Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 38, 17 September 1920 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NA KUMU KU-E A LIKANA ELI-WAI I KE KANAWAI HOOPULA-PULA HOU I NA HAWAII

@@@ ka papa kuhikuhi kahuahāna a @@@@@@karata i hakuia e Likana Eli-@@@@ Kanawai Hoopulapula hou i ka @@@@ Hawaii. E hoomaopopo mai ka-@@@ia mau ku-e:

@@@@ Ma keia kanwai ua hoopau-@@@Lookuonoono aina on a o na ka-@@ Hawaii maluna o na aina kanu ko. Ea ku-e keia kanawai i ke @@@@wai o Amerika.

@@ Ua makemke o ,Likana Eli-@@@ na kila i na aina e nohoia @@@ na Hawaii ma keia kanawai, @@@ o ke kumu mua,m ua hoopuni-@@@ kamu ku‘e a Likana. No ke @@@@ ma ke kanawai e ku nei imua o @@@@ o na Senatoa o Amerika, ke @@@@ nei ke kanawai penei: Aia ma P@@ka 304 hapa mahele (d) e olelo

Aole kekahi hoolimalima o na @@ ‘ai a i ole o na aina aupuni ma loohana ole ia i hiki pae e hoo@@@ mau aina mahi, mamuli o ke @@@ ana o na pono hookahekahe @@@na wai malalo, a i ole, e pili @@@, a i ole o laua no a elua, e @@@@@@uiiloia, a i ole hoomauia ake e @@@@@@ni o ke Teritore o Hawaii, no @@@ manawa i loihi aku mamua o @@@@@@@ mamalima makahiki. O kela me @@@@@limalima, o ia ano, e kuai ku@@@@@ ma ke akea i ke mea koho kie@@@ imahope o ka hoolahaia ana, @@@ia ia hoakakaia maloko o ka @@@@hele (h) o keia pauku ame na @@@@ ke Teirtore o Hawaii. O na @@@@@ ia ano hoike no i na mea @@@@@ ame na kauoha o ka hoolihoa ana. O @@@@ ana, a i ole o kekahi hapa paha e @@@@@lima ia ana pela, ua hiki i kela @@@@@ia manawa iloko o ia manwa i @@@@limaia, e lawe hou ia mai mai @@@@@@malima mai, uo ka hokuonoone ia a‘ole uo na pono o ka lehulehu…" Ma keia hoakaka ua hiki e ikeia he na@@@anao pulapu waie no keia a Lika@@@ na kanaka Hawaii. Aole i hoo@@@@ ke kanawai hookuonoono aina ma @@ @@@ apau. O keia mau aina i hookaawaleia, ua hookaawaleia no a kanaka Hawaii wale no. Aka, mamuli o keia kamu ua manao o Likana e loaa @@ na haloka Puiki iaia, aka ke manao nei au, ua hiki no ke ikeia aole @@@@@ keia kumu kue.

Ka laa. Ua kue keia kanawai i ke kamukanawai o Amerika. Na ka aha olelo o Amerika i hana mai nei i keia kanawai. O ka poe e kue ana ī ke kanawai, no ke kumu ua kue i ke ku@@kanawai o Amerika, ua hupo ia poe, @@@ kumu, aole he pauku ma ia kanawai e hoike mai ana, ua hewa kekahi kahawai e hauaia ana, no ka pono o k@kali lahui no lakou na aina o keia mau mokupuni aoau o Hawaii nei. Ua hanaia he kanawai e keia ahaolelo no, e haawai ana i kekahi mau aina no na ilikini, ka lahui mua o Amerika, a i keia la aole he kue ia kanawai i hanaia. E hoike mai ana, ua kuleana ka ahaolelo e hana i kekahi kanawai no ka pomaikai o ka lahui kumu o ia aina.

Ke kolu. No ka loaa ole o na kila i na Hawaii no keia mau aina. in a i hana na kupuna o kakou i mau kanawai, e hiki ole ai e loaa na kila i na kupuna o kakoy no na aina i haawiia mai no lakou, in a la i keia la, ke mau nei no ka paa ana o ua mamo a ia mau kanaka Hawaii i ko lakou mau aina, a in a la ua nele o Likana i na aina ana e paa mai nei. Aka, mamuli o ka maopopo ole o na kupuna o kakou ia mau mea, ua lawe mai lakou i na kila, a ua kuai, a moraki aku i na aina o lakou, a i keia la ua nele kakou i na aina.

Ua hiki ia kakou ke ike mai i keia kumu kue a Likana, ua makemake no oia e loaa na kila i na kanaka Hawaii, i hiki ai iaia ke pelo mai, a lilo hou no keia mau aina iaia. I keia la, aole he aeia o na Maori o Nukilani e hoolilo, a i ole, e moraki i ko lakou mau aina, a o ka hopena o ia hana naauao, ke paa mau nei no ia lahui i ko lakou mau aina, a aole e hiki e lilo aku. no keia kumu ka hanaia ana mai nei o keia kanawai i lilo ole ai na aina e hooliloia mai ana i na kanaka Hawaii, a i paa mau ai lakou ia mau aina no na pua o keia mua aku. Aka nae hoi, e hoike mai ana keia mau kue a Likana, i ka manaohuna iloko on a. A e hooia mai ana i kona hoopunipuni, mamlui o kana mau kukala leo nui maua, ana he aloha oia i ka lahui Hawaii. Aole no keia o ka mua o kana mau hana pulapu, aka ua puni mau no kakou.

MEA KOHO BALOKA.

MANILA, P.I., Sept. 3.-- Ua aponoia i keai la‘e ka hui uniona a na limahana o Manila nei kekahi olelo hooholo e kalahea ‘ana i ko lakou ku-e loa i ka hookomoia mai o na kanaka Hinedu, na Pake-Inia, na Pake, na Kepani ame na limahana e ae‘o na lahui Asia iloko o ua mokupuni Pilipine elike me ia i hoolalaia ai e ka ahaolelo a o ka oihana mahiai a na mokupuni Pilipine e noho nei maanei i nei manawa. Ua kohoia kekahi komite e na uniona no ka hoomaukaukau ana i kekahi palapala hoohalahala a e waihoia aku ana i ka ahaolelo a na Pilipino e halawai ana iloko ae nei o ka mahina o Okatoha. E kalahea pu aku ana keia mau olelo hooholo i ke ku-e loa i ka hooholoia o kekahi bila e ae aku ana i na limahana o na lahui Asia i ke komo mai iloko o na mokupuni Pilipine.

KE ALAKAI KOKUA NO KE KOHO BALOKA.

Hoomaukaukauia e W.J. Coelho no ka pono o na Hawaii.

(Hoomauia mai.)

Pauku 89 Aole me kahi e kuaiia ana ka waiona.

E hookapu ana keia pauku i ka malamaia o ke koho baloka ma kahi pili kokoke i kahi o ka waiona e kuaiia ana.

Pauku 90. Na keena kaha baloka.

E kauoha ana keia pauku na na lunanana e hoomaopopo no na keena koho, kahi e kahapa‘e ai i na baloka, aole e emi malalo o ekolu.

O key mau keeua, ua maheleheleia me he rumi liilii la, me na pale paku e hookaawale ana i kahi keena inai kekahi mai, e hiki ole ai i kahi mea ke kiei aku a ike i ke kahape‘a ana a kekahi, i kana baloka. He hookahi no mea hiki ke komo ma ke keena hookahi. Ua hanaia ma ke ano e hiki ai i na lunanana ke ike aku i ke kanaka oloko o kela me keia keena. Ua papa loa ia, aole mea okoa ae e aeia maloko o kela me keia keena--o ka mea koho wale no. Aka nae, in a he makapo a muumuu paha, i ole, he mea lima eha e hiki ole ai ke paa i ka penikala a kaukau---ua hiki no e kaheaaku i kekahi o na lunanaua

--ka mea e makemakeia ana e ka mea koho, a e hiki no ia mea ke komo pu ma kahi keena koho a kokua i ka mea koho i ke kaha ana i kana baloka.

E makaala loa nae ka mea koho i kela wa e kahaia ana kana baloka. No ka mea, he maa kekahi poe i ke kolohe--he okoa ka moho i makemakeia, i ke kaha ana aku nae a ia kokua, he okoa. Pela i loaa ai ka lanakila i kekahi poe mamua aku nei. He kolohe ia mau hana.

Pauku 91. Na wahi koho baloka.

Pili no keia no na keena koho elike ae la me ka Pauku 90.

Pauku 92. Na pahu haloka.

He mau pahu keia i hoolakoia e ke aupuni, a he kaawale no ka pahu no ka elele, okoa no hoi ko na senatoa, a pela no hoi ko na lunamakaainana. Maloko o ia mau pahu e hookomoia ai na baloka i kahape‘aia, mahope iho o ke kaha ana a ka mea koho.

E pono no ka mea koho e ku a ikemaka i ka hookomoia o kona haloka maloko o na pahu baloka.

NA BALOKA

Pauku 93. Na hoakaka.

He hoakaka ana keia i ke ano o ia mea he baloka. O ia no kahi apana pepa e haawiia ai i ka mea koho, a maluna o ia pepa i pa‘iia ai na inoa o na moho.

Pauku 94. Na mea maloko o ka baloka.

E hoakaka ana keia pauku i na mea e pa‘iia ai maluna o ka baloka me na oihana e alualuia ana e na moho.

Pauku 95. No ka waihooluu o na baloka.

Pauku 96. No na senatoa.

Pauku 97. No na lunamakaiuana.

Pauku 98. Hoonohonoho ana o na inoa, etc.--maluna o na baloka, elike me ka hoonoho papa ana o na huapiapa--ma ka olelo haole.

Pauku 99. Pili ana me ka hoolako ana i na baloka. Na ke aupuni no e hoomakukau i na baloka.

Pauku 100. Silaia ahiki i ka hamama ana o na wahi koho. I ka wa e pa‘i ia ai na baloka apau, he wahiia a paa na ope like ole, a uwepaia a paa loa. Aole e weheia ahiki wale no i ka la koho ma na wahi koho. O ka manao o keia hana‘ana pela. i ole ai e loaa ke kope oiaio o na baloka i ka poe maa i ka hana kolohe. No ka mea, in a e loaa ana ia poe ia kope pololei o ka baloka. e loaa ana he mau baloka hou mawaho ae, a o ia baloka kolohe, ke kahape‘a mua ia ana, a haawai i ka poe kolohe o ia auna like, a i ke komo ana i ka pahu baloka, o ka mea i kahaia mawaho ke hookomoia i na pahu baloka. Pela e hana ai kekahi poe i na kau i hala aku. A ua ike no hoi kakou a kamaaina, aole loa e pau ke kolohe o ka poe ahiki i ka hopena o ke ao nei. Nolaila, ma ka la koho, e makaala loa i ua apana pepa e onouia aku ana e na lunahooikaika. He poe hooponokekahi, a he poe kolohe no hoi kekahi.

O ka lanakila e loaa i ka moho, mamuli o ka hoopono ma ke koho ana ka lanakila ma ka apuhi baloka, he lapuwale iloko o ke ino, a pela no auanei e ino ai na hana hoopilimeaai wale e poino ai ka lehulehu.

Pauku 102. Na baloka. Pili keia pauku no ua hoakaka heluna o na haloka., a pela wale aku.

Pauku 103. Na hora uo ke koho ana.

E hoakaka ana keia pauku no ka hemo aua o ka pahu baloka (kahi koho) i ka hora 8 o ke kakahiaka, a paa i ka hora 5 o ke ahiahi o ia la hookahi no. Mahope aku o ka hora 5 e helu ai, apau pono ua baloka i kmo maloko o na pahu baloka.

Pauku 104. Komo ana maloko o na wahi koho.

E hoakaka ana keia pauku i ke kuleana o kekahi poe e komo maloko o na wahi koho, ma ke ano poe agena a lunahooikaika paha no na moho. Ua loaa i kela me keia moho ke kuleana e hookohu i mau hope nona ekolu, a o lakoa wale no ka poe kuleana e kamailio, a e noho maloko o na wahi koho.

He mea maikai i na wahine e noi aku i na moho e haawai i hookohu no lakou, i loaa kela kuleana maloko o na wahi koho, i ike i ke ano o na lawelawe ana. Aole no e nele ka loaa o kekahi mau hoomalamalama ana e pomaikai ai na wahine ma keia mua aku. Ua makaukau au e haawai i hookohu o ia ano i kekahi mau lede.

Pauku 105. Na koa ma na wahi koho. E papa ana keia pauku, aole kekahi mea koho e kmo i ka aahu koa, a hele ma kahi koho, a aole no hoi e hele pualu ma ke ano huaka‘i no ke koho baloka. Nolaila, e na wahine, mai ka‘i huaka‘i oukou ma ke ano ahahui. Ka hele e hele no ma ke ano mau. Aole e pilikia in a e hele pualu, ina e hele ana ma ke ano mau o ka hele ana aku a loaa kahi, a ku walau, a pela aku ana, a i ka hiki ana i kahi koho, ua lehulehu na hoa i hele like ai, aole hewa o ia. Aia no a ka‘ihuaka‘i maoli, hewa.

Pauku 106. Na lawelawe ana i ka wa e hemo ai na wahi koho.

E kuhikuhi ana keia pauku i na hana e lawelaweia ai ma na wahi koho i ka wa e hemo ai i ke kakahiaka. Na ka lunahoomalu o ka papanana e wehe i na pahu baloka, a hapai ae iluna i ike ka lehulehu aohe mea oloko, alaila wehe ae i na ope baloka me na lako e ae i silaia a makaukau, hoomaka na hana.

Pauku 107. ke ano o ke opi ana i ka baloka.

E hoakaka ana keia pauku no ke opi ana i ka baloka. O keia kekahi hana ano nui loa a ka mea koho e makaaka loa ai. Mai hoakamai oukou e kuu lahui i maa ole i keia hana. I ke komo ana ma kahi koho, e haawai mai ana kekahi o na lunanana o ka papa i na baloka. E opi mua ia mai ana no a haawi mai i ka mea koho. I ke komo ana aku make keena liilii i hoomakaukauia no ia hana, malaila e kahape‘a ai i ka baloka. I ka pau ana, e opi hou i ka baloka elike no me ke opi mua i ana e ka lunanana nana i haawi mai--aole ma kekahi mea manaoio, e ku-e ai a hooleiia ia baloka e ka papanana. Nolaila e makaala. Ina no e hewa ke kaha ana, mai hopohopo i ke noi aku i baloka hou. Aole i kaupalenaia ka manawa. he maa no kekahi poe i ka hana pela.

Eia no hoi kekahi in a e maopopo ole kekahi mea pili i ka baloka, ua kuleana no ka mea koho e ninau i ka papanana, a e loaa no he mau hoakaka mai ia lakou mai. Ua kauoha maoli ia ka papa ehana pela. Mai hopohopo. O keia ka wa, e ku me ka wiwoole no ko kakou lanakila.

eia ka põe namu ke hooikaika mai nei e pelo ia kakou. O ka wa keia e ike nui ia nei ke aloha Hawaii o ua anna nei. Nolaila, e aokanaka mai kakou.

Pauku 108. Haawi ana i ka baloka i ka mea koho.

Pili keia i ka haawi ana i ka baloka i ka mea koho, elike me ia i hoakakaia ae la ma ka Pauku 107.

Pauku 109. Na hoakaka i ka mea koho.

E kauoha paa ana keia pauku i na lunanana koho, e kokua i ka mea koho ma ka hoakaka ana i na mea pili i ka baloka me ke koho ana, ke noiia aku.

Ina e hoole kekahi lunanana ia oukou i ka wa e noi aku ai e hoakaka mai, e hoike koke mai oukou ia‘u, a i ole i kekahi o na makamaka kokoke ma ka pahu baloka i kela wa, in a aole au malaila. Ua maopopo ia‘u, lehulehu wale ka poe e makaukau ana e haawi i ka lakou paio ana no ka pono o ka mea koho hemahema ma kela manawa imua o ka papanana.

Pauku 110. Ke ano o ke noho ana.

E hoakaka ana keia pauku no ke ano o ke koho ana. E pono hoi ka mea koho e hoomaopopo pono i keia mau hoakaka. No ka lehulehu keia mai hawaii a Niihau, Peni na hana maamau e lawelaweia nei:

E kauia ana he papainoa o ka poe koho o kela me keia mahele koho mawaho o kahi koho, nie ka helu o kela me keia inoa.

I ka hiki ana ma kahi koho, e hele mua e nana i kela papainoa, a e hoomaopopo i ka helu o ka inoa o ia mea koho alaila, komo aku ma ke keena koho a hoike aku i ka lunanana i ka helu me ka inoa, i hikiwawe ka nana ana iho ma ka lakou papainoa maloko o ka buke inoa o ka poe e hiki kino ana no ke koho ana. A pau ia alaila haawiia mai ka baloka i opiia elike me ia maluna ae nei. me ia baloka i ka lima, komo aku ma kahi keena uuku, a khape‘a elike me na kuhikuhi mamua ae nei. Mai poina nae, in a i maopopo ole kekahi mea, e ninau i ka papa. Aole e maka‘u a hopohopo paha.

He mea makai no hoi, mamua ae o ke komo ana ma kahi koho, e heluhelu mua ia na kuhikuhi hoakaka i kauia mawaho o kahi koho.

Eia ka hoi kekahi aole e hookomo i ka baloka maloko o kekahi wahi leka. He ku-e ia hana i ke kanawai. Elike me ka haawiia ana aku e ka hinanana pela no e hoihoi hou aku ai i ka papanana.

He mea pono i na wahine ma kela me keia wahi, e hoakoakoa ia lakou iho, a e kono i kekahi ea ano malamalama me keia hana, a i ole, kauoha mai no ia‘u, e oluolu no au e hiki kino malaila Aka ua maopopo no i kane keia mea. Aole no paha hoi na wahine i na hana pili i ke koho, elike me ka‘u e kuhikuhi nei.

Pauku 111. Ke ano o ka hoailona ana i ka baloka.

I ke koho ana i na moho, penei e hana ai: E kahape‘a X ma ke kowa i hookaawaleia ma ka baloka. E akahele loa nae, aole e mauae ke kaha a kau maluna o ka laina maluna, a i ole ka laina paha malalo. Me ka penikala no e kakau ai. Ua hoolako mua ia ka penikala ma kahi koho. A in a ua lilo ka penikala i ka ea mua, alaila, e noi hou aku i penikala i ka papa. E akahele no hoi, aole e oi aku na moho e koho ai mamua o ka heluna i kauohaia e ke kanawai. E kuhikuhi ana no ka baloka i ka heluna e koho ai. Aia maluna o ke poo o ka baloka e paiia ai na olelo "E koho no…wale no." Elike me keia: Ma Oahu nei, he 3 senatoa e koho ai. eia he 8 poe republika e holo nei, a he 4 hoi poe Demokarata. Ke kauoha nei ke kanawai, he 3 wale no e kohoia. Nolaila, ua kuleana ke mea koho e koho 3 Repubalika, in a o ia kona makemake. Aka, iua hoi he Demokarata kona makemake, ua kuleana oia e koho no a wale no Demokarata. A in a hoi ka mea koho e makemake i kahi Repubalika me kahi Demokarata, ua kueana no oia e koho i 1 Repubalika a i 2 Demokarata; a i ole i 2 paha Repubalika me 1 Demokarata.

O ka‘u nae, e koho no ia‘u. Ia‘u e koho mua ai, a mahope noonoo na mea 2 i koe aku. Hauoli uae kuu naau, in a ka lahui e koho i ke ewe oiaio.

Pauku 112. Ka malu o ka baloka.

E hoakaka aua keia pauku, aole e ikeia ke kaha ana a kekahi mea koho e kakahi mea okoa ae. Me ka malu loa oia e kahape‘a ai i kna baloka.

Mai manao ka mea koho, e ikeia ana kana kaha ana e kekahi mea. no ka mea, oia wale no me ke Akua ma kahi e kahapo‘a ai. Aole kanawai e olelo ana, "e koho elike me ka kekahi mea e olelo ai. Aole loa." No ka mea koho ia kuleana. E koho me ka naau kuokoa ame ka hoapilimeaai ole.

O ka mea e olelo ana he hiki no ke ikeia ke ano o ke kaha ana a kekahi mea i kona baloka, he wahahee nui oia, a he kolohe no hoi he hooweliweli ia i na meho a ia mea.

Nolaila, ke a‘o nei au ia oukou, e koho me ka manao kukoa, i ka poe o kakou e pono ai. Aole e hanohano ka Hawaii ia ha‘i, aka i ke ewe ponoi wale no.

Pauku 113. Aole e lawe i ka baloka iwaho a i ole hoikeike wale.

E papa ana keia pauku i ka lawe i ka baloka mawaho o kahi koho, a i ole hoikeike wale paha i mea e ikeia ai kana koho ana. He hana maikai ole no

HOOLAHA

Ua makemakeia na hoahanau lala apau o ka Hui Kokua ame Manawelea o na Poola, ehoea ae ma kahi o Manuel E. Silva, ma ke ahiahi Poaono, Sept. 18. !920, hora 6 p.m., no ke ku kiai ana i ko kakou hoahanau Ma‘uwale Puko, i haalele mai i keia ola ana; a pela hoi ma ke ka‘ihuaka‘i, auwina la Sabati. Sept 19, 1920, hora 2 p.m.

E hoolohe i keia e na lunanui ame na hoahanau, no kou hoahanau aloha.

GEORGE K. KANE,

Kakauolelo Moolelo Hui Kokua ame Manawale‘a o na Poola.

6418---Sept. 17.

ia. He hana hoopiiwela i kekahi poe, a he hakaka ka hopena.

Pauku 114. Kokua i ka mea koho pilikia.

Pili keia pauku i ke kokua ana i ku mea koho i poino, a hiki ole ke kaha i ka baloka, a pela hoi me ka makapo, a ma‘ilolo paha Mamuli o keia pauku i loaa ai ke kuleana e noi i ka papahana e kokua mai kekahi o lakou i ke kaha ana i ka baloka.

Pauku 115. Na baloka hewa.

E hoakaka ana keia pauku, in a e hewa ke kaha ana, a i ole, inoino paha kekahi baloka, e kuleana no i ka mea koho, e noi i baloka hou nana, a e hawaiia aku no ia iaia.

(A hoomauia aku no i keia pule ae.)

CLEVELAND, Sept. 14.--Ua aia ae ke ahi a make ke pailaka Walter Stevens ame ka mikanika Russel Thomas a ka oihana mokuea Amerika ma ka la i nehinei ma ke manawa i aia ai ka mokuea a laua e kau ana ma kahi 500 kapuai ke kiekie i ka lewa maluna ae o ke kuleanakauhale o Pomerville, Ohio, he 15 mile ma ka akau aku o Toledo. He mau kanaka laua a elua no Cleveland nei.

PEKIN, Sept. 13.---Ma ka hoike a A. D Heinger o ka Papa Misisona Amerika, he kanaka i hoi koke mai nei mai na apana mai e pahola la ka wi ame ka una‘i fiva lenalena o Kina, he 15,000,000 ka nui o na kanaka i hoopoiuoia mamuli o ka uuku loa mai o ka ai e loaa ia lakou.

HE MOHO LUNAMAKAAINANA

ma ka

PAA BALOTA DEMOKARATA,

Apena Elima, no ke KOHO WAE MOHO,

He kuokoa ma kana hana nona ponoi iho anue ka nohona maemae; he mikiala i kou pono e ka lehulehu.

O ko‘u moto i aupuni maemae, no ka pono kaulike o ka lehulehu.

6417--Sept. 10, 17, 24.

HOOLOLI HALAWAI--AHAHUI MOKUPUNI

Mamuli o ke paniia ana o ke alanui holopuni Kamehameha Highway ma Kaneohe, Koolaupoko, nolaila, ke hoikeia aku nei ka lohe i na Ekalesia apau, e noho mai ana ka halawai o ka Ahahui Euanelio Ahahuina o ka Mokupuni o Oahu, ma ka Poakolu mua, Okatoba 6, 1920, hora 9 a. m.

JAS. K. LOTA, Kakauolelo.

Honolulu, Sept. 14 1920