Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 33, 13 August 1920 — KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU MAUI. [ARTICLE]

KA MOOLELO O HE'MA, KE KOAIE KU PALI O KA MAKANI KAILI ALOHA O KIPAHULU MAUI.

Hi'<>rriūaia.; •T Ii • —ō. koa'i iia h->p, k• 'pu ... ; . ,!-i" kn m'-.ku; iio-v.:unia aku ;-. .u i kann. i I*li aka i na -.... : . . Kauka«••!:. k--» k'iki hiapo kapu : ;ir»a'~.a a Hlnakaalualumoana, ei _\, ... ... , k«» kahnha--i . h ... ie-an ka maunu e lao d . . K»-:% jkaiy>aoa." •.<-■ ar.:i u Ife*ma i ke!a »leo ,i-.. . - nn n.i no ia i koai'e ae ai i :.v n ikaika apau, a hoo--.2 - ] VI hoi--» o kona mau wna. il>*•:..'. s-« la o'.a i ke ku'au o ka hoe i ; j; , a n kona peahilinia, . , .; kf paiaulau ■> kana hoe i!o- -. e r. i.-ii; lalaii a':u In kona lima s . .' m.a*au e paa ana me ke ; 'h! »ia ke kumn o ka laau , u, .. i-ii msi 'a. a k':e!a aku la 1 . oko me ka awiwi. ;.;.»rr.u.i ■» ka ikaika Ij£ o ke koa'i ia. ; li-\i»;» : kana hoe, a hookipupu «nimilo ae la ke kai, me he l.- ~ '. i. a *::> aku la" ke *u aftimil<» . n• • n H. 'na i'.alo o ka papaku- . . Kapapaīalaka, ine ka> .lawe .- . . . .. a.i -. k.ina makau hookala- .. ~.i .. K:ipapaialaka, kahi e i. . mai.aa. ] -. :tn-j o keia mimilo wiliau o .j • •. ilalo oka papaku moij. i oieloia o Kapapaialaka, : i, u'.'a n!a!o a olepeia ae la o K t 3.-; n.-ne K'-ali'ula,'na ulnna pae- -«*■ K.. -';awehl; a puhia aku la i K k--» kuinakapa I'o'i.ila :s. - >• Kaukawehi. •"» .•■ ;i!nna paepae o Kaukawe- . ;.•• i f-'«hasu a 'ia, i ulu o!e ia e . ' .1 a o na k'ai hoi i ke aio :i iiann'. a Kanluhaiinalama. T _ īk • ni i ka piiikia o l , . .i'ia. . ko laaa v.a koke no ia . .ii- T,a];ini •-» kaukawehi, a h »o- -"«•• ia iaua i kahi hookahi, a ualo »*. K.-»ukaw«.*iii iloko o ko laua l n-ia m.' h»> pu puhi la, e*ko : :.rn !i.ins «» Kapapauna »'a ame K ■; kuh! o na kiai omua e •; - --.:i: :i :: na p.iha keia ma.i lalani - '«• a I >.;i aa l].o: K. . - a a';a, ka Mama'n'e, K._ !«• ■ .-s ia l&aa wnimaka nui; <i -;.i i.o o ka pohaku, I • -> 'i»- ■ o kaa 'la; K'i a' a kiawe;i!n, »» wa'.naka nui o Hi'.o. .a u'ui 1 11;lo ilanakaiii, . : kf> ahi; K. .-. :e: a we!a ka papa K . pa,ia ha<.'a 'k>» a, lele iluna — iP", .ji- :n:njVhu'c a Ka»Ja!oa, i .. ū *a <■ na-i<» ka l»»o o ka opua; Ti u-iu ; : ".a—au lf.. K.WO HrrAKA. 7 a *-5 i i'ik: n'-u ai keia mimilo au i.'ij r. ka aoe a He'ina. ua pa--1 !a k* ik<» o na mau kiai pohaku r - . « wn'K.. ana iluna o k;\ paepae St<. : -a-!e;.nr}r,sa, ka iiii 'a inoena kuōi.i - j.. .-» Kauka'Aehi, a kikii ans L \r-ia .Tjr»u alo i kaiii e. Ia manawa ao > pi;i iho a' o I'apal&hoomau . k:.r-i 'a ka paepae Nuialeimoku, a :a- "a oia kumulaau nui, eku -"ī- e ' a euu !ala e manana ana ir.a .- - : :Ka!r..-> na lala liīliī i piha i - .nu irjii*"hune, e ulu pnnon.ihu ana, ; -ia a a hoi, ke kauhuhu la i-i . i- :.-:•-» ka paepae Nuialeimoku, me • i, -:n"i aaa, a uhi iho la ka nuln :- ■• K': iaa-i la maiaio o kona wahi i' ..

■ .-.a .:na o IV.palaiioomau i ke : r « Kaukaw#-b: e w'aiho kahela ao : 1 ka hīamoe. ia manawa s.» ...j i kiiou iha ai i kekahi o ■rz. jnnkflu mo ka awiwi loa a maa<- !r. k!n,. o Kaukawenhi iluna; \ - *- : -k." iio ia « ka lehua (maka) • ,;Mi.3h: r-.uu makau elua i i>r.ilo ae al a . n. :,. a,aka o Kaukawehi, a kaa •' - iaua mau ieima (aiaka). - -n ;>! a;ia ■> PapalaiuK.niau ua loaa ".a irana«a i liookuu aku ai j ,i j.;i: ana i ka paku'i o ke! < -» kaawiilo mai la; puaUwaia ] .. ua j<akau uoi i paa i ia mauiiu e i ka m<-»aaa, a kaawale loa aku la. ( '> r<m;.r.3 i poaloia e kau ana i ka . ;.:i maka i. ,ia kahe aku la ko ■■> »»'•<•. a UIo āe ia i. h:nu iaaea 'mi • • Ksl.r- ]a; o k<* kino hookap'i- - : • Kaukawehi» un heie ae la ia, ni.in.iaa m.> j «t*īa h:»uni hiuu kanaka e pule- • "-• k3 lir lipo Tioaua, i honi■ mai • a "h-.i n: o Kekukaipnoa, a hoohuli i : k.«:ia a::*hele ms kahi o ka hau- : <-kj'. .. kr» maunn a II o 'm:i e lana i i ka pu-iho <> - « n;u a:r! :imy. o p'.i pololei mai aaa i ~ . ■!r..» iana ne:. ua hoopihain Aia ■ -.» nui_. pnaana ae ia oia iloko • • ->r> . •» i hoi k<* ono e kiiu v.a- -*-- 'i :.a ..anhi makn o Kekukaipaoa. » r :r.ai n-,-" i K ihii-pi. Ke hiōk.'ijj r..i mai la ua I'a nei i kahi a 'ana ae:: ia wa oia i lohe aka «.a kaV.-»a o konn hoa iawai f a - ••• - p->— " āea pa'lieab,\ N a i- K:->i o Pu;.k«*:: -i- iin". oiaio e! L e. e ki'nea ihs oe ia Kurua- »' *- :.r.»nar> "ho i ka p:ko o Papu \si-i» i .>•-. o ka hnnua ipu .< ka ; • ••■ k'.ii"■:» 1 paa. i n»a —ka ; . .-ru ~"i. I;\ r. a i ba :a kake ilio. ai : \ u •?'. ; /, tana ipu iioiohoioaa, e hau -jr.: : )u o kona a*o, a haoko

|akn la ellke me ka Ipo kauoha iai.a., • Hapai ae la oia i kana hoe, a wa':h "> j '■ i!io la iloko o ka waa/ o ka inoa o ka j ' āoe a He 'ma, o Hoaliku, o ka liaia! 1 hema oia nei ke paa la i ke aho. j • <Jiai o Kekukaipaoa e hookokoke mai | !ana, a e hookolo mai ana hoi ma kahi o [ ka hauna ina e hoai nei. ike mai la oia ' i ke kino o keia kanaka, i hoopaaia ilu- 1 • na o kahi lala laau uuku, i hele a pehu,: .a kii manana; ua bele no hol na maka! Ia pnu Iwaho, me he la e pahu aku anu;! j ia wa pu nd hoi i paluaia iho ai ka pa. • i kui' aala o ka mai'nu palu a He';na; na ; jla īnea i Uoomoani aky i ka ono o ka: Ipuu o ua Lawakea l.i. , ; Ika ike ana o Papalahoomau, eia ke j jkokoke māi nei kona hoa paio, ia j ! oia i hoomohala ae ai:l ka lehua (maka) ! Jo ka makau e paa aua i ke kino o Kau- j [ kawehi, a palo akū la a hemo mai ka j Ima'kau aku; a kaualupeia'akn la ko; | kino makao!e.o Kaukawehi e ke. au o ka | ! moana, e ko ana i ke kr>wa, Kokoona-1 jmoku, a kaawale mai ia Papalahoomau ; mai; eia ane, <r kela ike ana mai a K?-1 aa paa loa ia aka i koga | J maka. • » j j ī'like mAka rfama lele oJk? A ? u!ein:i-, t lia ame ke kiiiana' aiwaiwa o kona ano| ! hookaiakupua, pe ! a- tho la oia i kuupāu j ! mai a<" i kona mama holo; hanffu j :ka ili*o ke kai, aleaie ae lo me h?. kai-| j koo la e puleileho ai ka moaim'; auiui | !ae !a na waa o He'mn 'e hooluliluliia [ • ana ma *tf a maanei, aole-nae ia he «iea ! e komo mai ai pka hopohopo- maka.iu : ! iloko oka lawai 'a kulepe' moana.. • j j He pona ana me ho palu kaikoo la e i ipopo'i ana i kumu]»r.li, ua uijji'a ih > !a ' ka lima o He'ma e paa ana i ke? 'feho s • pili i'ira ilikai, i ke.po'i (apo) ana mai . {(Pua i'a nei; ua poho'o akii la-ō Papa|]fihoomsti iloko o* ku wnha poWiuli o l i'a nei, a nee 'awiwi aku 'a ua rtjak:>u Lhoakua nei a He'ma s no ka haaliali puu- | o Keknkaipana, a lou ae la "nu' lihi' ekoi lu o ua'niakau nei'ina maanei o ka ipuu o Kekukaipaoa, a. paa loa. 1 ka ] i upo'i ana-iho o.ka waha o ua" i'a nei, j |m* kona manao paha e nau a okaok'a i j | ke .kino knnaka ana i ike mai ai, m* j jkoria inan piipaniho tia lia ! (lawai iho la kona man papaniho nie! Jkeia pauku laau oolea, i oi aku ka paa- | kiki mamua o ka iwi kanāka; a oa iaj mea i hoomania ae i ka oi o kona 'man | nlho, oiai nae, he wale no; fo ka hiki ole ke mo'nole iho k»t i'i i » j o ke aa ua!a Apo-m:kimale i ka «a a ika awaawa o hs o ia mau. i H waiho kauh o ka mea heluhelu in j H> nia ame ka i'a nui maalo i lou i kai makau hookapuhi a.na. a e huli ae* hoi ■kaua a nana ia Kauhihaimalan»a me nā meū apau. o Kapapa-ia]aka, j Ika hoonaueia ana fna mfca apau o j e. k.a milo. au kai, o ke koai ki-pu hoe ,» He''iua, ūa ole.po j>u . ia rne Kauluhaimalama, inai ko'na u!u- j na ae, a haale kona. poo ilalo; a •■na ia anuu o kona kino i hoala ae i kona hininoe. Xana a kaakaa ae la kona mau maka; nana mai la oia ma kahi o knna hanai e nwe ana, aia hoi, iloko o kona pahaohao nni, ike mai la oia i keia k-i pinln.au nui, pnnonohu e ku ana i'.nua j o ka Nuialeimoku, ki nu'a moena hoi o Katfkawehi; nolaila, »la j loa ae la oia a hobo iluna, a nana jnai; la i kana hanai ma kona wahi e moe ai,' aole ona ike mai; no ka'inea, ua uhi iho ia ka maulu pouii o ka laau e ku ana. No koua ike ole mai, eu maT la oia e , | hele, ike mai la i ke kapa o kana hn-

nai, e ku ana ka mi 'a, me he la i puliia I e Xa makani; nolaila, lalau iho la oia i! ka huihui piko o na ke'uki lehulehu :» i kona kaikuahiue, e waiho ana malalo 0 kona uluna, a paa ae la i koiia iimn. la, manawa oia i hoani irai ai iniua, a puoho ae la ka a o ka weii, elike me ! ka weu a kakou e ike uei i ka po, iloko I o ke kai. Mo ka malamalama nui, na ia niea i hoahuwale ae i ka papakn o ka hohonu, a ike aku ia o Kauluhainiaiama, aole kana hanai kapu ma kon:i ■ wahi moe; a o na paapae hoi e pili aui j i kona mau aoao, iia kiai naue :»ie o ke. lau koo ka nioana. na a'iakike hoi e puleileKi ai ka mōnnaj ike aku la ia laua e wa-ho mai ana j kahi e. Xa keia mea 1 hookupouli ihai i kona houpo i ke aloha keiki, a ulu he la kona inaina n:ii ' ī ka mea naoa i hana i keia hookala-1 kupa'a o ke aunioe. Nolaila, lalau aku la kona lima ia I l&ipu-miileolaai, a paa ae la; lele aku j ā oiā me kona innma apau ilnna o Kapapaunaoa, a'hehi iho ln koua mau ka-; puai īue ka ikaika, a \jiii' ae la xne ka | hikiwawe ; k»a, me ka paā no o kekahi | Ihna ona i ka aulama (piko), 'a nu ke j Ikahi ihna o Kami-maleoiHni. * j ' (K hoomauia uku ana.> j