Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 24, 18 June 1920 — Page 2

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

 

I MAU KUMUKULA PONOI NO KAKOU MAILOKO AE O HAWAII.

 

            Iloko o ka manawa e hooloheia ana kela hapa o ka hoike a ke komisina kula federala mamua o ka papa kula o ke oihana hoonaauao ma ke kakahiaka Poakahi nei, a maloko o ia hoike a ka imua kula federala e hoapono ana i ke @ hou ia ae o ke Kula A’o Kumu ma Hawaii nei, ekolu mau makaainana o Honolulu i akoakoa ae na ia manawa oia G. R. Carter. Theo. Richards ame @  o ka Papa Hawaii, ai hoi  @ kolakou mau manao ma ia haawai kuikawa a ka papa kula, a ma @ manao nui o ia mau haiolelo e pono o Hawaii e a’o i mau kumukula ponoi @ iho me ke kanka’i ole aku a mai @ Amerika mai na kumukula e hookomo @ ai no ke a’o ana i ka kakou mau @.

            Ma na ana apau e pono kakou e a’o @ ka poe e noho nei maanei i mau kumukula na kakou. wahi a ke Kiaaiua @ o k hoike ana ae. “Ina aole i @ na ana maikai i upuia aku mamuli @ mea i a oia maloko o ke Kula @ Kumu i ku ai no na makahiki lehulehu @ alaila e hana aku ma kekahi @ ae e loaa ai ka maikai oi ae. Aole e loaa ana keia holopono ma o ka lawe ana mai i na kumukula mai ka @ makua mai ka poe hookae lahui.”

@ aka ke kupono e hoohanaia @ kumukula maiwaena ponoi ae o kakou mamua o ke kikoo ana aku i mau kumukula mai ka aina makua mai, no ka mea he oi aku ko lakou maopopo i ke ano o na keiki a he oi aku no hoi ko lakou nana no ko lakou mau pono o ka noho ana maloko o na home. Ma @ paha e kupno ana no kekahi poe a ke kooia aku ana i mau kumukula mai waho mai ina e noho iho ana lakou ma Hawaii nei no kekahi manawa, aka nae @ ka hapanui o ka kakou mu kumukula @ pono e hoouluia mai Hawaii nei ae. @ no ka mea maanei lakou e noho mau @ ai me ka uhu ole o ka manao e haa @ i ka aina a hele aku ma na aina e. @ Maanei ma Hawaii nei he mea pono @ kakou e a’o i mau kumukula ponoi no kakou. @ wahi a Richards, “ a ke e ike aku nei au he nui a lehulehu ka @ kupono e lilo i mau kumukula ina @ a oia ana lakou a kupono no ia @.

            E pili ana me ka hoakaka a ke kumukula @ o ke Kula A’o Kumu Edgar Wood @ o ka papa kula oia ka Carter o ka hoakaka ana ae i kona manao: “ O ka oukou hana, ina ua ike oukou aole i loaa i ke Kula A’o Kumu ke ana kiekie loa o ka hoonaauaoia ana o na kanaka opio, e lilo ai lakou i poe kupono no ka oihana hoonaauao hoopau aku i ku kumupoo a i ole i kekahi mea e ae paha a kikoo aku i mea hou me kona wahi. O keia iho la ke kumuhana i pili @ ko kakou kukulu ana i keia oihana no keia mua aku, O ka ninau oia @ heaha ka mea i hanaia e keia kula? Heaha na mea e liaia aku nei no ka nona holomua o Hawaii! He nui a lehulehu na mea i a oia a’u i ike ai ma Amerika a’u i makemake ole ai e hookomoia mai i Hawaii nei, a he nui no hoi a  lehulehu na mea a’u i makemake ai e hookomoia mai i Hawaii nei. Hookahi kanaka mai Amerika mai i loaa mai ianei a noho maanei he 12 hora a kakau i kekahi buke moolelo e @ ana no Hawaii nei. Ua maopopo ia kakou ke kauoha ana mai o ke aupuni federala no ke a oia o ka oihana koa maanei.

            “ Ke manao nei au o ka kakou ano o ka hoonaauao ana ke hanaia nei me ka makai a i kupono hoi e haawiia aku na malalo. He nanaina ku i ka nani ka ike ana aku i na keiki kula e haawi mai ana i ke lakou aloha ame ka hooma kai i ka hae Amerika ame na hana e @ o lakou e han ai ma ke kakahi mau. E hooikaika keia teritore e hoolilo i kona mau kanaka ponoi i mau kumukula. O ka hoohalahala nui i keia manawa aole no ke Kumupoo Edgar Wood a no kekahi mea e ae paha, @ no ke kula a’o kumu wale iho no. O ka manao koikoi wale no e a’oia i @ kumukula mailoko ponoi ae o ka @ Hawaii me ka nana ole o Wood. ana paha ke kumupoo a o kakahi mea e @ paha.

            M@ paha ua manao ke Kumupoo Wood nona ponoi iho ka hoohalahala a ka lunanui federala o ka hoahema ana a me he mea la ua pono no @ ma ia manao ana pela,” wahi a Mr. Erdman. “ aka ma ka nana aku i ka hoike a ka lunanui federala, me he noia la ma kona manao he mea pono e hoololiia kahi o kela kula o ku ai a e kakulu aku i halekula a’o kumu hoa ma kekahi wahi okoa, oia hana nae he hoonui lilo.

            “Ma ko’u manao aole kupono e hahai aku mawaena o ka hoahewa ana i kahi o ke kula a’o kumu e ku nei i nei manawa ame ka manao haopono no ke kau ulaula aku o kekahi hale kula hou, @ ike me ka Mr. Carter i hoakaka ae @ aohe makemake o Hawaii nei e alo @ na mea apau a ka aina makua e onoa mai ai. Ina ua hiki ole i ke kula a’o kumu ke hoopuka mai i na kumukula a kakou i makemake ai, e pono hoi ha ia kakou ke hoololi. O ka hakaka ana maluna o keia kumuhana a hoala ae i kekahi halekula hou he haua pilikia ia e he kumuhana hoi i kupono e noonooia me ke akahele loa no kekahi manawa loihi.

            “ He mahalo kiekie ko’u no ke kuli a’o kumu malalo o ka Mr. Wood hookele ana, a na loaa ia’u kekahi manawa maikai loa e hoao ai me ka hakilo pono aku i ke ano o ke a oia ana o na keiki a ua ike aku i ka holomua. O ka hana pono loa ia kakou oia no ke a’o ana i mau kumukula ponoi na kakou he nui ka poe i kupono no ia hana ma Hawaii nei,” wahi a Richards.

            O Mrs. J. S. Emerson ame Mrs. Marquerite Clark kekahi mea hoa i hoakaka i ke laua manao e haawi ana i ka mahalo kiekie i ka hana a ke Kula A’o Kumu ame kona kumupoo, o ka inoa hope he haumana oia i noho e huli i ka ike a’o kula malalo aku o ke Kumupoo Wood no na makahiki ehiku.

 

E MAHELE HOU IA ANA NA MA HELE KOHO NUNUI.

 

            Ma keia kau koho kaloka wae maho ame ke koho haloka nui iloko o ka mahina o Novemaba e hoea mai ana, e hoomahuahue ae ana na mahele koho no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, elike me ke kuahaua i hoomakaukauia e ke Kiaaina, e hiki aku ai ka nui o na mahele koho ma kahi o ka nui o na mahele koho ma kahi o ka umi-kumamaiwa.

            O na mahele koho mumui wale no e na mana koho ke hoololiia aua, a koe no na mahele koho liilii o na mana koho.

            Penei ke ano o na mahele koho hou i hoomaopopoia.

            O na mana koho e noho ana ma ka aoao Waialae o ke Alanui Umikumamakahi, o lakou ko ka mahele koho ekahi, a maloko o ka halekula Liliuokalani ko lakou wahi koho.

            O ka poe hoi e noho ana ma ka aoao ma Ewa o kela alanui ma ke alanui Eono ame Waialae ko lakou wahi koho.

            E maheleia ana ka mahele koho elua iloko o elua mau mahele o ia hoi, o na mana koho e noho ana ma ka aoao ma Waikiki o ka mahele, a mawaena o ke alanui Kapahulu ame Daimana Hilama Kapiolani Paka ko lakou wahi koho, a no ke koena mai hoi o kela mahele, ma kahi koho kahiko no lakou e koho baloka ai.

            He elua no mahele o ka mahele ekolu o ia hoi. o ko Punahou mau mana koho ma ke hiki o na alanui Yonug ame Alexander, ko lakou wahi koho. a o ko Manoa hoi, ma ke alanui Kamehameha me Liloa.

            No ka mahele eha hoi mamua, ma maheleia i elua mau mahele koho hou, o ia hoi, o ka hapa makai o ke alanui Beritania, o kahi koho ma na alanui Moi me Piikoi, a o ka hapa mauka ma na alanui Wilder me Liholiho.

            O ke alanui Ward, ka mahele ana o ka mehele koho eono o kahi koho o ka hapa ma Waikiki o kela mahele koho, ma Kamaki Kuea, a o’kahi koho o ke koena aku o ka mahele, ma ke kihi o na alanui Kawaiahao ame Hema.

            O ke alanui Luso hoi, ka mahele ana o ka mahele koho ewalu. o ia hoi o kahi koho o kela mau mahele, he hookahi ma Ema Kuea, a he hookahi ma ke kihi o na alanui Kula me Luso.

            O ka mahele koho eiwa, ua maheleia no i elua, o na wahi koho o kela maa mahele, ma ke kihi o na alanui Beritania me Papu.

            Ma ka Apana Elima hoi. ua maheleia no na mahele koho punui o kela apana, o ia hoi o ka mahele umikumamaha, o ke kahawai o Nuuanu ka mahele ana o kela mau mahele koho. me na wahi koho ma ke alanui Vinia, ma kela ame keia aoao.

            O ka mahele umi-kumamakahi he elua mau wahi koho he hookahi ma ke kihi o na alanui Moi me Houghtailing. a o ka lua ma kela whai kahiko no ma kahi o ke kumulaau banyan ma Palama.

            No ka mahele eiwa o ke alanui o Kalihi, ka pale mawaena o na mahele koho o kahi koho o kekahi mahele, ma ke kihi o na alanui Moi me Kalihi, a o kekahi ma ka hale paumawai o Kalihi.

            No ke koena aku o na mahele koho, ua mau no elike me mamua, pela no me na wahi koho.

 

NA LUNANUI C. E. O. KAWAIAHAO MAKUA.

 

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:-- E oluolu oe e hoopuka mai i na lunanui Hooikaika Kristiano o Kawaiahao Makua, penei:

            Peresidena, Mrs. Aliee L. Eahokuoluna; hope peresidena, Mrs. Emily Perry: puuku. J. H. S. Kaleo; kakauolelo. Mrs. Alaniuhala Pascal: kakauleka, Mrs. Kalei Hauakeawe: lunahooia, Mrs. Susan K. Kaahea: hoakuka, Mrs. Bella Koahou: elele, Mrs. Anua Hussey.

Me ka haahaa.

KALEI HANAKEAWE.

 

KA OLELO HAWAII.

 

            I ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii ame ka Lunahooponopono, Aloha a nui:---Ua heluhelu au i kou manao makee no ka olelo makuahine a ko ka ua lahui ponoi. a pela no hoi ka ka Mea Hanohano W. J. Coelho mau hoakaka piha, no ka minamina a makee i’o maoli no ika i’o, ka iwi ame ke koko, ka aole ame ke kumu i hoea mai ai o keia mau paemoku nani a kamahao o na kai.

            Ua ike ka mea e kakau nei i ka manao o ka Lunahooponopono o ke Kilohana ame ke akea o ka Coelho mau manao hoakaka, no na hana a kekahi mau ahahui Hawaii. ame na anaina hoomana e haua nei ma ko lakou maa halawai, e lawelawe ana ma ka olelo Beritania, ka olelo malihini hoi i keia lahui.

            I ke kukuluia ana o na ahahui o na Hawaii, he mea pololei maoli no ke lawelawe ia na hana pili i na ahahui o na Hawaii ma ka olelo Hawaii, ka olelo i kupono maoli no i na ahahui Hawaii ke lawelawe ma ka lakou olelo ponoi, aole hoi ma ka olelo namu Beritnaia o lawelaweia ai.

            Heaha la ka manao o na ahahi a na Hawaii ame kakahi mau luakini e hana, a e hoomaa mai nei e alakai aku i na lawelawe ana ma ka olelo namu e kamailio ai, a kapae ae la i ka lakou olelo ponoi, ka olelo kumu a keia lahui mai ko kakou mau kupuna mai, a i lilo hoi i kiahoomanao poina ole e haaheo ai ke kanaka Hawaii. ame ke kaikamahine Hawaii, no kana olelo makuahine i keia la a mau aku i na lawelawe ana ma ka olelo namu e kamailio ai, a kapae ae la i ka lakou olelo ponoi, ka olelo kumu a keia lahui mai kona hookumuia ana mai, a o ka olelo hoi mai ko kakou mau kupuna mai, a i lilo hoi i kaihoomanao poina ole e haaheo ai ke kanaka Hawaii, no kana olelo makuahine i keia la a mau aku?

            Ua hoowahawaha maoli anei kakou na kanaka Hawaii i ka kakou olelo makuahine, a i ole, he hiki ole maoli paha ke kamailio i ka kakou olelo me ka pololei, a no ia kumu i kamailio ole ia ai ka olelo Hawaii maloko o na halawai a na ahahui Hawaii, a maloko hoi o kekahi mau luakini.

            O ka hoao ana o ke kanaka Hawaii a i ole o ka wahine Hawaii paha e kiola a i ole ia e haalele a hoowahawaha kana olelo makuahine, ka olelo hoi a kona lahui ponoi, alaila, ua like ia me ke keiki aiwaiu e hoao ana e pepehi i kona makuahine ponoi.

            Ma ka olelo e ikeia ai kela ame keia lahui kanaka, oiai o kana olelo, o ia iho la ka mole, ka i’o, ka iwi ame ke koko i hanau pu ia mai me ia maluna o kona aina makuahine, a he mea nui loa ka olelo, ma ka moolelo o na lahui naauao apau o ke ao nei, aohe lahui i hooneleia i kana olelo ponoi mai kona hookumuia ana mai.

            O ka haalele ana o ke kanaka Hawaii ame ka wahine Hawaii i ke kamailio ana i kana olelo ponoi, a i olelo malihini kana e kamailio ai, a e lawelawe ai maloko o na ahahui, a ma na anaina hoomana paha, alaila, ua pepehi no oia iaia iho ame kana mau keiki ponoi, a ua hoowahawaha hoi i kona aina ame kona lahui i hoea mai ai.

            O ka poe i loaa ka ike olelo Hawaii a i makaukau piha hoi ma ke kamailio ana i ka olelo Hawaii, o lakou ke kupono maoli e kapaia he lahui Hawaii koko piha, a ua makee i’o lakou i ko lakou aina makuahine ame ko lakou ewe oiwi Hawaii oiaio, a ua pilipaa hoi ko lakou aloha i ko lakou aina ame ko lakou lahui.

            Pehea la e hiki ai ia kakou ke olelo ae he makee kakou i ka lahui Hawaii e emi nei a e make nui nei, ame na poino lehulehu he nui a kakou e ike nei, ina aole kakou makee i ka kakou olelo makuahine.

            Nawai e pepehi nei i ka kakou olelo ponoi me ka hoowahawaha/ Ke manao nei au, na ka poe hooio a hooioi me ka hookano a haaheo maoli i ka namu pa-ka-ke, a manao iho la ua nui kona ike, a oia ka oi ma ka olelo numu, a ua nui kona mahalo ia no kona ike namu, eia nae, aole!

            O ka hapanui loa o na opio o keia mau la he hemahema loa a ike ole maoli no i ka olelo Hawaii, ka olelo a ke lakou lahui ponoi, a ehia la iwaena e ua opio Hawaii e pii ae nei i ike a hiki ke kamailio me ka pololei i ka olelo Hawaii!

            Ke mahalo nei au ia oe e Mr. Lunahooponopono ame Senatoa W. J. Coelho no na manao i kakauia ma ko kakou pepa o Mei 21, 1920, i hala, e hoakaka ana no na hana a kekahi mau ahahui Hawaii ame kekahi mau luakini e lawelawe nei.

            O ka olelo Hawaii oiaio a pololei. o ia kekahi o na olelo hohonu a kuliu maoli o kona mole ke huli aku, a ke imi aku hoi i ke kaona o kela ame keia huaolelo Hawaii a ke mahalo nui loa aku nei au i ka Mea Hanohano W. J. Coelho no kona manao akea a manao nui ana e hoomakaukau i kekahi mau buke ano nui no ka pono ame ka pomaikai o ka lahui Hawaii oiaio.

            O na kanaka elike me ka Hon. W. J. Coelho ame ka Lunahooponopono o keia pepa o laua na kanaka hiki ke lilo i poe alakai iloko o na ahahui Hawaii, oiai he manaoio a he makee piha aia iloko o ko lana puuwai no ko lana aina makuahine ame ko lana lahui oiwi e hoomau loa ia aku ai ka olelo Hawaii mai keia hanauna a i kela hanauna, no Hawaii aina, Hawaii lahui, a no Hawaii aupuni.

            O ka ninau no ke a’oia o ka olelo Hawaii maloko e na kula aupuni o kakou, he mea pono i’o maoli no ke a’oia ma na kula kiekie o Hawaii nei.

            Aole au e ku-e ana i ke kamailioia o ka olelo Beritania, a mau olelo e ae paha, e na Hawaii, oiai he pomaikai nui ka i loaa ia lakou, ma ka hiki ana ke kamailio ia mau olelo; aka o ka ho’iho’i ana ae a i na hana pili ahahui. a pili hoomana paha, aole ia i pololei, he pono e hanaia ma ka olelo Hawaii e hoike ana i ko kakou makee i ka olelo Hawaii, a ua makee pu hoi ia kakou iho ma ke ano he lahui Hawaii.

            Ua kupono no ina he ahahui ia no na haole, a he poe haole na lala apau o la ahahui, alaila ua kohu no ia lawelawe ana ma ka olelo namu, oiai o ka lakou olelo makuahine ia, a o lakou no ka lahui nana ia olelo.

            I ko’u hoomaopopo maoli ana i ke ano o na keiki a kakou e pii ae nei o keia mau la, ua oi loa ae ka haakei ame ka hookano maoli, aohe hiki ke hoolohe mai. he namu wale no ka olelo a i ka wa a ke kakauolelo kalana i hele mai ai e hoopaa i ka inoa no ke koho balota ,aohe hiki ke pela pololei i na haaolelo, a oki loa hoi ke maopopo ka manao ma ke olelo Hawaii.

            Ua hoole ke kakauolelo aole lona ka mana koho baloka, a ua nele, a nui ka minamina, o ia iho la ka hua o ka haaheo ame ka haakei, he nele i kela pono kuokoa pookela loa i loaa i ke kauaka maluna o kona aina kulaiwi.

            I olelo ae la au i keia i mea e ike iho ai na makua he mau keiki ka lakou e hele nei i ke kula. a e a oia lakou e pono ai ma ka olelo Hawaii, a maopopo ka olelo a kona lahui, oiai na makua e ola ana i keia la; a e lilo ai lakou i mau makaainana Hawaii aloha aina, a aloha lahui oiaio no Hawaii a mau aku.

            Ke hooki nei me ke aloha nui.

J. W. H. I. KIHE.

 

O KUHIO KE KIAAINA HOU I HOOPU-AIA AE.

 

            Ma ka Nupepa Star Bulletin o ka Poaone aku la i hala, Iune 12, i ikeia iho ai kekahi manao e hoakaka ana no Kuhio, elike me ia malalo nei:

            Ina e holopono ka ka Aoao Kalaiaina Repubalika koho baloka ana no ka peresidena i keia haulelau. o ka Elele J. K. Kalanianaole aku ana ke Kiaaina hou o Hawaii me ka nana ole owai la o na moho lehulehu ke waeia mai ana e ka ahaelele wae moho peresidena ma ke kulanakauhale oKikako, o keia ae la na nune olelo mawaena iho o ka pohai o ka poe kalaiaina Repubalika ma kela Poaono aku la i hala.

            A oiai ua hoike ae o Kuhio o kona makemake o hoouna hou ia aku no oia i elele i ka ahaolelo lahui i keia haulalau, i piha pono ai ka 20 o na makahiki i kona kohoia ana i eleie lahui eia nae, ua hoakakaia ae ka kekahi manao he ano ae no kona no ka lawe mai i ke kulana kiaaina ina no ka haawiia mai o ia oihana iaia, mamauli o keia kumu ua loaa iaia ka iini no kekahi mau makahiki lehulehu aku nei i hala e loaa iaia kekahi hana e hoho mau iho ai oia ma kona home. me kona komo pu mai no nae ma na hana piilahui kuloko.

            Ina no ke kaa o ka lanakila ma ke koho peresidena e hiki mai ana ma ka aoao Repubalika ma ka aina makua, a waeia mai eia i Kiaaina no Hawaii nei, e hoomau aku ana no oia i kana haua elele ma Wakinekona, D. C., ahiki i ka pau ana o ka manawa o ko ke Kiaaina McCarthy mau makahiki, pela ka hauwawaia, a i ka manwa e pau ai o ko ke Kiaaina McCarthy manawa oia ko Kuhio manawa e hoi mai ai a noho paa iho no ka lawe ana ae i ke kulana kiaaina.

            Eia nae, ina pela iho la ka nee ana o ke au o ka manawa, ina e kaa ana ma ka aoao Repubalika ka peresidena. aole e haalele koko ana ke Kiaaina McCarthy i kona kulana mamua ae o ka la 1 o Iulai, 1921, no ke kumu aole e makaukau koke ana ka peresidena houno ka hana ana mai i ua hookohu, mamuli o ka nui o na hana e ku ana mamua o kona alo ia manawa mahope iho o na hana e pili ana i ka kona poniia ana.

 

AOHE HE HOOPII HOAHEWA NO BENEVEDES.

 

            Mahope iho o ka ninaainau ame ka huli pono ana a ke kiure kiekie, i na kumu hoohalahala e ku-e ana ia Mr. F. C. Benevedes, ka lunanui o na paka ame na kahua paani, ua hoike ae ka Loio Kalana Heeu, aole he hoopii hoahewa a ke kiure i loaa no Benevedes. a aole no hoi he mea a kela kiure e hoike ae ae no kana hana maluna o kela mau kumu hoohalahala.

 

KA UKU MANUAHI O 511 PAKENEKA.

 

            O ka uku manuahi a ka mahiko e haawi mai nei i ka limahana no ka mahina i pau ma ka Poalua nei he 511-03 pakeneka maluna iho o ka ukuhana. Eia ka manao o keia. o ka limahana e loaa ana ka uku haahaa loa o $20 no ka mahina. e loaa aku ana iaia he $122.21 no ka mahina i hanaia i hala. a i ke kanaka hoi e hana ana maloko o ka halekuai o ka mahiko nona ka ukuhana o $60 o ka mahina, e loaa aka ana iaia he $366.63 Ea. kaheawai ke dala o na mahiko e haawiia mai nei i na limahana.

            He mau huahelu hiki ole paha keia ke manaoioia mai. aka. ma ke ano nae o ka uku manuahi elike me ia e ikeia aku nei i nei manawa, me ke kumukuai kiekie loa o ke kepaa i maopopo ai keia uku. Ua hookahuoia keia ukuhana manuahi maluna o ka averika kumukuai o ke kopaa no ka mahina o 21.305 keneka o ka paona.

 

MAKEMAKE E WAIHO I KA HANA A E UKU HOOMAU IA.

 

            Mahope o ka hana ana he kanaka puhiohe no ka Bana Hawaii no na makahiki he 51. ua loaa ka manao ia James Pohina, kekahi o na kanaka kahiko loa i hana me ka bana. he kuleana kona e waiho mai ai i ka hana a e uku hoomauia aku oia e ke aupuni kalana.

            Ma ka Poanao aku la i hala ua ninaninauia oia ame ekolu mau kanaka e ae o ka Bana Hawaii e ke Kauka Hanehett. ke kauka o ke aupuni kalana, e pili aua i ko lakou mau ola kino, a pela aku. Maluna o ka hoike a ke kauka ke kalele a ka papa komisina ia lakou ka noonoo ana i ka uku hoomae. Ma ka noho ana o ka halawai a ka papa komisina uku hoomau e noonoo ua hooholo lakou e apono eku i ke noi a James Pohina, R. W. Avlett, Samuel Kaili ame Zakaria Kapule, mamuli a na kumu a ke Kauka Hanehett oka waiho ana ae imua o lakou.

            No James Pohina he 51 makahiki kona hana ana me ka Bana Hawaii; R.W. Aylett, he 46 makahiki eia nae ua haule iaia kekahi mau makahiki mamuli o kona lilo ana ma kekahi mau hana e ae, he lunamakaainana oia no kekahi kau, a he luna no ka halehana o ke kalana no kekahi mau makahiki; Samuel Kaili, he 42 makahiki i noho hana ai oia me ka Bana Hawaii me ka hoomana ole, a no Zakaria Kapule, he 36 makahiki.

 

HOAOIA KA POE HEIHEI AU O HAWAII.

 

            DEL MONTE, Kaleponi. Iune 13.---He la nui keia no kekahi heluna o ka poe heihei au o ka poe heihei au o ka hui heihei au Hawaii e noho nei maloko o keia mokuaina e komo pu aku ana i na hoao heihei au ma ke kapakai Neptune ma ka la 26-27 o Iune no na hui heihei au Amerika apau e holo aku ana no na heihei hookuku Olimipia ma Antwerp; Belegiuma.

            Ma na heihei au hookuku i uleleia maanei i keia auwina la ua kaa wale no i na noho heihei au Hawaii ke eo o ka helu ekahi ame ka helu elua me ka nui ole o ka hana. Ua hooiaioia ko lakou kupono no na heihei au e hookukuia ana ma Antwerp, eia nae, mamua o ko lakou holo ana aku no Antwerp e hoao hou ia ana lakou ma na la hope o ka mahina maloko o Alameda.

            Ua eo ia Duke Kahanamoku, ka moho heihei au o ke ao, ka 100 i-a iloko o 38 3-5 sekona. O Pua Kealoha ka ukali mahope aku ona.

            Ma ka heihei au o 440 i-a ua kaa ia Warren Kealoha ke eo, ua auia eia ka hapaha mile iloko o na minuke 6 me 11 sekona. O Ludy Langer ka ukli aka mahope ona a o W. Morrison ke kolu.

            Ma ka heihei au iluna ke alo o 50 i-a ua kaa ia Harold Kruger ke eo iloko o 31 2-5 sekona.

 

HE ONA O HARDING NO KEKAHI NUPEPA REPUBALIKA.

 

            O keia malalo nei ka moolelo pokole no ka moho a ka Aoso Repubalika i wae mai la i moho peresidena. He kup oia no ka mokuaina e Ohio. ka mokuaina ana i lilo ai he wahaolelo no ka lehulehu ma ke ano he senatoa mai ka 1914 mai. O kana hana ponoi nona iho he mea hoopuka aupepa a he ona hoi no ka nupepa i kapaia O Star.

            Ua hanauia oia ma kekahi aina hanai holoholna kokoke i ke kulanakauhale o Blooming Grover, Kalana o Morrow, Ohio, ma ka la 2 o Novemaba, 1865, ka hiapo o kekahi mau keiki ewalu. O kona makuakane o Geb. T. Harding. he kauka oia no ia aina a he mamo hoi mai kekahi mai o na obana mai Sekota mai. Mamua o ka nee ana ae no ka mokiaina o Ohio maloko o ka mokuaina o Penikelevania ko lakou wahi i aoho mua ai, kahi o kekahi poe o lakou i pepehiia ai a make e na Ilikini. O kekahi o lakou ua komo pu aku ma ke kaua huliamahi o Amerika. O ka makuahine o Warren G. Harding, oia o Mrs. Phoebej Deckerson, he mamo oia mai kekahi ohana kahiko mai o Holani, i kapaia ka Vau Kirks.

            Iloko o na la opiopio loa o Harding he keiki mahiai o Harding, me ka hoomau i ka hele ana i ke kula ahiki i ka piha ana iaia o na makahik he umikumamaha. a ia manawa i komo aku ai i ke kula kiekie kuawena o Iberia, a puka maikai mai ia kula mai. Ma ke ano he lunahooponopono no ka nupepa o ke kula nui pela i ikeia aku ai kona makaukau ma ia hana he hoopuka nupepa. No kekahi mau manawa lehulehu ua hookunanaia kona hoomau ana aku i ka hele i ke kula mamuki o ka nele mai i ke dala e hiki ai ke uku aku i kona uku kula a e hoomau aku ai i kona hooikaika ana a puka maikai mai ke kula mai. Ma kekahi manawa e loaa ana kana dala mai ke oki ana i ke kulina, a ma kekahi manawa ma o ke pena ana i na hale hoahu mauu ame na hale e hoopaaia ai na holoholona a i kekahi manawa he haukaa a he hana alanui i kekahi manawa ma ka bana ana i na alanui kaaahi o kekahi alanui kaaahi hou. Ma ka umi-kumamahiku o kona mau makahiki he kumukula oia no kekahi kula apana a he keiki puhi ohe hoi no ia kulanakauhale nokekahi manawa.

            Ma kekahi manawa ua hana aku oia maloko o  kekahi o na halepa’i nupepa a iloko o kekahi manawa ua lilo oia he kanaka opio akamai ma ka hoonohohua kepau ana, a mahope mai ua lilo oia i mea hoonho hua no ka mikini hoonoho hua linotype. Ua hoomaamaa oia i ke pa’i nupepea, a ma ka oleloia he kanaka oia i hooikaika nona iho e loaa iaia ke kulana mamuli o ka hooikaika ana, he kakaikahi loa ka poe i like me ia.

            I ka 1884 ua nee ae la o Harding me kona ohana no ke kalana o Marion. He manawa pokole ma ia hope mai ua kuai iho la kona makuakane i kekahi nupepa i kapaia ke Star na Warren G. Harding, he wahi nupepa nuku wale no ia manawa. Maluna o kela nupepa i hoike ai o Harding i kona makaukau kakau nupepea, e hoakaka ana i na manao like ole mai na manao e kapaia aku ai he diabolo, a i na manao hohonu e hoonaauao ana i na kanaka. Hoko nae o ia mau makahiki lehulehu apau a Harding e hookele ana ia nupepa aohe manawa i elohani ai kona mau limahana a i ole hooweliweliia mai ai hoi e hoopii no ka laibila.

            He hoa o Harding no na hana kalepa nui maloko o ke kalana o Mariona a ma kekahi mau wahi e aku o ke aupuni. Oia kekahi o na lala o ka papa alakai o kekahi banako ame kekahi mau halehana nunui, e ae maloko o ka aina, a he hoa oia no ka papa kahuwaiwai o ka Ekalesia Trinity Baptist.

 

LOAA HE MAU PAHU WAISEKE MALUNA O KA UWAPO.

 

            HILO, Iune 15.---He umikumamakola mau pahu wiseke ame kini i hoopaamaluia mai ianei i loaa aku i na lunanana ame ke Kahunapule Matthias i keia auwina la maloko o kekahi rumi maluna o ka uwapo Kuhio.

 

NUI KA HAUOLI MA NA HEIHEI WAAPA.

 

            Ma ua heihei waapa o ka @ ana ma ka Poalima aku nei i hala @ ka hnohano o ka la o Kamehameha @ o kekahi hoi o na hana hoohauole @ Keiki o ka Ululaau (Order of Fore@ na aha’i ae ka Hui Waapa Mak@ ka lanakila o ka la, mamuli o ke@ ana o ka hapanui o na heihei i na@ apa o kela hui.

            Aole nae i hoi nele na keiki @ Healani, no ka mea. ma ka heihei nui loa o ka la, o ia ka heihei @ o ka papa ekahi, ua aha’i na k@ ka Healani i ke eo, aole no nae @ mao loa aku, ka waapa o ka H@ mamua o ka waapa o ka Maka@ hapaha waapa wale no ke kaawa @ ka manawa i hoea ai i ka pahu h@

            He hookahi kulana o na keiki Healani, mai kinohi mai o ka ho@ ana o ka heihei ahiki wale no i @ ana ia lakou, me ka lilo o na hoo@ ana a na keiki o ka Makala, i mea oiai ua kuupau loa lakou i ka ika @ kinohi, eia nae, aohe no he wa. a @ lakou i ke eo, o ka hoes wale@ no o na waapa i ka pahu eo. ka @ nana i haawi aku i ka hanohano o @ heihei i na keiki o ka Healani.

            Ua kaa ke eo o ka heihei waapa @ elua kanaka i ka Makala. He @ mau waapa i komo ma kela heihei@ elua mau waapa o ka Makala ke eo e @ heihei, a o ka waapa aku o ka Healani ma ka helu elua, me ka hau@ ka waapa helu elua o ka Makala. @ ka helu ekolu.

            O kekahi o na heihei i hauoli loa @ ma kela la, o ia no ka heihei ka @. Aole he hana mau ia o keia ano @ hei maanel nei, aka nae, he keu ak@ ka hu o ka aka i kela ano heihei @ kau a mea o ka pololei ole o ka @ ana o ke kapu, e niniu ana i o a ia @ elike me ke ano o ka hoe ana, a na @ iki i komo iloko o kela heihei.

            He eha poe i komo ma keia heihei me ke kaa ana o ke eo ia Alfred M. Queen iloko o 23 sekona.

            O kekahi o na heihei ano nui @ kela la, o ia no ka heihei waapa @ kuahi mawaena o na lala o na hui ma @ ekolu. o ia ka Hui Lunalilo, ko Ma@ Hui ame ko Hilo hui. He hakana @ kela heihei, i ka manawa i hoomaka @ na waapa e holo, eia nae, ua oili @ waapa o ka Hui Lunalilo, i ka wa@ hoea ai i ka pahu eo, a i ka waapa aku o ka hui o Maui ka helu elua, me ka kaa o ka helu ekolu i ka hui o Hawaii.

            O ka heihei waapa o elua kanaka kekahi ohohia nui ia, he heihei kela mawaena o na kaikamahine. He mai kai ka hoe ana a na kaikamahine o na waapa a elua, eia nae mamuli o ka nui o ka ikaika o o kekahi mau kaikamahi ne, i kaa ai ke eo i ko laua waapa. @ o Miss Jessie Searle ame Miss William@.

            Ua kaa ke eo o ka heihei waapa eono hoe o ka papa elua i ka waapa ka Makala, he eha waapa ka mamao ke Makala mai ka waapa aku o ka Healani ma kela heihei.

 

 

HOOMAHUAHUAIA KA UKUHANA O NA LIMAHANA KAAAHI.

 

            Me ke kauka’i ole aku a loaa mai@ noi mai na limahana mai, e noho @ na ana malalo o ka hui kaaahi o Oahu nei, ua hooholo ae na lunanui o kahui kaaahi, e hoomahuahua hou ae @ ukuhana, o ka poe apau e noho @ nei i keia manawa. malalo o kela @ mai na wiliki mai o na kaaahi. @ aku i na kanaka kiipo.

            Ma kela hoopii hou ana ae la @ ka ukuhana o na limahana o kela @ o ka poe haahaa loa o ko lakou @ hana, ka i hoopomaikai loa ia, aka @ na loaa no he uku maikai i ka @ nui aku o na limahana nunui o ke@ kou akuhana o ka la.

            O ka mea i hooholoia e na luuana kela hui. ma kahi o ka $2.20 o ka la ukuia ana i na limahana haahaa @ ko lakou uku. e loaa ana ia lakou kahi o ka $3.20 o ka la ma keia @ aku: ua like pu me hookahi dala i @ mahuahua hou ia ae no ka la hana @ kahi.