Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 39, 24 September 1920 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa

Solomon Hanohano, Lunahooponopono

Poalima

@@@@@ Koho Me Ka Naauao

            L@@kahi pule mai keia Poaono aku, e hoea mai @@@@@@kaain@@@, i loaa ia lakou ka mana koho ba@@@ @puni keia Teritore, i ka hoohana ana aku i @@@@@ koho i loaa ia lakou ,a no ke ku i ka na@@@ naauao ole o ka lakoua wae ana ae i na moho, @ ko kakou ahaolelo kuloko no keia, no keia mua aku ia e @@ mai.

            @@@ @@@ maamau i keia iloko o na kau koho ba@@ @@@ i kaahope aku nei, ma ua manawa hooika@@@ @@@ @iike me keia e nee nei, ke ku ana aku o @@@@ imua o na mana koho, ma na wahi hai@@@@@@, a hoopaa aku i ka lakou mau mea e hana @@@@ @ kohoia aku ana lakou a puka e ka lehu@@. Me ia mau hoopaa i hooiaia mai e na moho @@@n i manaoio aku ai ka hapanui o na makaai@@ @@@ @@loka, a koho aku la ia lakou a puka; @@@@ @@ o ka hooko ana aku i na mea a lakou @@ @@@@ ana aku imua o ua makaainana, he okoa @@@ lakou mau mea i hana mai ai; he mau hoo@@@@ @@ ahaolelo a ka hapanui o lakou. i noonoo @@@@ @@@ aka i onouia aku ia lakou, e kekahi pu@@@ ka @@ @@@@hu no o na makaainana koho baloka @@@ Hawaii a Kauai e hoohewa ole ai, i na @@@o o kekahi mau kau o ko kakou ahaolelo ku@@ waiho mai nei.

            @@@la mau hoopaa no me na hooia mai na moho @@@@@@ ka lakou mau haiolelo akea, ka mea e ikeia @@@@@ o keia mau la, he mau hoopaa pololei no @@@@@ paa maoli no ka manao o kekahi mau mo@@ @@@@ aku i ka lakou mau mea apau i hooia @@@ @ i @@ makaainana koho baloka; o ka hapanui @@ @@@ moho, he maunu pahele baloka wale iho no, @@@ lakou ike maopopo no, he mea hiki ole ia lakou @@@@ko aku ia mau hana, mamuli o ke ala mai o na @@@@kaik@ ana mai kekahi aoao mai.

            @@@ no keia pepa e hoohewahewa no ke koho aku @@@@@ Le@una nui o na mana koho i ka lakou mau @@@@ mamuli o ke kulana kalaiaina, ke kulana hoa@@@ o ma ke ano kamaaina no hoi, me ka nana ole @ @@ lakou kulana kupono, a makaukau, koe wale @ @@ kokua ana aku i kela mau moho, e komo iloko @@ @ale kauanawai.

            @@@ no hw hana maalahi ka wae ana ae, ame ke @@@@@@@ aku i na moho e holo nei i keia kau, no ka @@ @@ nui a lehulehu wale lakou; no ke kokua ana @@@@@@ i ka mea koho baloka, ke manao nei ke Kuo@@ @@ @@na ku i ka naauao, ma ka aoao o na mana @@ @@loka, ke ku ana aku a nana i na moho, ma ko @ @ kulana hoopono : ma ke ano o ka lakou mau @@@ @@ @@ i hala. a ma ke ano o ka lakou mau @@ @@ kanaka i ikeia na ano kupono iloko o kela @@@@he'e ae la. ke manaoio nei keia pepa he poe @@@ @ makee ana i ka hilinai e hookauia aku ana @@@@@ o kakou e ka lehulehu; a e hilahila ai, i ka @@@ @@@ @@@. i na mea i ku-e i ko lakou mau ano @@@.

            @@ @@@ @@@ o ko kakou kamaaina i na hana koho @@@@ @@ Hawaii nei, pela hoi ke ano o ka kakou @@@ @@@ @ na moho o na kau ae nei i hala, ke lana @@@@ makou manao, ua hookaakaa pono ia na maka @ @@ @@@@ koho baloka i keia wa, a ua loaa hoi ia @ @@@ ke k@upaona ana me ke akahele, no ka mea @ @ @@@@ e hana aku ai ma keia kau koho baloka. Ke @@@ mai nei kela ame keia moho, e koho aku @@@ a e kiola aku ia mea, me ka ohi'uhi'u ae i na kee kekahi mau moho, aole keia he kalaiaina maikai, @ @@ @@@ aole i noho pouliuli na mana koho, i na @@@@ oiaio o na moho apau e holo nei; o ka makou @@@ @ iini nei, e ku i ka naauao ke koho ana a mana koho i keia kau, ma ka wae ana ae maiwa@@ mai o na moho lehulehu, i na kanaka a kakou e @@@ aku ai i na hilinai piha ana, he poe lakou i @@@@ @o e hana mai i na mea kaulike, aole hoi @@@@ @@@@ loa ka olelo a ka waha, mai ka hana @ @@@@@.

 

@@ @@ MAU KANALUA ANA I KOE

            @@@@ manna hopohopo a kanalua o na wahine ma @@@@@ nei, no ko lakou hoonele hou ia i ka pono @@ baloka, elike me ia a ka ahaolelo o ka Moku@@ o Tenesi i hoololi ae ai i ka lakou koho mua @@ maluna o ka hoololi ae ai i ka lakou koho mua @@ maluna o ka hoololi kumukanawai, i pili i ka @@@ koho baloka. ua hoauhee loa ia aku ia i keia @@@@ mamuli o ke koho lokahi ana mai nei o ka @@ @@@ o ka Mokuaina o Konetikuta, e apono ana i @ hoololi kumukanawai; e lilo ai keia pono haa@@ mai, i mea na na wahine apau e hiipoi ai me @ makee: a e lilo ai ia pono, i meakaua iloko o ko @@@ mau lima, no ka paio ana aku, i wahi e oilli @@@ ai he mau hooponopono ahaolelo kaulike ana @ @@@a mua aku.

            He mahele uuku wale no o na wahine i kupono i @@ koho baloka, i apo koke mai i keia pono i loaa ia @@@@ o ka nui ke uoho mai nei no me ka nanea, @@ @@ olelo ana iho paha, i ka waiwai ole o ko lakou @@ ana ae e koho baloka; o kekahi kela o na manao @@@@ loa; no ka mea ma ka mea oiaio maoli, ua oi @ ke kuleana o na wahine, ma na hooponopono aha@@ apau e hanaia mai ana no ka pono o ka lakou @@ keiki ko lakou mau waiwai ame ko lakou mau @@@.

            @@@ @@ o makou kanalua, no ka loaa iwaena o ekahi poe wahine o Hawaii nei, he poe kupono loa @@@ a e lawelawe i na kulana kohoia e ka lehulehu: e hoea mai ana he manawa ma keia mua aku, @@@@@ mai ana oukou e na wahine e koho i ko @@@@ kama ponoi iho, no ka mea pela wale no e @@@ ka wa no ke kakauinoa hou ana, mai hoohemahema o na wahine i keia pono, aka e hele ae e hoopaa @@ oukou mau inoa.

           

@ KUPALE ANA KA ELELE KUHIO

            Iwaena o na ninau kalaiaina ano nui i hoalaia mai iloko o keia mau la a na molio o na aoao kalaiaina kuloko, e holo nei no ka ahaolelo o ka Mokupuni o Oahu nei, o ka Bila Hoopulapula i na Hawaii kekahi ninau i kukuluia mai imua o na makaainana koho baloka, o ka oi loa aku, e na Demokarata, ma ka lakou halawai makaainana akea, i malama ae ai ma Aala Paka, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala.

            He mea oiaio, aia he mau kumu ku-e lehulehu i hoalaia mai i kela bila i hookomoia aku e ka Elele Kuhio, iloko o ka ahaolelo lahui, aole wale e na Demokarata, aka @ na Repubalika pu no kekahi; he hana kupono loa, ma ka aoao o ka Elele Kuhio ke kupale ana i kela bila, me ka hoauhee ana aku i na kumu ku-e apau; e loaa ai ka malamalama i ka poe i kuhihewa, a i noho pouliuli ma kekahi mau mea ano nui e hiki ai ke haawiia aku na kakoo ana i keia bila.

            No ka haawi ana aku i manawa kupono no na mana koho ame ka lehulehu apau o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, e lohe pono ai i ke kupale ana o ka Elele Kuhio, ma ka aoao o kela bila kanawai; pela hoi ka hoauhee ana aku i na kumu ku-e, i hoalaia mai, no ua bila la, e wehe ae ana oia he halawai makaainana malalo o Aala Paka, ma keia ahiahi; a ma ka aoao o keia pepa, ke kono aku nei ia i na Hawaii, e hoea kino ae ma ia halawai, aole no ka hoolohe wale ana aku no i na kumu maikai apau e hoakakaia mai ana eia, ma ka aoao o kela bila, aka no ka waiho pu ana aku kekahi i mau ninau imua on a, ma na mea i hoopohihi@iia ai ka noonoo o kekahi poe.

            Oiai o ka manao nui maoli o keia bila, no ka hoopulapula ana no ia i ia Hawaii; e loaa aku ka ike laula ia lakou e pono ai, no ke kulana oiaio a lakou e hoi aku ai a noho maluna o na aina, e hookuonoono ia ana e lakou, no ka mea, aole kakou i makemakee halawai lakou me na pilikia, e lilo ai ka ninau hookuonono, malalo o keia bila, i kii pahenehene ma keia hope aku.

            I ka nana aku, o kekahi kuhihewa nui iloko o na Hawaii e noho mai nei i keia la; o ia no ke kauka'i aku i ka pono o ko lakou ola ana, ma na aina hookuonoono e haawiia aku ana ia lakou, maluna o na kaukani dala ekolu a ke aupuni e haawi mai ana me ke ano hoaie, i kela ame keia kanaka; aole pela ka manao ame ka makemake o keia bila, he mau dala wale no kela e hooliloia aku, no na mea apau, i pili ponoi i ka aina; aole i ka noho ana o ka ohana o ka mea hookuonoono.

            Ina pela i'o ka mea oiaio, alaila o ke kanaka i nele i ke dala, aole he manaolana nona ame kona ohana, malalo o keia bila, aku ua kupono wale no ia i ka poe he mau dala mahuahua ka lakou i hoahu ai, a hui pu iho me na kokua dala mai ke aupuni mai, e hiki auanei ia lakou ke noho aku me ka hoomanawanui, mamua o ka ike ana aku i na pomaikai mailuna mai o ka aina. E maopopo pono keia mea i na Hawaii e pono ai!

            Ma ke ano he bila keia i pili loa aku i na kauaka Hawaii, ua kupono loa i na Hawaii apau ma keia kulanakauhale, me ka nana ole ma ka aoao kalaiaina, a ma ke kulana paha e hele ae ai ma keia halawai a ka Elele Kuhio, no ka hoolohe ana i na manao hoakaka maluna o kela bila ma kona mau aoao apau.

 

HE NUHOU NO KE OLA

            No ka haawi ana aku i manawa no na Hawaii e lohe ai i ke ola o ka ma'i lepera, e hoea ae ana o Mrs. Rosalie Blaisdell, maloko o ka luakini o Kawaiahao, ma ka po o keia Sabati iho, no ka hoakaka ana mai i na mea i hanaia aku amluna on a, ma kona ano he mea i loaa i ka ma'i lepera, ahiki i kona hookuu loa ia ana mai, he wahine lanakila i keia la.

            He elua pule i hala ae nei, imua o kekahi anaina nui o na haole, i akoakoa ae maloko o ka hale waiho buke o ke aupuni, i hoike ae ai oia i ka nuhou, nana i hoohauoli aku i ka manao o ka poe apau i hoea ae malaila, a i lohe i kana mau hoakaka; a no ka hoolawa pu ana aku ia pomaikai, i na Hawaii,, i maa ole i ka hele ana ae ma na anaina a na haole, pela iho la i manaoia ai, oloko o ka luakini, kahi kupono no ka hoakoakoa ana mai na Hawaii malaila.

            O ka makou e ii@i nui nei, e loaa na manao makee iloko o na Hawaii, e lohe i na hoakaka a Mrs. Rosalie Blaisdell ame na kauka na lakou i huli i ka laau me ka noeau loa, no ka hoola ana i keia ano ma'i, pela wale no e hoauheeia aku ai kela maka'u, a hopohopo mai ia kakou aku, no ka hoihoi ana, ma kahi i hookaawaleia no ka poe ma'i lepera, i ko kakou poe i loohia i kela ano ma'i, aole hoi o ka pee, ma ke ano naaupo, e hala ai ka manawa kupono, no ka hoola ana i kela ma'i.

 

            Ma ka po o keia Poalua ae, e malamaia ae ana he halawai makaainana e na wahine maloko o ka Hale Misiona, no ke ake e lohe i ka manao o na moho e holo nei no ka ahaolelo, maluna o na ninau i pili loa aku i ka pono o na keiki, na wahine ame ka lehulehu pu. Ke manao nei makou, he kuleana ko kela poe wahine e koi ai i na wahine ma kela halawai e pono ai, i ole ai e koho lakou i na moho me ke kuhihea, aka i hiki pono ai ia lakou ke koho aku, i ka poe i hoopaa mai ia lakou iho, no ka hooko ana  i ko oukou mau makemake.

 

NUHOU KULOKO

            He hookahi pule mai ka la apopo aku e malamaia ae ana ke koho baloka wae moho apuni ke Teritore, no na hoa o ka ahaolelo kuloko, ame ka elele i ka ahaolelo lahui o Amerika Huipuia.

 

            No ke ake ana e loaa ka lanakila ma keia kau koho baloka wae moho, eia na moho ke a'o aku nei i na mana koho i ka lakou mau mea e hana mai ai, me ke kipehi ana aku no o kekahi i kekahi.

 

            No ka loaa ana o na wahi kaawale o ke Kuokoa i keia pule, ke hoopukaia aku nei kekahi mau palapala a na makamaka o ka waiho loihi ana maloko o keia keena.

 

            Mamuli o ka loaa ole ana o ka lanakila i na waapa o ka Healani ma na heihei waapa o ka Poaono aku la i hala, ke loheloheia nei, e kapili aku ana kela hui i waapa hou no lakou ma keia mua keia.

 

            He halawai kuikawa ke malamaia ana e ka Ahahui Hale o na Alii o Hawaii, ma ka Phoenix Hall, ma ka hora elua o ka auwina la Sabati e hoea mai ana, a ua makemake ia na lala apau o ka ahahui e hoea ae malaila.

 

            Iloko o keia mau la hooikaika baloka a na moho e komo nei ma ua apana lehulehu i loaa mai ai ka ike aia he heluna nui o na kane ame na wahine i hoopaa ole i ko lakou mau inoa, no ke koho baloka ana, ma keia kau wae moho.

 

            Ma ka hoike Kula Sabati ma Kalihi, ma ke Sabati aku uei i hala, he hoike i hui pu ae ai na Kula Sabati lehulehu o Oahu nei, ua hiki aku ua loaa lulu ma ia la, ma kahi o ka hookahi tausani a oi aku dala, no ka pomaikai o ke Kula Sabati o Kalihi me Moanalua.

 

            I kulike ai me na mea i paa maloko o ka buke hoopaainoa, o ka poe kupono i ke koho baloka, o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua hiki aku ma kahi o ka umi-kumamalua kaukani a oi aku ka nui o ka poe koho baloka i keia kau, ke hai pa ia na kana ame na wahine.

 

            Eia ka papainoa o ka poe kupono i ke koho baloka o na mahele koho lehulehu ke pa'iia nei ma keia keena i keia manawa, e makaukau ai no ka hoolako ana aku i na lunanana koho baloka, mai ke keena aku o ke kakauolelo o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei i ka wa pono.

 

            Mahope aku o ke koho baloka wae moho, e hamama hou ai ka buke hoopaainoa no ka poe kupono i ke koho baloka, no ka hele ana ae o ka poe i hoopaa ole i ko lakou mau inoa, e kakau aku i na inoa, i loaa ai ke kuleana e koho ma ke koho baloka laula o ka la 2 o ka mahina o Novemaba.

 

            Ma ka hapalua o ka hora ehiku o ke ahiahi o keia Sabati iho e haawi mai ana o Mrs. Rosalie Blaisdell, he haiolelo imu a o na Hawaii, no na mea e pili ana i ke ola o ka ma'i lepera, maloko o ka Luakini o Kawaihao, a ua konoia na Hawaii apau e hoea ae ma kela halawai, no ka hoolohe ana i kana mau hoakaka.

 

Ka Nui o Ka Poe Koho Baloka Ma Hawaii.

 

            I kulike me na huahelu i hoomakaukauia e ka Hope Kakauolelo Kalana J. S. Ricard ma Hilo he 5226 ka nui o ka poe kupono i ke koho baloka i hoopaa ae i ko lakou mau inoa ma ka Mokupuni o Hawaii. O keia heluna ae la he 3669 mau kane a he 1557 mau wahine.

            O ka heluna o na kane no Hawaii Hikina e komo pu ana na apana o Puna, Hilo Hema, Hilo Akau ame Hamakua, h e2265, a no Hawaii Komohana he 1374, o ia hoi e komo pu ana na apana o Kau elua ame na Kohala elua, o ka heluna @@i o na wahine i hoopaa ae i ko lakou mau inoa ma ke ano he poe kupono i ke koho baloka no Hawaii Hikina he 917 a no Hawaii Komohana he 670. O ka mahele koho eha o ka apana ekahi ka oi aku o ka poe i hoopaa ae i na inoa, he 645 mau kane a he 260 mau wahine. O ka mahele elima o ia apana no malalo aku he 500 mau kane a he 202 mau wahine.

 

Na Mare.

            E Markle, ia Romana Keualani, Sept. 16.

            Fai-You Lau ia Matilda Cordes, Sept. 18.

            Joe Miguel ia Kahauwanu S. Mahoe, Sept. 18.

            Harry Luhan ia Rebecca Nakanelua, Sept. 20.

Na Hanau.

            Na Ah Fai Quong ame Helen Leong, he keikikane, Sept. 10.

            Na Harry E. Haduall ame Anna K. Hussey , he kaikamahine, Sept. 17.

            Na John Kaohiai ame Julia Kealaehu, he keikikane, Sept. 20.

Na Make.

            Daniel Hoopii, Jr., ma ke alanui Maunakea, Sept. 17.

            Kema Kahoohua, ma ka Home Lunalilo, Sept. 17.

            Henry Puniiei, ma ke alanui Kuia, Sept. 19.

            Elizabeth Rogers, ma ka Halema'i Moiwahine: Sept. 19.

            James K. Waikoloa, ma ka Home Leahi, Sept. 20.

 

NUHOU KUWAHO

            TOKIO, Sept. 20.---Ke hoolala mai la na kuhina Amerika, Kepani, Pelekane ame Palani ma Pekini no ke kukulu ana ae i kekahi komite kokua mawaena o na lahui no ka hoopakele ana i ka lahui Pake ma ka hapa akau o Kina e lukuia mai la o ka wi, elike me ka lono kelekalapa i loaa mai Pekini mai ianei. Aneane e pau loa na kanaka maloko o na okaua aina ma ka hapa aku o Kina i ka make mamuli o ka nele i ka ai. He mau kaukani lehulehu i pau i ka make i nei manawa no ka nele i ka ai. Maloko o ka okana aina o Choku@ei, aia na kanaka ke ai mai la i na aa o na mea ulu e hikiwawe loa mai la ka maloo ana. Mailoko aku o keia okana aina aneane 100,000 kanaka i haalele iho a nee aku la no Manekuria.

            I loaa ai ka ai na ko lakou mau ohana maloko o kekahi o na okana aina ma ka hapa akau o Kina ke kuai mai la na Pake i ka lakou mau wahine ame na keiki, a o na kumukuai i loaa mai ia lakou no lakou elike no ia me ka nui o na paona o ko lakou kaumaha. Maloko o ka okana aina o Shantuag ua hanaiia e na Pake ko lakou mau ohana me ka laaumake e aho ko lakou make aua mamua o ka ike ana aku ia lakou e make mai ana mamuli o ka pololi. O ka waihona dala i makemakeia no ka hoopakele a kokua ana aku i na kanaka pololi o Kina ua kohoia aia ma kahi o k $100,000,000.

 

E Haiolelo Ana o Mrs R. Blaisdell Ma Kawaiahao.

 

            Maloko o ka luakini o Kawaiahao, ma ka hapalua o ka hora ehiku o ka po o keia Sabati iho, Sept. 26, e haiolelo ae ana o Mrs. Rosalie Blaisdell, imua o na Hawaii, no na mea e pili ana i ke ola o ka ma'i lepera, elike me kana i ike maka ai nona ponoi iho, ame kona mau hoa, o ka hookuuia ana mai loko mai o ka halem'i o Kalihi.

            Ua makemake nui ia na kanaka Hawaii apau i maopopo ole i ke kulana ame ka lapaauia aua o ka poe i loohia i ka ma'i lepera, ka poe i noho pouliuli maoli, me na manao naaupono, no na mea e hanaia nei i na ma'i lepera, e hoea ae ma kela halawai i loaa aku ai ia lakou ka ike, ua hoea mai ke ola no na Hawaii i keia la, ua pau na la o ka maka'u ame ka hopohopo ana.

            E kaa ana kela halawai malalo o ka hooponopono ana a ka Ahahui o na Mamakakaua, he ahahui i lilo ai o Mrs. Blaisdell i lala, a e hoea pu ae ana no hoi kela ahahui ma ia halawai.

            O ke Keikilii Kalanianaole me ke Kamaliiwahine Kalanianaole kekahi mau malihini hanohano e hoea ae ana, ma kela halawai; a oiai no na Hawaii i makemake nui ia ai kela halawai, mai manao iho hoi na kanaka, he wahi mea ano ole wale no ka i makemakeia aku ai lakou, aka no ko lakou pono ame ko lakou mau ohana, i ake ia aku ai e lohe lakou i keia nuhou.

            E hoea pu ae ana ma kela halawai no ka hoakaka ana aku no imua o ka lehulehu, i ka laau i hoolaia ai o ka ma'i lepera, o ka Peresidena Dean o ke Kula Nui o Hawaii, ka haole nana i imi a loaa ka aila chaulmoogra, pela hoi me Kauka Trotter, ka peresidena o ka papa ola, ame Kauka Hollman, ka mea e noho nei ma ka halema'i o Kalihi.

            Ma keia halawai, e akoakoa ae ai na hoahanau o ka ekalesia o Kalihi ame Kaumakapuli maloko o Kawaiahao, no ka hoolohe ana i na hoakaka a Mrs. Blaisdell; a ua ake nui ia no hoi, ka lehulehu apau, ka poe i pili ole aku me na ekalesia Hawaii, e hiki ae i ike maka i na mea e hoikeia mai ana, he ole hoi ka lohe pepeiao.

 

Pau Ka Hale Hoahu Puna I Ke Ahi.

            Ma ka hora umi-kumamakahi o ka po o ka Poalima aku nei i hala i holapu ae ai ke ahi i ka hale waiho puna o ka hui Waianae Lime Company, me ka nui o na poino i kau aku maluna o na waiwai o keia hui.

            Ma ka manawa i haawiia ae ai ka hoailona pauahi, ua eleu mai la na keiki o ka oihana kinaiahi, no ka hooko ana aku i ka lakou hana, a iloko hoi o kela manawa hookahi, i konoia aku ai na koa, o na moku e ku ana iloko ae nei o ke awa, e hoea ae no kahi o ka pauahi, no ka haawi ana i ka lakou mau kokua.

            He hulahula ka na kanaka o ka mokukana Nu Mekiko, ma kela pauahi, ua hookani koke ia ka o le kahea i na kanaka, a iloko o ka manawa pokole ua akoakoa ae la na kanaka ma ka aoao mahope o ka moku, a kau aku la maluna o na waapa mokuahi, no ka holo ana aku no kahi o ka pauahi.

            No kekahi manawa ka hooikaikaia ana e kinai i ke ahi, ahiki i ka pio ana me ka nui mae o na poino i loaa i ka hale ame na ukana apau maloko.

            Ma ka hoakaka a ka Luna Kinaiahi Nui Thurston, aole e kala kahiko i a ai ke ahi maloko o kela hale ukana, a oiai ua nui maoli ke ahi, ua lilo na hooikaika ana e kinai i hana lohi loa.

 

            He 95 mau lala hou e poniia ana ma keia Sabati iho e ka Ahahui Hale o na Alii o Hawaii.

           

Holo Loa Ka Hoololi Pono Koho Baloka o Na Wahine.

 

            O na kumu kanalua apau, no ka holo ole o ka hoololi kumukanawai o Amerika Huipuia, e haawi ana i ka pono koho baloka i na wahine, elike me ia a ka ahaolelo o ka Mokuaina o Tenesi, o ka hoololi hou ana i ke koho ana a na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana, maluna o ka mea a lakou i hooholo mua ai, ua hoopau loa ia i keia manawa, mamuli o ke koho lokahi ana mai la o ka ahaolelo o ka Mokuaina o Konetikuta, e apono ana i ka hoololi kumukanawai maluna o ka pono koho baloka.

            Ma ka Poalua nei ka hoholo ana o na hale a elua o ka ahaolelo o ka Mokuaina o Konetikuta, me ka lokahi e apono ana i kela hoololi kumukanawai, i kulike ai me ka lono kelekalapa o ka hoea ana mai, ma ka Poalua nei, a o na hooikaika ana a ka poe ku-e i ka pono koho baloka o na wahine, ua haula pahu wale.

            E hoakaka pu ana no hoi kekahi meahou kelekalapa, no ka waiho ana aku o ka poe ma ka aoao e ku-e ana i ka pono koho baloka o na wahine, i ka lakou noi i ke Kakauolelo Colby, o ke aupuni o Amerika, e unuhi hou oia i kana kuahaua, no ka lilo ana o ka hoololi i kanawai, ma o ka hoololi ana o ka ahaolelo o Tenesi, i kana koho ana maluna o kela hoololi, ua hooleia aku nae ia noi.

            Ua maopopo loa, ka holo ana o ka hoololi kumukanawai, elike me na mea a ka ahaolelo o ka Mokuaina o Konetikuta i hoholo mai nei, o ka mea wale no nana i houlolohi i ka lilo ana o ka hooholo ana a kela ahaolelo i mea mana, o ia no ka hoole ana o ke kiaaina, e kahea i kau kuikawa no ka ahaolelo.

 

Nui Ka Poe I Make I Ka Poka Pahu.

 

            E hoakaka ana kekahi meahou kelekalapo o ka Poalima aku nei i hala i ka nui o ka poe i make ,a i hoehaia, mamuli o kekahi mea i manaoia he poka pa hu ,ma ka apana o ke Alanui Wall, maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka.

            Aia ma kahi o na haneri ka nui o ka poe i hoehaia, me ka hoopioloke ia ana o ka manao o na mea apau. I kulike ai me na mea i hoikeia ae, ua ala mai kela poino mamuli o kekahi poka pahu, a i ole, ka hooku'i ana aku pana o kekahi kaa otomobile, me kekahi kaa i piha me na mea hoopahu.

            Ma na hoike oihana hikimua o ka loaa ana mai, ala ma kahi o ke 30 ka nui o ka poe i make, iwaena o kela heluna he poe kaikamahine hana kekahi maloko o na keena, i lilo i luahi na ka make.

            Ma ke alo ponoi iho o ka hale o ka Hui o J. P. Morgan kahi i hoomaka ae ai e pa-hu, me ka nui o na poino i kaa aku maluna o na kauhale malaila.

            Ma ka manwa o kela pa-hu ana, ua nui na paapana aniani i kiolaia aku ma na wahi like ole, no ka mamao he mau k@ea. Ma kela wahi o ke pa-hu ana ae ma ke Alanui Wall, ua hooliloia ka hiona o kela wahi he hioua hookahekoko.

            Ma ka manao o na luna oihana, mahope iho o kela pa-hu ana, o ke kumu mai o kela poino, mai kekahi kaa mai no ia i hoopihaia me na mea hoopahu.

            I kulike ai me ka hoakaka a kela meahou kelekaiapa, mamua o ke kani ana o ka hora umi-kumamalua o ke awakea o kela Poalima, ua ikeia ka holo ana mai o kekahi kaa otomobile a ku mamua o ka hale o ka Hui o Morgan, a i ka wa i oili mai ai o kekahi poe hana oloko o kela hui iwaho, o ka manwa ia i lele aku ai he hookahi mea mailuna aku o ke kaa otomobile, ma ka hoohaule ana iho i kekahi mea i manaoia he poka pa-hu.

            Mawaena o ka eha ame ka elima haneri ka nui o na limahana maloko o ka hale o ka Hui o Morgan, ma kela manawa ,a e hoi ana kekahi poe no ka ai ana i ko lakou aina awakea.

            Mahope koke iho o ka loheia ana o ka mea pa-hu, aia hoi ua ikeia aku la na kino lehulehu o na kane, na wahine ama na kamalii e waiho mai ana iluna o ke alanui, ua make loa kekahi poe, a e kamau ana ke ola o kekahi poe, me ka kukonukonu nae o ko lakou mau poino.

            Ma ka hora elua o kela la, ua hiki aku ma kahi o ka elua haneri ka halema'i, no ka lapaauia mai, me ka loaa ana aku no hoi o kekahi poe lehulehu, i pau i ka make, a i hoikeia ae ko lakou mau inoa.

            Ua waiho koke ia aku ka huli ame ka noii pono ana i ke kumu o kela poino iloko o ka lima o na makaikiu kaulana loa, a mahope iho o ka lakou hookolo ana kau, i loaa mai ai ka ike no kekahi leka, i kakauia me kekahi inoa kapakapa, he elima ka nui o kela mau leka, e hoakaka ana ka manao maloko olaila, no ka makemake o kekahi puulu, e hookuuia ae na paahao kalaiaina, ina aole pela, alaila e hookauia aku no ka make maluna o na mea apau.

            O kela kekahi o na hana hoopa-hu pohihihi loa, eia nae, ua paa no ka manao o na luna oihana, e hoea mai ana no i ka manawa e loaa pono ai ka poe hakihaki kanawai.

 

            He halawai ka ua wahine koho baloka o ke Kalapu o Kapalama, e malama ae ana ma Kapalama Settlement, ma keia ahiahi, me ke konoia o ua moho o ka ahaolelo e hoea ae ma ia halawai, no ka hoakaka ana i ko lakou mau manao maluna o kekahi mau ninau ano nui.

 

Nui Na Ulia O Ka Po Poaono Nei.

 

            He hookahi houpahi, he mau ulia kaa otomobile, me ka hoeha i kekahi o na makai o ka oihana koa, me kekahi mea makemake ole @ uku i kona kaa otomobile o ka holo lealea ana, o keia iho la no mea i ikeia ma ka po o ka Poaono aku la i hala.

            Ma kekahi alanui ololi, e holo ana mai ke alanui Kukui aku no ke alanui ololi Buckle, he Pak@ ka i houia ae i ka pahi loihi mahope o kona kua eia nae, aole i poino ke ola o kela Pake, aka ua hoihoiia ae oia noloko o ka halema'i o na ulia poino, no ka lapaauia mai o kona wahi i eha.

            I ka hoea ana aku o kela Pake i eha no ka halema'i, ua laweia mai la he elua mau koa i hele a haukae i ka lepo ,a na kekahi koa okoa i hoakaka ae, i kona ikemaka ana i na mea i hanaia mawaena o kela mau koa ame ka Pake i eha, me ka holo ana o na koa elua, a komo iloko o k@ kahawai, a mahope o ka noke ia ana i ka niele o ka Makaikiu McDuff@@, i ke kumu i ala mai ai o ka pilikia, ua ikeia, no ka omolo rama mai ke kumu, me ka hopuia ana nae o kekahi o kela mau koa.

            Ma na hora @ae o ke ahiahi o kela po Poaono, ua pepehiia kekahi makai o na koa, e kekahi mau koa elua, me ka maopopo mua ole i ka mai. Ua ku'iia aku kela makai o na koa e kekahi koa, a i kona ku ana i ka puupuu ua lilo mai la ka@ newa i hahauia aku ai oia ahiki i kona hina ana ilalo.

            Ua hooikaika nae kela makai koa ahiki i kona ku hou ana iluna, me ka unuhi aua ae i kana pu panapana, a hahau aku la i ke kuau o ka pu, a pa pono ma ke poo o kekahi koa, a hina aku la ilalo, me ke kupouli o kona noonoo.

            No ka lua iho o ke koa, ua mama kona mau wawae i ko holo. Ua hoihoiia aku ke koa hoeha no ka halema'i o na ulia poino, a mailaila i hoihoi loa ia aku ai no ka halema'i o na koa.

            Ma ka hora 11 hoi kela po i loaa aku ai he Kepani ua eha loa, ma ke kihi o na alanui Moi me Alapai, i hooku'ila aku e kekahi kaa otomobile. Ma na mea i hoomaopopoia, i ka wa i nanaia ai o kona mau palapu, ua nui maoli ka eha i loaa iaia.

            He kaikamahine Hawaii ka i laweia ae i ka halewai, e kekahi kiakaa otomobile, no konaae ole e uku i ke kaki a ke kiakaa i koi aku ai iaia, no ka uku ana mai. He eha hora a kela kaikamahine o ka holo ana maluna o ke kaa otomobile, ana i hoolimalima ai.

            He mau moolelo lehulehu ka kela kaikamahine o ka haha'i ana aku i na makai, no na mea e pili ana i kana kane, aia ma Wahiawa kahi i noho ai, ua hala aku kana kane no Amerika, a aia ma Kikako kona wahi i noho ai.

            Mahope iho nae o kona noonoo ana i kana mea pono e hana aku ai, ua hooholo ua kaikamahine nei, he mea maikai kona uku ana aku i ka huina o $14, nokona hoolimalima ana i ke kaa otomobile, e holo lealea no na hora eha.

            Ma ka hora eha o kela ahiahi Poaono, i paa ae ai o Marshal Quintal i ka hopuia, no kona holonui i kona kaa otomobile, ka mea nana i hooku'i aku i kekahi kaikamahine Pukiki @ eha loa mauka ae nei o ke alanui o Waikamilo.

            O ka poino i hoomopopoia, i loaa i kela kaikamahine Pukiki, o ia no ka piiia ana o kekahi wawae @ na huila o ke kaa, a he eha kukonukonu hoi mahope o kona poo.

            Imua o na makai i hoike okoa aku ai o Marshal Quintal, he mau kiaha rama kona i inu ai, ma ke awakea o kela la.

 

Mai Kai I Kela Olelo "Heaha Ka Waiwai" Mamua Ou.

 

            E kuu i'o ame kuu koko, e ala, e ku iluna, e lalau i ka hoe, e lalau i ka upena, e lalau i ka oo, e nana aku i kaa mau leialoha, ame na moopuna o keia mua aku e nee mai nei, oiai keia mana nui i loaa wale mai nei ia oe, e ka makuahine maikai, e ka pokii kaikuahine maikai, e ke kaikamahine maikai, e lalau i keia mau mea i ha'iia ae la maluna, e lilo ia i panana maikai nou, oiai ka manawa e nee ana imua.

            He pono i loaa wale mai, ia oe, a i kaupaona ia kou mana elike me kaa aliikane e hana like ana, e huki like ana, nona ka pono, pono pu me oe, me kou home.

            E kapae i kela olelo mau, heaha ka waiwai. E kapae loa i kela mau mamalaolelo, e kau ae i na mea e pono ai kakou, o ia keia, e alu like kakou no kou pono e ka makuahine, no kou pono e ka makuakane maikai, no ka pono o na leialoha a kakou, no ka pono o ko aupuni a i oi loa ae, kela pono iloko o kou mau aakoko he Hawaii oiaio mai na kupuna mai e maliu mai i keia leo kahea.

J. K. Mokumaia

 

            Mahope iho o ka hoouna ana ae i ko laua mau palapala noi holo moho, me ke pa'iia ana o na baloka o na moho, ua loaa ae i ke Kakauolelo Iaukea o ke Teritore he elua mau noi, mai ia J. S. Chandler mai o Kauai, ame A. D. Furtado o Maui, he mau moho Demokarata no ke kulana lunamakaainana, no ka unuhi hou ana i ko laua mau inoa.