Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

 

 

 

AHA’I KA MAKALA I KE EO O KA NUI O NA HEIHEI WAAPA

 

Haule Loa ka Healani ma na Heihei Ano Nui Apau o Keia Makahiki----Hahani Nae o Hilo Mahope o ka Makala

 

            @ i hapanui o na heihei waapa i @ maloko ae nei o ke awa, i @ makahiki, mawaena o na hui heihei waapa Makala, Healani ame Hilo, @ pau ae ka Makala i na heihei @ o ka la, me elua wale no mau @ i haule ai, ma o ka aha’i ana o @ o Hilo i ke eo ma kekahi heihei @ kaa hoi i ka Healani ke eo ma @ heihei.

            Ike kulana maikai ko na keiki o Hilo, @ a heihei ana o ka Poaono nie, @ ma ka olelo a ka poe i ike a i mahina i ke ano o ka hoe ana a kela @ na keiki, ua hookahahaia ko lakou @ no ka hiki ole ana i na keiki o @ e aha’i i ke eo ma ko lakou aoao;  @ hookahi no nae kumu, o ia no ka oi @ ikaika o na keiki o ka Makala, @ hoe, pela iho la i hiki ole ai i na @ o ka Healani me ko Hilo ke @ aku mahope.

            @ heihei waapa loloa o ka papa eka@ mua loa, ma ka papakuhikuhi o @ heihei ma kela la. I ka manawa i @ ka pu panapana, no ka hoomaka @ na waapa e holo, ua oili mua no @ waapa o ka Makala, me ka ulolohi o @ maka ana mai o na waapa o ka @ ame ko Holo, me ka hahani aku @ o ka waapa o Hilo mahope o ka @ ala, a o ka Healani mahope loa.

            Ma kela kulana na waapa i hoomau @ ai i ka holo ana ahiki iwaho o ka @ me ka hoohuli mua ana mai o ka @ i ukaliia mai e ka waapa o iloko o na sekona pokole, a o ka @ ani mai ka huli hope loa ana.

            @ ke kaa paha hoi i ka Makala ke @ ana mamua, na loaa he manawa ahiki loa i na keiki o kela waapa, e @ ai, me ka hooikaika mau nae o na keiki o Hilo, e pili mai mahope, @ nae he haawi iki aku o na keiki o ka Makala i manawa e hahani mai ai @ mau hoa paio mahope.

            @ kokoke loa ana mai i ka pahu @ kuupau mai la na keiki o ka Ma@ ko lakou ikaika hoe, a oiai nae @ mamao loa ka Makala mamua, ua @ i kona mau hoa mokomoko ke @ , ahiki wale i ka hoea ana i @ eo me eono waapa ka mamao @ waapa o Hilo mahope, a he eono no hoi waapa ka mamao o ka Healani mai ka waapa aku o Hilo.

            He heihei mai o na waapa o ka papa elua, ka elua o na heihei ma ke apapkuhikuhi, me ka aha’i hou no o ka Makala i ka lanakila, a kaa no ka helu elua i ko Hilo mau keiki, a o ka Healani no ka helu ekolu.

            Ma keia heihei ana nae, he elua wale no waapa ka mamao o ka Makala mai ka waapa aku o Hilo.

            He heihei waapa hou mai no, mawaena o ka Makala ame ka Healani, ua aha’i hou no ka Makala i ke eo o kela heihei, me ka hoikaika nae o ka Healani ma na ano apau, e aha’i i ka lanakila, ua hiki ole nae, mamuli o ka ukaliia e na haawina pakalaki.

            O kekahi o na heihei ano nui ma kela la, o ia no ka heihei waapa mawaena o na kanaka o ka Mokukana Arkansas ame ka New Mexico. ua hahana loa ka paio ana mawaena o na waapa a elua, aka i ka hoea ana nae i ka pahu eo, he wahi oi liilii wale no ko ka waapa o ka Arkansas mamua, o ke kaa ae la no ia o ke oo i kela waapa, me ke ku-e nae o na kanaka o ka waapa o ka New Mexico, aka mahope mai, ua unuhi hou ia kela ku’e.

            He heihei waapa mai o hookahi kanaka, ka ukali aku mahope o ka heihei o na kanaka o na mokukaua, me ka aha’i ana o Hilo i ke eo, o ka Makala aku ka helu elua, a i ka Healani ka helu ekolu.

            Ua kaa hou no ke eo i na keiki o Hilo ma na heihei o na waapa loloa, me ka haule o ka Makala ma ka helu elua; a o ka Healani no ka helu ekolu.

            Ma ka heihei o elua kanaka, akahi no a kaa i ka Healani ke eo, me ka lilo o ka helu elua ia Hilo, a o ka Makala ka helu ekolu.

 

LELE HE KAA OTO MAWAHO O KE ALAHAKA.

 

            @ pakele ana o J. G. Jardine ame @ poe e iho e kau ana maluna o @ otomobile ana e kalaiwa ana ma @ aka o ke alanui Kuakini ma ka@ i ka Halema’i o na Kamalii @ kakahiaka o ke Sabati nei mai @ a i ole mai na eha ko’iko’i loa @ ainau pohihihi loa ia i na ma@ O ke kaa otomobile a kela poe o @ ana he kaa nui ia a ua aneane @ welu ia kaa mamuli o ka hooku’i @ ke koena i koe o ke alahaka @ hooku’i aku ai ke kaa a kahuli @ a kekahi aoao o ke alahaka a @ la ma kekahi aoao e huli iho @ kahawai.

 

 

MALUHIA KA HALAWAI A NA REPUBALIKA.

 

            Maluhia ka halawai a na Repubalika o ka malamaia ana ua ka mahele 11 ma ka po Poakahi nei ma ke alo iho o ka Magoon Block. He anaina nui o ka poe kupono i ke koho baloka i akoakoa ae malaila e hoolohe i ua haiolelo mai na moho repubalika mai; maikai na himeni i haawiia mai e kekahi kalapu himeni wahine, he poe e koho baloka aku ana ma keia Poaono ae.

            Ma ka kau i hala aku ua maamau ia ko Kakaako mau makaainana i ke kikoho ma ka manawa e haiolelo ai na moho, ma keia halawai nae aohe mea o ia ano i loheia. Ua hoea ae ma ia halewai ka hapanui o na moho Repubalika, mai na senatoa a na lunamakaainana. He hookahi mea haiolelo aole oia he moho, oia ka Loio Rewlins, he haiolelo kana e hooikaika ana no ka pono o na moho Repubalika.

            O na mea ano nui maloko o na haiolelo apau i hoakakaia mai e na moho i holo mamua a i kohoia i mau wahaolelo na ka lehulehu no kekahi mau kau, ua pili no ka lakou mau hana maloko o ka ahaolelo, a e noi mai ana e koho hou aku ia lakou mamuli o na hana maikai a lakou o ka hana ana ma na kau i hala a ua waiho mai i ka manao koho na ka poe kupono i ke koho baloka e wae. No na moho hou ua hoomaikeike mai lakou no ko lakou mau ano iho, ka lakou mau hana o na wa i hala a ka lehulehu i kamaaina ai, a e noi mai ana i ka ka lehulehu wae ana a ka poe kupono a ka poe i loaa na mana koho e haawi ana i ka lakou hilinai ana.

 

NO KA LILI MAI I HANAIA AI KA HEWA KARAIMA

 

Houia Kekahi Kepani i ka Pahi ma Hawaii a Make Loa e Kekahi no o Kona Hoa

 

PAA KA MEA HOUPAHI I KA HOPUIA E NA MAKAI

 

Loaa Aku ke Kapani i Make me ka Wahine a ka Mea Houpahi Maloko o ka Hale

 

            O ka hopena i ikeia mahope iho o ka hoopaapaa ana o kekahi no kekahi wahine ma ka pa kumakahiki o na limahana ma ka Halewili Kaiwiki ma Ookala ma ke kakahiaka Poaha o ka pule i hale aku la, oia ka make ana o Tahara Shigutaka he Kepani, i ka ona waiwai. wahi a ka hoakaka a ka Nupepa Hilo Tribune o ka Poaono i hala.

            I kulike me ka ike i hiki ke loaa ae i ka oihana makai, ma kela kakahiaka Poaha, ua hoi ae la o Uwela Daiguehi, he kanaka hana no ka mahiko, no kona hale a loaa pono aku o Tahara maloko o kona hale, a mahope o ko laua hoopaapaa ana no kekahi manawa, ua wahe ae la oia i kana pahi pelu a hoomaka aku la ka hou ana ma ka umauma o Tahara, a ma ka moolelo ua koeia me ka pahi ke kino o Tahara a he mau iniha ka ka loihi o ka moku, a o kekahi hapa o ke akemama o Tahara ua hemo mai iwaho.

            Ua hoike koke ia mai ka lohe i ka Hope Makai Nui o Laupahoehoe nei no kela pepehikanaka, a ua holo koke aku oia no ia wahi, a iaia i hoea aku ai e paaia mai ana o Uweda e J. Akiona. Ma ka nanaia ana o ke kino ke ke kanaka i pepehiia ai, ua lehulehu loa na wahi o kona kino i moku i ka pahi, a oia e makaukania ana no ka lawe ana aku i ka halema’i ua hoea ae la ke Kauka Kepani Yoshimura. o Hilo, no kahi e waiho ana o Tahara, mahope o kona keleponaia ana aku e na hoaloha o Tahara, a mahope o kana nana ana ua hoike ae oia i ka hiki ole i kekahi mea ke hanaia iho no ke kanaka poino, no ka mea ia manawa he lilii loa kahi manaolana no kona lanakila ae.

            Ua honoia na ano apau e hoopakeleia ae ai ka mea poino, a ma ke awakea ana ae o ia la ua make loa aku la ua Kepani la mamuli o ka nui o na moku i loaa iaia, a oiai na ko’iko’i loa ka eha e hiki ole ai ke lawe iaia mai ua halehana aku o ka mahiko, ua make no oia malaila.

            Ma ia auwina la ua malamaia he aha niele e ke kinre a ke koronero maluna o ke kino o ka mea i make, a o ka olelo hooholoia ke kiure ua make o Tahara mamuli o ka nui o ka eha i loaa iaia mamuli o ka houia ana me ka pahi e Uweda.

 

HE HALAWAI MAKAAINANA KA KUHIO MA AALA PAKA.

 

            No ke kupale ana i ka hiia hoopulapula i na Hawaii, a na Demokarata o ka hoike ana ae i ko lakou mau manao kuke e wehe ae ana ka Elele Kuhio he halawai makaainana akea, malalo o Aala Paka, ma keia ahiahi (Poalima), me kona iini e hoea ae na Hawaii ma ia halawai, i lohe pono i kona mau manao hoakaka maluna o kela hila.

            Aole oia i manao mua, e malama i kekahi halawai akea o kela ano, aka nae i ka hoala ana mai o na Demokarata i na ku-e ana maluna o kela bila, ua hiki ole iaia ke noho mumule, me ke kupale ole nona iho, ame ka bila ana i hookomo aku ai iloko o ka ahaolelo lahui.

            Mawaho ae o ka Elele Kuhio, o John H. Wise kekahi mea e haiolelo mai ana ma kela po, maluna no o ka bila hoopulapula, pela hoi me John Baker o Hilo.

 

 

NUI KA POE HIKI OLE IA LAKOU KE KOHO BALOKA

 

Hooleia na pepa Pa’ihakahaka i Lohi Loa ka Hoounaia Ana Mai i ke Kakauolelo

 

NO NA APANA KUAAINA O OAHU NEI KELA POE

 

Kaa ka Hemahema o Kela Hana Maluna o na Noteri na Lakou i hoohiki i na Mana Koho

 

            He nui wale o ka poe kupono i ke koho baloka mai na kane a na wahine i kakau i ko lakou mau inoa, ma na palapala pa’ihakahaka, a i hoohikiia hoi imua o na noteri, i hooneleia ko lakou kuleana, e koho baloka, ma ka la 2 ae nei o Okatoba, no ke kumu, ua lohi loa, ka hoihoiia ana mai o kela mau pepa pa’ihakahaka maloko o ke keena o ke kakauolelo kalana, ua kaa mahope o ka la ke kauawai i kauoha ai.

            He lehulehu wale o na pepa pa’ihakahaka i kakauinoaia, a i hoohikiia hoi e na notei o ka hoihoiia ana mai, ma ke keena o ke Kakauolelo Kalauokalani, ma ke kakahiaka o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, a ua loaa mai hoi kekahi mau palapala maloko o na leka, i hookomeia ma ka heleleka.

            I ka wa i loaa mai ai o kela mau papa pa’ihakahaka, ua kanalua ke Kakauolelo Kalauokalani, i ka hoopaa ana aku i na inoa maloko o ka buke, o ka poe kupono i ke koho baloka, oiai no nae, ua kakauinoa ka poe no lakou kela mau palapala, a na hoohikiia hoi imua o na noteri ma ka la 14 o Sepatemaba, ka la hope loa, e paa ai ka buke hoopaainoa.

            Ua waiho okoa aku nae o Kalauokalani imua o ka Loio Kalana Heen i ka ninau, no ke kupono a kupono ole paha, e hoopaaia na inoa o ka poe no lakou kela mau palapala pa’ihakahaka, maloko o ka buke o ka poe kupono i ke koho baloka, a o ka manao kanawai o ka Loio Kalana Heen, o ia no ke a’o ana mai iaia, aole e hiki i kela poe ke koho baloka.

            E hoakaka ana ka manao kanawai o ka Loio Kalana Heen, ua kauoha maopopo mai ke kanawai, o paa ka buke hoopaainoa, ma ka hora 12 o ka po, mamua iho o ka Poakolu ekolu, mamua ae o ke koho baloka wae moho; o ke kakauia ana o kela mau palapala hoohiki, mamua ae o ia manawa, a hookomoia paha maloko o ka haleleka, aole he mea a ke kanawai i hoakaka mai ai no ke kupono e laweia mai ia mau pepa pa’ihakahaka.

            O kela mau pepa pa’ihakahaka i hooneleia aku la ka poe na lakou i kakau i ke kuleana e koho  baloka, ma keia koho baloka wae maho ae, mai na apana kuaaina mai ia, o Oahu aku nei; ua hoohakalia loa ko lakou hoihoiia ana mai no ke keena o ke kakauolelo kalana, a ka Poakolu, oiai ua paa aku la ka buke hoopaainoa, ma ka hora 12 o ka po o ka Poalua.

 

KA PO LE’A O HALALII.

 

            E haawiia ana e na olohe himeni no lakou na kileo kani kikiki’u i like aku ka nanahe ame ke kapalili me ko na iiwi maka polena o Halona no ka pomaikai o ka hale halawai o Kalihi ma ka hora 7:30 o ka po o ka la apopo maloko o ka Hale Kalapu o Kawaiahao. E lohe pu ia ana ma ia po ak leo nani o ke Kahu Akaiko Akana; he lehulehu na hui himeni e haawi ae ana i ka lakou kokua ma keia hana, he mau hui himeni hou loa i lohe mua ole ia e ko ke kaona nei poe.

 

KAA HOU O KE EO O KA HAKOKO IA KINJO IKEDA

 

Hoole ka Moho o ka Oihana Kaua i ka Hakoko Ana i ka Wa i Kaa ai ke Eo ia Ikeda

 

HE HAPALUA HORA A OI KA HAKOKO ANA O NA MOHO

 

Ku-e ka Lunakanawai i ke Ano o ka Paa Ana a Bennie Finn i Kona Hoa Paio

 

            O ka hookuku hakoko mawaena o Kinjo Ikeda, ka moho hakoko o Hawaii nei ame Bennie Finn, ka moho hakoko o ka oihana kana o Amerika, o ka malamaia ana maloko o ka halekoa, ma ka po o ka Poakahi aku la i hala, ua hoea mai ia i ka haawipio okoa ana o ka moho o ka oihana kaua, me ka haawiia ana o ke eo o kela hakoko ana ia Ikeda me ka pau ole o ka laua hakoko ana.

            Mahope iho o ka ulele ana o na moho no na minuke he 38, a mamuli o ke ku-e o ka paa ana o Kinn, i na rula o ka hakoko, ua kukala ae ka lunakanawai nana e nana ana i kela hakoko, no ke kaa ana o ka hina mua, ma ka aoao o Ikeda, no ia olelo hooholo nae i hoole loa ai o finn i ka hoomau ana aku i ka hakoko me kona hoa palo.

            O ka hakoko mawaena o kela mau moho a elua, kekahi o na hakoko ano nui loa, a ka lehulehu i nana aku ai me na manao hialaai, no ke ako e ike maka, i ka moa nana e aha’i ae ana i ka lanakila, no ka mea he mau kae’ae’a wale no laua a elua, no ke kahua hakoko.

            Ua hoomaka ka hakoko ana o na moho ma ka hapalua o ka hora eiwa, me ka hooikaika ana o ka moho o ka oihana kana, e lilo kona hoa mokomoko i pio malalo o kona makaukau, eia nae, ua kuhihewa ia manao ana ona, no ka mea iaia i hoao aku ai e paa ke poo o Ikeda iaia, ua palamimo iho la ke poo o Ikeda, o ka hemo aku la no ia, me he puhi la, ka pakika.

            Mailuna mai ke ku ana o na moho ahiki i ko laua hina ana ilalo me ka hooikaika mau nae o kekahi e loaa ka paa maikai ana iaia. no ke kula’i ana i kona hoa paio ilalo o ka papahele, eia nae na lilo i hana paakiki loa ma ko laua aoao pakahi, no ka mea mailalo mai o ka papahele ko laua noke ana i ke aumeume ahiki i ko laua ku hou ana iluna.

            Ua hoao ka moho o ka oihana kaua ma na ano apau e hina o Ikeda iaia me ka maalahi loa, ua hiki ole nae, oiai e ku mau aku ana o Ikeda me ka makaala i na manawa apau, a iloko o na minuke he 38 o ko laua hakoko ana, ua oili mai la ka olelo hooholo a ka lunakanawai e haawi ana i ke eo o ka hina mua loa ana ia Ikeda.

 

EHA POE I HOOPA’IIA NO KA HANA WAIONA.

 

            Eha poe ha’iha’i kanawai waiona i hoopa’iia e ka Lunakanawai Horace Vaughan o ka aha hookolokolo federala ma ka Poakahi nei.

            He wahine Kepani no Hilo, o Srizuyo Haraka ka inoa, he $100 kona hoopa’i, ua ae hoi oi i kona hewa ma o kona loio la, aohe koina o ka aha i kauia mai maluna ona.

            Oia hoopa’i like ka i kauia mai maluna o John Kawai no ka loaa ana aku o ka okolehao maloko o kona wahi. No ke kuai okolehao o Ela Kaupe, he eha mahina paahao kona hoopa’i, a pela hoi me Tom King Lin, no ka hana ana ame ke kuai ana aku i ka okolehao.

 

WEHE NA DEMOKARATA I KA LAKOU HALAWAI KALAIAINA

 

Ku-e Ikaika ka Loio Pittman i ka Bila Hoopulapula i na Hawaii me ka Aoao Repubalika Malalo o Aala Paka

 

            No ka ukli ana aku mahope o na moho o ka aoao Repubalika, maluna a ke kahua kaua kalaiaina, i wehe ae ai na moho Demokarata i ka lakou halawai makaainana, malalo. ae nei o Aala Paka, ma ka po o ka Poaono aku la i hala.

            Elike no me ka helele’i iho o na kulupakaua, ma ka manawa e malamaia ana na hana haiolelo, pela iho la no la haawina hookahi ma kela po, a o ka poe no i ake nui e lohe pono i ka haiolelo a kela ame keia moho, ua lilo ia ua i mea ole.

            Mawaho ae o na olelo maamau a na moho, no ka lakou mau mea e hana aku ana iloko o ka ahaolelo, pela hoi ka hoolauna ana mai ia lakou iho imua o ka lehulehu, me na olelo hoakaka no ko lakou mau ano kupono, ua ku-e ikaikaia mai ka bila hoopulapula i na Hawaii, e ka Loio W. B. Pittman, pela me ka Elele Kalanianaole, aole malaila wale iho la no pau na ku-e ana mai a Mr. Pittman, aka ua ku-e pu ia mai o John Wise, ka poe kanu ko, ka moho Peresidena Warren G. Hadding ame ka aoao Repubalika holookoa.

            “Heaha ka hopena ina e lilo ana ka bila hoopulapula i kanawai?” wahi a Mr. Pittman. “E houna aku ana lakou ia oukou e na Hawaii maluna o na aina inoino me ka $3000; e hoolilo ana oukou i kela mau dala, a i ka holopoono ole ana o ka manao hookuonoono, ia wa e hoopau loa ia ai ka hookuonoono ana i na aina ma keia mua aku.

            “Ina aia ka manao hoopono iloko o ka poe na lakou e kakoo nei i keia bila hoopulapula, e waiho malie ana lakou i ke Kanawai Kumu elike me ia e ku nei i keia wa, a e haawiia mai ia oukou na aina maikai, me ka $3000 mawaho ae. O keia ka mea a ka aoao Demokarata i makemake ai e loaa aku ia oukou. E lilo no i hana karaima ka ae ana aku e hooholoia keia bila.”

            Ua hookaka hou ae oia ke kakoo nei na hui oihana o Hawaii nei i keia bila, no kona hooholoia, me ka olelo ana, he ho-Amerika i keia Paeaina, oiaio nae, ma kona manaoio, i ka wa e lilo ai kela bila i kanawai, aole loa e hoi ana na kanaka Hawaii e noho ma na aina inoino.

            “Ua makemake au e loaa ia oukou na aina maikai, pela me ka $3000 mawaho ae. Ke ku nei ka aoao Demokarata maluna o ia kahua. Owau ka mea nana i kaohi i ka hooholoia ana o keia bila maloko o ka ahaohelo lahui, ma a ko’u hoahanau la, ke Senatoa Pittman. Ua hoouna aku au i kekahi leka iaia. e hoike aku ana, i ke ku-e o na kanaka maikai, ame ka poe noonoo akahele i kela bila. Ina e lilo ana keia bila hoopulapula i kanawai, e lilo ana ia i mea e honeleia ai ka ho-Amerika ana maanei nei.”

            Ua hoakaka mai oia i ke kumu o kona lilo ana i Demokarata, pela me ke kumu o kona hoea ana aku e kamailio, no ke ku-e ana i ka bila hoopulapula, no ka mea, ma kana oihana, ua loaa mai ka hana iaia, mai na kanaka haahaa mai, aole mai ka poe waiwai mai a kuonoono; ana i olelo ae ai, o ka poe waiwai apau maanei nei, he poe Repubalika wale no lakou.

            Ua pai mai oia ia L. L. McCandless ma ke ano oia hookahi wale no ka mea i kupaa mau ma, ka aoao o na kanaka Hawaii, ma ka holo mau ana i moho ma ka aoao Demokarata, me ka nana ole no kona haule mau i na kau apau.

 

Kupale Iaia Iho

 

            O Mrs. Mary Haaheo Atcherley kekahi o na moho e holo ana no ke kulana senatoa kekahi i hoakaka ae, no kona kulana e alualu nei, pela hoi me ka na mau mea e hana mai ana, ke hoounaia oia no ka ahaolelo.

            No na mea i kamailioia ae, no kona kupono ole e holo moho, a e paa i ke kulana oihana iloko o ka ahaolelo, ua hoakaka ae oia, no ka hookupaia ana o kana kane, ma ke ano he makaainana Amerika, ma ia kumu iho la, ua loaa iaia ke kuleana e koho baloka a e holo moho.

            Ina e kohoia ana oia a puka i hoa ao ka aha senate, e hooikaika ana oia e hooholoia kekahi kauawai, e hoomaopopo ana i ka ukuhana o na kaikamahine opiopio, a mawaho ae o kela, e hoeikaika pu ana oia e hoololiia ke kanawai e pili ana i ke ano o ka lapaauia ana o ka poe pupule, pela hoi me ka hoololi ana i ke kanawai, no ka poe i loaa i ka ma i lepera, o ia hoi, i 12 poe na lakou e nana a e hooholo no ko lakouma’i, a ma’i ole paha, aole i eko lu wale no lala o kekahi papa komisina elike me ia e ikeia nei i keia wa.

 

HOOKAOKOA KE KIAAINA I LA HOOMAEMAE.

 

            O ka Poaono, Okatoba 9, ka la hoomanao no ka pauahi nui ma ke kulanakauhale o Kikako, ka la i hookaokoaia ma ke ano he “La Hoopakele Pauahi amo Hoomaemae Kulanakauhale,” ka i hoakakaia maloko o ke kuahaua e ke Kiaaina McCarthy o ka hoopukaia ana ae ma ka Poalima aku la i hala. O keia malalo nei ke kauhaua:

            “He hana maa mau ma na mokuaina lehulehu o Amerika ka hookaokoa ana i hookahi la i kela ame keia makahiki no ka hoonaanao ana aku i ka lahui ma ka mea e pili ana i ka ho-a ana i ke ahi, i mea e hoopakeleia ai na kulanakauhale mai kekahi pauahi nui, a pela hoi ka waiho ana mai i na haawina ikemaka ia aku me ka manao no ka akeakea ana e loaa ole ai na ulia.

            “No keia manao, ua hookaokoa ka Peresidena ona Mokuaina Huli@ Amerika i ka la 9 o Okatoba o keia makahiki, i la hoomanao no ka pauahi nui o ke kulanakauhale o Kikako.

            “O na kanaka o keia teritore he hoolalaleha loa me ka makaala ole ma keia mau mea. Me ka lahui kanaka nui i nei manawa, me he mea la aohe i lawa ka makaala ana a ka lehulehu i ke kupono o ka hookaawale ana aku i na opala mailoko ku o ko lakou mau pahale. Oiai keia teritore he hale ma ka hapalua like mawaena o ka hikina loa ame Amerika malia paha o hookomoia mai kekahi mau ma’ilele iloko nei o ka aina, a malia e komo aku ana ia mau ma’ilole iloko o Amerika ina e aeia ana keia mau ano kupono a makaala ole e hoomauia aku. Malalo iho la o keia mau ano pilikia ae la, he hana kupono loa, o ke emi loa i hookahi manawa i keia ame keia makahiki a na kanaka o keia teritore e haawi ai i ko lakou manawa no keia hana.