Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 38, 17 September 1920 — Page 5

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MOOLELO O KA AHAHUI NO NA HANA HOOIKAIKA KRISTLANO O KA MOKUPUNI O OAHU, KAU O OKATOBA, 1919 

 

            @naia ka halawai hana kumau o @hahui no na Hana Hooikaika Kristlano o ka Mokupuui o Oahu, maloko o Luakini o Liliuokalaui, ma Wai @.  Oahu, hora 3:30 p.m., Peresidena @. K. Poepoe ma ka noho; hoomakaia @hana me ka himeni 17, L.H., ame ka @ a ka peresidena, a hooneeia na ha@ @ ma ka waihoia ana na ke ka@elo e hoomaopopo i na lal o ka @ a kaheaia na inoa penci:

            Na Lunanui--Rev. Akaiko Akana, pe@iena nui o ka Paeaina; Rev. H.K. @, peresidena o ka Mokupuni o @: Rev. J.K. Lota, hope; P. D. @. kakauolelo, aolc i hiki mai; J. H. S. Kaleo, hope; S. H. Oni, puuku; J. @ Kanepuu, kakauleta; Rev J. Davis, @ hocucu, Sam Kauka, komite kiai @ Kona; Rev J. K. Lota, komite kiai @ Koolau.

Na Presidena âme ua elele o na Aha--Kawaiahao Makua, Mrs. Alice L. K@hukuoluna, pres., Mrs. Anna Hussey, @ Kawaiahao Opio, Moses Inaina, @ peresidena, Moses Moku, elele, ao@; hiki mai; Kawaiahao Kuwaena, @ Lydia K. Kawainui, alakai, Miss @ggie Kealoha, pres., Miss Susie Hussey, elele aole, i hiki mai; Kauma@ili Makua, Mrs. Julia Smythe, pres., Miss Lucy Viera, elele; Kaumakapili Kawaena.  David Pohakimohewa, pres., @i hiki mai, Mrs. Adele Sai, elele; K@li@i ame Moanalua Makua, A. J. Ma@ pres., aole i hiki mai; Mrs. A. Spencer, elele; Kalihi ame Moanalua Kawaena.  Mrs. A. J. Mawae, alakai., @ Miss Ane Kaulia, pres., Miss M. A. J. Mawae, elele; Kalihi ame Manalua Pokii mae Kumumua, Mrs. A. J. @wae. alakai, Miss Alan Kauka, pres Miss Agnes Spencer, elele, aole i hiki mai; Ewa Makua, Mrs. Thomas Keala, @ Mrs. Jas. Kapepa, elele; Waianae Makua. Mrs. S, W, Kekuewa, pres., Mrs. Rose Kapela, elele; Waialua Makua @ Rebecca L. Clarke, pres., Mrs. L. K. Awai, elele; Waialua Opio, Mrs. Rose Aiau, pres, Mrs. Fugiuaza, elele; Waialua Pokii, Miss Helen Awai, alakai, Miss Maryanu Plemer, pres., Daisy Clark, elele; Hauula Makua, Mrs. M. I. Kanakanui, pres., S. W. Kauhi, elele; Waikane Makua. Mrs. Anie Kamaka, pres., J. K. Paele, elele; Kaueohe Makua.  Mrs Mahinu Kuikahi; pres., Mrs Mahinu Hoapili, elele; Kaneohe Kuwa ena, Miss Martha Kaai, pres, Miss M. McNeill, elele; Kaneohe Pokii, Miss M. Kamanu. alakai; Pohaialoha Makua Mrs. Maryann Spencer, pres., aole i hiki mai. E. B. Keala, elele.

            Na lala mau--S H. Oili, Wm. Kamau, S. D. Nuuihiwa,S. W. Kekuewa, John @ Erdman, Henry P. Judd. J. K. Pa@. J. K. Lota, S. K. Kamaiopili.

            Keho ka peresidena i na komite kuna@. penei: Komite o na palapala, J. K. Paele, G. M. Kauaulalena ame Mrs. S. W. Kekuewa

            Komite o na hana hou W. K. Poai, S H. Oili ame J. K. Kanepuu..

            Komite pa'i. P. D. Kellett, S. H. @ J H. S. Kaleo.

            Komite hoike peresidena, E. B. Keala. S. K. Oili ame Mrs. A. J. Mawae.

            Komite hoike elele, W. Kamau, E. @ Keala ame Mrs M. Kuikahi

            Komite hoike puuku âme kakauolelo, J. K. Paele, Mrs. Alice L. Kahokuoluna ame Mrs. L. K. Awai.

            Komite Hoalohaloha. S W. Kekuewa, J. K. Lota ame Same Kauka.

            Papa hooko, o ia no na lunanui o keia @.

            H@neeia na haua imua ma ka kahea la ana o na hoike a na peresidena apa@a. e hoomaka ana ma Kawaiahao: Na Mrs. Alice L. Kahokuoluna i ko Kawaiehao Makua; na Moses Inaina, hope peresidena, i ko Kawaiahao Opio; na Mrs Maggie Kealoha i ko Kawaiahao Ku@na: na Mrs. Julia Smythe i ko Kau@kapili Makua: na Miss Ane Kaulia @ Kalihi ame Moanalua Kuwaena; @ Mrs. Thomas Keala i ko Ewa Ma@: na Mrs. L. Clark i ko Waialua Ma@u@: na Mrs. Rose Aiau i ko Waia@a Opio.

           Na J. P. Erdman, he ninau ma ka ole@ la i hanaia ai kela hoike@ Ua @ ka peresidena, ma ka olelo Hawaii @ike me ka hoiko i pa'iia.

            Na Miss Maryann Plemer i ko Waia@ Pokii: ua Mrs. M. Ku@kahi i ko kaneohe Makua: na Miss Martha Kaai i @ Kaneohe Kuwaena; na Mrs. A. .J. Mawae i kana hoike alakai o Kalihi me Moanalua Pokii, a waihoia ua hoike @ maluna ae i ke komite, a ma ke @ F. B, Keala, i aponoia, ua waihoia na hoike kino ole i ke komite, o ia ko K@kapili Kuwaena, Lalihi me Moanalua Makua.  Kalihi me Moanalua Pokii. Hauula Makua, Pohaialoha Makua @ ka hoike a ke alakai o Kaueohe Pokii.

            Hapaiina na hoike elele e hoomaka ana ma Kawaiahao: Na Mrs. Ana Hussey @ Kawaiahao Makua; @n Mrs. Lucy Vierra i ko Kaumakapili Makua; ua Moses Moku i ko Kawaiahao Opia; ua Mrs. Adel Sai i ko Kaumakapili Kuwa@ha: na Mrs. Agnes Spencer i ko Kalihi me Moanalua Makua; na Miss M. Mawae i ko Kalihi me Moanalua Kuwa@na Mrs. Kapepa i ko Ewa Makua: na Mrs. Rose Kapela i ko Waianae Makua. a waihoia na hoike maluna ae i ke komite

            Lulu ala no ka waihona he $6.

            Na W. K. Poai he noi e hoopanee @ aha noho hou i kona @nauawa. a @ inoopaneeia me ka pule a Rev. S. W. K@, hora 5:15 p.m.

(Aole i pau.)

NA LEKA KII OLE LA MAI AHIKI I SEPATEMABA 4, 1920.

Aka. Mrs Minnie         Keohokapu, Rose

A@na. Rose                Kealoha, Grace

H@okaea, Lily         Keawe, Albert

Hanakahi, Dan         Kupaku, Henry

Kalilianu, J@o                        Kukui, Lily

Kauwe, Jas (2)            Kuaana, Lily

Kaolahiwa, J@o          Maikina, Pauline

Kahilahila, J@o           Mautele

Ka@eponi, W@         Nakuina, C

Kalehua, Mrs. Mele-   Paakaula, Jno

ana                               Wafolama, Emma

Ka@io, Sam                Wainauhea, C

K@nui, O

MEA OLE IA LOIHI NO KA KE AKUA HANA

            K@u Solomou Hanohano: --Ma ke kakahiaka Sabati nei, hora 7, i haalele iho ai makou ia Maluhia Paka, me keia maou ohua maka hanohano, o ia ka Hon. J. H. S. Kaleo ame ka Hon. ame Mrs. J. K. Lota, ame uka makuahine maikai nana i hooponopono na mea apau e pili ana no kuu mokukaa, he maikai keia la, ahuwale na pae mauna.

            Ia makou e holo nei, me na olelo hoohauoli mai ia Mr. Kaleo mai, ua nui na olelo e piha ai keia huaka'i me ka hauoli, aole he mau uli, aka o kela ake e hiki mamua o ka manawa i makemakeia ai, oiai makou e nee mau ana imua, ke kilohi la i ka nani o na @lanui a kaalo ae la o Moanalua, a e moe lapuu mai ana ia u'i o Hulamanu, a e kauaheahe mai ana o Kapukaki e kapaia nei Red Hill, a e waiho kahela ae ana o Halawa @aua me Aiea, a honi hoomaumau ana me Kalauao, ua ao kaua e ka inuwai oli ae ana kahi lae o Manana laua me Polea, o ka i'a hamauloo o Ewa, a hooiho ana i ke awawa o Kipapa, a holu ana i Waikakalaua--mahea Manuela ma Waikakalaua, heaha kana hana, honihoni ana elemu pipi--kolokololia ana i ke kualoa o Leilehua,  kihe'ahe'a i'ka piina ikiiki o Konahuanui, ua hele wale ia la a naeiki, a iho ana i Waialua, a ku iho la ua mokukaa nei ma kahi e ku nei ka hale hui o na wahine, o ka hora 8:25 ia a kuu iho la kahi aho i hele a paupauaho, ame ka eleu no o ko makou makua akimarala, ua hui aku la me ka Hon. O. P. Cox, a loaa mai la na mea e pono ai keia 'kino, no ka mea ua hele wale keia a heahea i ka pehia mai e ka makani kiu.

            Elua mapuna hoe i ka manawa hookahi, nana aku oe la, i ua moku opu nei, ua hele ia la a naeiki ame ua lulumi pumehana aua me ua makamak maikai nei, o ka @ee hou no ia nomua no kahi e ku nei koua home nani ame ka hoomaemae a@a o ua mau iwa nei o Maluhi Paka o ka huli hoi mai la no ia no ke kahua o ka hana.

            Ua hele ia la a piha i ua keiki ame na makua, a i ke kokoke ana ae i ka manawa o na hana hoike Kula Sabati, o kou kiu hanu meahou kekahi ua nui na lululima ana na hana, ke lele nei ko'u onohimaka maluna o ka poe e noho ana mai na kamaiki a na makua, ame na kupuna, he mea no'u e piha ai me ka hauoli ke hoike ae me ka oiaio, elike me ke poo e kau ae la maluna, me he mea la o Kaneohe, ua hului pa@ ia mai ia kaha, ke uana aku oe ola ia kaha i na pulapula e ulu ae la, ua nui maoli keia papa, aole o ia wale, o na hoahele pu kekahi ame ka @ou. F. Pahia, ke nana aku i kona kulana, o ia mau ka manao hana i ka pono i na me@ pili lani mau ai no kona ikaika.

            Pela mai me Waikane i huila o Kualoa, Kaawa ame Haula; awe ka nani @!

            Ma ko'u nana aku, ua piha mao@ na mea apau me ka hauoli, a pela mai me Kahuku i huiia, he nani no hoi ia la, ke nana aku, a o Waialua mai no hoi, kahi o na mea i hoomakaukauia ai.  o ia oi no hoi ia, a kauni mai ana o Wahiawa me kona leo le'a ame na iiwi polena no hoi o maluhia, ko'u iini pau ole.

            Ma ka nana aku a kou kiu he Hawaii piha ka hapanui, a nui maoli ko'u kahaha i ka ike ana i keia mau mea, a i ko'u hui ana akua me ka makamaka maikai o Waialua, a ninau aku la maluna o keia hana maikai, i hoakoakoaia mai ai na mea apau, me he mea la, ua hoi hou mai ka lahui; ae ua pololei oe, no ka mea aia i ke kuahiwi e noho ai ame ka lawai'a no hoi, e malama ana i na mea a na kupu@a i kuluma ai ia au, a i ke kaheaia ana o na ohana o kela ame keia kaha, ua nui maoli na mea kupanaha a ko'u lunaikehala i kahaha ai a o kekahi mea kupanaha loa i ke ku ana mai o keia makuahine maikai no Hauula mai, ma ke ano he puuku oia no na hana Kula Sabati. a o ia no hoi ke po o ia ohana a himeni mai la oia. o ia kaua makana. mai minamiua e haawi no ka ke Akua mau hana.

            Ua nui maoli ua kenkeni ame hapaha a dala paa i kiloiia mai, mai ka lehulehu mai, a hoomanao ae la au i kela au i hala aku, i ka wa e heaia ai ka inoa, ma ke ano kanaenae ame ke o ana, e nui ana na dala e kiloiia mai ai,  o ia ano keia; o kekahi me aka loa, i ke ku ana mai o Mr. Henry Holi a kahea i kona mau pilikoko ua kaheaia mai kou kiu nei, aole i pau iho la ilaila, ua kaheaia mai ke kauka Hawaii hoohuihui laau, o ia o Mr. Kaaiakamanu, aole no i pau iho, ka Hon. Wm. Coelho ame ka Hon. F. A. Keliinohopono, o makou iho la na ohana o ua mea hanohano nei, a i ka hai ana i @a pauku paanaau, a himeni no hoi i keia himeni paanaau--Ola la au iawai, I ke koko no o Iesu.

            Ua nui maoli ka akaakaia o keia papa, a ma ka nana aku a kou kiu nei, ua piha ka poe me ka ulumahiehie ame ka nui o na kenikeni i luluia no ia hana maikai, ame ka eleu pu no hoi @ ke kahu Kula Sabati i ka hele o kahi kino a poupou.

            Ua piha maoli oia me ka uwila, e oni ana ma o a maanei, aole oia wale, he hapalua koe a piha ia haawina kokua mai ia papa Kula Sabati mai, o kela olu no hoi o kona leo ame kela awihi maka ana o ka lele mai la no ia, a o ka piha ae la no ia o ka huahelu i makemakeia.

            He piha eleu maoli oia, mai iaia mai i kono ai oia e loaa ia Wm. Kawelo he mau manao paipai, ma ia F. A. Keliinohopono mai no hoi ame kou meakakau no hoi ame ke kauka Hawaii mai no hoi, a i ka hookuu ana o na hana, ua haiolelo mai ke Kahu Kula Sabati Nui ame na olelo paipai mai, no ka pono o ia hana ame ka pule mai ke kahu, a naue aku la ka poe apau i kahi i hoomakaukauia ai na mea e pono ai keia kino, ame na mea e oluolu ai na kamahele, a hoi mai la o ka liora 5 p. m. ia, me ka piha hauoli o na mea apau, ame na ani lima ana, ame ka lululima pumehana ana me ka Hon. O. P. Cox, o ka lilo mai la no ia, ahiki i kahi i @uha ai ua lio kaa nei.

            O kela ike no hoi o ke kapena ame kuu kahu ame na leo pule mai na kaikuahine ae, ame himeni mai ke Kahu Kula Sabati mai, ua pau ia pilikia, a hiki i ka home me ka maikai.

            Me oe e kuu kapena ko'u welina pau ole, ame na keiki nana e kikokiko na kaula keleawe ko'u iini pau ole.

                                                                        J. K. MOKUMAIA

LEHULEHU NA PAA MARE I AWAIAULUIA I AUGATE AKU LA.

            He wahi pii iki hou ae ko ka heluna o na ha@au iloko aku la o ka mahina o Augate mamua o ko ka mahina aku o Iulai, elike me ka hoike i hoopukaia ae e ka l@akakau kope nui o na papahelu o ka papa ola ma ke kakahiaka o ka Poaha o ka pule aku la i hala.  No ka mahina o Augate he 281 ka nui o na hanau, 115 mau paa mare a he 92 mau make.

            O keia ka heluna nui loa o ua paa mare i awaiauluia no kekahi mahina hookahi mai ka mahina mai o Iulai o ka 1919, @e ka mahina o Dekemaba, no ka mea, ia mahina he 116 mau paa mare i hoikeia ae, a o na make no ka@mahina o Augate ka uuku loa mai ka mahina mai o Ianuari o ka 1919 i hala, koe na mahina o Iune amo Novemaba, 1919 ia mau mahina he 88 mau make pakahi i hoikeia ae i ka papa ola.

            Ma na lahui like ole no ka mahina o Augete o keia na make i hoikeia ae: O na Hawaii no maluna, na Hawaii, komo pu me 3 mau hapa Hawaii, he 25; Kepani, 23; Amerika, 13; Pake, 12; Pukiki, 8; Pilipino, 5; Pelekane, 3; Korea, 1; Paniolo, 1; Kelemania, 1.

            No key mau make ae la he 57 he mau kaue a he 35 mau wahine.  He 15 mau opu keiki e haakohi ana, aole i komo pu iloko o ka heluna o na hanau i hoikeia ae la no ka mahina.  He elua mau make @ niuaniuauia, he 10 i kahaia.  Aohe mau make i nienieleia e ke kure koronelo. ka mua loa iloko o kekahi mau makahiki lehulehu i hala.  No keia mau make ae la elima he poe noho paa ole @aloko o ke kulanakauhale, o ko koona iho he 87 noloko wale uo o ke kulanakauhale nei.  @e 42 mau make i ikeia maloko o na halema'i ame na hale o ia ano.

            No key mau make ae la he 92 he 30 @alalo o elima makahiki, @a no keia 30 hookah malalo eha makahiki, ekolu malalo o ekolu makahiki, hookahi malalo o elua, a he 25 o hookahi makahiki a malalo aku.  O ke koeua iho o na make mai ka elima a pii aku a ke 98 ke kiekie loa.

            O ke akepau no ka ma'i luki nui, he @5 ana mau pio; he 10 poe i make i ka ma'i puuwai, a malalo aku no na ma'i uumonia, ka heewale, ka ma'i hi, ka mimi paa, ka ma'i i'o ulu ame na ano ma'i e ae.  Hookahi wale no mea i make i ka ma'i flu i keia mahina.

            Ma ka papa malalo nei e ikeia iho ana na hanau, mare ame make mai ka mahina mai o Ianuari, 1919, ahiki i ka mahina o Augate i hala iho la o keia makahiki:

                                                Na                   Na                   Na

            1919                            Hanau             Mare                     Make

Ianuari……………….            297                  72                    165

Feber@ari……………           230                  93                    167

Maraki……………….            257                  77                    139

Aperila……………….           217                  85                    121

Mei…………………..            244                  89                    104

Iune…………………..           265                  99                    88

Iulai………………….            260                  126                  103

Augate………………..          264                  92                    101

Sepatemaba…………..           347                  94                    111

Okatoba………………          266                  83                    100

Novemaba……………           265                  83                    88

Dekemaba……………           263                  116                  112

            1920

Ianuari……………….            352                  106                  150

Feber@ari……………           314                  83                    289

Maraki……………….            365                  79                    372

Aperila……………….           288                  85                    140

Mei…………………..            372                  78                    128

Iune…………………..           281                  106                  108

Iulai………………….            274                  99                    105

Augate………………..          281                  115                  92

HE HOALOHALOHA NO MR. J. S.

PAHUPU

@

            I ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--E oluolu oe e hoike ae ma ke akea i keia meahou kaumah i ike mai ai na kini mae na makamaka o kaua.

            Ma ka Poaha, Augate 12, 1920, hora 7 a.m., i haalele mai ai o Mrs. J. S. Pahupu i keia ola ana, ma kona home noho ma Kaunakakai, Molokai.

            He kupa a he kamaiana oia no Kaunakakai; noaila, ua ili iho maluna o makou na hoahanau o ka Ekalesia o Kekupaianaha o ka Malamamala, ke kaumaha, ka luuluu ame ka minamina ame na waimaka o ke aloha, e hanini ana n@ ko makou hoapaahana iloko o ka ke Akua hana.

            Nolaila, o makou o na komite, ke komo pu aku nei makou me ka ohana, na keiki @ nooneleia i ke kupuna, no a u pu ana no ka mea aloha, i haalele mai, a na ke Akua no e lawe aku i na kaumaha ame na luuluu apau, no ka mea, Nana ho i haawi mai a Nana no i lawe aku.  E hoonani mau loa ia ka inoa o Iehova, mai ke ao kumu ole ahiki i ke ao pau ole.

            O makou iho no na komite,

                JNO. R. BURROWS,

                REV. ALEXANDER GEORGE,

                MRS. ANA IAKOBA.

HE HOOMANAO ALOHA KULIPLIP NO KO MAKOU PAPA

            E ka lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha nui oe:--Ina no ka loaa he wahi kowa iki o ka oneki o ka hiwahiwa a ka lahui, e oluolu hoi oe e hookau aku i nei wahi puolo waimaka nui, a nana hoi ia e hoike aku i ka nui ame ka lehulehu o na kini makamka ame na hoaloha e noho mai la ma ka mokupuni o Kama, na hoa uhaiaholo o na hana a ke Akua ame na hana kalai aupuni, o Jos. M. Peenahele ua hala, ua moe aku la i ka moe kau a moe hooilo; ua kipa ae ka anela o ka make ma kona home a lawe aku la i kona hanu ola, a wa@ho iho la i ka lepo e hoi aku i ka lepo, a no ka mea, no ka lepo mai no ia a e ho i hou aku no i ka lepo; ua haalele mai la ia makou na keiki e hapapa hewa me ka hoopilihua ia o na noonoo, me ke kania-a mau aku nona, aole ia makou wale, aka, i na makamaka ame na hoaloha he nui a e hoomakua wal aku ana no paha auanei la ia ha'i.  E hoonana ae ana ka hoi i ke aloha aole e pau, me he waimapuna la ka hiolo ana a ka waimaha palanehe, hele ana a ka makua, hele no ia aohe aho o Kikiopua, o ka nae wale no ahiki iho la, hala ke aloha, naue pu no me ka anoi e!

            No kekahi manawa loihi aku nei i hala kona hoomailoia ana e ka ma'i; ua huliia kahi e loaa ai ke ola, a oiai ua oi aku ka ikaika o ka ma'i mamua o ka ike o ke kanaka, ua @oe aku la oia ma ke kakahiaka o ka Poaha o Augte, la 12 a ua hoomoeia aku kona kino lepo ma ka ilina o Koula, me ke kali ana no ka pu a ka anela.  He kupa aloalo kuaua oia no ka Ua Kea, he kupa nanawai no Helani; he mamo na ka Ua Lani Haahaa, he keiki papa mai ka Lae o Nanualee a i ka Lae o Pohakueaea, he hiialo na na wai eha, he punahele hoi na ua Honapiilani.

            Aole e kipehi hou ana na kulupakaua o ka Ua Lani Haahaa ame ka Ua Lauawa maluna on a, aole e pa hou ana ka Moaeku ma kona mau papalina; aole no hoi e kilihune hou ana na pakaua o ka Ua kupuni kapa o Lauakila maluna on a; aole e houhou hou an ka hu'i a ka makanani kiu ma kona ili; aole e ike hou ana ka nalu hee o Puhele iaia; aohe hoi oia e auau hou ana i ka wai o Kumaka, ia wai a ka malihiui e hoohihi ai, aole no hoi oia e ike hou ia ana ma ka huikau o ke kaona, kahi ana i aloalo ai i ua la kulolia a inea o keia kulanakauhale, a no ka mea, ua hala, ua moe aku la kona kino, a ua hala aku la kona uhane aina i ke ao polohiwa a Kane, o no alina nae a ke aloha kupouli aoi kaua i ahu iho la mahop@ nei na makou e u aku i ka po ame ke ao.  Aloha wale!  Ke au ae nei me na hoomanao poiua ol@ nona, aohe e na, no ka mea, ua eha loko i ka eha lima ole a ke aloha a makou e kumakena mau ae nei.  Ua hala aku oia a ua haalele iho la i ka ukana nui he aloha mahope nei.

            He makua ahonui oia no makou ka ohana keiki ke pilikia, malaila wale mai no oia, iloko o ko makou wa nawaliwali e alaia ana eia ka po ame ke ao.  Aloha ka leo o ka makua i ka pane mai, "aloha no hoi olua, e kuu mau lei, ua lilo olua i mau makua no' iloko o keia manawa nawaliwali o'u," oiai he umi kumamakahi mahina ka loihi o kona kaa ma'i ana a pauaho mai la oia i keia ola aua.  Auwe ka manaonao ke hoomanao ae iaia!

            Ua hanauia oia mailoko mai o ka puhaka o Laa (w) ame Mokuohai i ka la 10 o Mei, 1852, a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 68, a ma Haou, Hana, Maui, oia i hanauia ai; he ohana lehulehu lakou, ua moe mua aku nae kona mau hoahanau o ka pupuu hookahi, a oia ka panina hope loa a pau ko lakou hanauna.  Ua hoonaauaoia oia i na la opio maloko o na kula apana, a mahope mai ua hoonaauaoia oia ma ke kula nui o Lahainaluna, kahi ana i noho i a kamaaina i ka ulukukui o Kaukaweli ame ka maluulu o Lele, a i kona puka pono ana mailoko mai o ia kula, ua noh@ kumukula oia n@ kekahi kula Hawaii no kekahi mau makahiki ma kona onehanau.

            Ua marcia oia me ko makou mama aloha Mrs. Kanohohale, a mailoko mai o ko laua puhaka ua lehulehu makou na keiki i oili a i hoohuaia mai; ua hala mua ko makou makuahine ma kela ao he mau makahiki lehulehu i hala aku nei, a ua ukali pu pu aku ma kana alahele hookahi kekahi mau keiki.  He makuakane lehulehu o Joseph Maunaloa Paenahele o na hoaloha, a iaia i hala aku la ua kau iho maluna o lakou ka minamina ame ke aloha nui nona, aka, oiai hookahi wale no mea i kuleana i ke ola o ke kanaka ua hiki ole ke paa mai, a e hoonaniia ke Aku ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua a he aloha no i kanaka, no ka mea, nana kanu a Oia ka mea kuleana e uhuki.

            Ke haawi aku nei makou i ka makou hoomaikai i ka poe apau i komo pu mai e u me makou iloko o ko makou mau hora o ka luuluu ame ke kaumaha; ke haawi pu aku nei i na hoomaikai i ka poe i haawi mai i na makana pua, a i ka'i pu aku hoi me makou no ka ilina o Koula, kahi a ko makou makua aloha i hoomoeia aku ai kona kino lepo.

            Ke haawi pu aku nei i na hoomaikai i ka lunahooponopono o ke Kilohana ame na limahana o ka papa pa'i o ke Kuokoa.  Na ke Akua Mana Loa e kiai mai me Kona lokomaikai nui ia kakou pakahi a ia kakou huiia; na Kona mana e alakai a e hoomalu mai ia kakou apa@ ka mkou pule.  Me ke loha a nui i ka Lunahooponopono ame na keiki oniu hua kepau ahonui o ka papapa'i.

            Na makou no me na haawe luuluu o ke aloha makua ame ka ohana,

                                                            MRS. J S FERNANDEZ,

                                                            MRS. V. A. PALAKIKO,

                                                            W. PEENAHELE,

                                                            MRS. A. KAUMEHEIWA,

                                                            MRS. E MARINO

 

HAINA NANE

            E Mr.  Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, ka Adimaraka hoi naua e rula nei na ale haunpanupa o ka Pakipika nei, mai ka hikina a ka la ma Kumukahi i Hawaii, a pulelo loa aku i ka mole olu o Lehua'i ke kai, Aloha pumehana kaua a nui loa:--Ina hoi oe e oluolu mai ana i kekahi rumi kaawale o ka hiwaiwa a ka lahui, alaila, e hookau iho oe i kuu wahi puolo e kau ae la maluna, ma ke ano, i wahi ohua eepakeke, a no ka mea, he malihini, malia hoi ea, ma kau hooponopono ana iho hoi e kamaaina ai, o ia hoi keia:

            Ma kou helu o ka la 13 o Augate iho nei i puehu aku la i ike iho ai au i ka mea nani a ke kae'ae'a, a i ole, ka loea i ka waioopu, J. W. K. Kakelamaluikaleo, e olelo ana penei:

            Eia au la he kama, he kupa, he ewe, a he keikipapa hoi no hawaii nui akea, o ke keiki au a Kapukapu ma laua o Holei; o ke kiai pali au o Panau, Puua i Hawaii; no'u na akaku like ole ekolu e maalo nei, a pela au i heaia mai ai e ko ka honua holookoa, "Na Aloha Ekolu i ka Ipo Hookahi."

            Ka mua: He keiki au ua kupa a ua papa hoi ma ka aina ame ke kai, a i ole au e loaa ia oe ilaila, alaila e kakali malie iho oe, aia hiki mai Mahealani, @ manano ae oe owau se hoa.  Owai au ia oe@ Haina: Hilo.

            Penei kaua e maopopo ai: O Hilo, o kekahi keiki no ia a ka Mokupuni o Hawaii i hanau mai ai, a ua papa hoi ka inoa ma ka aina, a ma ke kai hoi, a eia mai ka mea a kamalii e lealea ai, kuu aho Hilo loa o Hilo, ka papa ia o ka ino o ua keiki nei ma ke kai, he aho lawai'a, ua Hilo kaakolu ia, paukauna a ka noonoo; a in a hoi au e kakali a@a aia ahiki mai Mahealani, alaila ea, e loaa pono ana kahi kolohe, me kuu pua hoonani kiaha o ia hoi keia, o Hilo nei kau ka Hoaka.

            Ea, pehea, pau pulu paha auanei aohe lau kanu, no ka mea ke huea mai la na pihaa moewai o uka?

            Ka lua: He malihini au i ko alo, @ ua kamaaina no nae hoi i ko leo, a pela iho la au i lilo ai i aikane hulumanu na ke onaona, ua noho pu no au me oukou, mili a malama ia, a lilo au i mea hooko i ka makemake o ke kauoha.  Owai la au ia olua@  Haina: Haua.

            Eia mai ka'u wehe aua i ka paa i hanaia e ua loca nei: O ka hana, he malihini i'o no ia ke loaa kana hana, aia a ma ka olelo maikai ana me ka aku hana; in a oia e ae mai ana i kau nonoi aua aku, alaila loaa kau hana, kou hooaikane iho la no ia me ua malihini hulumanu nei a keonaona, a ua olohe nei e paha mai nei, a he mea oiaio no hoi, o ka hana ka mea uaua e hooko i ka makemake o ke kauoha, o ia paha keia:

            Ina e kauoha mei ka haku ia oe, e mea, hana oe i keia, e hooko ana oe, a e malama ana hoi, no ka mea, he mea nui ka hana ke loaa i ke kanaka.  Ea, pehea mai nei so hoa, ua mo'a paha ka alae hua pi, he keiki mama kka Hina.

            Ke kolu: He inoa au ua kaulana apuni na moku, loaa ae no au ia oe i ka moku o Mano, aia au la i ka piko o Waialeale malalo pono ma ke kowa ae o na mokupuni; ke ole uae au ilaila, alaila e loaa ae ana au ia oe ma ka poli o Kawaikiui, e hooipoipo ana me ka leo o ka ohe o Kanikawi.  Owai la hoi au ia oukou!  Haina: Kahi.  A no ka mea, o ka pauku hi'u keia o ua kama nei a maua, a o ka pili no hoi ia e kohu pono ai ka uo ana, i ka hulu o ka manu a ua loea nei, e hookapakahi manuia ae nei hoohehelo i ke one o Luhi.

            Eia mai ka mea ike a ka haole, o ke kahi o ia no ka mea e pono ai ke kahiko ana a nanai ka lauoho o ke kananka, a pela no hoi na wahine, e kau ana lakou i na kahi maluna o ka piko o ko lakou mau poo, ka piko hoi o Waialeale, a ua se hoa nei e uhiuhi laumamane mai nei, ea, e puehu ana paha na hulu i ka pua pua o ka manu a kaua, i ke keiki kia manu o Olaaa, no ka mea, ke ike nei au, o ka hao a ka wainui aohe opala koe, loaa aku la ia'u i ka naele o alakai, e hoekepue ana i ke anu a ke kiowao.

            Nolaila, i ka hoohui ia ana ae o na akaku like ole ekolu a lilo i hookahi, e loaa ana ua kama nei au, a ke ao holookoa e olelo nei, Hilo Hanakahi, a ua loca nei e pahapaha mai nei, he keiki au no ka pohina uakea o ke Koolau, a he kae'ae'a hoi no ka aina i ka uhiwainoe i ke kula.

            Pololei wale no oe, a no ka mea, ua ike no oe i ka nui o ka ua o Hilo, heha mai a lile ka ua o Hilo, he ua kanilehua, he ua mao ole, he ua kinakinai ka ua o Hilo, he ko hoi no ka la makani, pololei hou no oe, o ia hoi keia, i Honolulu nei no kamalii e hoolele lupe ai, eia nae ka mea apiki, e kahea ana ka makanai i Hilo, pa mai, pa mai ka makani nui o Hilo, lawea mai ka ipu nui, waihe aku ka ipu iki.

            Ke lana nei ko'u manao, no keia mau wehewehe ana, i ka meahuna i ka maka o ke kuikele, a ka loea hoi o ka waioopu, J. W. K. Kakelamaluikaleo, ua komo pono aku la oe i ka ai a ka lua, i ke kiina noeau a ka mikioi, ka makani nowelo piko o Lehua, a in a pela ea, alaila ke haawi aku nei au i ka mahalo, a nui loa hiki ole ke ana ia; a in a no hoi aole i kupono aku la i ko pio ea, alaila he mea maopopo loa, ua hui aku la ka opua me ka naulu, no ka mea, ke lohe nei au i ka leo o ka moa, e i mai ana, ua ao kaua e ka iuuwai, ua pa ka makani a he kilapoe.

            Me oe e Mr. Lunahooponopono ko'u mahalo a nui loa, a i kou mau sela kikoni hua mekala o kou papapa'i ko'u welina pau ole.

            Owau no a meu,

                        H. H. KEALAPIIOKAOPAE.

            Lihikai o Puuhale

 

            Kapokepeke mai la no ke kiina a ke keiki o Kalihi kai, ke hele la a nape malie ka hanu i ka houpo; eia nae alo iki wale iho la no kahi eu ma ke kuono.  Nouia mai ka pohaku a pa pono ma ka lae o ke kolohe! --L. H.

 

            KA I'A HAMAU LEO O EWA AME NA HANA KULA SABATI.

            Kuu Solomon:--Ina he mea oluoluia mai no keia mau hana maikai, oiai kou kiu hanu meahou i hiki hope aku ai ma ko'u alahele e holo aku ana, i ko'u iho ana aku i ka ihona o Pukaki e nana ana  ke awawa o Halawa. ua ike aku la au i eia keonimaua e naue ana mamua iloko o kela kulana euaeua a ka la e kau hoola'i iho ana maluna on a, aka o kela manao ikaika hana, no ko ka Haku aupuni, heaha la ia mea he wela ame ka loihi o ia wahi me koua nouoi mau e kokua mai i kaa noua, a ku iho la ua mokukaa nei o'u. eia ka o kuu kauku Hawaii no, ka makua maikai Mr. Kaaiakamanu, a hui iho la me ka hauoli, o ka nee aku la no ia nomua.

            No kau'u huakai e hele nei e kuu kauka ilalo o Manana ea, nolaila no kau huak'i, o ka hora 12:10 p. m. keia, a eia maua ke kilohi nei i ka nani o ua mau kaha nei, a ku iho la i kahi i makemakeia ai, a lohe ana no au i ka houehone mai o keia mau u'i, nana aku oe la, me he la e kono mai ana i na kamahele o komo, ame na lululima ana me ua kamaaina, o ko'u komo aku la no ia, eia ka o na iiwi leo kani o ka wai o ka niu haohao o Pokai, Waianae ame na manao paipai mai ia pap mai i noho alakaiia e ka Poropeka Kupa.

            O ia mau no ka laiwale oia opio, a kaheaia mai ana ka papa Kula Sabati o Kalihi i huiia me Moananlu, he nui maoli keia papa, he maikai maoli na himeni ame ko lakou alakai i ke kauaheahe wale no kona kulana ke ku mai, me ka olu iki o kahi paukukino, ua nui ka pa'ipa'iia ame ke kaheaia ana mai o ka papa kula o Kaimuki, he u'i okoa no hoi keia papa, he lede ko lakou alakai, mailoko mai no o ka lakou papa e kuku nui ana.

            Ua nui ka pa'ipa'ila, a kaheaia mai ana ka papa kuikawa o Kaumakapili, he ekolu wale no keia mau lede, he olu no hoi ka leo ke hoolohe aku, a kaheaia mai kou kiu nei i mau manao paipai.

            Ua lawe ae la uo hoi i ke kahua me na manao uuku no ka pono nui i loaa i na makua hine, a pela no hoi me Joe Kalaua, o ia ano no, a i ke Kahu Piepoe mai na mea pili pono i na hna o keia la ame ke aupuni o ke Akua.

            Ua nui maoli na mea momona i luia mai e ua kahu nei a hoopili ae la oi i ua mea ana i ike ai ma ka Nupepa Kuokoa e pili ana i na manao hoakaka a kou meakakau, ke kohu makeneki na manao, ua nui ka poe e nihau ana iaia, owai la ua kanaka nei, a eia o Moku@naia ka olua ninau a@ @ ike aku ana olua iaia ma kana wehewehe mai, e ikeia ana @a meaapau a ka nupepa mai iaia mai, o ka mea iho la keia e nana mua ia ai o kona mau manao ame ka nui aku o kona mau manao paipai ua piha me ka maikai a ku mai ana ka Hon. O.P. Cox me kona manao paipai mai.

            Ua nui ke ohohiala a mai ke Kahu Kula Sabati nui mai, Hon. Jas. H. S. Kaleo ame ke Kahu Kamau o ia kihapai, o ka panina o na hana, e hoomaikai aku ana i ka Makua lani, a hoopihi mai la i na mea e pono ai keia kino. a hoi mai la me ka hauoli o na ohua i kau pu mai, Mr. ame Mrs. Hauale Kapela, kuu kahu maikai H. K. Poepoe, kuu kauka ame elua hou ae lede, o ka mea apiki o ka nuha iho la ia o ua mokukaa nei, ke hele la ia o ke kuku o na aikala, ua pau ka pono, ua minmino, a imua a ihope e kulana ai, ahiki mai la i ha'ikeaua, a i Kahauiki hemo ka umoki, o ka pau no ia o ka hana.

            Kahea ke kauka, o ke kau no ia o na ohua ma ke kaa uwila me ka maikai, a i ka nana ana o kuu kauka keiki, aole pilikia loa, o ka holo no ia me ka maikai a ku iho la i ka home ka maha o ka manao.

            Ke haawi aku nei au i ka'u mau hoomaikai i na kamaaina o ka I'a Hamauleo, i na hookipa i haawila mai ia'u, a peia hoi i ka makuahine maikai o ua kihapai nei ame ka makua maikai ame na makamaka no apau, ka'u leo pule e malu kakou apau malalo Ona.

                                                                                                                        J. K. MOKUMAIA

 

HAALELE MAI I KEIA OLA ANA KUU COUSIN KALEIMAUOLE KEKINO

            Mr. Solomon Hanohano:-- E oluolu hoi oe e hookomo iho i keia wahi puo io uuku, ma kahi kaawale o ka kakou hiwahiwa aloha i ike mai ai ka ohana ame na hoaloha o kuu Cousin Kaleimaeole Kekino e noho ana ma na kihi eha o ko kakou paemoku Hawaii aloha nei.

            Ua oluolu i ka Makua lani ka lawe ana aku i ka hanu hope loa o kuu Cousin Kaleimaeole Kekino ma kona home noho ma Kawaihapai, Waialua, Oahu. i ke 30 a oi o kona mau makahiki, oiai mai ke ahiahi Poanono, Aug. 21, 1920. hiki mai la ka anela a ka make a lawe aku la i ka hanu ola o Kaleimaeole meke aloha mokumokunahua o ka naau nona.

            Ua haalele iho oia he kaikuahine h@o kahi, Mrs. Hattie Kekalukaluokewa Nahoeu.

            Aole au i ike i ka hanu hope loa o kuu cousin.  I Kapuuiki au, l@h@ ae la i ka lono pilikia, ia hiki ana aku o ke kino wailua ka'u i ike, aole kona kai kuahine i ike iaia, aia paha oia i Maui.  Auwe no hoi ke aloha e!

            O kuu cousin i haalele mai la, he ma kuakane aloha nui ia oia, he oluolu, he aloha ohana a pano leo ole mai, aole oia i kaniuhu i ka ohana apau.  Ua ne ho hoomanawanui oia i na i@ea he nui.  Aoleoia i mare wahine a hele wale aku la.

            Ua malamaia kona anaina hoolewa me ka Lapule, Aug. 22, 1920, horn 2 p. m. Hoomaikaiia e Daniel K Mahakea, a kanuia  ma ka pa ilina o Makuleia. Waialua. Oahu.  E homaikaiia ka poe apau i kokua a i lawelawe i na mea apau e pono i kuu cousin hele loa, me ke aloha nui.  Nana no i haawi mai a Nanan no i lawe aku; e hoonaniia kona inoa ma kela ao ma keia ao ahiki aku i ke ao pau ole.

            Owau me ke aloha, kona cousin.

                        MRS. DA@ING CHONG

Puuiki, Waialua, Oahu.

 

KE KALAIAINA ME KALEPA HE HOOKAHI NO IA

            Ina malama ole oe i na mea i loaa ia oe, he pilikia ka hope, no ka mea nau no i hoohemahema i n a mea i loaa wale aku ai, mai ka lehulehua aku.

            I ka nana aku a kou meakakau nei, i ke kulaua e ku nei o ko kakou hoo ponopono aupuni ana ame na hana ka laiaina, me he la. aole ma ke kupono o ke kanaka ka nana. aka, i@a no he mea pono ole ia mea, o kela @uluhulu loihi e kauaheahe ana i ka pukaihu. ua oi aku kona alaiia maua o k mea e makee ana i na mea e pono ai ka lehulehu ame ka oihana ana e paa ana, aka in a o ka manawa keia e ikeia ai na mea maikai.

            Nolaila, ai kela mana i ka makua hine maikai, ame ka pokii kaikuahine, e makee ana i ka nohona maemae. a pela hoi me na makuakane ame na p@ kii kaikaina o'u, e manao ana e loaa ka maluhia ame ka noho ulakolako, o ka maikai, e lawe mai na mea e kama ilioia mai ana e kela ame koia m@h@ mai hookuikui olelo aku, e ku aku me kela kulana keonimana, a malama i hou inoa maemae, a hoi aku ma kou home, a e loaa na kukakuka maikai ana me ka makuahine maikai o ka home, me kau hunona whine ame na keiki, no ka mea e lilo oe i lunahoomalu, e lawe mai i na olelo mai kou ohana mai, a i ka pau ana o na mea i ke kamailioia, ia manawa e kalana ai oe i na mea mai ka a waiho aku imua o kou home ame na kuhikuhi ana.

            Malia paha he mau hemahema kekahi o ka loaa mua ole ia lakou ka ike no ke kupono o ia kauaka ame ke kupono ole, nolaila ua ili iho maluna o ka ma kuakane maikai ke ko'iko'i o keia mahelo e wehewehe i ke auo o ia kanaka ame kona moolelo ame kona kulana, h@ maemae paha ma k@ noho home, a i ole o kela kulana pipa alanui paha o kahi wai o Makapala.

            Nolaila i kou ha'i ole ana i kou home i ke kulana o ia keonimana, e hiki mai ana ka la e mihi ai oe, no ka mea o kela mana ou, ua kailiia aku mai ia oe aku, a lilo aku la i ka makuahine hoopono o ka home, a e pilipe ana oe malalo on a, no ka me. a@le loa oe i makaala i na mea e pono ai oe ame kou home.

            Nolaila i keia la, ua loaa liko keia mana ia oe ame kau aliiwahine, ame ka olua mau kaikamahine i piha aku i ka 21 makahiki, a ke kanawai i ae mai ai. nolaila, ua loaa hou he ola iloko o ko kakou noho lah@i aua; e haua like mai ana ola me oe ame a'u no keia pono i oi ae mamua o ke @aimana. he mea no kakou e piha ai me ka haouli. he wahi mea ano ole ke nana iho, o ka mea @ki, ua oi ae kona mana mamua o ka pahikaua, ua oi ae maluna o na mea e pono ai keia noho honna a@a.

            O ke kalaiaina ke ki naua e wehe i na hana imi waiwai iloko o ka aina; o ke kalaiaina ka mea nana e hoonioni ka lolo o ke kanaka; o ke kalaiaina ka mea i ku makaukau ai na kanaka naauao o ka honua nei; o ke kalaiaina ka mea nana i hapai kahi kanaka ilihune iluma o ka nohoperesidena ana, no kekahi mau aupuni; o ke kalaiaina ka mea @ na e hoomalu na mea pili aupuni.

(Aole i pau.)