Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 29, 16 July 1920 — Page 6

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Mahealani Fronda
This work is dedicated to:  Arneil A. Islaias

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

6                                 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H.,  POALIMA, IULAI 16, 1920.

 

He Moolelo no

MATE WILEMOTA

 

He Kaikamahine no Kekahi Halehana i Loaa na Pomaikai

 

            “Ae: ma ka moolelo he wahine loaa ole no ka kela i ua o Dupona aka mamuli o ka nui hoohune o ua o Dupona i ke noi  me ka hoao mau e hoowalewale pela i loaa ai iaia a o ke kumu no o kona hooikaika ana e mare oia me kela wahine mamuli o kona ike i ka waiwai i lilo mai ai ia waiwai iaia i kekahi la eia nae ua ike no kela wahine aole o Dupona i makemake e mare aku iaia no ke aloha aka no ka makemake wale no i ka waiwai.

            “Mahope o ka hala ana o kekahi mau makahiki o ko laua noho pu ana ua koikoi mau aku la o Dupono i ka wahine e hoolilo mai i kela mau waiwai ame na kaukani dala ma kona inoa he koi ana aku a ua o Dupona i hoole loa ia mai ai e ka wahine a no ia hoole paakiki loa o ka wahine ua pepehi iho la ua o Dupona i ka wahine a o kana hana ino loa i hana ai oia no kona kipaku ana i ka wahine ame ke kaikamahine a laua a hele loa mai kona home aku.

            “Aohe wahi kupono a ka wahine e hele aku ai a noho eia nae mahope iho ua holo aku la laua a noho maloko o ke kulanakauhale o Sana Lui ma ka mokuaina o Misouri a malaila laua i noho ai mahope o ka loaa ana o kekahi home no laua e noho ai.

            “He wahine waiwai kela aka mamuli o ka pepehi a hanaino mau ana o kana kane iaia ua lilo kela i wahine oma’ima’i a nawaliwali mau a i ka manawa hope loa ua lilo oia he wahine ma’i maoli.  Maloko o ke kulanakauhale o Sana Lui i hoonaauaoia ai kana kaikamahine.  Mahope mai ua loaa mai ka lohe ia Dupona aia ua wahine la ana ma ke kaikamahine maloko o ke kulanakauhale o Sana Lui nolaila ua holo aku la oia ilaila a kipaku aku la i ka wahine nolaila ua haalele ke wahine i kela kulanakauhale a nee aku a no ke kulanakauhale o Kikako.

            “Ua loaa mai keia ike ia’u iloko o na pule elua aku nei i hala oiai au e ninaninau ana no na mea e pili ana no Dupona ame kana wahine.  Ma kela manawa a ka wahine e noho ana maloko o ke kulanakauhale o Kikako i lohe aku ai oia no ka make ana o Dupona oia kela kiia ana ona e oe i ka pu maloko o Texas.

            Ua lilo kela lono no ka make ana o Dupona i mea e hoomamaia ae ai na manao kaumaha mailoko ae o kela wahina oia nae o kela ano nawaliwali oia i iho mau aku ai ilalo ma na anuu liilii ahiki i kona make ana me ka haalele ana iho i kona mau waiwai apau i kana kaikamahine hookahi wale no ma ke ano oia wale no kona hooilina he kaikamahine nona na makahiki he umi-kumamalima ia manawa.

            “O kekahi o na loio hilinaiia maloko o ke kulanakauhale o Kikako ka i kohoia e ka aha hookolokolo i kahu malama waiwai no ke kaikamahine a o ua kaikamahine la aole ia he mea okoa aku aka o ke kaikamahine no a Dupona e hoao mai nei e make i mea e pau loa aku ai ka waiwai iaia oiai oia ka makuakane ponoi o Mate.

            “He maikai wale no ia noho ana mai ahiki he makahiki i hala aku nei a ma ia manawa make aku la ua loio la i hookohuia mai ai e ka aha i kahu malama waiwai no Mate.  Ma kona manawa i make aku ai ua hookomoia aku na dala apau a Mareka Dupona ka makuahine o Mate e ka loio Wilatoma iloko o kekahi mau hui hoopukapuka dala a ma ka manawa i make ai ka mana malama i ka waiwai e Mate iloko o ka mana hooponopono o kekahi hoaloha ona.

            “He mau mahina ma ia hope mai a elike no hoi me ke ano mau o na wahine opio ke ake e ike aku ia wahi aku a ia wahi aku ua nonoi aku la oia i kona kahu malama waiwai e hookuu mai iaia e holo mai no ke kulanakauhale o Manakaseta malalo o ka inoa Mate Wilemota a pela oia i hoea mai ai i keia kulanakauhale a e hana nei hoi maloko o ka hakehana olopapa nui o Manakaseta a o ka makahiki keia a oi o kona noho ana maloko o keia kulanakauhale.”

            “Alaila o Dupona anei ka makuakane ponoi o Mate?”  i ninau aku ai o Hale me kona kahaha loa.

“Ae oia kona makuakane ponoi nana mai oia.”   i pane mai ai ka makaikiu.”  Ua hookolo ae o Dupona i kana wahine ahiki i ke kulanakauhale o Kikako a i kona lohe ana mai ua make aku oia a ma kekahi ano i maopopo ole ia’u ua loaa mai la ka ike iaia eia o Mate iloko o keia kulanakauhale kahi i noho ai a pela oia hoouna ma iai ia Gomeza ianei no ka huli ana iaia a i ka loaa ana aku o ka lohe iaia eia i’o no o Mate iloko o keia kulanakauhale kahi i noho ai pela oia i holo mai ai a pela no hoi au i hookolo mai nei mahope ona.”

            “Ahe pela ka.”  i pane aku ai o Hale me kona piha loa i na manao kahaha no keia ike loaa mai la iaia a ke hoomaopopo pu iho la no hoi oia iloko ona he mau mea oiaio wale no ia a ka makaukiu o ka hoike ana mai la iaia.

            “I keia manawa.”  wahi hou kaikamahine aole me ka manao maikai aka o kona manao oia no k pepehi na i ke kaikamahine ua hoao oia e pepehi i kana wahine a no ke ko ole ke imi mai nei oia i ke kaikamahine no ka hoopoino ana iaia nolaila e ike mai oe aole oia e hoomaha iki ana a aole no hoi e moe iki ana kona mau maka ahiki i ka hookoia ana o kona makemake ma o ka make ana o kana kaikamahine ame ka lilo ana aku apau loa o kela mau waiwai iaia.

            “I ha’i aku nae au ia oe e Hale eia au maanei i keia manawa no ka hoopakele ana i ke ola o kela kaikamahine ame ka hoopahu’a ana aku i ka hana a kela kanaka puuwai eleele a ina no ka holopono o ka’u hana e hoolala nei e paa ana oia ia’u i ka hopuia ma kekahi manawa o keia po a i ole ma ka la apopo paha a hoopaa aku iaia i ka halepaahao a i hiki ai nae ia hana ke lawelaweia me ka holopono ea e noi aku ana au ia oe no kau kokua oiai e makemake loa aku ana ae ia kokua au.”

            “O e Mr. Tavara he lima kokua au malalo aku ou i na manawa aoau i ole e lilo keia mau kanaka i mau mea hoopilikia hou mai ia’u a i ole ia Mate paha ma nei mua aku.”  i pane aku ai o Hale.

            “Alaila aole pono ia kaua e hoopau manawa wale.”  wahi hou a ka makaikiu o ka pane ana mai.  “Ua makaukau ka papahana a Dupona i nei manawa elike me ia a’u o ka lohe ana aku nei ia oe o ka hoakaka ana mai nei.  Ua maopopo ia’u aole oia e hoohakalia ana i ka hooko aku i kana papahana ina e loaa aku ana ka ike iaia eia au ianei e hoomaka koke aku ana oia e hana i ka mea e make ai o Mate a i ole e lilo aku ai paha ma o ka lawe aihue ana aku iaia.”

            “Alaila heaha ana ka kaua mea e hana aku ai?”

            “O ka hana mua.”  wahi a Tavara, “oia no ka hele ana aku e huli ia Gomeza ame Dupona.  Eia pu me a’u i keia manawa he mau palapala hopu a i loaa ai ko kaua mau lima kokua ea he pono ke hoike koke aku i ka oihana makai o nei e haawi mai i ka lakou mau kokua ana ia kaua no ka paa o kela mau kanaka i ka hopuia no ka mea ua makemakeia laua a elua e hoihoiia aku i ka hema no ko laua hookolokoloia mai no na karaima lehulehu like ole i hanaia e laua.”

            “Heaha ana ka hana hiki ia’u ke kokua aku ia oe?”  i ninau aku ai o Hale.

            “Aohe mea hiki ia oe ke hana i nei manawa aka nae he hana kau e hana aku ana a’u i makemake ai ia oe ma kekali manawa o keia ahiahi.  Hele mai oe e hui me a’u maanei ma ka hora eono o keia ahiahi a ia manawa e hoakaka aku ai ia oe i kau mea e hana ak uia a ia manawa hookahi no hoi e hana ak uai au i ka’u papahana i hoolala ai.”

            Huki koke ae la ka makaikiu i kana uwaki ia manawa a nana iho la alaila i mai la ia Hale ua kokoke loa ia manawa e kani ka aina awakea.  O ko Hale ku ae la no ia iluna a hopu aku la i ka lima o ka makaikiu kahiko a haalele mai la i ka hele ana ahiki i kona huli ana ae ma ke alanui Elema no ka hele ana aku e hui me Joe Keranatona no ko laua hoi pu ae no ka hale no ka paina awakea.

            E hoomanao e na makamaka heluhelu ma keia manawa a Hale ma e kukakuka ana no ka laua papahana e hoonee aku ai no ia ahiahi iho aia no hoi o Dupona ame kona mau hoa ke hoolala mai la i ka lakou papahana no ia ahiahi iho elike me ia i ike mua ia ae nei ma kekahi mokuna i hala nolaila o ka ninau o ka wai papahana la ke holopono ana.

            Ia Hale i haalele iho ai i ka makaikiu maloko o ka hokele a noho hookahi iho la ka makakiu kulou iho la kona poo ilalo me ka noonoo nui iloko ona no kana mea e hana aku ai.  Ma kana nana iho o ka hihia e ku ana mamua ona ia manawa he mama wale no me ka maalahi ka hana ana aku a no ke ano maalahi i kana nana iho ua maopopo ole nae iaia pehea oia e hoomaka aku ai ka hoonee ana i kana hana.

            Ua nui ka manawa i hala iaia ma ka huli ana ia Dupona ame Gomeza mai ke kulanakauhale o Vikabuga ahiki i Sana Lui a mai Sana Lui ahiki Kikako a mai Kikako mai a i Manakaseta a i keia manawa aneane loa e kau aku kona mau lima maluna o laua.

            O ka Makaikiu Tarava elike me na makaikiu e ae iloko o ka lakou hana ua nui ka mahaloia me na olelo hoomaikai he nui no na hihia lehulehu ana o ka lele ana aku maluna o kana pio i ka manawa kupono ma na manawa a na enemi e manao ana ua lanakila lakou aole hoi e hiki ana i ke kanaka o ke aupuni ke hana aku i ka mea e paa ai lakou he manao kuhihewa nae ia o lakou.

            Elike me ia au e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei ua loaa ka ike ia Dupona ua hoea mai ka makaikia ma ia manawa elike me ka manao maloko o ka leka i loaa ai iaia mai a Gomeza aku a aia ka Makaikiu Tarava maloko o ia kulanakauhale ia manawa a me ia ike no nae ona he manaoi’o no kona e hookoia ana no kona makemake a e pakele ana no oia me ka paa ole i ka hopuia ahiki i kona mamao loa ana mamua o ka hana ana aku o ka makaikiu i ka hana e paa ai oia i ka hopuiia.  Ke kuhihewa nui keia ona.

            Elike me ia i ike muaia ae nei ua pau kana papahana i ka hoolalaia a me ka puupuu hookahi ua hiki loa iaia ke hoonalowale loa aku ia Hale mailuna aku o ka ili honua a e hiki ana no hoi iaia ke kaili aku i ke kaikamahine a kahi ana e papahi ai iaia ia kumu e lilo mai ai kona waiwai apau loa iaia.  Ua maopopo loa kona lanakila maluna o keia mau hana a ua hooiaio iho oia pela eia nae na keia nee ana aku o ka moolelo e kuailo ae i kona hopena.

            Ma keia maimai o Mate e lilo mai ana iaia pela kana o ka noonoo ana iho me ke kuko nui iloko o kona naau e lilo hou ana oia i kanaka waiwai elike me kona kulana waiwai a hanohano mamua oia kona manawa e haalele loa iho ai i ka aina hou ole ia ai kona noonoo aka malaila oia e noho ai me ka hauoli ame ka hanohano i ke koena aku o kona mau la hapauea.

            No kana mea paahana oia hoi ke kanaka Mekiko aohe ana noonoo ana nona.  Ina no ka holopono o kana hana na ia kanaka Mekiko no ia e au nona iho a kona wahi e pae aku ai a i ole hoi hou aku paha i Mekiko kona aina kulaiwi.  Elike me na kanaka makee waiwai a alunu apau pela iho la ke ano o nei kanaka o Dupona aohe noonoo iho ina e waiwai ana oia alaila e mahele like ia waiwai mawaena o laua aole o ko Dupona noonoo oia no kana e nana iho me ka nana ole aku i kekahi mea e.

            Me ka uluhua nui oia o ka noho ana maloko o ka hale a laua e noho ana me ka piha nanauki pu e ake mai ana aia o ka hoea koke mai o ka hora ana e hoomaka aku ai i kana hana puuwai eleele.

            Ua maopopo iaia ko Hale Lesetera wahi e loaa aku ai iaia a ke ike aku oia iaia ia manawa oia e ki aku ai a make me ka loaa ole iho o ka manao maka’u iaia no kona huliia mai no ka mea ma kona noonoo iho he hana maalahi wale no nana ka uhi ana a nalowale e loaa ole ai kona mau meheu e hiki ole ai ke huliia mai.  Kuhihewa hou no.

            O kekahi haawina maikai loa i loaa i ka Makaikiu Tarava a ua hanau pu ia mai no paha ia haawina me ia oia kona hiki ole ke poina i ka helehelena o kekahi kane a wahine paha ana e ike mua ai ina no no hookahi manawa o ia ike ana.

            Ina e ike ana oia e kekahi helehelena no hookahi manawa aole loa oia e poina ana ina no kona ike hou aku iaia me ka nana ole pehea la ka nalowale oia mea o ka hoano e ana i kona helehelena ame kona mau aahu e hiki ana no iaia ke ike aku ia mea.

            O na nanaina o na kanaka elua ana e hookolo ana ia manawa me he mea la he kii i kau mau ia mai mamua o kona mau maka i na manawa apau a ina no ke kau aku o ka ike a kona mau maka maluna o kekahi o laua aole loa e nele ana kona ike aku e koho koke aku ana no oia.

            He hana maa ole nana ka hoano e ana ae i kona helehelena a he kakaikahi loa na manawa ana o ka hana ana pela aka nae ma keia manawa a me keia hana hoi i mea e holopono ai kana mau mea i upu ai ua hoololi ae la oia i kona mu ano apau a ke nana aku ua kulike loa oia ma na ano apau me kekahi kanaka lawealwe oihana kalepa kaaheie mai kakahi aupuni a i kekahi a elike me ka kaua e ka mea heluhelu i ike mu ae nei iaia ma kona manawa i halawai ai me Hale ma ka hale hoolulu kaaahi ua loli maoli no kona mau ano apau a ina paha aole oia i hele mai a kau aku i kona lima maluna o ka poohiwi o Hale aole no o Hale e ike aku ana iaia pela i nei manawa.

            He kanaka aoo ka Makaikiu Tarava ma keia manawa ua loihi kona mau makahiki a elike me kekahi kumulaau kahiko ae e ike aku ana i kona mau ano apau pela okoa iho la no ka Makaikiu Tarava ma keia manawa a kaua e ike nei.

            Ua lohe aku la oia i ke kahea ma na wahi apau o ka hokele e hoike mai ana he manawa ia no ka aina awakea nolaila mahope o kona kilohi ana aku i kona helehelena i ke aniani no ka nana hope ana ua pili pono a maikai paha kana hoano e ana iaia iho ua maikai kona mau aahu o kona iho aku la no ia no ka rumiaina.

            He lede huapala kona mea nana i alakai aku a komo i ka rumiaina a hoonoho iho la iaia ma kekahi wahi o ke pakaukau a waiho iho la i ka pepa e hoakaka ana i ma meaai o na ano like ole mamua o kona alo.

            Oiai oia e hoopiha ana ika lua o ka inaina me na meaai ono o kela ame keia ano e ahu mai ana mamua o kona alo ke hana mau la oloko ona me ka piha noonoo no kana papahana e hoonee aku ana me kona nana ole aku i na hoai e noho mai ana ma kekahi aoao mai o ke pakaukau no ka mea aohe no kekahi o ia poe ke kaunu o kona noonoo aka no kekahi mau kanaka okoa aku.

            Ua holopono kana mau mea o ka hoolala ana no kana hana a i ka manawa i pau ai o kana ai ana o kona ku ae la no ia a hele holoholo aku la iwaho mai ka hokele aku a kamoe pololei loa aku la kana hele ana no ka hale o ka oihana makai he wahi mamao loa no mailaila aku.

            I kona hiki ana aku ilaila o kana hana mua loa oia no ka hoolauna ana aku iaia i ka makai nui a mahope o ko laua ike ana aku iaia i ka makai nui a mahope o ko laua ike ana hoike aku la oia iaia i kana hana o ka hiki ana aku imua ona a o ka hana hoi nana i koi aku iaia e holo mai i ke kulanakauhale o Manakaseta a ua haawi mai la no hoi ka makaikiu nui i kana hoohiki e haawi mai ana oia i na kokua kupono apau iaia ia mea e holopono ai kana hana.

            I ka pau ana o kana kamailio ana me ka makaikiu haalele aku la oia i ka halewai a hele holoholo aku la ma ke Alanui Elema me ka nana pono aku i na helehelena o kela ame keia mea ana e halawai aku ana ma ke alanui me ka manaolana ikaika iloko ona e ike aku ia Dupona a i ole ia Gomeza paha.

            Oiai oia e hele ana aole oia i manao ia manwa e holopono koke ana kana huli ana ia mau kanaka e hala ana la kekahi manawa loihi me ka hana nui mamua o ka hiki ana e kau aku kona mau maka maluna o laua a i ole kekahi paha o laua aka nae oiai no oia e noonoo ana pela o kahi no o ka haawina laki o kona ike koke aku la no ia ia Gomeza oia nae ua pau kona umiumi i ke kahiia a nemonemo ka auwae e oile mai ana mailoko mai o ka halekuai laau ma ke kihi o na alanui Elema ame Alahaka.

            E hoomanao e na makamaka heluhelu ma kekahi wahi o ka mokuna ae nei i hala e hoakaka ana malaila ke kauohaia ana o Gomeza e Dupona e hele e kahi i kona umiumi kapulu a ua hele i’o aku o Gomeza hooko ia kauoha a o keia kona manawa o ka oilo ana mailoko mai o kahi ana i hele aku ai e kahi i kona umiumi a ike aku ai ka Makaikiu Tarava.

            Aohe i ike mai ke kanaka Mekiko i ka makiakiu no ka mea me ka awiwi wale no ia hoi ana aku a Gomeza no ka makemake e hoea koke aku i ka hale eia nae ua ike koke aku la ka makaikiu iaia a hoomaka aku la kona kakau ana mahope ona ahiki i ka hoea ana aku i ke alanui Hanowa a hele aku la no ka Barbary Coast ua huli pu ae la noka makaikiu ma ia alanui a hoomau aku la no i kana hahai ana mahope o kana kanaka.

            I ke kanaka Mekiko i pii aku ai no ka hale maluna ua hahai pu aku la no ka makaikiu mahope ona a pii aku la ma ke alanui pii.  Aole i ike iki ke kanaka Mekiko i kona hahaiia ak uahiki i kona lohe ana mai ika halulu aku o na kapuai wawae o ka makaikiu ma ke alanuipii mahope ona a ia huli ana mai ana akahi no oia a ike iho la e hookoloia aku ana ka oia.

            I ke kau pono ana aku iluna ku iki iho la o Gomeza a he sekona paha ma ia hope iho ku iho la ka makaikiu ma kona aoao.

            Ma keia manawa aole i loaa iki kekahi ike i ke kanaka Mekiko o ke kanaka e ku aku ma kona aoao o ka Makaikiu Tarava no ia nana i hoopahua i ka laua papahana o ka hoao ana e hoopoino i ke ola o Hale ma ka mokuaina o Texas.

            No kekahi manawa ua ulu ae he manao iloko o ke kanaka Mekiko o Porota paha ke kanaka e hahai aku ana mahope ona aka i ka pili ana aku o ka makaikiu ma kona aoao akahi no oia a ike i kona koho hewa a pane mai la:

            “Heaha kau i makemake ai ia’u i hahai mai ai oe mahope o’u?”

            “He makemake ae e kamailio pu me oe’ i pane aku ai ka makaikiu a oiai oia e kamailio aku ana ke ike pu aku la oia he huihui ki ka ke kanaka Mekiko a paa ana iloko o kona lima.  “Wehe aku i ka puka a maloko aku o ka rumi e kamailio aku ai au ia oe i kau hana o ka hahai ana mai nei mahope ou.”

            “Hiki no ia oe ka kamailio mai ia’u i kou manao maanei.”

            “Aole; wehe aku i ka puka.”

            “Aole ae e wehe ana i ka puka kamailio mai i kou manao maanei.”  wahi a ke kanaka Mekiko o ka hoole paakiki ana mai.

            “E wehe aku oe i ka puka.”  a ia manawa ike iho la o Gomeza iaia iho e nana mai ana oia i ke kanaka maloko o ka waha o ka pu panapana e kau pololeiia aku ana imua ona.

            Aohe ana hoopaakiki ho uana mai aka hikaka aku la oia ihope me he mea la ua ona i ka lama aka nae i kona ike ana iho aohe ana mea hiki ke hana mai o kona hoolohe wale mai no i ke kauoha.

            Huli aku ka ua o Gomeza a wehe mai la i ka puka a oiai ka makaikiu e kau mau aku ana no i kana pu panapana ma ke poo o ke kanaka Mekiko komo pu aku la oia iloko o ka rumi a i ke komo loa ana aku o laua iloko kauoha mai la ka makaikiu ia Gomeza e papahi hou mai i ka puka mahope o laua a e laka mai a paa.

            Aohe hiki i ke kanaka Mekiko ke hoololohi iho o ka hooko wale aku no i ke kauoha.

            “Kau kou mau lima iluna!”  wahi a ka makaikiu i kauoha mai ai.

            He minuke ma ia hope iho ua umiiia ae la na kupeehao ma na lima o ua Gomeza a o ka makaikiu kona haku ia manawa.

 

MOKUNA XIX.

 

            Ua maopopo i ka Makaikiu Tarava aole i hoomaopopo mai o Gomeza oia ia a i kumu nona e ike iho ai pehea la ka manao ame ka hana a ke kanaka Mekiko ke ike mai iaia alaila wehe ae la oia i kona papale ame kona umiumi ku’i a he mea puiwa no ka hoi ia la o ua kanaka Mekiko la i kona manawa i ike poni mai ai o Tarava ka makaikiu nana i hoohoka iaia mamua a i mai la:

            “Carramba!” oia hoi ma ka olelo Mekiko.  “O oe i’a anei ia e Tarava?”

            “Oia kau i olelo mai la pehea iho la keia i kou manao?”  i pane aku ai o Tarava.  “E auhea oe mai hoopihoihoiia kou noonoo no keia paa ana iho la ou;  aole au e hoeha aku ana ia oe ina nae e hamau ana oe me ka uwa ole ae a e hana mai ana hoi elike me ka’u e kauoha aku ana ia oe a e pane mai ana hoi i na ninau apau a’u e waiho aku ana imua ou.  Ua ike oe a ua maopopo ia’u nolaila mai noho oe a hoike mai i kekahi mau olelo hoopunipuni aka o na mea oiaio wale no.”

            I ka lohe ana mai la o ke kanaka Mekiko i nei mau olelo a ka makaikiu ua piha loa oia i ka ukiuki he ike wale aku no ka makaikiu ia mau ano ona ia manawa hookahi ke nau wale la no i kona mau ku’i mamuli o kona noonoo ana iho i ka maalahi loa o ka hana ana aku o ka Makaikiu Tarava ahiki i kona paa ana iho la me kona hoao ole mai e hana i kekahi mea no ka makaikiu e eha a i ole e make ai.

            Aka elike me ia a ka makaikiu o ka olelo ana aku la iaiai ua ike oia a maopopo ia Tarava he makaikiu hooholo iho la e haawipio mai iaia me ka hoolohe i na mea apau a ka makaikiu o ke kauoha ana aku iaia.

            “Auhea o Dupona ko hoahui o na hana ino a pepehikanaka?”  i ninau hou aku ai ka makaikiu ma ke ano e kauoha aku ana no ka pane kokeia mai o ka haina.

            “Aohe au i ike iaia?”

            “Hoopunipuni oe.  E hoike mai oe ia’u i ka mea oiaio a mai huna mai!”

            “O ka oiaio keia a’u e hoike aku nei ia oe.  Ua ike au iaia i keia kakahiaka a ua haalele mai ane oia ia’u me ka maopopo ole ia’u o kana wahi o ka hele ana aku a mai ia manawa a kaua e kamailio nei.”

            “I ka manawa hea oia e hoi mai ai – ua maopopo anei ia oe?”  i ninau hou aku ai ka makaikiu.

            “Aohe hiki ia’u ke hoike aku.”

            “Ua haawi mai nae paha oia i kekahi mau kauoha ia oe no kau hooko ana aku?”  wahi hou a Tarava.

            “Ae ua haawi mai he mau kauoha no ko’u hooko ana aku.”

            “Heaha ia mau kauoha ana?”

            Ma keia ninau a ka makaikiu me he mea la ua humehumuia na lehelehe o ke kanaka Mekiko aole hiki iaia ke pane mai.

            “Kamailio mai!  E hoike mai oe ia’u i na mea apau ana o ke kauoha ana mai ia oe no kau hooko ana aku no ka mea oia ka mea oi aku o ka maikai nou aka ina e hunakele loa ana oe ua ike oe i kou hoopa’i i kauoha aku a ka makaikiu me ka leo ko’iko’i e kau ai ka weli o kana pio.

            Aohe no he hoike koke mai o ke kanaka Mekiko a hala kekahi mau minuke aka mamuli o ka puka mau aku o na olelo hooweliweli a ka makaikiu akahi no a hoikemai na kanaka la i na mea apau me ka hiki ole iaia ke huna hou aku.  O na mea apu i hoolalaia e Dupona i mea no hale ame Mate e poino ai elike me ia au e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei ma na mokuna i hala oia kana o ka hoike ana mai.

            “O keia mau hana apau au i hoike mai la e hana ia ana anei ia ma keia po?”

            “Ae” wahi a ka Gomeza pane.

            “Auhea o Porota?”

            “Ua hele p uaku nei oia me Dupona o ka laua wahi nae e noho mai la a e hana mai la paha i nei manawa aole aa i ike.”

            “Aha!  Oia wale ae la no ka’u mau mea i makemake ai e ike mai ia oe mai.  E hahai mai oe mahope o’u i nei manawa a i ka manawa e loaa aku ai o Dupona ia’u oia pu kekahi e hui pu aku ana me oe ma kahi au e hoopaaia aku ana.  Ina oe e hoao mai ana e ku-a ia’u ma ke alanui a i ole hoao paha oe e uwa e hooomanao oa i keia e hahauia aku ana oe e a’u me ka newa! lohe aku la oe?”

            “Ua maopopo aku la ia’u kou manao.”  wahi a Gomeza me ka haikea loa o kona helehelena me he mea la he kanaka i kaa wale i ka mai a mailo ke kino.

            He umi minuke mahope iho o ia manawa ua hoopaaia aku la o Gomeza maloko o kekahi o na rumi paa loa maloko o ka halepaahao o ka halewai a malaila oia e noho ao ahiki i ka manawa kupono a ka Makaikiu Tarava a hapa hoa aku ai i kekahi hana maluna ona.

            Ua nui ka mahaloia o ka Makaikiu Tarava e ka oihana makai no ka hikiwawe o ka paa ana o kekahi pio ana me kekahi kokua ole mai ka oihana makai mai a ua paa hoi iloko o ka manawa pokole loa me ka maalahi loa o ka hope ana.

            Mamuli o na ike i loaa mai i ka makaikiu mai a Gomeza mai i maopopo ai iaia kana mea e hana aki ai i mea no Dupona e paa ai a pela hoi me Porota kekahi o kona mau hoahui ma nei hana hoohalua.

            Ma ka hora eono ponoi o kela ahiahi ua hoea ae la o Hale Lesetera i ka hokele a iloko hoi o ka rumi o ka Makaikiu Tarava a me ke ohaoha oia i hookipaia aku ai e kona hoaloha ka Makaikiu Tarava.

            Me ka hauoli ka makaikiu i hookipa aku ai iaia a hoike koke mai la no i ua o Hale no ka paa ana o ke kanaka Mekiko i ka hopuia eia a laweia aku e hoopaa maloko o ka halepaahao o ka halewai me kona hoakaka pu ana mai i ke ano o ka halawai ana ona me ka haawina laki he halawai ana i hoopokoleia ai kana hana.

            Ua hoopihaia iho la o Hale me ka hauoli ame ke kahaha pu no keia hana eleu koa loa a kona hoaloha me ka i pu ana aku:

            “O he hawina laki maoli kela i halawai mai me oe iloko o ka manawa au i moeuhane ole ai e hoopokoleia ana kau hana e pili ana nona!”

            “Pela no ko’u manao”  i pane mai ai ka makaikiu ona paa aku la oia elua a kaua mau kanaka i koe e nana aku ai a ina no ka holopono o ka’u hana e hoolala nei he hoomana ana mai ia i ka hana”  alaila hoakaka mai la oia i kana papahana i hoolala ai no ka hana ana aku ma ia po iho.

            “Aole o’u manao e hoomaka koke mai ana o Dupona i kana hana ahiki i keia ahiahi nolaila eia ko’u manao:  O oe ame a’u ame kekahi mau maikai no ka mea ua noi aku nei au i ka oihana makai e haawi mai i kekahi o kona mau kanaka no ke kokua ana mai ia’u ma keia hana ke hele ahiki i ka hale e noho nei o Mate alaila malaila kakou e pee ai maloko o kekahi mau hale e pili kokoke mai ana i ka hale e noho nei o Mate a i ka manawa a Dupona e hele ae ai a komo ilok o ka hale o Mate ma ia manawa kakou e hopu ai iaia me ka hana nui ole ame ka eha ole hoi o ka ili.”

            “O naauao kela hoolala ana au ke ike aku la au i ka maalahi loa o ia hana ina hoi paha e hoea i’o ae ana ua o Dupona no kela hale ma keia po.”

            O e hoea ae ana oia elike me ka’u i lohe mai nei ia Gomeza oia kana papahana i hoolala ai o kona manao oia ke komo ana aku iloko o ka hale a hoao aku e pahele i ke Mate noonoo i mea nona e puni mai ai iaia alaila hele pomai o Mate me ua o Dupona ahiki i kahi o ke kaalio a Porota e ku makaukau ana a hoaku aku ia Mate iluna o ke kaa a kaili aku iaia no kekahi wahi mamao loa a malaila e pepehi ai paha a i ole hana iho paha i kekahi hana e ae a kaua e ike ole aku ne oia nae ka ike i kana papahana.”

            “Pela iho la ke ano o ka Dupona papahana i hoolala ai i ma no Mate i lilo ai iaia?”  i ninau aku ai o Hale me ke kahaha nui iloko ona.

            “Ke ole au e kuhihewa oia maoli ka manao o ka Gomez mau mea o ke kamailio ana mai nei ia’u elike me ka Dupona mau mea o ka hoolala ama o ka lohe maopopo ana aku.”

            “Heaha ke kumu o ko Dupona makemake loa ana e kaili a i ole e hoopoino ia Mate?”

            “Ua hoakaka mua aku hoi au ua oe no ia mea oia hoi o kona makemake ina no ka make nei o Mate a oiai oia ka makuakane ponoi o Mate alaila e lilo pau loa mai ana kela waiwai o Mate maluna ona.”

            “Ka kanaka ino maoli ka kela!  No kona makemake anei i ka waiwai ke imi mai nei oia i ko Mate ola makamae loa e o’uia me ka hewa ole me ka loaa ole iaia o ke aloha ame ka menemene no ke ole o kana kaikamahine ponoi!  Kanaka puuwai eleele maoli ka kela!”

            No elua mau hora loihi ko laua noho ana maloko o ka hokele me ka hoohalaia o ia manawa me na kamailio mawaena iho o laua a ia laua o ka ike i ka manawa kupono no ka hana o ko laua haele aku la noia no ke alanui Elema a huli ae la ma ke alanui Alahaka kahi o ka hale e noho no o ka ohana Pere.

            Ia laua i hoea aku ai ilaila he elua mai makai a laua o ka halawai ana aku e kakali mai ana o ko laua hoea aku a e noho mai ana hoi malalo o ka malu o kekahi wahi poulima mawaho loa mai o ka hale o ka ohana Pere.

            He mau olelo hawanawana wale no ka i kukaiia mawaena o lakou e hiki ole ai ke loheia mai e ka poe e noho ana maloko alaila noho iho lalakou kakali o ka hoea aku o Dupona.  O kela wahi a lakou e noho ana he hiki loa ia lakou ke ike aku me ka hoohewahewa ole i ke kino o kekahi kanaka ina e hele ae ana a komo iloko o ka hale.

 

( Aole i pau. )