Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 35, 27 August 1920 — KA HAIOLELO A KE SENATOA SMOOT E KAKOO ANA I KA BILA [ARTICLE]

KA HAIOLELO A KE SENATOA SMOOT E KAKOO ANA I KA BILA

O keia malalo nei ka haiolelo a ke Senatoa Smoot o ka makuaina o L'tah ma ; ka halawai paina awakea a ka Hui Hawaii ma 4 i» Poalima aku la i hala a e hoakaka.ana i ka manao pihn « ia seuatoa uialuaa o ka ībila e hoihoi hon ana i k;i atna i na kaiiaka Hawaii, me ka lioak;tkaka pu i na'liumu o kQiia kakoo aua, a' me ke auo o na hoopQuopo,no ana' i ka bi'a a kupoii i elike r.ic ka nip.ke.makc o ira mea ,apau. Walii ana ma kekahi liapa: " Ua hoea mai au i na mokupuui >lawaii uei no ka iiiaiiawa mua, he 41 makahiki i hala aku i keia makaliiki. Ua hoea 'inai au iniui inc kuu makuakaiw», ua ho'o niai oia no ka hooiana ana no kon;t 010 :i no'u hoi no ka makaikai aun i nei uiau mokupuui. : Houolu!u nei ke kikowaena o ko'u \fāhi o ka noho aiuv a mai nei aku i holo ai 110 na mokupuni e ae mawaho, a ia'il i pae oku ai ma 'kela ame keia uiokupuni ua haawiia mai he !lo no'u e kau ai, ajna,Juna o ia Uo i.holo aku ai nu u j»uni ka .m'ōkupuni..' n.a vr»hi e poeleele ai anaiaila-au c hojinmoo ui. He wahi keijti uuku ko 'u y,lakai, ia nianawa i a'o i ka ai poi a i hoyjnaka ai . hoi ko'u ike ia iiiea h(i aiolia i'im kanaka ifawaii. - '' Ua lpaa i:i'u lie< m.anyo hau.oli, aole ma ke uno pili «lalā, aka ina ka ike- aku i.kn ulu ae o ifa liana hdopomaikai i Tta ainii, ā tua liakilo loa liiai au elike nio ka hiki ia.'u i ka hOonniia ae, aole- ma na luina iun w?iiw:u me j;u< hanrt kalepa, 'aka ula ka pli ana aku ame ke emi pu ana uu\i kekajii o l*a heluha o ka !ahuikanaka Hawaii ame na kunui. kajii i mai ai. . > "K.emanao nei au he niea kupono 'ua'u ka hoike ana aku maanei ina he hiwau kpkahi e uiia mai ana 110 ka mea q noonoo ai lahui Haa iiia he. mea akeakea mai ke'kahi ia poiio,. e ku ana au ma kā aoao o ka ,la|jui īiawaii. Aoie au i-heea mai- nei i PJaw4i>i Jiei no kā hoiko ana aku i keabu ai kekahi «•ea,. aol.e.lqia. .Ke. inanao nei au ua kako'u mau aiio m<j ka. lawa kaiia'ka Amonkii o ike iho ai 0 lea'u uiēii, e, kamailio ai o ko'u manāo no in, a q ka 'u mea e kamai:io ai/he mau'aoio nu in mea. aole elike nio 'ka īnea i kujike me ko lakou, nianao. . v "Xo ka uipa e pili ana i ka bila hoihpihoii ana i nn Hawaii maliina o ka aina. Mai ko'u nianawa o 'ka hoea ana niai iauei ua loau ia'u ka .ike lie liilii loa kq ku-e ia o ka b]la. He mea kupanalui keia, Aia manao i hookumuia iīoko p n,a Hawai lu i kaht poe 1 kū-e.i ka bila o ka $.'5OOO i manaoia e haawi.iiiai. i ka ruea e hoi akū ana e noho iluna o ! k'a ana, he:lii-ii loa iho la ka ia; ua like ka ine kaple. Iloko o. na liana apau i hoolalaia j nui ai na pomaiIfai nia nui o ka hapa koniohaiia o Anp'i'ika, o ke kanaka kuonōouo, ke kan.'ika \ home ke kaunka i hoplilo iaia i makaainana mai/kai. oi,u »o ke kaiiaka. q hilinai ana |nahuja o Jso;ia loU) pon.oi jho aine ka ikailia o o kona mau lima i 'haawiia m'a^'ai'laia e ke AJiua,- - "He niali;ioio nui ko'u i ka,manawa 'e hot)hikiia,mni ai i na kanaka HnwaiL o keia liuiiia, e hoi aku ana' lakou iluna o ka aiaa a haua .a kukulu i fliau honie no lakpu !ho nialuna o ka aiiia. Ak,a nae, aole o'u mak'emake e manao iho 0 na Hawaii apau e loaa mai ana o in pono e holomua ana lakou apau ma ka lakou hoao atfa. He hana maopopo ole aku ia. Aka. ina liookahi hapa o na kanaka e holo , mua ana. a i ole hoo'kahihapahā paha p lakou, alaila aole anei'ia h'o hōohauoli niai, iio ka mea ua waiwai ka>h9jna? v "Ke emi aku nt J i' ko oukou lahui oiwi a .Uc • peno -e .kapliiia ke emi mnii ana au e nooiioo ana maluna o kanaka. i he!e mai ianei niai fia aina e maf a noho maanei a kukuTu ae 1 mau hfl!e iiiii. pio.maikiii nonajna!una 0 keia mau paemoku, aohe no a'n :kamailip kn-e ana.aku i ke kauaka i loaa koiia waiwai mamuii o kona hophana ana i -ka uaauao i ioaa iaia, nka, o ka'u e manao nei o na līawaii, ua u 'nvi kupa o keia māu. mokupuni o Ikou ka poe i kuleana a e haawi mua ia iii hoi 'ka 71001100 ana ina he hiau aina le.ialii ke'kahi, a i ple, uiau aina e ae pah<i e kuI leana ai e ouaia e lakou. "He kaiiahiku makahiki i hal{i aku ! na hoea niai la i keia mau paenioku i kekalii mau elole o ko'u poelkanalia no ; | <a ha-na anh inawaena o. na*Hawhii. a I inā iio l<a hiki, alaila e hoyhtry niai i» lakou iloko o. ka hoomaiia a makou i manaoio ai he hooinana Kristiano iloko o- kona ano. oiaio. A ke haali 'o nei au i ka olelo ao aole hook"ahi kujnu mika uelo o ia .i ona ,a i ole i Inw t > i kekahi lihi iki o ka ,*'iua niai na kanaka oiwi mai o .līawaii nei. , "0 ka hana e iiiki ai p h'ionrthopaa a'ku i n.a kanaka Hawaii nialiina o na I ;>i l na e ponp ia o loaa inai kekahi a!a hele niai. Ina lie niakemake oukou e loaa oua makaainana maikai, hoolile akli iaia i m?a ona oina a i h-uiicj> AVahi a aole na līawaii he po« maliiai, he poe .k.uppno ka lakou no na hana mkanika. liib 0 lioi hn pela. alaiīa aia no ho. rumi rio ia ano a o!ua,~ "Aole e ]ike v auft"o Ameri)ja i keia ki me ia-ma keia mua aku. Ao'!fe e hala ana kekahi uiau wakahiki le>iulehrf nnai I keia mauawa <tku, aole c loaa anu i ke j kamka ke ano o ka hana ana i make- | uiake mau ai. Aole e loihi loa ana kh mauawa inai nei manawa akn. ma kahi o ,Ka hu'i mai ,o ka hana i ke kanaka, o ke kauaka ke huli aku ana T hauii naua, | ekolu kanaka e huli ak\i ana i hana | like. Oia ka nianawa a kela ame keiq ■0 niak<-make loa ai i hoiiie. | ''Ina no ko'u noho maaiiei o ka'u e j.makeni;ikc ai oia ,ka ike aku i ua kanaka Hawāii nia-una o ka m»a, makemake j an t'fke akii ia Jakbu e noho an,l nialui nn o-kona aina ponoi a e hana a?ia hoi 1 ia m;i ke.juio o kona, 'home ponoi. Ja | wa au, e ike iho .ai e lilo ana oia i mea ; krrkua mai .ia'u, e ku. jnaj ana oia ma ka aoao o ke aupuni a knku,}..o makemakc ;aua oia e lianaiu i mau kanawai roi āe 0.. ka maikai me ka hooko pono iā a ka makeinake o ke kailawai. | 1 ' Ma.ka mnnawa o ka hoea ana ae o ! ke fcpmisina a ka al>a<»ic)o .i Wakino'kona, 'iia'hniim'ia i manawa e hoololieia ai ko iakōu mau mauao, mē ko lakou i iwnauiuauia a mnkemako au e hoi I ke aku> kalaiaina' iioko o | ia Mai ko'u manawa o j ka lioea 'aua mai ianei ahi'ki i ūei wa ua pihepiup ko'u lohe uo ko ka fUe!c

Kuhio kakoo i ka bila hoihoi hou i ua kanaka Hawaii iluna o ka aina, no ka mea ; he hana kalaiaina ia. "O, lapuwale niaoli koJa manao ana pela! No keaha lfa hakaka ana i kekahi mea ma luna o 'ke kahua o ka, hoopunipuni? Aole ioa oe e mamao loa aku ana. Wahil a lakou ao'e e holo ana ka bila, no ka ; mea, o na aina e hawiia mai ana he mau j aina maikai oh*. Kahaha, o na aina niaikai loa ia i loaa ia oukou. No'u ī'ho, o ka'u e iini nui uei oia ka ike aku ia mau aina ua huli ae ke alo iluna, aka, aole loa ia mau aina e lilo ana i mau aina moinona a waiwai aia wale no a mahiia aku lakou. Ma keia wahi i hoakaka Uiai ai ke • Senatoa i ka hooliloia ana o na aiua pa- ; noa ma-o'ko o kekahi niau mokuaina oi I Amerika* i mau aina momona a w r aiwai,' ! mahope "o ka hooipoinonaia aua o ka j i aino, he mau aina i manaoia aolie waiwai, i kula hanai holoholona ke kupono, I ' ela nne, oia mau- aina panoa ua lilo he , luiaa aina hoohua uui i keia la mamuli.o • "ka hookn.hekaheia ana me ka wai ttme ka inahiia ana. I "Ina he mea' ku-e leekahi i keia bila l ke niakemake nei au iaia e noonoo nui j nona iho a e hele mai a hui me a'u a lioike mai i kaua mau hoololiloli i make- • make ai e liauaia maloko o ka bila. | Aole au i manao e hookikinaia aku ke ( ' 6onate i inea e hoaholoia ai ka bi!a eli -. ke me ia i hooholoia ai e ka liale o im j ! lunainakaaiuana. Ua aa au b hoopakele ( ji ka bila ma'luna o ka papuhele o ke. ( senate, a eia nae he makemake no au e I hoolohe a'ku i kekahi kuniu inai kekahi mea iju-e mai. "Ma ka'ii nana aku ua kiaiia ka 'liila ma na aoao apan. Aole i kiai wale ' ia 110 no ka pono o na kanak'a llawaii . . e makemnko ana e-lawe i home nona, i j aka o ke aupuni kekahi i kiaiia kona J 1 pono ma na aoao apau. Ina e manao iho ana kekahi .kana'ka Hawaii e haawi j wale niai ana no ke aupuui i bila 0( $3000 no ka hoolilo aua aku* elike me j kaiia 'i makemake ai, ua kuhiheWa loa oia. O kela $0000 e hookoinoia aku ana ' iloko o mi hana e pili ana i ka aina, oia ka mea i oi aku ai ka maikai no ka hoo-1 paa aua i ka aina. Aole e hiki ana ia loe a ia oukou ke hookomo aku i ke j dala malaiia no ka hoohana ana aia wale no a hoohana pu ia ka kanaka, a oia kekalii me?i hoopaa no ka aina. 0 ka'u e manao noi a e inakeuia'ko. nei hoi e rke aku mahope o ka hala ana o kekahi manawa noie .i 255,000 wale no ka heluna kanaka maluna o keia ! inau mokupuui, aka e pakolu a. i »le pajha a palimaia aku ka nui ia huina. No { i ua mahina h?hulehu ka/noonooia ana. o !ka bila maloleo o ka ahaolelo. Ua hoo- | holoia ia e ka liale o na lunamakaaina•na a ua komo aku i ke senate. Ma °ka ! l>apa kuhikuhi hna o ke senate; i "waiho ai ia bila mamua o ka loaa aita ae oM nuia. lpa o ua ku-e mai ke Kāuka t inonU ae. Aohe maii kumu aua o k.a' hoakaka ana ae no kona leu-e ana, aka 'ua loaa mau nae ia'u keia manao o ka f mea e ku e ae ana i ke kauia o kekahi ;Jtauawai me ko'u nana ole nawai la ia j ku-e i hookomo ae, ho kule.ana ko ia ku-e e hooloheia aku ai ke ano he makaainana ka mea ku-e. He -nianawa pokole_ma ia hope iho ua loaa ae la ho . l.ouo uia ke kelekalapa mai ka oihana kalepa ae, a ma kekahi halawai ae ua i Kooholo makou aole e hoOholh i ka \)ila l.ahiki i Jca hooloheia ana o na inanao .ka poe ku-e. O keia ke kumu o ka' i hooholo ole ia-ana o ka bila. J "Ua maopopo ia'u he 95,000 mau eka aina e paaia-mai nei e Kauka Baympnd ; l 'me ka hoolianaia eia. Oia ka ninau i hapaiia niai he mea pono, anei e laweia i mai ia hiiina mai i hoakahi eka ain'a? He polplei ke plelo ae aolē.e loaa ana ia ponp i'na kanaka Hawaii i nei ma- .' nawa no ka mea o Kauka Raymon»l ka liiea 4 lilo ai ia mau aiua/iloko o ka : manawa i liala? I "Ina he mau hooioliloli kekahi e lianaia i ka bila i mea e oi ae ai ka'maikai inninua o ka inna i ikeia i keia la, wa liauoli loa ke .scnate o Amei'ka Hui- | puia e apono iu mau hoololi "kupono." i | Na ka l?ev. Akai'ko Akana i hoola- i una ae i ke Senatoa Bmoot, imua o ka' Hawaiian C'ivic Club ma ka Uoalima ;aku J;i i haia, ma ka paina awakea. j