Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 36, 3 September 1920 — AOLE HIKI I NA WAHINE KE HOLO MOHO. [ARTICLE]

AOLE HIKI I NA WAHINE KE HOLO MOHO.

O ,kf! mauao aua o na wahine, ua loau ia lukou ke kuleaua e holo ai i moho iio kii hale o na luuamakaainana ame ka aha seuate iloko o keia manawa, he niuau pohihihi loa ia, no ka mea aole he uiau lioakaka maopopo loa, maloko o ka hoololi kumukanawai 0 Ainerika Huipuia, o ka hooholoia ana niai nei; e haawi ana i ka pouo koho baloka i na wahine, no ka loaa pu o ke kuleana ame ka niana ia lakou e paa ai i kekahi uian kulaua oihana, a 1 ole, e noho ai paha, ma ke auo he inau lioa no ka aha kiure.

Maloko o ka hoololi kumukauawai o Amuiika Huipuia, e lioākaka walo ana no ia uo ku loua o ka uiana koho i ua nmliaainaua Amenka apau, me ka naua ole ia o ke kaina* malaŪ'a iho la' no pau, mc ka hoakaka ole ia, no ka hiki i ua wahiue ke paa i kekahi īnau kuJana kohoia e ka lehnlehu, a i njau hoa palia no ka papa kiure.

Maloko o ke Kauawāi Kumu o keia Toritore, e hoakaka ana ia, o kel:ahi mea e holo moho aua uo ke kohoia inni i senatoa, a i lunamakaainaua pahe, a i ole e uoho paha i hoa uo ka papa kiure, he pono, e lilo oia i uiakaaiuaua kaue.

Aia a hoololiia ke Kiinawai Kuinu, ma kahi e pili aua uo ka ae wale ia no o ua makaainaua kaue e lilo i hoa no ka ahaolelo kuloko, a i mau hoa no ka papa kiure, e liaawi pu aua lioi ia pouo i ua makaaiuana waiiiue, ia wa e liiki ai i ua Mahiue ke holo i mau inoho uo ua kulaua oihaua nialoko o ka aiiaolelo kuloko, a nia na -kalana paha 0 Hawaii nei, ma na mauawa koho baloka. Hiki ke Holo Moho Ma ka manawa i ninauia aku ai ka Hope Loio Kuhina Lightfoot, i koua inanao kauawai, maluua o ka ninau uo ke kupouo i na wahiue ke holo moho, ua hoole ae oia i koua niauao kanawai, nialuiia o kela uiuan, e waiho aua hoi na koua mua ma ka oihaua e paue i koua mauao kauawai no ia mea. Ma koua mauaoio uae, maloko o ka hoololi kuinukauawai i hooholoia mai uei, e hiiawi aua i ka maiia koho.haloka, i na makaaiuana apau, mai na kane a na waliine, ua haawi pu aku ia 1 ka mea koho baloka, i ke kuleaua e paa i kekahi kulana oihana, me ka lilo pu i hoa no ka papa kini e. Oiai uae, aole he kuleana o ke keena 0 ka Loio Kalana Heen, ma kela niuau, he mauaoio uae kona, a pela hoi nie li. A. Vitousek kona hope, aole he mea i hoakakaia maloko o ka hoololi kumuI kauawai, no ka liiki i ua wahine ke ■ holo moho, a lilo palui i hoa no ka , papa kiure; 110 ka niea lia hoakaka J niaopopo loa ke Kauawai Kumu, o na makaainaua kane wr»le no ka poe hiki I ke paa i na kulana oihaua kohoia, pela hoi ka lilo ana i mau hoa no ke kiure. Ua kuhikuhi mai nae ka Loio Kalaua Heen, no ka hiki i na wahiue ke kolio baloka. ks, ; paa •i. ua kulaua oihaua, a ke noho i mau hoa no ke kiurc maloko o kekahi mau mokuaina lehu- i lehu,. mainua o ka liolo ana mai nei o' I ka hoololi kuuuikanawai, e haawi ana ; i ka pono koho baloka i na wahine, o ke kuniu nae o ka loaa ana o kela pono ia lakou, mamuli uo ia o na kanawāi 1 hanaia, a i hooholoia, e na mokuaiua. Ma Hawaii uei nae, aole e hiki ke uanaia ua kauawai elike me ia i hauaia ai e na mokuaina lehulehu, no ka mea o ke Kanawai Kumu o Hawaii nei, he kanawai ia, ua ka liaolelo lahui i hoohol'o, a ua ia ahaolelo wale no e hoololi, aole na ka ahaolelo ina Hawaii noi. I ka nana aku, e laweia ae ana kekahi mau keehina ma keia mua aku, i wahi e hoololiia ae ai kela -wahi o ke Kanawai Kumu, e kaupale ana i ka paa aua o na wahine i na kulana oihaua, ina no ka hoololiia mai o kela wahi o ke Kauawai Kumu, alaila e loaa ana he mau iuoho wahine, no na kulana o ka ahaolelo kuloko, pela. hoi na kulana oihaua o na kalana lehulehu, ma keia mau koho baloka mai ana iloko (Ht«ia mau makahiki aku.

E ka Mea Hehimelu—l keia mau la aku nei, hala"wai iho la au «me ke Kakauolelo o ke Teritore, me Col. C. P. laukea, a ninau aku nei au "rieaha ka moa i hoopuka ole ia ai na Kula uie na Kanawai Koho Baloka ma ka Olelo Hawaii, uo ka pono o na Hawaii?" 0 kana i pane mai ai, "Aolie jala.'' Ia wa. ua olelo aku au iaia, "He kupaianaha maoli no kakou kanaka—i ka wa e pii ai kahi Hawaii a kau i ka hanohauo me ke kiekie, o ka wa iho la ia e nanakee mai ai i ka lahui. Ke i mai uei oe e Piehu i ke dala ole, nohea ka kau dala i pa'i iho nei i n» Kula me ma Kanawai koho baloka ma ka olelo haole a haawi -wale aku i kau haole? No kealia oe i pa'i pu ole ai ma ka olelo Hawaii kahi i loaa like hoi ka naauao ino ka makaukau i ko kaua lahui?. Ke nei oe i ni mea apau e loaa ai ka ikaika kinai ia kakou Hawaii ma ka pahu baloka. Ke kokua aku nei oe i na wahine haole i mea no lakou e lanakila ai, a o kou lahui, ka ewa o kou io pouoi, NANAKEE ou.'' .Okoia la pe 5 a aku la uo lioi ia hele auu. E ka lahnl, o keia mau Rula me keia mau Kauawai Koho baloka a'u o unuhi uei, uiai loko uiai no ia 'o ka Buke Koho Baloka a laukea i pa'i ai i ka 1918 iho nei, a na ka Hawaiian Gazette Co., Ltd. i pa'i, 0 na. dala no keia puke, o na dala no ia a ke aupuui—o na dala auhau no hoi aka kou, na makaainana apau. lle uku auliau kane, a h8 uku auhau no hoi ka wahiue, pola uo me n& keiki. Ke ukn nei kakou apau i ka auhau kino (ko kaue), ine ka auhau waiwai (ko ka poe apau). Mailoko mai o ia dala auhau i loaa ai ke dala i ukuia aku ai no ke paM ana i kela mau buke kolio baloka ma ka olelo haole. Aole iho la nae he dala iho la. no ka hookae ia kakou Hawaii ia Hawaii nanakee. Aloha no! * Nolaila, ke koi ikaika nei au ia oukou e kuu lahui, kuu ewe, e lioomauawanui like kakou i ka hoon&auao ana i ko kakou lahui ma ka hoomaopopo ana i ko kakou mana ma ka pahu baloka. E koho baloka aku ana na wahine, uolaila, e kokua kakou i ke ao a kuhikuhi ana Ja lakou i na mea e hana ai. Ke' olelo mai nei kekahi poe, aolie w'aiwai o ka hoop&ainoa aiia, a aole ka he waiwai o ka hele ana e koho baloka. O k» poe wale no e puka ana ke pomaika, aole ka. o ka poe koho baloka. He oiaio no ma kekahi mahele, aole i na w& apau. He poino nui ko ia lehulehu a kakou e ike nei. l'ii na meaai, ke ola o keia noho ana. Pii ino mai nei no hoi ka auhau i mea e pomaikai ai ka poe paa oihaua. Ke liaua mai uei hoi na wahine haole i kalakou, i mau kuia kaokoa no ka lakou. poe keiki —a hookaeia ke kakou. He inau mea hoopilikia wale no keia ia kakou, i ka poe ilihune. .

0 ku alahele wale no e loaa. ai ka palekaua, o ia uo ko kakou hele ana ma ka pahu baloka e koho ai i ka poe aloha oiaio i ka lahui, ke poe hoopiliuieaai 010, ka poe e haawi ana i ko lakou ikaika apau no ka hooholo aua i na kanawai e hoomamaia ae ai' o ko kakou mau kaumaha o keia nohona. Aole o ka ha°vra-vra aua o kekahi poe i kohoia mamua aku nei ka mea e hawawa ai ka poe apau. Aole loa pela! 0 ka loaa aua o ua kauawai hoomama 1 ko kakou mau kaumaha ho pomaikai ia no ka poo apau. E ole ka'u hooikaika ana loaa ia Maui he ola. E ole ka 'u haua ana, ku ke Kula Kiekie o Hawaii (ke College of Hawaii —Univcrsity of Hawaii) — Kula nui o Hawaii e ku uei i Mauoa. He pomaikai nui keia no na oiwi Hawali. Eia ua keiki llawaii ke pukamai 11 ei niailaila mai me na palapala ihoomaikai piha, a uoho i na oihaua poo a ka uaauao i panai aku ai. ! Eia o Robert Pahau opio, he kauka ike oikaua hooulu meakanu. He \kc loea, he i°ke p»«j. Ke ohi nei oia i ka ka liua o ka pomaikai o ke Kula a'u i liooikaika ai. Aole o ia wale, lehulehu wrale aku. Ina ka poe o Maui i haalele ia'u i ka 1906, aolo au e lilo i Senatoa ia mau kau, aole no paha e ku keia Kula. Pela hoi au e manao nei, eia nō he poe maikai iwaena o ko kakou lahui i kupono loa e lilo i poe wahaolelo no kakou i keia kau ahaole* lo iho. Aia nae ia oukou e ka lehulehu ka onea e lanakila ai^ No ko ? u ik'e no hoi iko kakou tioohemahema mau ia i keia mau kau iiio la, ame ko'u ikemaka \ na lvaua pono ole a ke aupuni i keia. mau la e nee nei, pela au i ae aku ai i na makamaka e holo bcnatoa i keia kau. Peheai E haalele wale anei oukou i na kauit\a hookaika makaala mau no ko kakou pono? He nui wule na mea maikai a'u i makemake ai ei hoike aku ia oukou, e kuu lahui, aka. haiki kahi kolamu o ka uhailono nei i keia helu, nolaila e hoomanawanui no kahi oliLi ana aku. Aole au e hoohaiile ia manao. Ka oukou kauwa haahaa, J W. J. O'OELHO (KUELO). Aug. 23, 1920. +++ Mamuli paha hoi o ka ike o ua kane, eia ko holomoku nei na wahine i ka hoopaa ana i ko lukou mau inoa maloko o ka buke hoopaainoa o ka poe kupoWi ke koho baloka, ke wikiwiki nei lakou i 'ka hele e kakau i na inoa iloko o keia mau la.

M-alalo iiio i»ci, c ikeia ai kekahi iwan molio i liookonio ae i ko lakoo palap&la noi holo molio no ke koho ba!oka trac moho o ka la 2 o ka mhbina ae nei o Okatoba e hoea mai ann, me ke koe no nae o kekahi mau mohu ma keia papainoa, i hookomo ole ae i ko lakou mau pß]«pala noi, inainua u ke kau ana o keia pepa iluna o ka papapa 'i. O ko kulaua wale iio 1 piha pouo ua moho i hookomoia «e, o ia ko kulaua elele lahui i Wakiuekoua, he elua wale uo mau moho e holo ana i keia kau, oia ka Elelo Kuhio ame L. L. MeOandles. O keia ilio na moho i hookouu» ae i ko lakou m«u palapala noi holo moho: I KA AHAOLELO LAHUI Repub&lika <| J. K. Elalanianaole Demokarata L. L. MeCaudlcss. \ MOKUPtrNI o OAHir *■ No Ka Aha Senate. Kepuhalika—Sylvcatcr P. Corrca, Samuel C. Dwight, Wm. .1. Coelho. Wil *liam Ahia, Eilwunl I\ Kogar(y, Lanreuee M. Judd, A. D. Castro. NA LUNAMAKAAINANA Apana Eha. Bcpubatika—Lorriu Audrews # Uauuibal S. Canario, Ocrrit P. Wilder, A. ». Cuuha, Albert M. Cri«ty, C. 11. Cooko, James K. Jarrett, F. D. Loirrey, Joho A. Matthcwinan. I>euiokarata —Neil R. «Slattery. Apana Elima Repubalika —Fnuik K. Areher, E. K. Fernandez, Johu; Kapua, Edward K. Mariuo, Sam Manu, An'hie Kahele, Eli J. CraTvford, A. K. Vieira. Deuiokarata — F. C. Be*teim»nn, Robert Ahuna, Georgc K. Ah Nee, Har ry Oregson, G-eorge H. Holt, Jr., Johu Makia, J. K. Mokumaia, Jack S. Kalakiela. Kim A. K. Ching, David Kupi heo, William. F. Mossmuu, Euoka Kealoha, Sam l'upuhi, Joe Kalana. NO KA AHA SENATE RepubaJika, Mokupuui o Hawaii—Ernest A. K. Akina, Ilobcrt Hind, John Leal, Thomua K. N&liiwa., Jobu J. Pavao. Mokupuni o Muui, Molokai, Lauai ame- Kalioolawe—-Harry Baldwiu, Antunio F. Tavarcs. Mokupuni o Kauai ame Niihau— John H. Coney, E.'P. Hutlcr, Eric A. Knudsen. Kuokoa, Mokupuui o Maui, M'olokai ame Kahoolawe—Edwin. C. Moorc. NA LUNAMAKAAINANA Repubalika, Hawaii Hikin»—A. K. Aona, David K. Eualiko, John K. Kai, William M. Keolaaui, Norman K. Lyman, Henrv J". Lyman, Williem K. Petera, Otto AV. Rosc, Ebangelino de Silva, E. J. Smith, J. N. K. Keola, WiUiam C. Vaunatta.

Hawaii Komohana—Francis K. Aoun, H. L. Holstein, Albert K. Hu, E. K. Kaaua, D, K. Kaupiko, George K. Kawalia, Hcnry L. Kawcwebi, Mosea Mahelona, E. M. Muller. Maui, Molokai, Lanai ame Kahoolavre—Frank B. Cameron, John Fassoth, Peruvda J\ €k>odncs9, Lcvi L. Joseph, John W. Kalua, J. P. Kaonohi, Gcorge Kauhi, Liueoln B. Kaumeheiwa, Charlca K. Makekuu, M. U. !Paschoal. Kauai ame Niihau—M. R. Aguiar, Jr., Joseph Corrca, Thomas M. Cunningham, J. vou Ekekela, W. A. Feruandcz, Manuel V. Fcruaudes, David K. HayBclden, John N. Hoopale, Nieholaa K. Hoopii, L. C. Johonuot, S. K. Kaahu, William Kaiewe, Jamcs Werucr, H. Keliinoi. Deraokarata. Hawaii Hikina—Amqs da Costa, >Samucl Haina, David K. Hewahew/i, Thomas I'edro, Jr. Hawaii Komohana—Johu K. Kekaula, Robcrt K. Naipo. Maui, Molokai, Lauai amo Kahoolave—Samuel Kuula, Autonio Bego. Kauai ame Niihau—J. h?. Chandlrr f M. S. Heuriques, S. E. Lueas. .