Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 29, 16 July 1920 — Page 8

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

HAIOLELO A KA ELELE J.K. KALANIANAOLE ILOKO O KA HALE O NA LUNAMAKAAIANANA

 

            Ma ka ʻ u nana iho. i ka manawa a ka @@@@@@@@@@@ i hooholo ai i ke Kanawai K@@@@@ ua @@@@@ na e @@ a @@ i ke Teri@@@@ @@na hoaie a@@@ aku i ka umi @@@@@@@@ Mawaho ae o ka ae ana i @@@@@@@@@ e hoale ahiki aku i ka umi @@@@@ ia Mawaho ae o ka ae ana i ke @@@@@@@@@@ hoale ahiki aku i ka ehiku @@@@@@@@@ na helu auhau waiwai, ua @@@@@@@@@@ na Kalanu like ole e hona @@@@@@@@ ahiki i ka ekoli pakeneka. @@@@@@@@ kela la aneane kanalima pake@@@@@@@@@@@@ i loaa mai o na hona i @@@@@@@@@@ i na Kalana, a aole lakou @@@@@@@@@@@ i o ka haawi ana aku ke Teri@@@@@@ na @ain i makemakeia. i hoopuka @@@@@@@@ @@na hoaie.

            @@@@@@ nana ole i kei mau mea ke @@@@@@ nei no o Hawaii, a mamuli o @@@@@@@@@ aina o kona mau makaainaoa, @@@@@@@@ nei no i na auhau ame na @@@@@@@@ na. @@@@ hiki ai ia Hawaii e hoo@@@@@ kana a@emua ana elike me ma@@@@@@@@@@@@@ a e hoomau i kona ano @@@@@@@@@@ o ka Pakipika.

            O @@ Pauku 303 o keia bila e imi ana @@@@@@@@@ i ka Pauku 66 o ke Ka@@@@@@ Kumu. ma ka hoihoi ana ae i ke K@@@@@@@ i makaainana oiaio, a i mea @@@@@@@@@ ke Teritore. O ka Pauku 311 @@@@@@@ no ia e hoihoi aka elike ka @@@@@@@ ka poe hookahuia me kona. O @@@@@@@@ @ ka hila e imi ana ia e @@@@@@@hua ae i na uku o na luna au@@@@@@e Teritore.

            @@@@@@@@ K@aanina. ke Kakanolelo o ke @@@@@@ na lunakanawai kiekie ame @@@@@@anawai Kaapuni, ua hookohu@@@@ @@@ ka Peresidena o Amerika @@@@@@@ lakou apau i poe makaai@@@ ke Teritore. Ma keia bila e @@@@@@@@@ lakou, mawaho ae o ko @@@@@@@ makaainana, i poe noho ina@@@@@@@@ Teritore. e hoolilo ana ia la@@@@ noho ma ke Teritore no @@@@@@@hiki. mamua iho o ko lakour @@@@@@@@ ana. O na lunakanawai o ka @@@@@@@@@@kolo apaua o Amerika @@@@@@@@@ ka lolo Amerika Huipuia, @@@@@@kekahi poe hookohuia e ka Pe@@@@@@@@@@@ ke imiia nei ma keia bila, @@@@@@@@@@@@@@ku ia lakou ma ia ana hoo@@@@@@M@@@@@ o ke kauawai e ku nei, @@@@@@@@@@ ake ʻ ake ʻ a ana, ma ke ano @@@@@@@@ ana maloko o ke Teritore, @@@@@@ ka hookohuia ana o na luna@@@@@ apana Amerika Huipuia, ka @@@@@@@@@@@@@ Hamuku. Mamuli o keia @@@@@@@ ka poe i hookohuia. a i @@@@@@@@@ mai ka ainapaa aku nei.

KAHEA HALAWAI.

 

            @@@@@@@@ mua ka halawai makahiki o @@@@@@ Kuai Aina o Peahi, @@ i ka la @@@@@@@@@@@@ ma ka Halepule More@@@@@@@@@@ Peahi. Hamakualoa, Maui, @@@@@@@@@@@@. N@@@@@@@@@@ makemakeia na lala apau @@@@ Hui e akoakoa ae ma ia la. ma ke @@@@@ a ka Peresidena o ka Hui, no @@@@@@@@@@no ana i na mea e pili @@@@@@@@@@ ame na hoike a na Luna@@@@@@@@ Hai.

J.K. SMYTHE,

Peresidena:

FRED WILHELM.

Kakauolelo.

 

@@@@@@@@@@@@@@@@@@,@@,@@,

 

            Oiai paha ua pomaikai makou i ka loaa ana ia makou he poe kanaka i hiki e hoomaopopo i ke ano o ko makou kulana, aka he mea au i kakoo ikaika mau i ka manao home @ula. Ua loaa ia makou ma Hawaii h@ poe kanak@, i hanau a i ulu ʻ ae malaila, i lawa loa e hoopiha i kela ame kela kulana Federala, ame ke kamaaina ana i ke ano, ame ke kulana o ko makou poe kanaka ua hiki e kupono, a ke kanalua ole nei au i ka hoike aku, i mau luna aupuni oi aku o ka maikai mamua o ka poe e hoounaia nei i Hawaii mai ka ainapaa aku nei. Ua hiki paha ia ʻ u muanei e hoike aku aole kekai o keia mau luna aupuni i ukuia i ka uku nui kupono, elike me ke ko ʻ iko ʻ i o na oihana i hookauia aku maluna o lakou. O ke Kinaina paha ka oi aku, ola ka hope o ka Peresidena o Amerika Huipuia e launa ana me ka p@e kaahele o ko ma aina e, mai ka aoao Hikna mai o Asia, a i ole o na aina mai ka Hema mai. He mea pono iaia e malama i ke kulana lokomaikai, waipahe o Amerika Huipuia, maluna o kona wahi uku uuk@ loa. Ua hiki ia ʻ u ke hoike aku maanei, ke uku nei ke Teritore i kona loio kuhina i ka uku, oi @e mamua o ka ke aupuni Federala e uku nei i ke Kiaaina.

            Ano e na keonimana, ke ukuia nei ko makou mau lunakanawai me ka uku haahaa loa a ʻ i mea e loaa ai ka poe loea loa, ma ka lawelawe kanawai ana, he mea pono ia kakou e ae aku e ho@ nuiia ko lakou uku. E lawe ae kakou i na lunakanawai apena Amerika Huipuia, i mea hoomaikeike, e noho hoomalu ana maluna o ko makou aha ho@kolokolo federala, o ko laua kuleana ua kaupalenaia a uuku loa, @ he kuleana wale no, a na wahi i hoomaluia, no ka oihana koa ame ke kue ana i na kanawai federala ame na niau pili i na moku. O ka hapanui o na hana aha hookolokolo, aia no iloko o ko makou mau aha kaapuni. Ua papalima a oi aku mamua na hana i lawelaweia e kekahi o ko makou mau lunakanawai kaapuni, mamua o na lunakanawai o ka aha apana Amerika Huipuia. He mau hihia auo nui no na @ala nui hewahewa, ke komo ana i loko o ko makou mau aha hookolokolo kaapuni. Ua kuleana lakou maluna o na hihia kalaima ame kiwila, ame na ninau kanawai, aka nae ke loaa nei i na lunakanawai kaapuni hoi he $4,000 wale no. O ko makou lunakanawai apana o ke kulanakauhale o Honolulu, ke loaa nei iaia he uku i oi aku. Ke noi nei keia bila e hooponoponoia kei mau uku.

            O ka Pauku 313 o kei bila e hoomaopopo ana ia i pauku hou no ke kanawai kumu, e pili ana i ka hoohanaia ana o na limahana makaainana maluna o na hana federala, maloko o ia mau paemoku. Ke makemake nei au e koi aku ia oukou e hoomaopopo i ke kulana o na hana e lawelaweia nei, ame ke ano o na limahana mikanika, ame ka poe limahana, hapalima maoli, maloko o ke Teritore. Ua oi aku a ua emi mai paha ko oukou ike, ke malama nei ka oihana koa ame mokukaua i mau kahua noho maluna o ka Mokupuni o Oahu. He mau hale lehulehu i kukuluia mamua aku nei, a ke kukuluia nei no i keia manawa e ke aupuni. maluna o na kaua i hookaawaleia, no ka oihana koa ame mokukua malaila. Maluna o keia mau hana, ua hoohaua aku ke aupuni, a ke hoohana nei no i ua limahana emi loa o ka uku, i lilo ole i mau makaainana no Amerika Huipuia, no ke kumu wale no he emi loa ko lakou uku hana.

            Iloko o na hoao ana, e hoolilo i ke Teritore ma ke kulana Amerika, ame ka hoao ana e koi aku i na Amerika e hele mai ka ainapaa aku nei, a e kokua i na makaainana e paonioni aku me na limahana uku emi o na aina e, ua hana ke Teritore he mau kanawai e hookikina @ i mau makaainana wale no na limahana, e hoohanaia maluna o na hana aupuni, in a paha no ke Teritore ponoi iho, a i ole ma o ka poe hana a@like paha no ke Teritore. (Paipaiia.)

            O ka ahahui o ua Koa Amerika o Hawaii, ke hana nei me ka ikaika e hoolilo ia Hawaii ma ke kulana ano Amerika ma na ano apau. Ua hooholoia he mau olelo hooholo, e kakoo ana i keia kulana, a he olelo hooholo pu no hoi, @ koi ana malaila, i na hale oihana o k@ Teritore, e haawi mua i ka hana i na makaainana, a e koi ana e hooko pono ia keia mau noi, a ia mau olelo hooholo. Ke hoike aku nei au i keia mau mea, e na keonimana, no ke ake ana e hoomaikeike aku ia oukou, i na hana e imiia wai nei, no ka hooko ana i keia mau mea maikai, a i mea e ikeia mai @ e keia ahaolelo, a i hiki ai i na kanaka o keia aupubni, ke ike i na @ana pili makee aina a na kanaka Hawaii i komo pu aku iloko o ke kaua i ha@a aku.

E Mr. Lunahoomalu, ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai ana i ka ahahui o na Koa Amerika o Hawaii no ko lakou make@ aina ma keia ninau.

            O ka hooponopono ma keia kanawai, in a e hooholoia ana i kanawai, e koi ana i ke Aupuni Amerika e hana pela, e lilo ana no i mea hoopomaikai, a in@ aole i lawa ka poe limahana mikanik@ o ia ano, i makemakeia maloko o ke Teritore, a e konoia mai ana ka poe o ia ano e hele ilaila mamuli o ka hoomaopopo ana e loaa ana ia lakou malaila ka hana mau, a ma ia ano e kokua nui mai ana i ka poe o Hawaii e kukulu ae i poe Amerika ma ia wahi (Paipai nui ia.)

            O ke kumu i nui loa ai na limahana o ko na aina e ma Hawaii, ua hoea mai no ia mamuli o ka nele o ke aupuni federala, i ka hoohana ana i na limahana makaainanana wale no. Aole no hoi i kokua ka ahahui kanuko o Hawaii, maluna o keia ninau, a haawi aku la hoi i na hanalima mikanika i na makaainana. Iloko o na makahiki i hala aku ua hoohanaia no na makaainana h@ poo mikanika maloko o na mahiko, aka i ka hiki ana i ka poe limahana emi o ka uku, a i ole o ko na aina e, e lawelawe i na @ana maloko o ka halewili, ua hoopaui@ na makaainana. Ke kaumaha nei ko'u manao i ka lilo ana o kekahi mau hui mahiko ma ia mau paemoku, e noonoo wale no no ka hoonuiia ae o ko lakou mau loaa, maluna ae o ka hooAmerika ana i ke Teritore. Ina i haawi na hui mahiko i ka hana i na makaainana ka mua, ma na hanalima mikauika, me na kulana hanalima maoli maloko o ua halewili, ua pauma, na halehana, a pela aku in a aole e haalel na makaainana Amerika mikanika uo ka ainapaa nei o Amerika Huipuia, mahepe mai o ka hoohuiaina a@a. O na kanaka Hawaii, mamuli o ko lakou aloha i ko lakou mau paemoku, aole e haalele ana, oiai no nae ua koiia mai lakou e noho iho malalo o na kulana ku-e loa, i mea e pono ai lakou, a ua hoomanawanui i ka auamo ana ia mau mea, @like me ka hiki ia lakou.

            Ke mantovana nei au, in a e hana ana ka ahaolelo i kanawai e koi ana i poe makaainana wale no na lima@ana, e hoohanaia maluna o na hana federala maloko o ke Teritore, e hoi liilii mai no auanei na limahana mikanika, mai ka ainapaa aku nei, a ia mau pemoku, a e hoi hou aku no na Hawaii ame na makaainana e ae, e lawelawe hou i na hana @@@inana e @, 2 lawelwe hou i na hanalima i hoopauia mai ai lakou mamuli o na limahana o ko na aina e, a mamuli o ia mea ae hoolilo ia Hawaii i nohona Amerika ana.

            Oiai mamuli o na kulana o keia ano, ua hoowaiwaiia na hui mahiko, a oiai no hoi ua hoike maopopo mai na limahana o ko na aina e, i ko lakou kulana maloko o na @lohana haalele hana ana, ke manao nei au e ha@a ana na mahiko i keia mea, mahope o ko lakou ike ana i ka hopena o ka lakou mau hana mua,  a e haawi mai i  ka hana i na makaainana mikanika ma @a wahi a pau e hikiana.

            Oiai no nae, ke uku nei o Hawaii he heluna dala oi aku, aka nae, ke ku-e nei ke Keena Kaua i keia pauku, maluna o ke kumu e oi loa aku ana na hoolilo no ke kukulu ana i keia mau kahua no na koa, mamua o ke kupono ke haawiia ka hana i na limahana makaainana. Heaha ia mau dala kakaikahi, e na keoni @ana, ia oukou e noonoo iho ai i ka @inau makaainana, me ka makee aina ame ka poe o ko na aina e, e hanaiiaii nei, a  e hoomomonaia nei maloko o Hawaii @ ke aupuni ponoi no! (Paipai nui ia.)

            Mai ka manawa mai o ka hoohuiaina ana, ua koi mau na kanaka Hawaii, i ka mana kooko federala ame ka ahaolelo nui e hoolilo ia Hawaii me ka hikiwawe koke ma ke kulana nohoana Amerika ana, aka ua hiki no e ikeia e ka poe apau, he mea hiki ole e kukuluia ae i nohona Amerika ana, maloko o kela mau paemoku e ku mamao aua iwaena o ka Pakipika, in a e hoomau ana ke aupuni i ka hoonee ana i na kulana no i ikeia mai ka hoohuiaina ana.

            Aole wale no i hoomake mai keia mau ha@a, i ka ma@ao o ke kanaka Hawaii, e alualu i @a mea e hoopii ae ana i kona kulana iluna, ame ka hoo Amerika ana i kona noho ana, malalo o ka hoomalu Amerika ana, aka ua hoohele p@mai me na pomaikai, mamuli o ka hele makaikai ana a ua Amerika i ko makou mau paemoku na@i.

            Ua pono e haawiia mai na pomaikai ia makou e ulu mai ana, mai ka poe kaahele o ia ano, u aloaa ia makou ka manaolana e ume aku ma ia ano i ka poe e noho iho a e lilo i hapa no ko makou makaainana.

            Mai ke kukuluia ana o ke kahua o ke aupuni, hookahi haawina nui o ko kakou aupuni i kukulia ai, o ia hoi ka holo kuokoa ana o na oihana kalepa mawaena o na mokuaina lehulehu ame @@ teritore. Ua kakauia keia haawina iloko o ke kumukanawai ponoi, a ua palapalia ae keia maloko o na kawawai he lehulehu ame na olelo hooholo a na aha hookolokolo. Aka nae iloko o na makahiki he iwakalua o ka hooikaika ana mai ka hoohuiaina ana, ke ike nei no makou ia Hawaii, e hooneleia ana i ka hele kuokoa ana mai, a i ka ainapaa nei, mamuli o ke kanawai i manao ole ia e hookoia ma kekahi teritore e ku kawale ana. (Paipai nui ia.)

O ka hoololi ano nui o ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu, o ia no ka haawiana i ke Komisina Aina, me ke apono o ke Kiaaina ame elua-hapakolu o na lala o ka Papa Aina o ke Teritore, e hana i mau hoolimalima no na aina mahiko, a e unuhi ae i ka manao e wehe ana i mau aina no ka hookuonoono ana ia ka manawa e manaoia ai ua pomaikai ke Teritore ke hanaia pela. Ma keia aole i manaoia e hoopau loa i ka hookuonoono aina ana, a i ole e pepe@ loa aku paha ma kela ame keia ano. I ka manawa i hooloheia ai keia mea imua o ke komi@ o na Teritore o ka Hale nei, mamuli o na hoike a ke Komisiua Ahaolelo Hawaii, ua ikeia o ka hapanui o keia mau aina, e hiki @na e loaa he $1000 o ka @@a hookahi, in a he mea hiki i ke Teritore ke hoolilo aku ma ke kuai ku@ala akea ana. Ua hiki e olelo @@ me ka maalahi loa, o ka awalike @ ke kumukuai o ka aina holookoa, e loaa wale ana no mai ka eha a i ka elima haneri dala o ka eka hookahi. Aole i manao ke komite he mea pono e hook@@ia keia mau aina waiwai no ka hookuon@on@ ia.

            O na hoolimalima @ kela mau aina e pau ana ua hanaia he kanakolu makahiki i hala aku nei me ka nana ole ia @ ka waiwaiia @o ke ka@@ ke ana, oiai o @uku pa no hoi na lawelawe ana o ia manawa. Aole ke komite i manao he @@@@ kaulike i ke aupuni Teritore i keia manawa, in a e hiki ana e hoolimalima hou ia me na pomaikai nui i ka manawa e makemake nui ia ana na dala, no na kula ame na pono ola kino, no na awak@moku, na alaloa ame na hanahou e ao. Ao'e lakou i manao he hana naauao ka haawi ana aku no ka hapa nuku loa o kona waiwaii@, i keia manawa no ka hookuonoono ana.

            Ua pinepine ko'u ku ana ma ka aoao he he hana pono ka hookuonoono ana i na aina, a iloko o na la apau o ko'u noho ana, a iloko o na la apau o ko'u noho ana ma ke kulana he mea lawelawe no ka lehulehu, na iini aku e okiokiia na aina aupuni, a e haawiia ma ke ano he mau home hookuonono no na kanaka. Aka nae, i ka manawa o ka Ahaolelo @ Hawaii e noonoo ana i keia mau aina i mahi kiekie loa ia, a i kokoke hoi e pau na hoolimalima, na hooholo lakou e hoolimalima i hookahi hapalima o ia mau aina a ua hele mai i ka ahaolelo nui nei me ua olelohooholo la. Ua hoohoio ka Ahaolelo o Hawaii he elua mau @l@looholo i ku-e kekahi i kekahi, Olelo hooho@ho Kailike Helu 28 o ka Hale ame Olelohooholo Kailike Helu 2 o k@ Senate. I mea e ku=e ole ai kekahi i kekahi, ua hoololiia ka Olelohooholo Kailike o ka Hale penei: "Mahope o ka hoolawa ponoia ana e ka Ahaolelonui i oleloia o na mea apau i makemakeia i hoike@a maloko o ka Olelohoohoio Kailike Helu 2 o ke Senate." Mamuli o keia mau hopuna olelo ua haawiia ka hoomaopopo mua ana i ka manao hoopulapula hou i na kanaka Hawaii, a i mea e maopopo lea loa ai ka hiki ana e hooko ia, ua ikeia he mea pono e hoolimalima ia na aina i mahiia, a mamuli o ka hooholo ana a ke komite e kokua i ka hoopulapula hou ana i ka lahui Hawaii elike me ia i hoomaopopoia maloko o ka Olelohooholo Kailike Helu 2 o ke Senate, ua hooholo e waiho ia mahele ana i na luna aupuni o ke Teritore, me ka haawi ana i ke koikoi ma ka aoao o ka manao home rula, a'u i kakoo mau ai. O na luna aupuni mana hooko @ keia manawa ua hiki ia'u ke olelo ae oia ka oi aku o ka maikai i loaa ia makou, ame ke kanalua ole e hooponopono ana no lakou me ke kaulike i keia mau aina i mahi kiekie ia.

            O na eka o keia mau aina i mahi kiekie ia he uuku wale no ke hookukuia me na eka apau o na aina aupuni, a oiai aia ka holomua o ka hoopulapula ana o ka lahui Hawaii, e kauka'i nui ia nei, maluna o na dala e loaa mai ana mai na hoolimalima o keia mau aina, ke mano nei au e kaupaonapono ana na luna aupuni i na koi a na Hawaii ma kekahi lima a o ka poe hookuonoono aina ma kekahi.

            He mea au i manaoio i ka haawi i apana aina i ke kanaka haahaa a e k@k@a iaia e lilo i lala holomua iloko o ka aina. Aole makee aina i oi aku i ko keia, ka hookumu ana iloko o ka lepo o ka aina. He mea au i manaoio, a ua hoomau i ko'u ku ana no na pono home rula, a ke manao nei au e lilo keia ninau na ke Teritore ponoi e hooholo nona iho. Ua hoea mai kakou e na keoninauna, i kahi e pono na makou no e hooponopono ko makou mau kanawai aina, a i oi loa aku, ke kanawai pili hook@onoono aina, no ka pomaikai o ka h@luna nui ae. He mea waiwai ole, in a malalo o na kulana i ano okoa ae maloko o Hawaii, ka okioki ana i na aina, @ e malama i ke koho ana i na aina, in a mahope o ka loaa ana i kekahi poe noi, ua aina a hele aku lakou maluna olaila, me ka @ele o ke kokua dala ia ana, ame na kokua e ae paha, mai ke aupuni aku, i mea e hiki ai ia lakou ke hooneemua aku i ka lakou mau hana. Ke manaoi@ nei au o ka hoolala ana elike me ia maloko o ke poo elua o keia bila, no ke kokua ana i ka poe koko Hawaii maloko o ke Teritore, e holomua ana, a e ku mai ana ma keia mua aku, ma ke ano he haawina hoohalike, no ka hookuonoono aina ana, o na aina aupuni @@@ i ku iho ahiki i keia manawa, ma ke ano he mau aina ha@ai holoholona wale no, aka a'u e manaoio nei, e hoohanaia aku ana i hoohua nui mai, elike me na aina e ae o ke Teritore.

            Ua hapaiia mai he mau kumu ke-e ia'u i ke kau koho baloka i hala aku in a e hoololiia ke Kanawai Federala Hoiae i ka Poe Mahiai, a ehookomo pu mai ia Hawaii, e hoopomaikaiia ana ka poe hookuonoono, mamuli o ia hoololi a e hiki ia lakou ke hoaie i na dala federala, no ka hoohana an i ko lakou mau aina. Ma ka hoomaopopo ana he mea hiki ole keia malalo o na hoakaka a ke Kanawai Federala Hoaie i ka Poe Mahiai, no ke kumu, oiai ka mea hom@ hookuonoono e hoao ana e loaa kona kila no ka aina, aole he mea e hoopaa aku ai a kana hoaie dala ana, mamuli o ia mea, ua koi aku au ia Senatoa Wise o ke Teritore e hooholoia i kanawai @@pono e ka Ahaolelo Hawaii i mea e hiki ai i ka poe hookuonoono aina, a @ oi aku hoi i hiki e hoaie dala mai ke aupuni a ma ia ano o ke kokua aku iaia e hooholomua, maluna o kona aina. Aka nae i ka hiki ana aku o keia bila imua o ka Hale o na Lunamakaainana o Hawaii, ua hoololiia, a ua laweia ae na pomaikai i hookomoia iloko o ka bila a Wise, i kapaia ka Bila Hoaie i ka Poe Mahiai.

            Ua nui na mea i oleloia no ka holomua ole o ka hookuonoono aina maloko o Hawaii, a ua oleloia o ka poe nonoi home maluna o na aina aupuni, he poe hoopukapuka kuai aina, i makemake e loaa ke kila me ka hikiwawe loa,ame ka maalahi loa ma ke kumukuai i emi loa, malalo o ka waiwaiio o ua aina la.

            O ka rula maamau o ke aupuni, o ia no ka hookau ana i ke kumukuai haahaa loa maluna o na aina i weh@ia no ka hookuonoono ana, i emi loa iho malalo o ka waiwaiio pololei. I ka manawa koke no e loaa ai ke kila o ka hoolilo aku la no ia a loaa mai la ka waiwaiio pololei.

            Ma ko'u manao ana; o kekahi o na pilikia nui loa. no na mea e pili ana i ka hookuonoono ana, i ka manawa i hala aku o ia no ke ku-e o na mahiko i ka poe home hookuonoono, ame ka nele o na luna aupuni, mamua aku nei, i ke kakoo ame ke kokua pu ana. Ua okiokiia kekahi o keia mau aina aupuni iloko o na apana liili, e hiki ole ai ma na ano apau i ke kanaka ke hoohana, no ka pono o kona home a i loaa ai hoi ke ola iaia ame kona ohana. O keia mau kulana, ua hauoli nae au i ka hoike ana aku, ua lapaauia, aka, he nui no nae na mea i koe e hana aku ai.

            O ka mea hooku@noono, i kona huki ana i kona apana; maluna olaila e ulu ana ke ko, he mea maamau ka manao ana e hoomau aku ana oia i ke kona ana i ke ko, a oiai e lilo ana kana ko i mea waiwai ole iaia, koe wale no a laweia e ka halewili e ku kokoke ana, a e hoohauaia aku i k@paa, o kona pomaikai ame kona poho aia uo iloko o na lima o ka halewili. He nui na a@iike no ka malama ana ame ka wili ana i ke ko a ka mea home hookuonoono, i hanaia i mea e hiki ole ai iaia ke loaa, a oi aku mamua o kahi mea uuku wale no e ola ai, a ua lehulehu na manawa, i ka wa e oo ai ke ko, a ua haawiia aku i ka halewili, na hoopaaia aku he aie ma na @uke no na ko o ia makahiki aku. He mea keia e hoopau ana i ka manaolana o ka poe home hookuonoono, a i ka hapanui o ka manawa, i ka wa e loaa ai ke kila. e hoolilo ana oia i kona aina.

            O ka hookuonoonooia ana o na aina, mawaho ae o na aina ko ua holomua ole, no na kumu he lehulehu. Ina he mea hiki ke hooulu i na meaai, na huaai, a pela aku, i mea e loaa ai na pomaikai, mamuli o ke kuai ana aku ma Honolulu ame na wahi e ae, i noho nui ia e na kanaka, ua pau na pomaikai i ka aina e na ukumoku. I na la i hala aku, ua nui na apana aina i hiki ole i na mahiko ke kanu k@, i weheia i mau home hookuonoono, a he nui o ia mau wahi, he aina i waiho ma na wahi i mamao aku, a i loaa ole na alanui, no ka lawe ana i ka lakou mau meakan@. A ma na aina o ia ano, i hiki i ia ka mea home hookuonoono k@ hooulu i kekahi mau mea no ka makeke, e loaa ana iaia ke poho mamua o kona hoomaka ana.

            E ka lunahoomalu ame na keonimana, oiai ua wehehwehe aku au i ka @ila elike me ka hiki ia'u, maloko o ka manawa nuku i haawiia mai ia'u, ke noi haahaa aku nei au e hooholoia ka bila elike me ia i waihoia aku. (Paipai nui ia, me ke ku o na lala luna.)

 

KU-E NA HAWAII I KA MANAO O KE KULA WAE.

 

            Ma ka paina awakea a ka Ahahui a na Hawaii o ka noho ana ma ke awakea o ka Poalima aku nei, he paina ia i akoakoa nui ae ai na Hawaii, a o Mr. T. H. Gibson o ka papa hoonaauao kekahi i hoea ae ma ia halawai. O ke Kahukula Nui McCaughey ka ia ahahui o ke noi ana ae e hiki kino aku ma ia halawai no ka haiolelo ana aku mamua o na hoa o ia ahahui no ka hoakaka ana aku e hoopauia ae ai na manao pohihihi e pili na i ke kula wae a ole ke kula no na haumana olelo Enelani, a mamuli o kona hiki ole ana ae o Mr. Gibson ka hi hoea ae ma kona wahi. Ma ka Gibson hoakaka, o ka manao o ke kula wae i manaoia, a i ole ke kula no na haumana olelo Enelani, aole ia he mea hou maloko o keia teritore. O na haumana wale no e hele ae ana @a kula oia na keiki mai na home ae o ka poe olelo Enelani mau a e komo pu ana ma ia kula na keiki Hawaii a hapa Hawaii. Aole i mohala loa i na noonoo o na lala o ka ahahui ka Mr. Gibson mau mea o ka hoakaka ana ae a ua hoakaka ae o J.K. Kalanianaole i kona manao, he mea pono i ka papa hoonauao e waiho aku ia manao imua o ka poe koho baloka o ke teritore no ka lakou hooholo ana mai mamua o ke kukuluia ana aku o kekahi kula o ia ano ma Hawaii nei.

            Ma ia halawai a ka ahahui i kohoia ai na luna hou no ka makahiki e ne@ aku nei, elike me ia malalo iho nei: J. H. Magoon. peresidena, W. E. Miles, hope; F. L. Akana, kakauolel; C. L. Roberts, puuka; papa alakai, W. H. Heen, J. C. Lane, J. Ordenstein, R. H Dunea@ ame C. E. King.

 

NA LUNANUI O KE KULA SABATI O WAIANAE

            Mr. Sol. Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa Aloha oe:––Ma ka la 27 o Iune, 1920, i koho hou ia ai na lunanui o ke K. S. o Waianae; penei:

            Henry Kapela, K. K. S; Mrs. @ose Kapela, hope; Lowell K. Kupau; kakauolelo me alakai himeni; Sol. B. Kaahaaina, puuk@, Mrs. @. @obriga, hoakaka me lunahooia.

LOWELL K. KUPAU

                        Kakauolelo.

            Waianae, Iulai 5, 1920.

 

HOOLOLI MANAWAI HALAWAI

 

AHAHUI KALEPA O NA HAWAII I KAUPALENAIA

(Hawaiian Mercantile Co., Ltd.)

            Iulai 30, 1920, Hora 9 P. M., ma ka "Library of Hawaii."

            Kumuhana: Hooponopono hou i ka Ahahui.

            Ke kauohaia aku nei na lala apau e hiki mai me ka noho ole aku o kekahi ma ke kauoha.

            AHAHUI KALEPA O NA HAWAII. 6406––5t

 

 

He $10 Anei ka

Waiwaiio o Kou

Mau Maka?

156-158 Alanui Hotele

Mauka o ka Hokele Young.

 

            Ua hiki ke loaa ka paa

makaaniani no kela mau

 dala a emi iho, a e hiki ana

ke paleia aku ka poino e

loaa ana i kou maka ma o

ka nana ana me ka ikaika

 

Dr. Lewis Edwin Capps

Kauak Rushforth,

                        Kokua.

Thompson Optical

Institute

156-158 Alanui Hokele.

Mauka o ka Hokele Young.

 

NA LA LAWE POI A KA

AHAHUI KALEPA O NA

HAWAII I KAUPALENAIA.

 

Poakahi, Poakolu âme ka Poalima:

            Kalihi, Pauoa, Puowaina ame ke

            Kaona nei.

Poalua, Poaha ame ka Poaono:

            Kakaako, Makiki, Waikiki ame

            Kaimuki

 

AHAHUI KAPA O NA HAWAII E

KAUPALENAIA

(The Hawaiian Mecantile Co., Ltd.)

950 Alanui Maunakea, makai iho o ke

Alanui Moi.

Alanui Moi. Kelepona 1604.

 

Consult

Sanfordoptical Co.

Phone  1740

Opticians

@@@@@@@@

@@@@@@@@

 

Kela Laau Kaulana

B.B.C.

He laau i hoohuiia o na launahele, laau e hana pu ana me ka hana a ke Akua, he hoomaemae a hooikaika ae i na mea p@@hana holoohoa o ke kino. e kipaku ana i ka @@ i kino ame na mai ili wale mai, e haawi ana i ke kino i ka ikaika, ke ola ame ka mana i na aalolo.

E hoopiha ana ka B.B.C. i ke kino me ka ikaika hao o ke ola ame ka ikaika o na la opio. Ua hoolaia na poe nawaliwali ma na manawa lehulehu mahope o ka inu ana he mau pule wale no. Ua @ponoia e na kauka kaulana he nui ame na kanaka ikoko o ke ola lahui ana. O ka B.B.C. ka laau kamahao loa ma ke ao.

KUAHA MA NA WAHI APAU.

Keena Kuai Laau B.B.C.. 161 Alanui Moi, Honolulu, Hawaii.

 

Nupepa Kuokoa

 

No ka makahiki (one year) ….. $2.00

No eouo mahina (six months)…. $1.00

            O na Dala ame na Hoolaha Apau e hoouna pololei mai i ka ADVERTISER PUBLISHING COMPANY, LTD., wale no, P.O. Box 208, Honolulu, T.H. 217 Alanui Moi, ma ke koena o ka ______________ Nupepa Advertiser.

            Entered at the Post Office at Honolulu, T.H., as Second Class Matter CHARLES S> CRANES….. LUNA MU@