoi laua e hele pu ana i ka holokaa i kekahi mau manawa mamua aku nei. elike no hoi me kela po Poaono a kaua o ka ike ana aku ia laua e holo like ana. He manao ko’u ma kela holo ana no a laua a kaua i ike aku ai i ka holo. oia no ka manawa i halawai ai laua me ka ulia.” wahi a Joe o ka pane ana mai.

(Aole i pau.)