Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 29, 16 July 1920 — Page 2

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            Ma ka hapalua o ka hora elima o ka auwana la o ka poalima aku nei i hala i @@@ ae ai o Manuael Spencer, kekahi o na limahana o ka oihana hoopae limahana i ka hopuia, no ka loaa ana aku o na kini opiuma he 21 maluea o kona kino, i kona wa i huliaia aku ai e ka lunanana J. Freitas, oiai e makaukau ana o Manuel Spencer e haalele aku i ka mokuahi Shinyo, kahi ana e kiai ana no ka hoi ana mai iuka nei o ka on a.

            Wahi a ka lunanana J. Freitas, ma @@@, pu o ka mokuahi Shinyo Maru ko na wahi i hoonohoia ai, no ke kiai ana @ @@@ mokuahi, a maluna pu no hoi old @@@ oia e hoomakaukau ana e iho mai @@ mokunahi aku. ma ke alapii, ua hoo @@@@ oia a ka puuhaka o ke kino o Manuel Spencer, nolaila hoike mai la oia i kona manao hoohuoi, me ka olelo ana aku o Spencer, he omole wisake ka @@ @ lawe ana nuka nei o ka aina.

            Ua huli okoa mai la nae ka lunanana Freitas i ke kino o Manuael Spencer @@ @@@ he 21 kini opiuma, i hunaia ma @@ wahi like ole o ke kino Spencer, a wa ka oleloia, ua hiki aku ka wai @@@@ @ o kela mau kini opiuma, ma kahi o ka ekolu kaukani dala.

            O Manuel Spencer kekahi o na lima @@@ kahiko loa, o ka noho hana ana @@@ @ ka manawa mua loa no hoi, akahi @@ a hoohuoiia me ka hopuia ana, no ka loaa ana aku o kela mau kini opiuma maluna o kon kino.

            Aole he mea i maopopo no ka lawe@@@ mua o Manuel Spencer i kela hana o ka hoopae opiuma, oiai no nae e hoonoho mau ia ana oia e kiai i na mokuahi apau mai Iapana mai, ma ke a@@ o kana oihana, me kona hoohuoi @@@@o kana oihana, me kona hoohuoi @@ ia a ma keia manawa wale no i Pela ai ke ano e o kona kino, pela i @@@ko aku ai ka lunanana o ka oihana koke awa, i kana hana, ma ka huli ana i ke kino o kela limahana o ke aupuni o Amerika, a loaa aku la na kini opli@@@ i hoike mua ia ne nei.

            Ma ka oho any o ka aha hookolokolo hoomalu a ka lunakanawai A. D. Larmeh ma ka Poakahi nei e hoolohe i ka nihia a ke aupuni e kue ana ia Mrs. Reynold McGrew, ka wahine i hoopilia ae ai no ka hooku i ana o ke kaa otomobile ana e kalaiwa ana me kekahi kaikamahine uuku o Helen Pacheco ka inoa. a nona na makahiki he umikumamakolu, maluna o ke alanui Magellan ma ka la 23 o Iune, ua kauia mui ka hoopa'i maluna o Mrs. Reynold McGrew he $50 me na koina o ka aha, me ka lawe pu ia o kona laikini kalaiwa @@@ oto no hookahi makahiki, mamuli o ke koikoi o na oleloike i waihoia aku imua o ia aha. Ua hoohalahala hou ia ka olelo hooholo a ka aha hoomalu imua o ke kiure.

            Ma ka manawa e hooloheia ana na oleloike mamua o ka aha ua hoole o Mrs. McGrew i ka holonui ana o kona kaa ma kela manawa i hooku'i aku ai me ke kaikamahine, a ua hoole pu ae no @@@ oia i ka pakika hele ana aku o @. on a kaa no kekahi wahi mamao mahope iho o ka hooku'i ana aku me ke kaikamahine. Wahi hou ana, ua kaawale loa omua o ke alanui kahi a kona kaa e holo aku ai, a no ia kaawale pela oia hoomau aku ai i ka holo o kona kaa a ia manawa i holo ae ai o Helen Pacheco ma mua pono o ke kaa, a no ka hikiwawa ioa o ia ana ae ana, ua hiki ole pela ke hoopaa iho i ke kaa i ka manawa pokole loa a hooku'i aku la me ke kaikamaine.

            Eia mae ua ae ae oia imua o ka aha i kona holo ana ma ka aoao hema o ke alanui. ka aoao pololei ole nona e holo aku ai, a o ke kumu ka o kona holo ana ma ia aoao no kona ike ana aku i kekahi mau keki e kuku ana ma kekahi aoao mai o ke alanui.

            No kekahi manawa i hala aku nei ka maonooia ana o kekahi apana aina ma Nanakuli i kahua no ka halema'i pupule hou o Oahu, a malaila e hoopaaia ai ka poe ma'i pupule, aka mamuli o ka hiki ole ke hoolawa aku me ka wai, ua hoopau wale ia ka noonoo ana no la kahua.

            He élua mau kahua e ae e noonooia mai nei i nei manawa, hookahi ma palolo, a o kekahi ma Kailua, ma kelahuli o ka Mokupuni o Oahu, a no keia mau kehua ae la e hele aku ana ke Komisina Aina Aupuni Bailey ame ka Peresidena o ka Papa Ola Trotter e naua no ke kumpono a kupono ole o ia mau wahi a o kekahi paha o ia mau wahi. I kulike me ka papahana e hoolalaia mai nei i nei mauawa he halema'i hoa no ka poe ma'i pupule ka kukuluia aku ena o ke ano hou loa ma na ano apau, o iaa no ka paa o ia hale, alaila e lilo ana ka halema'i pupule e ku nei ma Kalaepohaku i halepaahao no ke aupuni kalana ma nei mua aku O na hoololiloli keia o keia au hon e hoolalaia mai nei.

            GLOBE, Ariz. Iulai 13 Na kekahi ahi i hoomaka ae e a mai kekahi kapuahi ae i oi loa aku ka wela i holapu ae i kekahi mau hale maloko o ke awawa ololi Grove Canyon, a hookahi hanaeri mau hale i lukuia e ke ahi.

            Aole i lawe mai a hoohana aku i keia mau hopunaolelo e kau ae la maluna, oiai e kamailio mau ia ana kela mau olelo, no ka mea he mea oiaio maoli no keia, heaha ka mea i ikeia i kela au o na kapuna? Aole wale no mai ka naauao ke kumu e hiki ai ke hoohana aku i keia mau olelo, iua aole iloko ou ka makee i ka hiihi o ia mau mea i a'o ia mai ai ia oe i kou wa opiopia, no ka mea, o ka wa kupono wale no ia e a'o ai, a i ka hiki ana i ka wa e kanakamakua mai ai, ua komo a paa loa iloko o kou noonoo, ia mau hualelo e kau ae la maluaa. Pela no me ka mea kakau nei, i ko'u noho ana me ko'u kahakanai, o ia kekahi o na kanaka kalepa ia mau la, o ia no ke kuai ia ana, me kuai aku ia mau la, o ia ka makeke kahiko e ku ana ia mau la ma ke alanui Moiwahine a me Maunakea.

            Ke nana aku ia mau la, he Hawaii ka hapnui mai ke kalua puaa, hana kulolo, uala, ipu aiwaha, kamano o Keamolewa, ahiki aku i na pakaukau i'a maka ame pipi, hookahi pakaukau Pake, oiai he piha Hawaii ia mau la, a ka meakakau ke nana aku, a oiai e komo ana no au i kahi lolewawae ekekei ia mau la, o ka'u wahi apana hana, o ia ke kuke, hoowali poi no hoi, ame ka hoomakaukau ana ia mau apanahana i na manawa apau, me ka paa i na rula o kela ame keia mau meaai, no ka mea, o kuu kamuahanai he loi loa kona makam in a aole i pololei na mea i hanaia ai, in a he hapalua pipi kupa, e hana au a lawa he umi poe e ai ai, me kona kuhikahi mai i ka mea e hana ai a ono no hoi ke ai aku, me ka lawa a oi aku, ka mea e koe ai, o ia mahele kuke pili i na meaai Hawaii.

            Ua komo pono loa ia mea iloko o ko'u waihona noonoo, oiai e opiopio ana no au, ua hoopa'iia no au i kekahi manawa me ka ehaeha no hoim aka ua lawe mai ia mau ehaeha a kau ae la mamua o ko'u mau maka, i mea na'u e nana mau ai a lilo i mea alhoa na'u o i ka wa e lohe ai ko'u wahi luaui makulu waimaka nunui, a nuku i ko'u mau kuhi waimaka nunui, a nuku i ko'u maa kau hanai, no ka hoopai naaupo ia'u ame kuu laweia mai ia lana mai, o ka mea kupanaha loa, ua oi loa aku lo'a aloha ia laua, a i ko'u hoi ana mai abiki i ka home o ka makua, eia au ke hoolala nei no ka holo hou ana aku imua o kuu mau kahu hanai, a i ka loaa ana ia'u o ka mano maikai, e ku aku ai imua o laua, o ko'u waiho aku la no ia i kou home, a hoi mai la me laua a i ko'u hui ana me laua, o ka laua olelo mai ia'u, heaha la kou mea hoi hou mai nei?

            Ma ko'u aoao, no ko'u aloha no hoi ia olua, no ka mea aole no olua i hewa no'u no ka hewa, i ko'u malama ole no i na kauoha i a'oia mai ia'u.

            Pehea in a e kii mai ana kou mama ia oe, pehea iho la ia? Aole no au e hoi me ia; i kona hiki ana mai, a koi ia'u e hoi, aole au i ae aku, ua hoopaa koke ko'u luaui ia'u i ka halewai ma ke ano e a'o mai ana ia'u, o ka mea apiki, aole i komo mai ka maka'u iloko o ko;u noonoo, oiai au e opiopio ana, i kekahi manawa, hookahi pule e noho ai i ka halewai, me ke a'o mai a ka makai nui ame ka lunakanawai; o ka mea apiki ma kahi o ka hoi i ka homem ua oi loa aku ko'u makemake e hoi e noho me ko'a mau kahuhanai, pela no hoi ka nui o ko'u manawa e hoopaaia ai, aka, aia mau kela noonoo iloko o'u, e hoolala ia e hiki mai naa i ka la ame ka hora e pau ai keia pilikia o'u a e kuikahi ui ko'u makua ame ko'u mau kahu hanaai, ua hookoia.

            He keiki pake o Kam Hoon ka inoa, a nona na makahiki he umi, ka luahi a ke kaa otomobile pepehikanaka e kalawaia ana e S. Udo, he Kepani ma ke alo iho o ka hale keaka Bijou ma ke alanui Hokele, ma ka hora 10:30 o ke kakahiaka Sabati. Ua hooku'iia aka ke keihi a hina ilalo ua paa koke nonae ke kaa i ke kalaiwa i ka manwa pokole mamuli o kona ike ana aku i ka holo ae o ke keiki mamua aku o ke kaa mai kekahi aoao ae o ke alanui a i kekahi. Aole i kukonukonu loa ka eha i loaa i ke kiki, a no na palapu liilii nae i loaa iaia i hoihoiia aku ai i ka hale ma'i o na Kamalii.

            Ma ia auwina la Sabati no he Kepani e kau ana maluna o ke kaa motokaikala ka mea i hooku'ii aku e ke kaa otomobile e kalaiwaia ana no e kekahi Kepani, ma ka piina mai o ke alanui mai Waialua mai e hoea mai ai i Leilehua. Ma kela hooku'iia ana mai o ke Kepani e kau ana maluna o ke kaa motokaikala a haule ilalo aohe i ku iho ke kaa otomobile, a oia ka hana nui a na makai o ka hoao naa e loaa ke kalaiwa nana ke kaa otomobil i hooku'i ai me ke Kepani ma ka po Poakahi nei. Ina ua unaopop i ke Kepaui i hooku'iia ai ka helu o ke kaa otomobile nana i hooku'i aku iaia, e paa aku ana kela kalaiwa nana ole iho i ke ola o kona hoalahui.

            WARSAW, Poland, Iulai 13.- He  ka ua habana loa ka hapanui me ua elaupu ka i ala ae ma Ovruch, ma ka hema aku o Pripet. Elua mau kenerala Bolsheviki ame 400 mau koa i make.

            E ka mea kupono i ke koho baloka, in a aole oe i hele ae e hoopaa i kou inoa ma ka buke hoopaainoa a ke kakauolelo Kalana, ke hoolaleia aku nei oe e hele koke ae e hoopaa i kou inoa, no ka mea, ke nele oe i ka hele ae e hoopaa i kou inoa aole e hiki ana ia oe ke kohe ma ke koho baloka wae moho ma ka la 2 o Okatba e hiki mai ana. Ke hoikaika mau mai nei ke Kakauolelo Kalana D Kalauokalani elike me ka maikai ana i ke ai, e hookomo aku i keia ike iloko o na kanaka kupono i ke koho baloka i hele ole ae e hoopaa i ko lakou mau inoa ma ka buke a ke kakauolelo, mamuli o kona hoomaopopo he lehulehu wale ka poe kupono i ke koho baloka e hoopalaleha mai nei i nei pono nui ma ko lakou aoao, maila ua manao ka poe kupono i ke koho baloka i hoopaa i ko lakou mau inoa mamua he kuleana no ko lakou e koho ai ma ke koho baloka wae moho e hiki mai ana. Ua koho waleia he 10,000 ka nui o ka poe kupono i ke koho baloka maloko o ke kulanakauhale, eia nae akiki mai i ka Poakahi iho nei he 4763 wale no ka nui o ka poe kupono i ke koho baloka i hele ae e hoopaa i ko lakou mau inoa ma ke keena o ke kakauolelo, a o ka huina aku i koe o ka poe i kupono i ke koho baloka ua khoia aia ma kahi o ka 5235, a no ia poe e akeia mai nei e hele aku e hoopaa i ko lakou mau inoa. E hamama ana ke keena o ke kakaulolelo ma ka hora 7 o keia ame keia ahiahi no hookahi pule, ma ke ahiahi nei ka hoomaka ana, no ka pono keia o na kanaka hana e hiki ole ana ke hele ae e hoopaa i ko lakou mau inoa i ke ao. Oiaai e akea ana ka manawa, o ke akenui o ke kakauolelo kalana e hele ae ka poe i koe aole i hoopaa ko lakou mau inoa e hoopaa i nei manawa, i ole e nui a aluka ka poe hele ae ma ka la hope o ka hoopaaino ana.

            Ma ka la 14 o Sepatemaba e paa ai ka puka no ka hoopaainoa ana no ke koho baloka wae moho o ka la 2 o Okatoba, a ma ka la 3 o Okatobba e hemo hou ai, a e hamama mau aku ana ahiki i ka la 19 o Okatoba no ke koho baloka laula o Novemaba 2.

            O Harding ke kohoia mai ana i perasidena hou no Amerika Huipuia, a o ka bila kanawai hoopulapula hou i na Hawaii e hooholoia mai ana e ke Senate. O keia ae la na mea i maopopo i ko ke Seatoa Wise manao o ka hoakaka ana ae ma kona manawa o ka huli hoi ana mai nei mai Wakinekona mai maluna o ka mokuahi Great Northern, o ke ku ana mai ma ke Sabati nei.

            Ma meia huli hoi ana mai nei a ke Senaton John Wise no ke one hanau ua ukali pu ia unai oia e kona piliaoao hou, he wahine Amerika kaku meahou nokekahi nupepa, he wahine ana i halawai mua ai ma kela hooilo aku nei ma ka manawa ana o ka hoo ana aku no Amerika me ke komisina Hawaii a ka ahaolelo kuloko o ka hookohu ana, a ma ka elua o ka manawa a ke Senatoa J. Wise o ka hoi hou ana aku no Amerika i hoojuiia ai laua ma ka berita mare. Ua ukali pu mai ke kaikaina o ka wahine ia laua, a ua hookipaia ae me ka pumehana e ka ahahui a na Hawaii ame kekahi mau elele Hawaii he nui.

            Ua hoakaka ae o Senatoa Wise no kona komo pu ana e kuka me na hapauuku o ke komite maloko o ke kulana kau hale o Kikako maluna o ke papahana a na Repubalika no ka bila hoopulapula hou i na Hawaii, no ka hookomo ana aku ia bila iloko o ke kahuahana a na Repubalika. Ua hooikaika oia e kono pu aku ia bila ma ke kahuahana ahiki i ka holopono ana me ka lanakila pu maluna o ka hopanui o ke komite.

            Ma ka mea e pili ana i na hana kalniaina ua houkaka ae oia i ka lokahi o na Repubalika apau, a no ka aoao Demokarata, wahi ana, ua mahae a ke laula loa mai la ia ano mahae mawaena o na Demokarata. O ke kumu mai o keia, mamuli o ke kohoia ana o Cox i moho peresidena. Ma ka manawa a Cox i hoike ae ai i kona manao aole oia e hookikina ana no ka hookomoia maloko o ka papahana i kekahi kumuhana e pili ana i ka hoonoa ana i ka waiona ma ka la mamua iho o kona waeia ana, ua haalele ko Nu Ioka mau elele iaia no ka manawa.

            Ma ke kakahiaka Poalua nei i hoea ae ai he wahi kekikane nona ka inoa o John Burges, a nona hoi na makahiki he umi, imua o ka oihana makai, me kona mau lima ua hoopaaia me kekahi kaulahao, a noi ae la i ka oihana makai e wehe ae i kona mau lima.

            Aole ua kekahi mea okoa i hoopaa i kona lima, aka na ke kaikunaana ponoi no. Mamua o ka hele ana o ke kaikuaana i ka hana, a no kona ike mau i ka lalau o keia keiki, e hele mau ana oia i ke kulanakauhale nei e maauhele ai ma kela ame keia wahi, a no ka maka'u o ke kaikuaana o hui pu oia me ua keiki kolohe a komo iloko o ka pilikia, pela oia i hoopaa ai i kona mau lima i ole oia e lalama a lawelawe aku paha i ka ha'i.

            Ua hoopaaia ke kaulahao me ka laka, a me ka hana nui oa makai o ke oki ana ahiki i ka hemo ana.

            Ma ka noho ana a ka aha hookolokolo hoomalu ma ke kakahiaka Poalua nei e hoolohe i ka hihia o Moses Kaniho no ka hewa hoeha, ua ae aku oia i ka pili o ka hewa iaia a ua hoeha oia i ka mea hoopii mamuli o kona kuhihewa oia ke Kepani nana i haawi mai iaia i ka okolehao holowai, mamuli o ke ano like o ka helehelena.

            He paoahi ka Moses kaniho hana noluna o ka mokuahi Maui. I ke ku ana mai o ka Maui i Honoulu nei he mau la kakaikahi aku nei i hala, o ke aho no hoi ia o na kanaka oluna o na mokuahi o ka loaa o kahi wai hoouilani kino, ua lele mai la oia iuka nei a hele aku la e huli okolehao, a loaa no hoi he omole iaia. Ua hauoli loa o Kaniho, aka mahope iho nae ua ike oia i ka hewa o i'a a Umiamaka. I kona wehe ana ae i ka omole a hoomaka ae la e inu ua ike koke iho la oia he okolehao i pa@-pa'iia me ka wai ua pii koke ae la kona wela.

            Mahope mai ua ike aku la oia i kakahi Kepani i aneane like loa ka helehelena me ko ke Kepani nana ka omole okolehao i kuai mai iaia, a i ke kokoke ana mai o ua Kepani la, me ka papaleo mua ole, ua haawi aku la oia i kekahi kalo paa ma ka maka o ua Kepani la, a walawala ana ua Kepani nei iluna ke alo; eia nae ua nanahu hou mai la ua puupuu la ana o ke ku'i ana aku i ke Kepani.

            Ua hele ae la ua Kepani nei i ka hale wai a hoopii ae la ia Kaniho. Ma ka noho ana o ka aha ua hoopa'iia mai o Kaniho he eono mahina e noho ai Kawa.

            Me ka manao o kekahi keiki Pake opio, e holopono ana kekahi bila kikoo apuka ana o ka lawe ana aku i ka hale banako o Bihopa ma, ma ka Poano aka nei i hala, ua poho wale nae ia manao lana on a, no ka mea ua ikeia mai la ke ano o kela bila kikoo, a hoomaka aku la oia e holo, me ka mano e pakelee ana oia, aka ua alualuia aku nae oia mahope e na kakauolelo o ka hale banako, ahiki i kona paa ana i ka hopuia.

            O Ah Chong Yuen ka inoa o keia keiki Pake, ua hoea aku la oia noloko o ka hale banako o Bihopa ma, a haawi aku la i ka bila kikoo, i ka mea uku dala, ma kahi nae o ka ukuia mai iaia, o ka huina maloko o ka bila kikoo, ua lolelole ae la ka mea uku dala i kela kikoo, me he mea la, aia i loko o kona noonoo ka hoohuoi, aole kela he bila pololei; a i ka ike ana o ke keiki opio i ka ulolohi loa o ka haawiia ana mai iaia o na, dala ana i makemake ai, elike me ka huina maloko o ke kikoo, o kona hoomaka mai la no ia e hele nowaho o ka hale banako.

            Ua ikeia mai nae ka haalele ana aku o kela keiki Pake ialoko o ka hale banake e kekabi mau kupakako, a he elua o laua i alualu mai mahope on a. Aia hoi kekahi poe e ku ana ma ke alanui Klepa, i ko lakou wa i ike aku ai i ka holo mai o ke keiki Pake mamua,, a e alu alu mai ana he elua mau kepakako o ka banako mahope on a, hoomanao iho la kela poe, aia kekahi pilikia mawaena o ke keiki Pake ame na kakauoloe, nolaila kikoo aku la ka wawae o kekahi o kela poe imua, a i ka pa ana aku i ka wawae o ke keiki Pake, ua hina iho la oia ilalo.

            Ua hooikaika nae kela keiki Pake ahiki i kona ku hou ana iluna, ia wa i hoomaka hou aku ai e holo, a no ka elua o na manawa, i kilou hou ia aku ai kona mau wawae, a hina ana ilalo, o ka paa iho la no ia i na kanaka o ka hale banako.

            I kinohi, mahope iho o kona ninauia ana aku, ua hoole loa kela keiki, no kona komo ana maloko o ka hale banako o Bihopa ma, aka nae mahope mai, ua ae okoa ae la oia, no kona waiho ana aku i ka bila kikoo i ka mea uku dala, nolaila ua hiki ole iaia ke alo ae , mai kona waihoia ana aku malalo o ka malu o ka oihana makai.

            Ua hanaia kela bila kikoo ma ka inoa o kekahi hui o keia kulanakauhale, a ma ka olelo a na kakauolelo oloko o ka banako, o ka inoa i kakau kua ia ai mahope o kela kikoo, he inoa ia i kakauia ma ke ano apuka.

            He aha mau kaa kalaka a ka oihana kaua, ekolu o ia mau kaa ua hoopaala mai mahope o ke kaa kalaka nui, i oi aku a emi mai ka poino, ma ka manawa i pakika aku ai ma ka aoao o ke alanui ma ke Awawa o Waikakalaua a iho aku la i ka pali ma ka auwina la o ka Poakahi nei, eia nae aole hookahi o ia mau kaa i haule loa aku ilalo o ka owawa, aole no hoi he ola i poino.

            Ma ke ahíahi loa ana iho ekolu o ka mau kaa i hukiia 'ae a kau iluna o ke alanui a no ka ha o na kaa no ka huki ana ae a kau iluna oia ku hana i koe o ka hoaoia ana. No ka aneane e piha ka hora o ke panikuia ana o ke alanui oiai na kanaka mai ka pa koa aku o Castner e hoao ana e huki ae ia mau kaa apau a kau iluna o ke alanui. Mamuli o ka ua o ke kakahiaka Poakahi nei i pakika aku ai kela mau kaa a haule ana mahai o ke alanui pali a hio aku la ilalo, o ke kumu ia o ka loaa, ana o kela uilia. O kahi nae i laki ai aohe ola i poino.

            'Ahoe kumu iki e maka'u aku ai makou i ke komo ae o na Kepani, ma na hana kalaiaina a ma na hana kalepa paha maloko o na Mokupuni Pilipine, elike me ka Jaime C De Veyra o ka hoike ana ae, ka elele mai na Mokupuai Pilipine ae i ka ahaolelo lahui, kekahi hoi o na ohua e hoi ana no Pilipine maluna mai o ka makuahi Great Northern, a e ukali pu ana me na hoa o ka ahaolelo lahui no Manila. O De Veyra kekahi o na kanaka iini loa e hookuokoaia aku na Mokupuni Pilipine.

            O ka bila kanawai a Jones o ka hookomo ana aku i ka ahaolelo lahui ke anuu mua o ke kuokoa, wahi ana. He mau makahiki i hala aku nei mai ka manawa mai o kela bila kanawai i hooholoia ai, he manaoio uui ko'u ua hoike mai makou na Pilipine he aupuni kulanalana ole ia, a he aupuni hoi i hiki ke alakai aku i ua mokupuni o makou. Ke loaa ke kuokoa ia makou e alakai ana makou ia mau paemoku e alakai ana makou ia mau paemoku me ke kupono loa, elike me ka Amerika i upu ai.

            Ua uinauia aku oia ma ka mea e pili ana i kekahi manao i hoikeia ae ma kekahi manawa i hala koke aku nei e kekahi o na kanaka Amerika, in a no ka haawiia aku o ke kuokoa i na Mokupuni Pilipine e lilo ana ia i mea e kinaiia ai na hana imi pomaikai a Amerika maloko o ia mau mokupuni a e hoohamama aku ana ia mau mokupuni no ke komo ana ae o na Kepani.

            Ma kana pane no keia hoakaka, aia he 6000 mau Kepani me makou malaila i nei manawa, a ma kahi o ka aneane i ke 50,000 mau Pake. Ina he wahi kekahi e maka'u ana i na Kepani, o Hawaii nei ia wahi. He 10,000,000 ka nui o na kanaka o ko makou mau lahui maloko o na mokupuni apau o Pilipine, nolaila aohe a makou maka'u ana no na Kepani.

            Na H. Addington Bruce.

            Unuhiia no ka pomaikai o ko ke kuokoa poe heluhelu.

            O na hopena poino mamuli o ka inu ana i ka alekohola laau ua laula loa ka ikeia i keia manawa mawaena o na kanaka, ma o ka lehulehu lalo ka poe i make i loaa aku mahope iho o ka lilo ana o ke kanawai hookapu waiona i kanawai mana. Aka nae he kakaikahi loa ka poe i hoomaopopo i ka lilo o ka alekohola laau i mea hoopoino i ke ola kino in a no e hamo ia ana mawaho wale no o ke kino. Ua ikeia keia me ka moakaka loa, mamuli o ka loaa ana o kekahi kanaka o ke kulanakauhale o Bokekona i ka ma'i a i hoikeia ae e ke Kauka Leon E. White.

            Ma ka manawa mua loa i loaa aku ai keia kanaka i ke Kauka White aneane e pau ka ike o kona mau maka, a ua hiki ole no hoi i ke kauka ke ike i ke kumu o ka hikiwawe loa ana o ka loaa o ia haawina i keia kanaka, oiai he mau la pokole wale aku no mamua he maikai no ka ike a keia kanaka, a ma keia manawa nae i loaa  aku ai i ke Kauka White ua neane e pau ka ike.

            Ma ka nana ana a ke Kauka White ua hiki ole iaia ke ike i ke kumu o ka makapo ana, o na kumu i kamaaiana ia la e loaa ai kekahi kanaka i ka makapo aohe mau hoailona o ia ano i loaa iaia i keia kanaka, aka nae he mau hiohiona kana o ka ike ana ua loaa keia haawina i keia kanaka mamuli o kekahi ano waiawa a ke kauaka o ka inu a i ole o ka hamo ana paha.

            Ia manawa ua hoomaka koke ke Kauka White e ninaninau i keia kanaka no kekahi mau kea i pili loa iaia, kana hana o na la mamua aku, a pela aku, mamua o ka loaa, ana on a i ka makapo. Aohe mea hiki i ke kanaka ke hoakaka mai ahiki i kona haupu ana ae ua loaa oia i kekahi eha hoouluhua i kona noonoo i na la mamua aku, a no ka eha mau ua hamo oia i ka alekohola laau ma kahi o ka eha, he aleohola i haawiia mai iaia e kekahi o kona mau hoaaloha, a e hoomau ana no oia i ka hamo ana ia laau ia manawa.

            I ka haawiia ana mai o ka omole alekohola i ke kauka ua hoomka koke oia e nana, a ma ia nana ana i loaa ai i ke kauka ka ike o ka alekohola a ua kanaka makapo la e hamo mau ana i kona umauma he alekohola laau.

            Ua papa loa ke kauka i ua kanaka la aole e hamo hou ia alekohola ma kona kino, a he mau la kakaikahi ma ia hope mai ua ola loa ae la ka makapo o ke kanaka ma'i. Ina oia i hoomau loa aku i ka hamo ana i ua alekohola laau la in a ua makapo loa oia no ke koena aku o kona mau la o ke ola ana, no ka mea, aole e hoomake koke ana ka alekohola i ke kino i ka manawa pokole, aka, e hoopilikia ana nae ia i ka ike o na maka no ka manawa hopena ole. Ma keia ma'i aole o ka inu wale ana no ka mea e poino ai ke ola kino, aka o ka hamo ana kekahi mawaho. Ke inuia kekahi puna piha i ka alekohola laau, ua lawa loa ia e hoomakapoia ai kekahi no ke koena aku o kona mau la o ke ola ana.

            Ina he minamina a makee nui kou no kou mau maka, a i ole kou ola paha, mai lawe iki i ka alekohola laau ma ke ano i laau e hoopauia ae ai kekahi ano ma'i i loaa i kou kino, wahi a ke kauka ma kana hoike.

            Sol. Hanohano, Esq., Aloha nui kaua -E oluolu oe e hookomo iho i na meahou o keia Ekalasia e nee nei i keia mau la, o ia keia: Ma ke Sabati iho la o ka la 27 o Iune, 1920, i malama ae ai o Rev Moses M Kahiapo i ka papa ahaaha a ka Haku ma kona Ekalasia e noho nei ma Paia, Maui. He maikai na hana i lawelweia ma keia la. Ua malamaia ke anaina nona ka huina o 90 ma keia Sabati. Ia Moses M. Kahiapo ka heluhelu Baibala ma Mataio 7:1-20; a ia Rev. H. P. Judd ka haiolelo o keia la, maluna o ke pooolelo aia ma Pukaana 4:4.

            I ka pau ana o ka haiolelo, i malama mai ai o Rev. Moses M. Kahiapo i ka papa ahaaina a ka Haku. He eehia ma hana i malamaia. Na hua maikai i hookomoia ma keia papa ahaaina he 3 hoahanau i komo i ka Ekalasia, ame 9 keiki liilii i bapetizoia.

            I ka pau ana o keia ahaaina a ka Haku, i malamaia ae ai ke koho ana i na lunanui o ke Kula Sabati ame na lunanui o ke C.E. o Kaheka, Paia, Maui, ilaila pu ae ka Hon. J. W. Kalua, no ke komo pu ana iloko o na hana koho lunanui, a iaia ka olelo heluhelu; aia ma Luka 5:1-20; a ia M. M. Kahiapo ka pule hoolaa.

            O keia iho ka inoa o na lunanui o ke Kula Sabati: Mrs. Mill K. K. S.; Pahukula Sr., hope ame kakauolelo; Mrs. K. Hoomalu, puuku; Joe Mill, hoakuka; E. M. Kepoo, alakai himeni.

            N lunanui o ke C.E. Sr. o Kaheka: Mrs. N. Solomon, peresidena; Pahukula Sr., hope; W. Mahiai, kakauolelo; Mrs. K. Hoomalu, puuku; E. M. Kepoo, hoakuka ame alakai himeni.

            O keia kekahi o na mahele o ka Ekalasia Kalavina o Paia i kukulu hou ia, i keia mau la e nee nei, me ka holomua. He nui na mea waiwai mai ka Peresidena Nui J. W. Kalua mai maluna o kana olelo paipai, a mahope aku e hoohei ae oe i kanaka.

            I ka pau ana o keia hana i malamaia ae ai na hana hoike ohana C. E. Jr. I alakaaia e Edward M. Kepoo ame ke kahu Ekalasia, na loaa lulu ma keia la he $17.00. I ka pau ana o keia hana, hoi ae ai na mea apau e ai maluna o kekahi papaaina i hoomakaukauia e ke komite James Kahaawinui, John Kokoana, Milikaa, Kahoe Paia ame Jack Kamae; a i ka pau ana o keia paina ana i malamaia ae ai na hana Kula Sabati, mahope o ia manawa ahiki i ka hora 3 p.m.

            Me keia mau manao pokole, ke haawinei keia makapeni i ke aloha nui ia Mr. Lynahooponopono ame na keiki onihuhua ko'u adieu. Me ka haahaa, KOU KIU HANU MEAHOU.

            Wailuku, Maui, T.H.

E Mr. Luna hooponopono:-Ua pane mai o Iwa Makuakane i ka oiaio mua i hoopukaia e a'u, a hoohuli i ka uhiuhi i oiaio nona ke poo anohuna, ka oiaio keia ole wale.

            Hooiaio ekahi: E ai ana no oia i kana ai a pau, a wiho aku i ke konohiki, wahi no a wia, a auhea ke ku'e i ka'u i hoolaha ai?

            No Mahiai, wahi no a Ponoliilii; ua hele o Mahiai i Waianae i aina hookuonoono, a hoi aku lakou ilaila, aole na'u ia, nana no i hele mai a ma ko'u hale, olelo pololei mai i ka'u wahine.

            No ka põe lawe aina hookuonoono, aohe a'u inoa i hoopuka i ka nupepa, nau wale iho no ia e Iwa Makuakane. Auhea ka oiaio o ka honohono ame hua laiki, ame kale, e lawe pu paha au i ai na'u ame ka'u mau keki e ai ai, o ia anei kou manao, a hoopili pu i ka hoohenehene; auhea kou haipule i Kanaana hou?

            O ko hooloaha e olelo ana e ai ana oe i kau ai apau, pela pu no hoi me a'u a pau pili aku ka aina me ka aoao mua; pololei, o ia iho la no ke kahua nui o kuu manao. He hoopunipuni anei au wahi no hoi au e wahahemo nei?

            Aohe a'u oni, in a he wahi pane malalo, he wahi apana lo'i no kou aia makai, in a aohe a'u onioni, a lilo ia i akua lapu no oukou. O ka ai e ku nei i ka'u whai lo'i eha mahina no ia, he umi a oi wahi pauku laina, loaa e no i na lonolono, o ka pau iho la no ia, o ka mahi ana. Ua ike holookoa o Laie, aole i kupono ke uhakiia.

            Nau e Iwa Makuakane ka ai a'u e ai nei me ka'u mau keiki, aole na'u; aole no hoi o kela ai opiopio i ulu pu me ka laiki hoohenehene i mea nou e haaheo ai i ka lehulehu, i ka puka ana mai o ko hoolaha oiaio loa, ame ko himeni Kalolina ame ko pule hooki ole.

            Ua pau au maanei. J. A. KAHIONA.

            HILO, Iula 13. -He olohani ka i kukalaia ae ma ka Halehana Hao ma Hilo ma ka la i nehinei, aka nae, i ka manawa keia a ka Lunanui Russel i hoea mai ai, ua pane aku la na kanaka o ka hana a lakou o ke kukala ana ae he hana ia i laweia no ka hoike ana aku i ko Russel hana maikai i na lima hana. Ia manawa i makana aku ai lakou i kekahi uwaki gula me ke kaula. Ua hoomaka kokeia ka hana mahope koke iho o ka makanaia ana aku o ka uwaki. Ua haalele mai o Russel ma ka auwina la o nehinei no Manila.

            E ke Kilohana Pookela o ka @@@@ Hawaii ame ka Lunahooponopono @@ ha nui kaua:- Mamuli o ka loaa @@ mai la o ka leka pane a Mr. E.M @@@ ler, e ae ana e holo lunamakaainana @@ ka Hale ma keia kau ae, a e nei @@ i kou meakakau e kukala aku ia @@@ ka lehulehu o Hawaii Komohana @@@ Kohala i ka makani apaapaaa a h@@ Kau nui  kuamakani a ke Aeloa. @@@@ oia i ke noi ame ke koi a ka @@@@@@ koho balota o na Kona, elike me @@@@ kou noi iaia e holo lunamakaainana ma keia kau.

            E Kona e,

            E Kona kai opua i ka la'i,

            Opua hina ua malie,

            Hiolo na wai na o-a-ke-kehau,

            O kuu la koili i ke kai,

            Ke na-u la kamalii,

            Ke kohi la i ke kukuna o ka la

            Ke kukala aku nei keia makaainana koho baloka, a ke noi aku nei i @@@ iki kupa o ka aina i ka wai puolo @@@ maka o ka opua e hii ia mai la @@@@ kipoohiwi o ke a.o

            E ala, e eu, e ku, e liuliu e makaukau, e noonoo pono, noonoo kui'o, e @@ e wiwo ole, e pupukahi, a i hoo@@@@ umauma, a i hookahi poohiwi, a i @@ kahi puuwai e nee like, e ku like @@@ like imua. Imua, imua. Imua loa i ka pahu baloka, a lei i ka lei o ka lauakia.

            O E. M. Muller, aohe a kakou mea e kanalua ai, aohe mau kumu e huihe aho ai oe e Kona no E. M. Muller, ma kona mau aoao apau, ua ike kakou a ua mau pope  i kona ano, kona kulana. kona noho aua, kana mau hana e lawelawe nei ma na ano apau iloko ou e Kona.

            He kanaka maauao a hoopono, e lawelawe ana i kana mau hana me ka holo mua ame ke kuokoa nona ponoi, aole mea maluna ae o kona poo, o kakau apau na hoike no keia mau hiohiona maopopo apau i pili aku ia E. M. Muller.

            Mamuli o ko kakou kamaaina a hili nai iaia a ma ia ano kakou i noi a kou maole aku la iaia e holo i lunamakaainana, i hana ia ko kakou mau pono a kakou i iini mau ai e hanaia ana.

            Ke manao paa nei au aole e nele ana ka hookoia o ko kakou mau iini e loaa na mea ano hou e hooulu a hooholomua ai i ka apana me ka kakou kalana mai o a o, a pela hoi e holomua ai na hana hooulu waiwai iloko o ko kakou aiai, oiai kakou e ola ana i keia la maluna o ko kakou aina kulaiwi a kakou i alohe ai.

            Ke noi aku nei au i na makaainana koho baloko o na Kona mai na Hilana o Napuu pualu a hoea i ka ulei kolo o Manuka e kiei aku la ia Kaulanamauna. eia mai ka lunamakaainana nana e paa ko kakou hanohano iloko o ka hale kau kanawai, no kou pono, ko'u, ko kakou apau loa, oiai kahi ikaika i koe ma kakou.

            Waiho loa aku ka poe apiki, pauaka, apakee a holohope, ua lawa kakou na ia poe a ua ike maoli ia hoi ko lakou kupono ole, no na hana o ka ahaolelo, I ehia auanei manawa o kakou e hana kolohe ia ai e keia poe, a e kani maa ai ka lakou aka, a o ka kakou ka olelo iho, i ka lapuwale, ka pauaka a pela wale aku, a huhu aku la, oiai no nae nau no, na'u a na kakou no apau i ko ho aku a puphu ka i'a o Uko'a he ino.

            He loio oia, he anaaina, a he noteri no ka lehulehu, a he mea nana e nana a apono i na alanui aelike e hanaia ana me ka aila.

            Owai ko na Kohala! Aole kakou e poina i ka Pohaku hauoli o Hawaii Komohana, ka Mea Hanohano H. L. Holostein nana i malama a hiipoi i ka hanohano o ka noho o na Kohala no 18 makahiki ma ka ahaolelo ahiki i keia la a'u e kukala aku nei imua o ka lehu lehu o na makaainana koho baloka o Hawaii Komohana.

            Haaheo kakou a hanohano pookela hoi i na kanaka elike me Hon. H. L. Holstein, he keonimana paa rula a ma kaukau ma na hana o ka ahaolelo, a hamakee nui e hanaia ka pono ame ka kaulike, a he minamina nui no ka hanohano o ka noho o na Kohala a Kohala e haaheo ai i keia la, i ka la apoapo, a i ka la e hiki mai ana a mau aku ahiki i ka hanauna hope loa, no Kohala-nui, Kohana-iki, Kohala makani apau paa, a he kiahoomanao ia nau e Kobala e poina ole ai no Hon. H. L. Holstein, no ka malama ia o kou inoa, kou ku@ na, kou noho iloko o ka hale kaukanawai me ka maemae ame ka loaa ole h@ kina'una'una'u iloko o keia mau makahiki loihi a Hon. H. L. Holstien i noho ai no ka hana o kona aina ame ka lehulehu mai o a o o keia Teritore, no Hawaaaina, Hawaii aupuni ame Hawai lahui. a ua haaheo loa kakou apau ke olelo a@ o ka "Pohaku Hauoli o Hawaii Kona hana, oia ka Hoku Hele o ka Pareda@@ o ka Pakipika, a o ka Onohi O na Ka@@.

            E Mr. Lunahooponpono, ke noi aku nei i kou oluol ue hoike ae i keia leka nona kela poomana e kau ae la maluna. no ka ike ana o na makaainana kona baloka a heluhelu iho i keia mau manao.

            J. W. H. ISAAC KIHE

            Kona, Hawaii, Iune 30, 1920

            BELFAST, Iulai 12.-O Sir Edward Carson, ke alakai o ka poe Uniona, ka i haiolelo ma ka la i nehinei e ku a ana i ke aupuni Pelekane no ka hiki ole ka hoomalu ia Irelani, ma kana hoakaka in a aole e hiki ana ia pelekane ke hoa malu ia Uuster, he mean pono ia Uuster e lawe ae ia hana Hoko o kona mana.