Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 31, 30 July 1920 — KA PILIKIA O KA POE PAA AINA HOOKUONOONO. [ARTICLE]

KA PILIKIA O KA POE PAA AINA HOOKUONOONO.

Wr. Lnnahooponopono: —oluolu rfiai hoi i kauwahi kaawale o ka milimili a knkou no keia wahi mana'o honkaka i k.i lehulehu:

ia'u i knapuni ai i kn mokupwii r. Hlawaii-, i ka pu>e ntua iho npi o lune, ua iT<emaka au i ke kulana nui o na oiwi Hawaii, e paa nei i oa aina hookuonoono, a 'o ko lakou piiiki'irtiil kfa,* o ia nō ko k'e aupuni koi a hookiki'iia ana ia lakoi» e uko i ka anhau aina, nie he la no lakou ponol ka aina—oiai, aole i lilo loa" ka a\rid i.v Jakou —aole i hoopukaia ka palapali kila e kuleana i'o! ai.

O ka poe o Waiakea Jca 01 lo.i ak*j 0 ka pilikia. Eia kela poe ke uku nej 1 ka ukupanee emi loa malalo 0 ke $70 o ku makahiki, a maluna iho o ia, ui koiia aku lakou e uku inai Ua $150 a pii aku no ka auhau. . Peia no. e hanāia. npi ka poe 0 na iaīmi hook'u<)noono 0 Lualualei ae nei.

Nolālla, ua T%upu ae keia wahi manao, penei: .0 ka poe apau V aloha i-- ka hoa HawAii-e hoopilikiaia nei eke aupuni, e afe.mai lakou, aole e koho i kekahi mea e. hhlo haloka an'a i ke'ia kau, aia wa'e lia a ae e hoopaa iaia iho e hooikaika e hooholoia ona kanawai hoonoa auhau o nn aina e paaia ana ma ia- ano, no ka manawa e paaia ana mamua o ka loa-i an'a o ka pala'pala kila: .

TJa hoomakaukau iho nei au he elu.o lnumiHaha ano nui no ka palekana 0 ka poe hookuonoono, a ke hoomakauka.i nei no' hoi au i knnawai e hiki' ai 0 hookoia ia m'au rrtea no ka' vtaiho aku i k» ahaolelo o keia kau iho. Penei u.i mau kumuhana la:

Ka mt»a—He kanaWai e hoonoa ana aole e auhauia.ka'aina e pauia aua ma ka hookuonoono, ahiki i ka hoopukam ana o ka palapala kilā:

I keia wa, aole hc kanawni maoli o maopopo ana- e' ohiia ua auhau O' keia. ario,. mai ka poe h'ookuonooh » mai, aka, aia no hē wahi maniala kanawai e olelo ana: "E mana no i ke Koiraisinn Ainn me ke apono ana ke Kiaaina e hana i mnu rula no ka hooponoj<ono ann i na aina auptani." Mamuli o keia wahi mamala knnawai i kul?aian ai ka mnna aupuni e hookomo maloko o na palapala aelike hookuonoono i kahi pauku koi auhau hoopilikia;

I ke au ia Dole ke kiaaina, aole loa i Hoopilikiaia kn poe hookuonoon'o m.'i keia mea. Ia Carter, mai no, pela no. In Pinkham no hoi, o ia nno no. Aole lon ka poe hookuonoono i hookaumaha wale ia me ka auhau hoojJilikin wale. Akn, ia Maknte i pii ae nei ma ia k'ilana, ō ia ka hana mua loa i lawelawei i —a ke hana mau ia nei, me ka nana ole aku i ke kulpna hune o ka noht> ana o kpkahi poe e hooikaika nei e loaa ia lakou ka holortiua maluna o ko lakou niau aina hookuonoono.

t .He kupanaha maoli no, ke aloha ole 0 keia poe luna aupuni hoopilikia wnle 1 ka poe ilihune!

I kela mau la aku nei, oiai e noonoo a:rfa kekahi poe elele o ka Ahaelele R«puhalika i keia kumuhana a'u, ua paio ikaikn mai ka onamiliona nu.i—o Keoki Cārter laua me Kale Aki i keia pono o ka'poe ilihune.

1 ko'u Johe ana i keia mea, na ho> iilu koke.ia ae ka manao pahaohao ia'u no ko laua ku-e wale i ka mea maikai. He apiki no laua. Ak'a, o ke ano iho la no ia o ka poe nanamaka.

I ke aii moi, ua hanwi wale aku k» aupuni he niaii kaukani .lala 'o ka makahiki i na hui kopolena u ka poe wa!wai—oia no o Carter ma—Dilinahama ma a pela-wale aku—rio ka hoomoe alahao, no kn hooholo moku, a pela wale aku.

I ka wa iho noi o ke Terito>re i hoomaka mai nei, ua haawiia aku i ui h'ai l\anu rubber, waina, .a pela wale «•iku, he mau makahiki hookuu auhau o 5 oi aku. lRe poe hui wale no ktfia i hookumuia iue na kinikani dala pokeokeo. Eia nae ,holo aku la. ilaila ky aloha o Aki ma. Aole loa he wahi kanawai o ia ano no ka pono o ka poe hookuori6ono. I ke kau iho nei'o ua hoopuka āku au i kela mea ia' Sēntttt>n King, a ua hana oia he kanawai—pepehiiia no e ka poe ahaolelo. Nolaila- keln hoala a hoeueu i keia ninau no kti pono 0 ka poe ilihiine e kipehi mnu ia nei. 0 kia lua o na Ihiinuhana, o ia keia: 1 kanawāi e kauoha ana i ke Teritore i ka wa a kekahi kalana e hana ai i alanui a lioomoe paha i paipuwai no na aina a ke Teritore i wehe āi no ka hook'uonoonoia, e' hoihoi hou niai ke Teritore ia mau ilnln a ke kalana i hoolilo af no ja hana, mailoko ae o ka waihona loaa o na aina aupuni maloko o ia k<tlana. Eia ke kumu o keia: Pinepine kā hele ana o ka poe aluali; haloka imua 0 ka poe o Waiahāe/ e'hāanui ai kp paka, loaa ke- alanui me ka Wai o Lua* lualei. Pela mau i na kau apau, ahiki iho nei i ka 19li9—loaa he mau kau]tani (lalā. Malaila iho la uo piau. Aole' hele aku o keia poe e koi i ke siupuni ihoomoe i ke. paipu, aUTe hoi i ke alan'ii. Pau loa ae la no ma-laila. Ua hooika-' ika ka poe o Waianae, aole nne he maliuia aku. A pela mau aku aha no auanei paha, ke ole e hanaia elike me ka'u e hoeneu nei. ' O ka pilikia i loua nia Lualualei, Waianae, o ia no ka pilikia ma'OKoolawpoko ae nei. Pela no ma Maui mle jfawaii' i ikeniaka ai. Ma Maui hoi, hanu aku nei ke a>ipuni' 1 ke alrfriui o Kahakuloa ahiki i kaha wai o ifana pau. He wahi pauku Hilii : walfe aku no hoi kofc kau i ka honua, o ka hiki no i» i kahawai o Kahakulo.i. -Aole nae he hanai&. O kani hoi i hfrnif mua ia, ke hoomfeka a-ku la e hiolo. Hele paha a hanaia kabi pauku i koe, hoi hoū niahof(e aku e pahonohono ai. Ke ohi mai nei ke Teritore i na haneri d)ila o na' aina aupiftii o- Kahakuloa Ke kauka'i nei na ke'Kalana o Maui ** hana aku i kahi i . Pela no ma Waiakea—e ole kahi bil:> kunawal a'u. i haku ai, a haawi i na lunamakaainapā o Hilo mai; lOaa ai kV dala no ka hana ana i na alaūui i hanaia mai nei. Koe nae ka wal. Nui ka make i ku wai' o kolaila poe i kela mahina aku nei. Nōi lakou i ka papakiaij hooleia mai, rro ka niaopopo ole c ka hoihoi hou ia o ke dala o ke kalana: Na ke kalana paha ananei e hana a ku, no ke Teritore ka pomaikni; o. ia ke kumu i ala mai ni kei» kumuhana. Ke toa» mau-nei i ke Teritore na kaukuni daia i kela me keia uiakakiki nu aina aupuni mai. Aol» book«ii wahi keneta- lu iho no ka pono o ktf aioa &. ka poe e hoomanawaoui a«a. E mau nna no na ke k'alana e hana ni nlanui me ka hoomoe i na paipu.

O'KHa iho la ko'a ma'uao'uwalo imm ou e Mr. LrtnahoOponop6no, a ma 011 la htfi>e loaa ai ka hoomaopopo ana i ka l<»hū'lehu o kaua,. a na lakou hoi ia e kaana iho i ka mea kupōno e panai ak 1 ai jmUa 0 ka poe kaukanawai o keia mu'a iho. Ke kokoke mai nei na la hakoko balokh aole e nele'ka lu mai 0 ka poe i kar lakou j»alu Jtioopaukoala'ala: O ka niea e,pouo .al' ka kapaeia. Pela au e manao nei, e hoomalamalama muu i ko Eaua ewe, i: ike lakou a malama |fiki mai ka, ,la o ke\kohQ—e koho i ka 'pōē e oln ai ka aiiia iiie k'a lahui. Kaua mau, W. .1. OOELHO (KI'KĪ.O). lulai 26, 1020.