Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 36, 3 September 1920 — NA KOHO BALOKA. NA KOHO BALOKA LAUAHEA. [ARTICLE]

NA KOHO BALOKA. NA KOHO BALOKA LAUAHEA.

(Hooināuia) l'auku sō. Kuahaua. Iltfko o na la euii ole malalo o kanaha mamua ae o kekahi koho h&loka, e hoopuka ko kiaaina i kuahaua koho haloka e hoounaia aku ona mau kope o ia i kela me keia papa o na lunanana apuni ke Teritore a wahi paha e malamaia ana o ia koho Ualoka. K. H. aoao 808 p 67; K. K. p 04; K. H. p 25; K. H. 1915 p 49.) Pauku 56. Na manao maloko. E komo maloko o ia kuahaualie hoakaka kuhikuhi no ka niannwa me na ame na kumuhana- i makemakeia ai oia koho haloka e malamaia. E komo pu hoi nialoko olaila kekaiii mea okoa ae i pili i'mauaoia e ke kiaaina he kupono «a ia hana, e komo.pu ana hdi he haawi uq ka lioomaopopoia ana a ahewaia aua o ka poe huihai i no kanawai koho baloka. (K. H. aoao 808 p GS; K. K. p 6-4; K. H. p 20; K. 11. 1013 p 50.). Pauku 57. Iloolaha ana O ia»kuahaua e hoolahaia ma na Olelo Ilawaii nie Beritania maloko o liookahi a oi aku paha'nupepa, a 6 na kopo i kupouo •o. ia kuhāua koho l»a!oka e j»ili ana i na apana kohio baloka e kauia no ma na wahi emi ole iho mahilo o ekolu, he niau wahi iko nui ia o ka lehulehu, a* hele inau ia no hoi e ka lehulehu inaloka o kela me keia inahele koho, kahi o ia koho baloka e malamaia aua. (f\. 11. aoao 808 p 69; K. H. p 27; K ,1007 ni 6 p 1; Iv. 11. 1015 p 51.) NA KOHO BALOKA KUIKAWA I'auleu ūS. No ka Jioopiha hakaha#a. I kela me koia wa e hakahaka ai kekahi kulana lala iloko o -ka ahaolelo, e kauoha no ke kiaaina e hoopnkaia ona kuahaua koho baloka kuikawa no ka hoopilia aua ia. E kulike no na hooponopono v ana o kekahi koho baloka liuikawa, ma na ano apau, koe e-like nie ia e lioomaopopoia ai ina kekahi ano okoa ae maloko o keia mokuna, me na li6oj)Ouopcrno ana a na koho baloka lauahea o kela me keia elua makahiki e malamaia ana mamuli o na kuhikuhi 0 keia mokuua. (lv. 11, aoao SO7 p 64; K. K. p 64; K. H. p 28; K. H. 1010 p 52.) Pauka 59. lua e pa'i-a-pa'i. I ka we e nele ai ka loaa o ka mea puka ma kekahi koho "Laloka ana mainuli o ka pa'i-a-pa'i o ua baloka mawaeua o elua a oi aku paha moho, o hanaia no i hoike pololei no ia mea eko kakauole ; lo o Hawaii ike kiaaina, a nana lioi e kauo.ha koke e malamaia i' koho baloka kuikawa no ka hoopiha ia hakahaka. Ma ia koho baloka kuikawa e lawa no ka.palapala waihoinoa o na molio i hookojno mua ia no ia hana. E hiki no hoi e waihoinoa no na moho bou elike me ke kuhikuhi maloko o keia niokuua. (K. H. aoao 807 p 65; K. K. p 64; K. H. p 39; K. H. 1915 p 53; K 1919 m 119 1' l.) NA MOHO. Pauka 60. AVaihoinoa ana: waihona hooj>aa; unuhi hou ana. Ma kekahi koho baloka kuikawa, aole e aeia kekhi mea e ku i moho uo ke koho baloka no ka ahaolelo ke ole oia a waihoinoa inua a ma ke kakau hoi oia i noiia aku ai i kakauinoaia, e aole e emi inalalo o iwakaluakumamalima poo 1 liookuponoia no ke koho baloka maloko o ka aj)aua maloko olaila kekahi j koho ana a kanohaia ai e malamaia, a [ maloko hoi o ia palapala. oia i noiia I akn al e lilo i molio. O ia waihoinoa aita, ke ole he hoakaka huhikuhi okoa f ae maloko o keia kanawai ma keia hoj)e ; aku, e waihoia. do me ke Kakauolelo I o ke Toritore iloko o ka manawa emi j oie malalo o iwakalua la niainua ae o | kekahi koho baloka -kuikawa, koo wa j ka mokupuUi o Oaliu, kahi o ia waihoihoa, e liiki ai e waihoia aku iloko o ka nianawia emi ole malalo o umi la mamua ae o ka lu koho.

J3 ukaliia kela me k<jia pulapula waihoinoa mc ka iwakaluakiiuiamaliiiia dala hoopaa, 110 !ia lilo o pili ana i ke koho baloka, a o ia luiimi' c ukuia iio iloko o lvā wailiona kc. auo liō loaa aupuui. 1 ka loaa aua aku mii ke koena o lte kakauolelo o ko Tcritorc o kekahi palapala waihoinoa luoho, e kakauia uo ka la, ka hora iue ka miuūke i loaa Hku ai maluua o ia palapala. Aka uae hoi, i k« wa o ka uauhi īiou anei a ana paha o kekahi mj?ho, e htki.no e hookomo hou ia ona palapala, a inau palapala Tvaihoiuoa moho hou no ka hoopiha aua ma kahi o ka mea i amake a i unuhi ai paha, nie ka nana ole i ka manawa kaupalena, me na lunnuana koho o na apanā koho maloko olaila i make ai, a i ole i unuhi nij u me lakou no hoi e waīho pu iai i ka liuimi lioopaa i kauohaia maloko o keia niokuna uo ia liana. ]Ma ia mea, i ka wa o ka mea koho e koho ai, e kakau maoli oia i ka inoa o kekahi īnoho hou maluna o ka baloka, a e kalia -nona elike me ke kuhikuhi a keia mokuna. (K. H. aoao 804 p 56; K. K. p 61; K. H. p 31; K. H. 1919 p 51.) Pauku 61. Unuhi aua; lioike. E liiki no i kekahi molio ke unuhi (liaalele i ka liolo moho ana) mainua ae 0 ka la koho, ma ka haawi aaa i hoiko no ia manao li ke kakauolelo o ke Teritore ma ke, kakau ana. Ina kekalii moho e umihi mahope ihō o ke paiia ana o na baloka, alaila e hoike pa aku no ia moho ma ke kakau ana 1 na lunanan o na mahele koho ooa

i lilo ai i moho; a e kau no na lunanana mamaa ae o ka hemo ana o na wahi koho ma ka la koho i hoolaha, e hoike ana no ia unuhi ana, a make. ana paha o kekahi mobo> a pela hoi no ka inoa a mau inoa moho hou paha, nja ia wahi koho. (K. H. aoao 805 p 57; K. K. >p 64; K. H. p K. H 1915 p 55.) Pauku 62. Xa kokua ma na wahi koho. O kela me keia moho, ma ka la mamua iho o ka la koho, e haawi aku i na lunauana ma kela me keia mahele koho i papainoa piha o ka poe apnu i aeia e ke kanawai e hoohaoaia a i hoohanaia hoi eki., no ke kokua uia ia wahi koho no ia koho baloka ana, a mea nona ka inoa i ike ole ia aualuna o ia papainoa, e aeia e konio nialoko o ia yrabi- koho ma ka aoao o ia noho. Aole kekahi meā malok'o o koiā īuokunn. e nianaoia e hookapu ana i ko kokalii mea liaawi ana i kana kokua panai no ka pono o kekahi moho. (K. 11. aoao 805 p 58; K. H. p 33» K. K: 1915 p 56.) Pauk'u 63. Xa h.ooiilo koho baloka. hoike. Iloko o iwakalua la maliope iho 0 kekahi koho baloka>- o kela uie moho, a mo kela me keia agena a komike paha o lawelawe ana no, a i 010 ma kd' aoao paha o kekahi nioho, e waiho mo ke kakanolelo o ke- Teritove 'i hoiko ika-niuia no koua, a ho ko lakou mau lilo paha ma oua ponoi, a i 010 na kekahi mea no ia koho" baloko, hoik« aua i ke hUiua i hooliloia, na haua i hoOliloia aku ai o kela ine keia ikamu, me ka mea a poo pah'a nona ia mau hoolilo a o hiki hoi 1 ka lehulehu ke nana ia hoike. (K< 11. aoao 806 p 59j K. K. p 64; K. 11. p 84: K: 11. 1915 p 57.) Pauku 64 Xa hoolilo ole, hoike. Ina kekahi moho a i ole kekahi ag;coa a homike paha e lawelawe ana nona, aolo i hoolilo (lala no kekahi hana noua iua ia koho baloka ana, o waiho aku no ia a o lakou paha iloleo o iwakalua la mahope' iho o ke koho baloka, me ke kaleaiiolelo o ke Teritoro i 'hoi.ke i hooliikiia e hoakaka ana no ia mea. (K. 11. noao 806 p 60; K. Iv. p 64; K. H. p 35; K. II 1915 p 58.) PankU 65. Xa hoolilo' ku i ke kanawai. O ita hoolilo mahope iho nei, a aole o kekahi ae, na lilo ku i ko kanawai e hooliloia ai e a tio kekahi moho scnatoa a luuaiuakaaiuana paha, pe-

1. Kona mau lilo ponoi uia ke ano moho; 2. Xa lilo pa'i me hoolaha ana: 3. Xa lilo lako kakau nie pooleka; 4. Xa lilo halawai makaainana: 5. Hooliinalima ma< na< lako keena komitc aole e oi aku i 'ka hookahi no kela me keia wahi kebo; 6. Uku a aole e oi aku ika hookahi kakauolelo -ano elua olelo no kela nie keia wahi koho; 7. Uiku a aole e oi aku i ka hookahi kiai, ma ka la koho wale no, ma kela me keia wahi koho. (K. H. aoao SO6 p 61; K. 11. p 36; K. H. 1919 p 59.) (Aole i pau. No koia pule ae, oili hon aku).